Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania jednostek administracji publicznej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Naukowe Ekonomia. 872. Kraków 2011. Edward Bodzek. Studia Doktoranckie Wydziału Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych. Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania jednostek administracji publicznej 1. Wstęp Administracja publiczna jest właściwie nieodłącznym elementem każdego państwa. Zakres zagadnień związanych z tematyką administracji publicznej jest bardzo szeroki. Jednostki tego sektora pełnią liczne funkcje, z których na pierwszy plan wysuwa się dbanie o dobro społeczne. Coraz częściej w różnych społecznościach dostrzega się potrzebę udoskonalania systemu administracyjnego, tak aby był bardziej sprawny, przyjazny obywatelowi i mniej kosztowny. W ramach reform współczesnych systemów administracji postuluje się tworzenie instytucji elastycznych i łatwo przystosowujących się do zmian, zapewniających wysoką jakość możliwie jak najniższym kosztem oraz takich, które szybko reagują na potrzeby klientów. Aby sprostać tym wyzwaniom, organizacje publiczne szukają nowych dla siebie, ale zarazem sprawdzonych w praktyce rozwiązań. Powoli odchodzi się od weberowskiego modelu biurokratycznej, racjonalnej proceduralnie administracji i zastępuje go koncepcjami stosowanymi w przedsiębiorstwach [Hausner 2008]. Szefowie i menedżerowie firm komercyjnych wiedzą, jak skutecznie działać na rynku, aby sprostać oczekiwaniom klienta, zdobyć przewagę konkurencyjną, a co za tym idzie – zysk finansowy. Celem artykułu jest przedstawienie modelu przedsiębiorstwa ze szczególnym uwzględnieniem udoskonaleń i rozwiązań w nim stosowanych, na których wzorują się jednostki administracji publicznej..

(2) 34. Edward Bodzek. 2. Pojęcia przedsiębiorstwa i jednostki administracji publicznej Przedsiębiorstwo to jeden z trzech podstawowych podmiotów działających w gospodarce rynkowej, pozostałe dwa to gospodarstwa domowe i państwo (organizacje sektora publicznego) [Współczesne… 2009]. Zarówno instytucje publiczne, jak i przedsiębiorstwa mają istotne znacznie dla gospodarki i społeczeństwa, dlatego dalsze rozważania warto poprzedzić krótką charakterystyką podstawowych pojęć z tego zakresu. Przedstawienie cech tych dwóch organizacji pozwoli określić, które atrybuty przedsiębiorstwa stanowią wzorzec dla jednostek administracji publicznej W literaturze ekonomicznej znaleźć można wiele definicji przedsiębiorstwa uwzględniających różne aspekty jego funkcjonowania. W ujęciu ekonomicznym (podmiotowym) – według S. Sudoła [1999, s. 39] – przedsiębiorstwo „jest jednostką (podmiotem) prowadzącą działalność gospodarczą, motywowaną chęcią uzyskania korzyści majątkowych, mającą na celu zaspokojenie potrzeb innych podmiotów życia społecznego oraz wytwarzanie produktów i/lub świadczenie usług, przy czym działalność ta prowadzona jest samodzielnie na ryzyko właściciela”. Z kolei definicja M. Nasiłowskiego [1992] podkreśla rolę różnorodnych czynników produkcji, takich jak praca, ziemia, kapitał, które są potrzebne do wytwarzania określonych dóbr lub świadczenia określonych usług sprzedawanych na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym bądź władzy centralnej lub lokalnej. Prawne (przedmiotowe) podejście do przedsiębiorstwa prezentuje definicja zawarta w kodeksie cywilnym (art. 55), która ujmuje przedsiębiorstwo jako „zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, które obejmują wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w szczególności: firmę (nazwę), znaki towarowe, księgi handlowe, nieruchomości i ruchomości (w tym produkty i materiały), wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, patenty, licencje, zezwolenia, wzory użytkowe i zdobnicze, prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo itp.” [Ustawa z 14 lutego 2003 r., Dz.U. 2003, nr 49, poz. 408]. Podejście to zwraca uwagę także na osobowość prawną przedsiębiorstwa, czyli zdolność do wykonywania określonych czynności prawnych oraz prawa i obowiązki wynikające z przepisów regulujących prowadzenie działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo jako forma organizacji procesów gospodarczych ukształtowało się w okresie kapitalizmu, kiedy to nastąpiło ostateczne oddzielenie zarobkowania od pracy w gospodarstwie domowym. Przedsiębiorstwo w tym rozumieniu to zespół ludzi uprawiających w sposób systematyczny działalność zarobkową [Podstawy… 2003]..

