Stanisław Urbański
"Im Geist und im Feuer.
Glaubensperspektiven", Yves Congar,
Freiburg-Basel-Wien 1987 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/3, 187-189
R E C E N Z J E
Y v e s C O N G A R , I m G e is t u n d im F eu er. G la u b e n s p e r s p e k tiv e n , tłu m . z f r a n c u s k ie g o W e rn e r M ü l l e r , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1987, V e rla g H e rd e r, s. 160. K s ią ż k a s k ła d a się z o śm iu te o lo g ic z n o -a s c e ty c z n y c h ro z w a ż a ń , p o p rz e d z o n y c h o b s z e rn y m w s tę p e m z a w ie r a ją c y m w y p o w ie d z i a u to r a n a te m a t m o d litw y . N ie ro b i o n a w ra ż e n ia c a ło śc i je d n o lite j, z w a r te j, p o n ie w a ż k a ż d y je j p a r a g r a f p o ru s z a o d rę b n e z a g a d n ie n ie . J e d y n y m e le m e n te m s c a la ją c y m o m a w ia n e ro z m y ś la n ia je s t id e a d o p ro w a d z e n ia c z y te ln ik a do g łę b o k ie j w ia r y p o p rzez d o św ia d c z e n ie B oga w ż y c iu i w m o d litw ie . B o w ie m d o p ie ro w e w ie rz e c zło w ie k m o d lą c y się p o z w a la n a sie b ie o d d z ia ły w a ć p rz e o b r a ż a ją c e m u „ o g n io w i” D u c h a Ś w ię te g o i s tą d c z e rp ie s iłę , b y d z ia ła ć w c h r z e ś c ija ń s k ie j o d p o w ie d z ia ln o śc i za z b a w ie n ie sie b ie i in n y c h .
1
. M o d litw a p s a lm ó w . A u to r s ta r a się u d o w o d n ić p o tę g ę i zn a c z e n ie o so b iste j m o d litw y o ra z p rz y g o to w a ć do n ie j c h rz e ś c ija n in a . W ty m c e lu o d w o łu je się do tr a d y c ji S ta r e g o T e s ta m e n tu , p rz e d e w s z y s tk im do t r a d y c ji p sa lm ó w , u w a ż a ją c je za szk o łę m o d litw y . O d m a w ia n ie p s a lm ó w słu ż y w e w n ę tr z n e j o d n o w ie c z ło w ie k a , w z b u d z a ją c e j ra d o ś ć s łu ż e n ia B ogu, a w tr u d n y c h c h w ila c h n a d z ie ję i po ciec h ę. P o n a d to a u to r p ra g n ie u k a z a ć d la c z e g o p s a lm y z o s ta ły p r z y ję te p rz e z K o śció ł. O d p o w ie d ź d a ją p s a lm y c h ry s to lo g ic z n e , w k tó r y c h p rz e n ie s io n o o k re ś le n ie P a n n a C h r y s tu s . B y ło to ty m ła tw ie js z e , że im ię J a h w e z o sta ło p r z e tłu m a c z o n e w S e p tu a g in c ie n a K y r io s , a w W u lg a c ie n a D o m in u s . I w te n sp o só b s ta ły się on e m o d litw ą s k ie ro w a n ą do C h r y s tu s a , a je d n o c z e śn ie u w ie lb ie n ie m J e z u s a , jeg o c n ó t i czy n ó w . C o n g a r n a z y w a to c h ry s to lo g ic z n ą in t e r p r e t a c j ą o d g ó rn ą p s a lm ó w . P o z a n ią w y ró ż n ia je szcze i n t e r p r e ta c ję o d d o ln ą , p o le g a ją c ą n a ty m , że m o d lą c y się p o d k ła d a p o d o k re ś le n ia w y ra ż a ją c e B oga J a h w e — im ię C h ry s tu s a . S tą d p s a lm y s t a j ą się w y ra z e m n a s z e j w ia r y w B oga ż y w eg o . M a ją te ż z a ró w n o f u n k c ję litu r g ic z n ą , p o n ie w a ż są p o w ią z a n e z k u l te m i f u n k c j ą u o b e c n ia n ia , d z ię k i cz e m u k a ż d a n o w a g e n e r a c ja m oże p r z e ż y w a ć c zy n y Z b a w ic ie la .
