Barbara Madéja
"Maorysi w Nowej Zelandii", Joan
Metge, tłum. Maria Przymanowska,
Warszawa 1971 : [recenzja]
Collectanea Theologica 43/3, 209-210
Recenzje
209
w anę o siąga się przez całkow ite zrozum ienie n ie trw a łe j rzeczyw istości, n iejako przez za topienie się w niej.
M imo w ielu niedociągnięć (źródłow e te k sty przy ta cz an e są w książce w ory ginalnym b rzm ien iu ; uproszczone rozum ienie tzw . m echanizm ów obronnych w psychologii; zb y t pobieżne analizy w spółczesnych koncepcji z d ro w ia psy chicznego jak o p ara le li d la o dpow iednich ekscerptów te k stó w p a li; b ra k u za sad n ien ia w yboru teorii osobow ości R. B. C a t t e l l a jak o od p o w ied n ik a po rów naw czego d la w ybranego m a te ria łu pi ta k i p a lijsk ie j; rażąco sw obodne po sługiw anie się przez a u to ra term in o lo g ią psychologiczną) p rez en to w an a książka m a dużą w artość. W obec fa k tu w zrastającego z a in te re so w an ia n a u k (m edy cyny, psychologii, filozofii, etyki, teologii) W schodem , stanow i ona przyczynek do poznania m ądrości Indii. B ow iem „m yśl in d y jsk a stanow i rozdział dziejów ducha ludzkiego pełny isto tn ej treści. Idee w ielkich m yślicieli nie sta rz eją się. Z nich czerpie żyw otne siły postęp, k tó ry pozornie zabija je*’ 2.
Barbara M adeja, W arszaw a
Jo a n METGE, M aorysi z N o w e j Z elandii, tłu m . M a ria P r z y m a n o w s k a , W arszaw a 1971, P ań stw o w y I n s ty tu t W ydaw niczy, s. 249.
W rodzim ym piśm ien n ictw ie niew iele m ożem y znaleźć pozycji in form ujących nas o h isto rii i k u ltu rz e tubylczej ludności N ow ej Z elandii. D latego w y d an a przez P IW w m ałej serii „C eram o w sk iej” p rac a J. M e t g e m oże być uzn an a za pierw szą w naszym k ra ju m onografię pośw ięconą M aorysom .
A u to rk a p rez en to w an e j k siążki je st now ozelandzką b ad aczk ą z U n iw ersytetu V ictoria w W ellington, gdzie p ro w a d zi w ykłady z antro p o lo g ii społecznej. S tu d ia specjalistyczne o d b y ła w słynnej London School of Econom ics, gdzie głosił w latach m iędzyw ojennych sw oją teorię fu n k cjo n alizm u w ielki nasz etnograf B ronisław M a l i n o w s k i . J. M e t g e p ozostaje pod w pływ em koncepcji i działalności w ybitnego w spółczesnego now ozelandzkiego badacza społe czeństw polinezyjskich — R aym onda F i r t h a (podręcznik tego uczonego
Społeczności ludzkie. W stęp do antropologii społecznej w ydało w 1965 roku
PWN), k tó ry był pierw szym d o k to ra n te m B. M a l i n o w s k i e g o i k o n ty n u a torem jego teoretyczno-m etodologicznych założeń. A u to rk ę m ożna zaliczyć do kręg u średniego p okolenia badaczy-oceanistów , a p rac ę do dzieł rep re z e n tu jących zm odyfikow any fu nkcjonalizm , k tó reg o założeniem jest, że jedynie
płodne i p o p r a w n e p o ^ w zględem n aukow ym b ad a n ie ludów p ierw otnych
polega n a analizie w ielo stro n n y ch zw iązków i stosunków m iędzy poszcze gólnym i form am i ich k u ltu ry , ja k org an izacja społeczna, gospodarka, w ierzenia itd.
W iele z oryginalnego w k ład u w dziedzinie teo rii i tw o rz e n ia źródeł B. M a- l i n o w s k i e g o i R ay m o n d a F i r t h a znaleźć m ożna w książce Jo a n M e t- g e, (analiza n ieznanych system ów p o k rew ie ń stw a w śród N ow ozelandczyków , an a liz a system ów gospodarczo-społecznych i fo rm w ierzeniow ych itd.).
Z k a r t o m aw ianej k siążki ja w i się p rzed czytelnikiem o b raz w spółczesnej egzystencji M aorysów zepchniętych do roli m niejszości naro d o w ej w etnicz nym m orzu anglo sask ich N ow ozelandczyków . A u to rk a m niej uw agi pośw ięca prezen tacji trad y cy jn eg o zrę b u k u ltu ry M aorysów , szerzej om aw iając ak tu a ln y stan, uw id ac zn iają c u d ział ich dziedzictw a k u ltu ro w eg o w e w spółczesnym obrazie.