(3) Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania…. 35. Ujęcie organizacyjne przedsiębiorstwa dotyczy z kolei jego wewnętrznej struktury przedstawionej w postaci schematu organizacyjnego, a terytorialne wiąże się z prowadzeniem działalności na runku lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Zaprezentowane definicje obrazują specyfikę przedsiębiorstw działających w gospodarce rynkowej, ich porównanie z jednostkami administracji publicznej pozwoli określić cechy charakterystyczne dla obydwu organizacji. W przypadku organizacji sektora publicznego przegląd definicji warto rozpocząć od kluczowego zagadnienia, jakim jest administracja publiczna. Administracja publiczna rozumiana bywa jako „zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach” [Izdebski i Kulesza 2004] „Administracja publiczna w rozumieniu podmiotowym w Polsce zbudowana jest z dwóch systemów: administracji rządowej i samorządowej. Funkcjonowanie administracji publicznej finansowane jest ze środków publicznych, a poszczególne jej podmioty co do zasady należą do sektora finansów publicznych” [Słownik… 2007]. Natomiast jednostkę administracji publicznej (organizację publiczną) według B. Kożuch [2004, s. 87] można określić jako „złożoną całość posiadającą cechy charakterystyczne dla wszystkich organizacji wyróżniającą się specyficznym systemem celów i wartości, a ich podstawową funkcją (misją) jest zaspokojenie zbiorowych potrzeb publicznych za pomocą dóbr i usług publicznych”. Jednostki administracji publicznej prowadzą szeroką działalność skupioną na niemal wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Warto podkreślić, że organizacja publiczna to podmiot, który prowadzi działalność niezarobkową, dlatego często jest określany mianem organizacji niekomercyjnej służącej urzeczywistnianiu celów społecznie użytecznych, obejmującej zarówno działania na rzecz pojedynczych osób czy grup, jak i na rzecz całego społeczeństwa [Krzyżanowska 2000]. Uwidacznia się to w świadczeniu usług społecznych, z naciskiem na stworzenie odpowiednich warunków życia i rozwoju zgodnie z potrzebami kulturowymi i cywilizacyjnymi ludzi. Porównując przytoczone powyżej definicje, można stwierdzić, że jednostki administracji publicznej, mimo że działają w sferze finansów publicznych, posiadają cechy wspólne charakteryzujące wszystkie organizacje i podobnie jak przedsiębiorstwo świadczą usługi dla społeczeństwa, z tym że nie otrzymają z tego tytułu korzyści finansowych..

(4) Edward Bodzek. 36. 3. Cechy przedsiębiorstwa i jednostki administracji publicznej W szerszym ujęciu można definiować przedsiębiorstwo i jednostki administracji publicznej przez ukazanie ich cech (atrybutów). Wiele cech przedsiębiorstwa ma uniwersalny charakter i można je dostrzec również w funkcjonowaniu innych organizacji, w tym także publicznych. Istnieje wiele klasyfikacji celów działania przedsiębiorstwa, z których najistotniejszymi są: maksymalizacja zysku, rozwój przedsiębiorstwa, osiągnięcie zakładanego udziału w rynku, maksymalizacja zamożności właścicieli, osiągnięcie równowagi finansowej, przetrwanie firmy [Ross, Westerfield i Jordan 1999]. Maksymalizacja własnych korzyści nie jest jednak jedynym celem przedsiębiorstwa. W związku z tym, że funkcjonuje ono w określonym społeczeństwie, pełni również wiele funkcji społecznych, m.in. zaspokaja potrzeby ludzkie, tworzy miejsca pracy, rozpowszechnia nowoczesne technologie i informacje, realizuje programy ochrony środowiska itp. Można więc powiedzieć, że celem każdego przedsiębiorstwa jest określony stan rzeczy osiągnięty przez określone działania [Strużycki 2002]. Główny cel działania instytucji publicznych również jest skupiony wokół zaspokojenia potrzeb społecznych, a jego realizowanie odbywa się przez odpowiednie zarządzanie i gospodarowanie dobrami publicznymi. Jednostki administracji publicznej, mając na celu racjonalne wykorzystanie dóbr publicznych i realizację potrzeb obywateli, odwołują się do sposobów zarządzania wykorzystywanych w przedsiębiorstwach. Tabela 1 zawiera zestawienie cech przedsiębiorstwa i jednostek administracji publicznej, które obrazują zarówno podobieństwa, jak i różnice między organizacjami