A u to r w s p o m in a ró w n ie ż o p s a lm a c h z a w ie ra ją c y c h p r z e k le ń s tw a lu b zem stę. T rz e b a je ro z w a ż a ć p rz e z p ry z m a t B oga, do k tó r e g o sp ra w ie d liw o ś c i i o p ie k i się z w r a c a ją i ro z u m ie ć ja k o g o to w o ść w a lk i o K ró le s tw o B oże. W y ra ż a ją o n e b ib lijn e sp o jrz e n ie , w e d łu g k tó r e g o za lu d z k im p o s tę p o w a n ie m s to ją d w a ró ż n e p o d m io ty — B óg a lb o s z a ta n . S tą d z a w ie r a ją one d u a liz m n ie m e ta fiz y c z n y , a le e ty c z n y i to w s e n s ie e g z y s te n c ja ln y m .
2. Boże sło w o w p rz e s z ło ś c i i te ra ź n ie js z o ś c i. T u ta j C o n g a r m ó w i o sp o so b ie c z y ta n ia k s ią g P is m a Ś w ię te g o , k tó r y m oże b y ć c z y sto h is to ry c z n y lu b n a u k o w o -k ry ty c z n y . P ie r w s z y z n ic h je s t n a iw n y , d r u g i z a k ła d a za‘- s to s o w a n ie całe g o a p a r a t u n a u k o w e g o do w ła śc iw e g o o d c z y ta n ia tr e ś c i, p o
p rz e z w y k o rz y s ta n ie in n y c h d y s c y p lin j a k a rc h e o lo g ia , g e o g ra fia , z n a jo m o ść ś w ia t a sp o łeczn eg o itd . D z isie jsz e n a u k o w e b a d a n ia d y s p o n u ją a ż za d o b ry m i in s tr u m e n ta m i do b a d a ń B ib lii i d la te g o C o n g a r o b a w ia się, że t a p r z e s a d n a n a u k o w o ść m o że d o p ro w a d z ić do z a p o m n ie n ia o ty m , co w P iś m ie Ś w ię ty m je s t Boże.
3. S p o tk a n ie ja k o ta je m n ic a . A u to r u w a ż a , że k a ż d e s p o tk a n ie z d r u g im c z ło w ie k ie m je s t ta je m n ic ą . A le n a jw ię k s z ą ta je m n ic ą je s t s p o tk a n ie z B ogiem . D o te g o s to p n ia , że z n a j ą ty lk o B óg. S ło w a „ ta je m n ic a ” czę sto u ż y w a s ię n ie s łu s z n ie . C o n g a ro w i c h o d z i t u t a j o tę ta je m n ic ę , k tó r e j w y m ia r ó w i g łę b o k o ś c i s a m i n ie m o żem y p o ją ć , p o n ie w a ż w y r a ż a o n a rz e c z y w is to ść w y r a s t a ją c ą p o n a d n a s. J e j se n s i d z ia ła n ie w y k r a c z a p o za to, co m o ż n a w n ie j b e z p o ś re d n io sp o s trz e c . D la te g o o d p o w ie d n im p rz y m io tn i k ie m te j ta je m n ic y p o w in n o b y ć sło w o „ m is ty c z n y ” . W ty m s e n s ie n a z y w a n o np. e u c h a ry s tię m is ty c z n y m c ia łe m . T a je m n ic a w ty m p r z y p a d k u w y ra ż a ła to sa m o co s a k r a m e n t. A u to r je d n o c z e ś n ie p o d k re ś la , że k a ż d e s p o tk a n ie z B o g iem m a n ie w ia d o - nae d la c z ło w ie k a zn a c z e n ie . N ie m n ie j m a ono p rz y n ie ś ć coś d la ż y c ia d u
-R E C E N Z J E
ch o w eg o cz ło w ie k a , m a p rz e d e w s z y s tk im cz y n ić go w ra ż liw y m i o tw a r ty m n a to s p o tk a n ie i n a d a r z a ją c e się o k a z je k o n ta k t u z B ogiem . D la te g o B óg w y z n a c z y ł n a m k o g o ś do ta k ie g o s p o tk a n ia . T y m k im ś je s t k a p ła n . J e s t on z n a k ie m ż y czliw o ści B o g a d la lu d z i, a je d n o c z e śn ie m a ją c y m z a ró w n o p o w o ła n ie , ja k i ła s k ę o b ja w ie n ia J e z u s a C h ry s tu s a . P rz e z to m a w s z y s tk ie d a n e k u te m u , a ż e b y z a ją ć m ie js c e sp e c ja ln e g o p o ś r e d n ic z e n ia w d u c h o w e j d ro d z e ży cia ty c h , k tó r y c h o n s p o ty k a . M a s p o ty k a ć B o g a w d r u g im c z ło w ie k u .
