kujawsko-pomorskiego. Wp³yw na kszta³towanie siê pokrywy kenozoicznej mia³y zarówno zjawiska zwi¹zane z kontynuacj¹ tektonicznego rozwoju struktur solnych (for-mowanie zapadlisk przywysadowych o g³êbokoœci ponad 500 m, wynoszenie skrzyde³ antykliny), jak i zjawiska uwarunkowane destrukcj¹ cia³ solnych (krasowienie anhy-drytowo-gipsowych czap wysadów, subrozja górnych par-tii pni solnych i zwi¹zane z nimi powstawanie nadwysadowych niecek zapadliskowych). Efekty tych pro-cesów s¹ zapisane w osadach paleogenu i neogenu raptow-nymi zmianami mi¹¿szoœci i zró¿nicowaniem litofacji, obecnoœci¹ rumoszy i brekcji tektonicznych oraz nagroma-dzeniami materii fitogenicznej w zapadliskowych pu³apkach morfologicznych. W utworach tych wystêpuj¹ syn- i postsedymentacyjne deformacje w postaci stromych fleksur, uskoków, zaburzeñ fa³dowych. Poza strefami nad-wysadowymi, w miejscach wypiêtrzanych skrzyde³ anty-klin solnych nastêpuje redukcja mi¹¿szoœci pokrywy osadowej.
Utwory czwartorzêdowe zalegaj¹ce w rejonie £ani¹t i Lubienia Kujawskiego wykazuj¹ niespotykane, w odnie-sieniu do obszarów przyleg³ych, zró¿nicowanie mi¹¿szo-œci, litologii oraz struktur deformacyjnych. W rzeŸbie
powierzchni podczwartorzêdowej na obszarze wynoszonej antykliny solnej wystêpuje rozleg³a elewacja, zaœ niecki zapadliskowe o g³êbokoœci do 60 m s¹ ograniczone do stref nadwysadowych. Ich obecnoœæ dowodzi czwartorzêdowej subsydencji zwi¹zanej z kontynuacj¹ destrukcji pni sol-nych. Z kolei wyj¹tkowa mi¹¿szoœæ oraz silne zdefor-mowanie osadów nad przywysadowymi strefami dysloka-cyjnymi w Lubieniu Kujawskim œwiadcz¹ o aktywnoœci tych stref, przypuszczalnie wzbudzanej cyklicznym obci¹¿aniem i odci¹¿aniem przez kolejne l¹dolody (ruchy glaciizostatyczne). Tendencja do wynoszenia skrzyde³ antykliny solnej utrzymywa³a siê przez ca³y czwartorzêd. By³ to obszar egzaracji, omijany przez plejstoceñsk¹ sieæ rzeczn¹; w jego budowie dominuj¹ gliny zwa³owe, a i w obecnej morfologii jest to teren garbu wysoczyznowego stanowi¹cego lokalny dzia³ wodny. Ograniczone do stref nadwysadowych obszary subsydencji nie maj¹ istotnego wyrazu we wspó³czesnej rzeŸbie. Tutaj osady czwarto-rzêdowe osi¹gaj¹ najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ, s¹ najpe³niej wykszta³cone i cechuje je du¿y udzia³ facji zbiornikowych, zale¿noœæ zaœ ich wykszta³cenia od dynamiki pod³o¿a zazna-czy³a siê przede wszystkim w starszym czwartorzêdzie.
RzeŸba podczwartorzêdowych powierzchni strukturalnych
na obszarze £odzi
Micha³ Marciniak*
Wykonano i opisano mapy rzeŸby pod³o¿a podkenozo-icznego i podczwartorzêdowego, oraz mapy mi¹¿szoœci paleogenu i neogenu oraz czwartorzêdu na obszarze £odzi. Dokonano tego na podstawie zreinterpretowanych opisów archiwalnych materia³ów wiertniczych i poprawionej ich lokalizacji. W budowie powierzchni podkenozoicznej zaznacza siê znaczna zmiennoœæ litologiczna kredy górnej i dolnej. RzeŸba tej powierzchni jest bardzo urozmaicona i ma cechy krasowe, choæ prawdopodobnie maj¹ tu te¿ swój udzia³ elementy tektoniczne. Œrodkow¹ czêœci obszaru zaj-muje wyd³u¿ony grzbiet z najwy¿szym wzniesieniem tej powierzchni, od którego palczasto odga³êziaj¹ siê niewiel-kie grzbiety opadaj¹ce ska³kami ku mniejszym, kotlinowa-tym zag³êbieniom. Na po³udniowy-zachód, pó³noc i pó³nocny-zachód od centralnej wynios³oœci obszaru znaj-duj¹ siê kilkukilometrowej d³ugoœci ci¹gi zag³êbieñ i obni¿eñ. Powierzchnia podczwartorzêdowa odznacza siê znaczn¹ zmiennoœci¹ rzeŸby. Neogeñska i eoplejstoceñska erozja, oraz procesy interglacjalne i glacjalne, a zw³aszcza glacitektoniczne zmieni³y pierwotne po³o¿enie osadów i rzeŸbê paleogenu i neogenu w sposób utrudniaj¹cy jej
rekonstrukcjê. Obecna rzeŸba powierzchni podczwarto-rzêdowej w znacznym stopniu nawi¹zuje do rzeŸby powierzchni stropu mezozoiku. Znaczne powierzchnie w centralnej czêœci obszaru s¹ pozbawione osadów paleogenu i neogenu. Ci¹gi zag³êbieñ na SW miasta w powierzchni mezozoicznej s¹ wype³nione znacznej mi¹¿szoœci osadami paleogenu i neogenu, zachowuj¹c jednoczeœnie na powierzchni podczwartorzêdowej swój wklês³y wygl¹d. Mezozoiczne zag³êbienia na pó³noc, w kierunku Zgierza, mimo ich du¿ej g³êbokoœci wzglêdnej, w czêœciach odpo-wiadaj¹cych najwiêkszym g³êbokoœciom, s¹ pozbawione osadów paleogenu i neogenu lub wype³none osadem tego wieku niewielkiej mi¹¿szoœci. W wystêpowaniu okien stratygraficznych na ca³ym obszarze nie ma regu³y. Okna te wystêpuj¹ na wierzcho³kach, p³askich siod³ach, stokach wzniesieñ oraz w dnach zag³êbieñ. Mapa mi¹¿szoœci osadów czwartorzêdu jest negatywem powierzchni podczwartorzêdo-wej. Zag³êbieniom pod³o¿a podczwartorzêdowego towa-rzysz¹ du¿e mi¹¿szoœci czwartorzêdu. Strefom spiêtrzeñ glacitektonicznych i wynios³oœciom pod³o¿a podrzêdowego towarzysz¹ ma³e mi¹¿szoœci osadów czwarto-rzêdowych.
1007
Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 10, 2004
*Katedra Badañ Czwartorzêdu, Wydzia³ Nauk Geograficz-nych, Uniwersytet £ódzki, ul. Kopciñskiego 31, 90-142 £ódŸ