obydwu sektorów. Tabela 1. Cechy przedsiębiorstwa i jednostki administracji publicznej Cechy przedsiębiorstwa. –– jest powoływane nie w celu realizacji jednorazowego przedsięwzięcia, lecz do prowadzenia działalności gospodarczej w sposób trwały –– zaspokaja wyrobami lub (i) usługami potrzeby innych podmiotów gospodarczych i instytucji lub osób fizycznych będących jego klientami; można powiedzieć, że przedsiębiorstwo służy otoczeniu –– działa na rynku konkurencyjnym, wymienia produkty lub (i) usługi z innymi jednostkami organizacyjnymi lub osobami fizycznymi na zasadzie kupno-sprzedaż,. Cechy administracji publicznej. –– działa w sposób trwały i stabilny –– zaspokaja zbiorowe potrzeby społeczne za pomocą dóbr i usług publicznych, jako dostarczyciel dóbr i usług publicznych bezpośrednio wpływa na jakość życia ludzi –– ma monopolistyczny charakter, co oznacza, że administracja, działając w ramach powierzonych jej kompetencji, występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw i świadczy usługi publiczne –– nie jest instytucją zarobkującą, przez co często określana jest jako instytucja niekomercyjna, co oznacza, że celem jej działalności nie jest osiąganie zysku finansowego.

(5) Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania…. cd. tabeli 1. Cechy przedsiębiorstwa. –– jest instytucją zarobkującą, tzn. dąży do uzyskania ze swojej działalności określonych korzyści, w tym najczęściej do maksymalizacji dochodów zaangażowanego kapitału –– swoje koszty i obciążające je podatki pokrywa z uzyskiwanych przychodów, co określa się nieraz jako zasadę równowagi finansowej lub samofinansowania; swój stan majątkowy wykazuje w bilansie, a wynik finansowy w rachunku zysków i strat –– prowadzi działalność na swoje ryzyko, odpowiada za wszystkie swoje zobowiązania finansowe, musi się liczyć z możliwością poniesienia strat, a nawet utraty swego kapitału –– cechuje je samodzielność decyzyjna co do rodzaju i charakteru prowadzonej działalności stosunków ze światem zewnętrznym oraz w zakresie zaopatrywania się w czynniki produkcji i ich wykorzystywania, a także swojej wewnętrznej organizacji –– posiada strukturę organizacyjną –– stosuje koncepcję zarządzania spójną z misją i celami –– swoje cele formułuje w postaci strategii działania. 37 Cechy administracji publicznej. –– jej działalność finansowana jest z budżetu państwa lub gminy, a co za tym idzie – możliwości finansowe poszczególnych instytucji są zależne od stanu finansów publicznych, a nie od jakości świadczonych usług –– działa w imieniu i na rachunek państwa lub innego odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy, oraz w interesie publicznym (w imię dobra wspólnego, interesu społecznego) –– cechuje się instytucjonalną niezależnością oraz możliwością podejmowania działania z własnej inicjatywy –– posiada strukturę formalną – działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania –– stosuje koncepcję zarządzania spójną ze specyfiką sektora –– opracowuje strategie działania, ale decydenci sektora publicznego muszą się liczyć z opinią publiczną i z ich potrzebami. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Sudoł 2006, Współczesne… 2009, Bednarczyk 2001, Kożuch 2004].. Do wspólnych cech przedsiębiorstw i jednostek administracji publicznej należą: służba otoczeniu przez zaspokajanie potrzeb społecznych, działanie w sposób trwały, funkcjonowanie w określonej strukturze oraz formułowanie celów w postaci strategii. Jednostki administracji publicznej mogą również stosować podobne jak przedsiębiorstwa koncepcje zarządzania oraz mają pewną samodzielność działania. Różni je natomiast od przedsiębiorstw sposób finansowania (z budżetu państwa), działalność nienastawiona na zysk oraz monopolistyczny charakter wynikający z braku konkurencji wśród podmiotów publicznych. Sektor publiczny w porównaniu z przedsiębiorstwami jest z reguły lepszy w działalności politycznej, regulacjach prawnych, dbaniu o przestrzeganie zasad równości, zapobieganiu dyskryminacji czy wyzyskowi pewnych grup obywateli, zapewnieniu ciągłości i odpowiedniego poziomu usług oraz spójności społeczeństwa. Przedsiębiorstwo natomiast jest z reguły lepsze w wykonywaniu.