4. A k tu a ln o ś ć p n e u m a to lo g ii. A u to r u k a z u je od s tr o n y te o lo g ic z n e j o b e c n o ść D u c h a Ś w ię te g o w K o ściele. D u ch Ś w ię ty ja k o d u sz a K o śc io ła słu ż y
k u u m o c n ie n iu d z ia ła n ia in s ty t u c ji k o ś c ie ln e j. W ty m ro z w a ż a n iu p o d k re ś la o d n o w ę p n e u m a to lo g ii w ż y c iu K o śc io ła , u k a z u ją c tr z e c ią O so b ę T ró jc y Ś w ię te j ja k o z a sa d ę je d n o ś c i M isty czn eg o C ia ła , jeg o ro lę w s a k r a m e n ta c h i w y p e łn ia n iu m is ji a p o s to ls k ie j. P n e u m a to lo g ię e k le z jo lo g ii C o n g a r s p r o w a d z a do p ię c iu p u n k tó w : a. K o śc ió ł n ie je s t w ie lk o ś c ią z a m k n ię tą , a le b u d u je się s ta le p o p rz e z d z ia ła n ie D u c h a Ś w ię te g o ; b. K o śció ł m a p e łn ię D u c h a Ś w ię te g o ty lk o w c a ło śc i d a ró w d a n y c h w s z y s tk im je g o cz ło n k o m ; c. K o śció ł te ż w y r a ż a się w e w ła ś c iw o ś c ia c h d u c h a lu d z k ie g o i b o sk ie g o ; d. p rz e z D u c h a Ś w ię te g o o d d a je s t r u k tu r ę t r y n i t a r n ą ; e. w s to s u n k u m ię d z y C h ry s tu s e m a D u c h e m Ś w ię ty m n a le ż y w id z ie ć te ż s to s u n e k m ię d z y ty m co d a n e , a ty m co m a n a s tą p ić .
5. T e o lo g ia D u c h a Ś w ię te g o i c h a ry z m a ty c z n y r u c h o d n o w y . O m a w ia n y te o lo g u z a s a d n ia d z ia ła n ie D u c h a Ś w ię te g o n a p o d s ta w ie w y p o w ie d z i P is m a Ś w ięteg o . P rz e d e w s z y s tk im p o d k re ś la ro lę D u c h a Ś w ię te g o ja k o d a r u B oga. B óg d a je sie b ie sa m e g o ja k o d a r, k tó r y je s t M u ró w n y , łą c z ą c y w sz y stk o w c a ły m św ie c ie i p rz y n o s z ą c y p rz e d o b licze O jc a ja k o c h w a łę . D a r te n je s t n o w ą a b s o lu tn ą p rz y s z ło śc ią , p o n ie w a ż p ro w a d z i c z ło w ie k a d o K ró le s tw a
B ożego. J e s t n a s z y m u d o s k o n a le n ie m i p e łn ią życia.