(6) 38. Edward Bodzek. zadań gospodarczych, stymulowaniu innowacyjności, powtarzaniu udanych eksperymentów, adaptacji do szybkich zmian, porzucaniu nieskutecznych lub przestarzałych metod oraz wykonywaniu zadań kompleksowych i technicznych [Osborne i Gaebler 1995]. W związku z tym jednostki administracji publicznej, aby poprawić skuteczność swojego działania, korzystają z modeli stosowanych w przedsiębiorstwach, np. z czteroelementowego modelu organizacji czy modelu formułowania strategii.. 4. Ogólny model strategii działania jednostek administracji publicznej Model można traktować jako system założeń, pojęć i zależności pozwalający opisać w przybliżony sposób jakiś aspekt rzeczywistości. Model jako wzorzec to takie rozwiązanie, które wyraża nową jakość. Ta nowa jakość tworzona jest przez wskazanie charakterystycznych własności obiektu lub jego walorów. Model może być zarówno rozwiązaniem całkowicie nowatorskim, jak również usprawnieniem jakiegoś istniejącego systemu [Ackoff 1969, Eykhoff 1980, Krick 1975]. Każde przedsiębiorstwo składa się z kilku podstawowych elementów, takich jak: ludzie, struktura, technologie i zadania. Sposób uporządkowania tych elementów i ich wzajemne powiązania układają się w spójną całość tworzącą ogólny model organizacji. Cechy te stanowią element wzorca, który może być także wykorzystywany w jednostkach administracji publicznej. Na rys. 1 przedstawiono model organizacji opracowany przez H.L. Leavitte’a [Szplit, Fudaliński i Markiewicz 2002]. Główne elementy tworzące model organizacji to: ––cele naczelne organizacji oraz wynikające z nich zadania dla poszczególnych stanowisk pracy; ich zrealizowanie wymaga określenia strategii (wybór nowej strategii, ocena efektów, modyfikacja istniejącego kierunku rozwoju); ––ludzie, czyli uczestnicy organizacji, ich kwalifikacje i umiejętności, postawy, zachowania, wzorce kulturowe, motywacja do pracy, gotowość partycypacji w zarządzaniu, struktura formalna i nieformalna organizacji; ––struktura mająca charakter dwoisty: formalny – określony w dokumentacji organizacji i rzeczywisty – obejmujący ogół relacji pomiędzy elementami systemu oraz otoczeniem; ––technologia – wypełnianie funkcji, wykonywanie zadań, osiąganie celów i zamierzeń oraz podejmowanie decyzji związanych z realizacją funkcji zarządzania [Szplit, Fudaliński i Markiewicz 2002]. Przedstawione elementy stanowią podstawę funkcjonowania każdej organizacji, niezależnie od wielkości, rodzaju prowadzonej działalności czy stopnia sfor-.

(7) Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania…. 39. malizowania firmy. Na tym wzorcu opiera się również administracja publiczna. Watro podkreślić tutaj rolę otoczenia, które stanowią konkurenci, kontrahenci i klienci. Utrzymywanie właściwych relacji z partnerami, stosowanie strategii lepszych od konkurencji oraz troska o klienta stanowić mogą wyznaczniki sukcesu bądź porażki firmy. Oczywiście elementy te przybierają różną formę i mają różne znaczenie, ale ich istnienie jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizacji obydwu sektorów.. Ludzie. Zadania. Otoczenie. Struktura. Technologia. Rys. 1. Model organizacji według J.H. Leavitte’a Źródło: [Bolesta-Kukułka 1993].. Szczególnie ważne dla sprawnego funkcjonowania firmy jest określenie wizji, misji oraz celów strategicznych zawartych w strategii działania. Cele organizacji stanowią zbiór wzajemnie powiązanych aspiracji, zamiarów i dążeń, składających się na misję organizacji. Sformułowanie strategii firmy wymaga skonfrontowania ze sobą informacji o jej przeszłości i teraźniejszości, a także rozpoznania przyszłych zdarzeń zachodzących w firmie i w jej otoczeniu [Stoner, Freeman i Gilbert 2001]. Należy zatem określić czynniki zewnętrzne, takie jak: konkurencja, otoczenie polityczne i ekonomiczne, prawodawstwo, czynniki związane ze środowiskiem naturalnym i technologią oraz czynniki wewnętrzne, czyli pozycję finansową, wiedzę i umiejętności kadry zarządzającej, strukturę organizacyjną, procesy realizowane w przedsiębiorstwie, kulturę organizacyjną [Wąsikiewicz‑Rusnak 2005]. Wiele przedsiębiorstw dzięki takiej analizie potrafi dostrzec swoje mocne strony i spożytkować je w otoczeniu, wykorzystując swoje szanse i minimalizując zagrożenia. Badanie, które służy poznaniu otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego, jest ważną częścią procesu planowania. Analiza strategiczna dostarcza.

(8) 40. Edward Bodzek. informacji przydatnych w dopasowaniu zasobów i umiejętności firmy do konkurencyjnego otoczenia, w którym ona działa, pełni więc instrumentalną funkcję w formułowaniu strategii [Krupski, Niemczyk i Stańczyk-Hugiet 2009]. Duże znacznie strategii działania dla funkcjonowania organizacji dostrzegają również jednostki administracji publicznej, stosując tę samą co przedsiębiorstwa koncepcję opartą na metodzie SWOT do konstruowania swoich strategii. W ostatnim czasie zaobserwować można wzrost znaczenia wiedzy i kapitału intelektualnego w podnoszeniu efektywności funkcjonowania zarówno przedsiębiorstw, jak i organizacji publicznych, dlatego też oprócz strategii ogólnych coraz częściej wykorzystywana jest strategia oparta na zasobach, klasyfikowana jako strategia elastyczna.. 5. Rozwiązania stosowane w przedsiębiorstwach adaptowane przez jednostki administracji publicznej Obecnie funkcja jednostek administracji publicznej nie polega tylko na pełnieniu zadań publicznych. Skupiają się one przede wszystkim na świadczeniu obywatelom usług odpowiadających zarówno standardom prawnym, jak i społecznym oczekiwaniom. Spełnienie obu tych wymogów decyduje o skuteczności działań podejmowanych przez administrację, nie jest jednak możliwe bez wyraźnie określonych punktów odniesienia. Należą do nich oczywiście prawo i standardy prawno-organizacyjne, jak również potrzeby społeczne wyrażone jako oczekiwane przez obywateli sposoby świadczenia usług publicznych. Jeszcze inne to standardy zarządzania, czyli systemy, techniki i narzędzia pozwalające instytucji publicznej efektywnie wykonywać zadania publiczne [Czaputowicz 2008]. Dlatego wiele rozwiązań stosowanych w przedsiębiorstwach jest przejmowanych przez administrację publiczną, gdyż pozwalają im one lepiej i sprawniej funkcjonować. Wśród rozwiązań stosowanych przez przedsiębiorstwa i zaadaptowanych przez jednostki administracji publicznej na szczególną uwagę zasługują [Opolski i Modzelewski 2004]: ––formułowanie strategii działania opartej na metodzie SWOT, ––zarządzanie menedżerskie zamiast biurokratycznego administrowania, ––stosowanie metod pomocnych w zarządzaniu, np. benchmarking, Just in Time, outsourcing, ––tworzenie zespołów zadaniowych na wzór struktury macierzowej oraz korzystanie z metod zarządzania projektami w realizacji zadań, ––zatrudnianie specjalistów w celach konsultacyjno-doradczych, ––podnoszenie kompetencji pracowników; uczestniczą oni w szkoleniach, a potem stają się trenerami dla innych zespołów,.