R ó w n o cześn ie c z ło w ie k o w i u d z ie la n e są d a r y z w a n e p o to c z n ie „ d a r a m i” D u c h a Ś w ię te g o , k tó r e c z y n ią go o tw a r ty m i p o d a tn y m n a n a tc h n i e n ia i p o d n ie ty D u c h a Ś w ię te g o . S ą to d a r y w szcz e g ó ln y m z n a c z e n iu te g o sło w a, ja k k o lw ie k D u c h Ś w ię ty u d z ie la jesz c z e w ie lu in n y c h , j a k c h a r y z m a ty . W ła ś n ie c h a ry z m a ty są d a rm o w y m i, n ie p r z e w id y w a ln y m i d z ie ła m i D u c h a Ś w ię te g o , k tó r e n ie p ły n ą z n a tu r a ln y c h za so b ó w czło w ie czej p sy c h e a n i z a u to r y ta ty w n y c h in ic ja ty w h ie r a c h ii K o ścio ła, lecz s ą w y n ik ie m b e z p o ś r e d n ie j in te r w e n c ji B o g a ży w eg o . P r z y j ę te p rz e z c z ło w ie k a , u z d o ln ia ją do s łu ż e n ia b liź n ie m u . P o n ie w a ż są p o ż y te c z n e i d o s to s o w a n e do p o tr z e b K o ścio ła, p o w in n y b y ć p r z y jm o w a n e z w d z ię c z n o śc ią i ra d o ś c ią . S tą d p o w s ta ł w K o ściele, zw ła sz c z a po S o b o rz e W a ty k a ń s k im II, c h a ry z m a ty c z n y r u c h o d n o w y . J e g o p o d s ta w o w e ry s y , z te o lo g ic z n e g o p u n k tu w id z e n ia , z d a ją się p o le g a ć n a tr z e c h z a s a d a c h : n a ż y w e j i sz c z e re j w ie rz e w D u c h a Ś w ię te g o i w J e g o d a r y , n a d o z n a w a n iu J e g o p rz e m o ż n e g o d z ia ła n ia i n a p o w ro c ie J e g o c h a ry z m a tó w . P o w r ó t c h a ry z m a tó w w ja k iś sp o só b o d p o w ia d a p e w n e j o d n o w ie m y ś li k a to lic k ie j, o d n o w ie , k tó r a w y n ik ła z w e w n ę tr z n e j d y n a m ik i p o s tę p u te o lo g iczn eg o , z u p e łn ie n ie z a le ż n ie o d r u c h u o d n o w y .
6
. O litu r g ic z n y m z g ro m a d z e n iu . A u to r w y p o w ia d a się za w a rto ś c ią k a ż d e j w s p ó ln o ty , k tó r a p ro w a d z i do p rz e z w y c ię ż e n ia z e w n ę trz n y c h s to s u n k ó w m ię d z y lu d z k ic h i tw o rz y b a rd z ie j oso b o w e, in te r p e r s o n a ln e z w ią z k i. A le z a z n a c z a , że n ie k a ż d a w s p ó ln o ta m a c h a r a k t e r z g ro m a d z e n ia litu r g ic z nego. A b y o no z a is tn ia ło , m u s i b y ć z a p ro s z e n ie i o d p o w ie d ź n a n ie . M u si b y ć te ż coś, d z ię k i cz e m u to z e b r a n ie d o c h o d z i do s k u tk u . C oś, co j e s t z a p ro p o n o w a n e i co w s p ó ln ie z o s ta n ie w y k o n a n e . W n a s z y m p r z y p a d k u ty m „c z y m ś” je s t k u lt, k tó r y m a m y o d d a w a ć , a r a c z e j — o d d a w a ć m a z g ro m a d z e n ie B ogu. K a ż d y u c z e s tn ik te g o z g ro m a d z e n ia m u s i z n ieg o w y n ie ś ć j a k ą ś k o rz y ś ć d u c h o w ą d la o so b iste g o ż y c ia z B ogiem .A u to r ro z w a ż a je szcze p ro b le m K o śc io ła lo k a ln e g o , K o śc io ła ja k o L u d u B ożego, K o śc io ła ja k o s a k r a m e n t u z b a w ie n ia , ro lę k a p ła n ó w w e w sp ó ln o c ie ,
R E C E N Z J E
1 8 9
E u c h a ry s tię , u rz ę d y , ró ż n o r o d n e s tu d ia n a d r y tu a łe m , św ię ta , o tw a rto ś ć d la n o w y c h in ic ja ty w re lig ijn y c h i m a ły c h g ru p .