(9) Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania…. 41. ––wspieranie innowacyjności i kreatywności pracowników, a co za tym idzie – także gospodarki opartej na wiedzy. Taki schemat działania jednostek administracji publicznej jest zbliżony do schematu działalności przedsiębiorstw i wyraźnie nawiązuje do nowych paradygmatów współczesnych teorii organizacji i zarządzania, podkreślając również intelektualny charakter pracy w administracji wymagający inteligentnej przedsiębiorczości funkcjonariusza. Adaptowanie rozwiązań stosowanych w przedsiębiorstwie niesie ze sobą wiele korzyści dla jednostek administracji publicznej, budżetu państwa, a także społeczeństwa. Zarządzanie (management) zobowiązuje organizację do osiągania maksymalnej sprawności w realizacji celów strategicznych, przy pełnej odpowiedzialności personelu administracyjnego [Kieżun 2002]. Stosowanie w administracji publicznej metod i narzędzi zwiększania efektywności oraz doskonalenia organizacji, które są sprawdzone w przedsiębiorstwie, sprawia, że część różnic między sektorami się zaciera, np. [Czaputowicz 2008]: ––wykonywanie usług publicznych przekazuje się konkurującym ze sobą organizacjom spoza administracji, ––wprowadza się mechanizmy kontroli zdecentralizowanych jednostek, np. przez różne typy kontroli społecznej, kontrakty na zarządzanie z jednoznacznie zdefiniowanymi i mierzonymi wskaźnikami, ––zleca się na zewnątrz, przez zamówienia publiczne, działalność pomocniczą i uzupełniającą, gwarantując tym samym konkurencyjność ofert. Wśród innych zalet wzorowania się administracji publicznej na przedsiębiorstwie wymienić można: ––wdrożenie profesjonalnego zarządzania menedżerskiego w sektorze publicznym, który usprawnia działanie instytucji, ––wprowadzenie konkurencji na rynku usług publicznych przez zawieranie kontraktów na świadczenie usług publicznych z firmami prywatnymi, co podnosi jakość tych usług, ––„odchudzenie” sektora publicznego – większa oszczędność i lepsze wykorzystanie zasobów, ––jasny podział zadań i współpraca między instytucjami, ––określone standardy i mierniki działalności oraz kontrola wyników i rezultatów, ––nowoczesne zarządzanie kapitałem ludzkim, zwiększenie liczby szkoleń, planowanie kariery i rozwoju zawodowego pracowników, ––rozwój i edukacja pracowników instytucji publicznych, ––wzrost znaczenia misji instytucji publicznych, „marki” oraz strategii działania, ––możliwość korzystania z rozwiązań benchmarkingowych oraz outsourcingu,.

(10) 42. Edward Bodzek. ––koncentrowanie się na odbiorcach usług, słuchanie ich głosów, uwzględnianie oczekiwań i potrzeb [Opolski i Modzelewski 2004]. Nowe koncepcje stosowane w administracji publicznej dają menedżerom większą swobodę działania i podejmowania decyzji (zarządzania). Obywateli traktuje się jak klientów, którym oferuje się wybór np. między szkołami, programami szkoleniowymi czy opcjami zamieszkania. Ważna jest profilaktyka – problemom należy zapobiegać, zanim powstaną, a nie reagować na nie wtedy, kiedy już są [Osborne i Gaebler 1992]. Klienci (petenci), doceniając skuteczne działanie instytucji i przyjazną atmosferę, darzą je większym zaufaniem.. 6. Podsumowanie Przedstawienie cech przedsiębiorstwa i jednostki administracji publicznej pozwoliło wyciągnąć wniosek, że istnieje wiele podobieństw między tymi dwiema organizacjami, gdyż mają one zbliżone cele działalności związane z zaspokojeniem potrzeb społeczeństwa. Podobieństwa te wynikają z faktu, że jednostki administracji publicznej, szukając odpowiednich rozwiązań mających poprawić skuteczność ich działania, wzorują się na przedsiębiorstwach. Do rozwiązań przeniesionych z przedsiębiorstwa do administracji publicznej należy np. czteroelementowy model organizacji oraz model funkcjonowania strategii. Przedstawione w artykule rozwiązania stanowią tylko pewną część systemu zarządzania przedsiębiorstwem; takich, które mogą zostać przeniesione do administracji publicznej, jest o wiele więcej. Mimo możliwości stosowania w administracji publicznej wielu metod zarządzania charakterystycznych dla przedsiębiorstwa, założony początkowo cel nie został w pełni osiągnięty, gdyż istnieje wiele argumentów na rzecz wyjątkowości sektora publicznego. Zastosowanie w sektorze publicznym w szerszym zakresie nowych koncepcji nawiązujących do współczesnych paradygmatów teorii organizacji i zarządzania wymaga przeprowadzenia pewnych reform. Stanowi to jednak przedmiot dalszych badań. Literatura Ackoff R.L. [1969], Decyzje optymalne w badaniach stosowanych, PWN, Warszawa. Bednarczyk M. [2001], Organizacje publiczne. Zarządzanie konkurencyjnością, PWN, Kraków–Warszawa. Bolesta-Kukułka K. [1993], Jak patrzeć na świat organizacji, PWN, Warszawa. Czaputowicz J. [2008], Administracja publiczna, Wyzwania w dobie integracji europejskiej, PWN, Warszawa..

(11) Przedsiębiorstwo jako model funkcjonowania…. 43. Eykhoff P. [1980], Identyfikacja w układach dynamicznych, PWN, Warszawa. Hausner J. [2008], Zarządzanie publiczne, Scholar, Warszawa. Izdebski H., Kulesza M. [2004], Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Liber, Warszawa. Kieżun W. [2002], Struktury i kierunki zarządzania państwem, „Nauka”, nr 1. Kożuch B. [2004], Zarządzanie publiczne. W teorii i praktyce polskich organizacji, Placet, Warszawa. Krick E.V. [1975], Wprowadzenie do techniki i projektowania technicznego, WNT, Warszawa. Krupski R., Niemczyk J., Stańczyk-Hugiet E. [2009], Koncepcje strategii organizacji, PWE, Warszawa. Krzyżanowska M. [2000], Marketing usług organizacji niekomercyjnych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego, Warszawa. Opolski K., Modzelewski P. [2004], Zarządzanie jakością w usługach publicznych, CeDeWu, Warszawa. Osborne D., Gaebler T. [1992], Reinventing Government: How the Entrepreneurial Spint Is Transforming the Public Sector, Addison-Wesley, New York. Osborne D., Gaebler T. [1995], Rządzić inaczej. Jak duch przedsiębiorczości przenika i przekształca administrację publiczną, Media Rodzina, Poznań. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie [2003], red. J. Lichtarski, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław. Ross S.A., Westerfield R.W., Jordan B.D. [1999], Finanse przedsiębiorstw, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa. Słownik podstawowych terminów samorządu terytorialnego [2007], red. M. Lisiński, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza. Stoner A.F., Freeman R.E., Gilbert D.R. [2001], Kierowanie, PWE, Warszawa. Strużycki M. [2002], Zarządzanie przedsiębiorstwem, Difin, Warszawa. Sudoł S.[1999], Przedsiębiorstwo – podstawy nauki o przedsiębiorstwie, TNOiK, Toruń. Sudoł S. [2006], Przedsiębiorstwo, PWE, Warszawa. Szplit A., Fudaliński J., Markiewicz P. [2002], Strategie rozwoju organizacji, Kraków. Ustawa z 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. nr 49 poz. 408. Wąsikewicz-Rusnak U. [2005], Przedsiębiorstwo w procesie globalizacji, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków. Współczesne przedsiębiorstwo [2009], red. J. Engelhardt, CeDeWu, Warszawa.. The Enterprise as a Model for Public Administration Units The article aims to present the features of an enterprise upon which public administration units are patterned. The booming developing economy and society have brought about new challenges for the public sector. On the one hand, public organisations observe the need for far-reaching reforms and improvement in their structure, which in turn results in their departure from a bureaucratic model of administration. On the other, the country’s citizens expect high quality and professional services. In order to satisfy these expectations, public sector entities more frequently apply methods employed by enterprises..

(12) 44. Edward Bodzek. A new concept of management in administration places emphasis on the division of tasks, the appropriate establishment of goals, analysis and monitoring of results and effective financial management, and providing managers with more independence in action. Such solutions enable public institutions to attain certain standards in the public sector and make them citizen-friendly..

(13)