7. L itu rg ic z n e u ro c z y s to ś c i i ś w ia d e c tw o . C o n g a r p o ru s z a z a g a d n ie n ie n a b o ż e ń s tw litu r g ic z n y c h , ję z y k a litu r g ii, o só b d z ia ła ją c y c h w c e re m o n ii l i tu r g ic z n e j. P rz e d e w s z y s tk im z w ra c a u w a g ę n a d a w a n ie ś w ia d e c tw a . U w aża, że p rzez u c z e s tn ic tw o litu r g ic z n e c z ło w ie k n ie ty lk o św ia d c z y o ta je m n ic a c h w ia ry , a le m a by ć ś w ia d e c tw e m d la in n y c h . Z w ła sz c z a d la ty c h , k tó r y c h w ia rę w s p ie r a : d la źle w ie rz ą c y c h i d la ty c h , k tó r z y w m n ie js z y m lu b w ię k sz y m , s to p n iu są w e w n ę tr z n ie z a ła m a n i.
8
. N iebo — p ło n ą c y k r z a k ś w ia ta . F r a n c u s k i te o lo g n ie p o jm u je n ie b a w o d e rw a n iu od rz e c z y w is to ś c i z ie m s k ie j, a le u jm u je je w r e l a c ji do r z e c z y w isto śc i te r a ź n ie js z e j. Ś w ia t z ie m sk i je s t n ie d o s k o n a ły i d la te g o z m ie rz a k u te m u , k tó r y je s t od n ieg o in n y . Z teg o p u n k tu w id z e n ia ś w ia t te r a ź n ie j szy ja w i się ja k o część jeszcze n ie sk o ń czo n eg o d z ie ła , w k tó r y m są z a ro d k i d ru g ie g o św ia ta . T e n o b e c n y , z ie m sk i, z n a jd u je się m ię d z y p o c z ą tk ie m a c e lem . A le n a n im ży cie c z ło w ie k a m u s i się z a m y k a ć w r e l a c ji do B oga, je s t to życie ja k b y m ię d z y d w o m a ś w ia ta m i, z k tó r y c h t e n d r u g i je s t jeg o k r e sem . J e ż e li m iło ść n ie d a je sz częścia w ży ciu z ie m sk im , to m u s i p rz e k ro c z y ć p rz e s trz e ń i czas, b y d o p ro w a d z ić d o szczęśliw o ści n ie b a . Z a sa d ą , k tó r a k o n s ty tu u je c a łe ży cie c z ło w ie k a , je s t D u c h Ś w ię ty . D la te g o d z ię k i N iem u, w p e w n y m s to p n iu a n ty c y p u je m y cel, do k tó re g o p o p rz e z N iego je s te ś m y sk ie ro w a n i. T y m s a m y m is tn ie je c iąg ło ść m ię d z y e g z y s te n c ją z ie m s k ą a t r a n s c e n d e n c ją .
O m a w ia n a p o z y c ja w y d a n a je s t s t a r a n n ie p o d w z g lę d e m e d y to r s k im . U ro z m a ic o n y u k ła d g ra f ic z n y d r u k u , sto so w a n ie w c ię ć i a k a p itó w u ła tw ia w ła śc iw ą o rie n ta c ję w z a w a rto ś c i p u b lik a c ji. O b ra z u d o p e łn ia p r z e jr z y s ta czcio n k a i d o b ry p a p ie r.