P ra ca M e t g e bogata je st w re a lia m inionych epok, p rze d staw ia n e w e n cyklopedycznych skrótach. T ru d n o nie w spom nieć o u d ziale m isjo n arzy w po w staw an iu p io n iersk ich zapisów folklorystycznej tw órczości M aorysów, bez cennego m a te ria łu dla dziew iętn asto - i dw udziestow iecznych system atycznych badań nad re k o n stru k c ją zam ierzchłych o kresów h isto rii p ierw o tn y ch m iesz
210
Recenzjekańców N ow ej Z elandii (m. in. przełożyli o ni język m ao ry jsk i n a form ę p i saną, k ła d ą c po d w alin y lite ra tu ry now ozelandzkiej).
In teresu jąc o p rzed staw io n o w za jem n e k o n ta k ty m a o ry jsk o -e u ro p e jsk ie ze w skazaniem w k ła d u ludności tubylczej N ow ej Z elandii w k u ltu rę św iatow ą. W k u ltu rz e m a o ry jsk iej u d erz a w ysoki poziom jej sztuki, u zew n ętrzn iającej się głów nie w u sta lo n y c h p rzez tra d y c ję form ach. P rz y k ład y stylizow anych w niepo ró w n y w aln y sposób form d re w n ia n e j rzeźby fig u ra ty w n ej, pięknych w zorów snycerskiego k u n sz tu w postaci reliefó w p o k ry w a ją cy ch c h a ra k te ry stycznym i m otyw am i sp iraln y m i (typow a cech a o rn am e n ty k i m aoryjskiej) k a ż de m iejsce w o ln ej pow ierzchni, bog actw a zdobienia dziobów łodzi w ojennych i za p ełn ian ia m itologicznym i m otyw am i fryzy dom ów zeb rań zam ieszczone są n a ilu stra c ja c h w an e k sie książki.
Do zb io ru św iatow ych arcy d zieł lite ra tu ry folklorystycznej n a stałe w eszła rów nież ludow a lite r a tu r a m a o ry jsk a w postaci m itów i opow ieści o legen darn y c h czynach przodków p rze m ierz ają cy c h ocean.
J. M e t g e o p a rła sw oją p rac ę n a w n ikliw ych b ad a n ia c h terenow ych, s tu diach obszernej lite r a tu ry p rzed m io tu i rządow ych m a te ria ła c h statystycznych, o d tw a rz a ją c w zobiektyw izow any sposób p an o ra m ę społecznego życia M aory sów w ok resie cyw ilizacji in d u stria ln e j. S u gestyw nie p rze d staw iła s p o s o b y
i form y a d a p ta c ji w sp an iałe j przeszłości tu bylczej k u ltu ry do w ym ogów św ia ta w spółczesnego, czego n astęp stw e m je st specyfika m aoryjskiego sposobu życia i egzotyka -dzisiejszej N ow ej Z elandii.
P re ze n to w an a p ra c a J. M e t g e je st n ie ty lk o doskonałym kom pendium w ie dzy o w spółczesnej sy tu a cji M aorysów i ich k u ltu ry ; je s t o ry g in aln ą egzem pli- fik a c ją p rzy ję ty ch w an tro p o lo g ii anglosaskiej zasad o p rac o w y w a n ia zo riento w an ej m onografii. Z ain te re su je o n a z pew nością — obok etnologów , h isto ry k ó w sztuki, k u lturologów , stu d e n tó w m isjologii i m isjo n arzy — każdego, kom u nie s ą o b o ję tn e różne kan o n y zachow ania, sposoby życia, rozum ow ania, o d m ienne od naszych w ierzenia.
Z ak res za w a rty c h w te j p u b lik a c ji zw a rty ch w iadom ości i m aoryjskich o k reśleń m oże być przy tłacz ający d la nie znającego p ro b lem aty k i czytelnika, ale zadośćuczynieniem s ą do k ład n e naukow o zw eryfikow ane i z in te rp re to w an e in fo rm ac je o m a o ry jsk iej m niejszości narodow ej.
K siążkę u zu p e łn ia b ib lio g ra fia i słow nik użytych w książce m ao ry jsk ich zw rotów oraz p onad 20 ilu stracji.
Barbara M adeja, W arszaw a
S abatino MOSCATI, Ś w ia t F enicjan, tłum . M. G a w l i k o w s k i , W arszaw a 1971, P ań stw o w e W ydaw nictw o N aukow e, s. 305.
F en ic jan ie zaw sze w zbudzali żyw e za in te re so w an ie h istoryków i archeolo gów Zachodu o ra z badaczy k u ltu ry ; zapisali się bow iem w h isto rii sta ro ż y t nego św ia ta ja k o w ielki lu d żeglarzy. W iadom ości o F en ic jan a ch n a W schodzie są niezw ykle sk ą p e i niepew ne.
A u to r p rez en to w an e j książki szczegółowo o m aw ia w łaściw y św ia t F en ic jan w ich ojczystym k ra ju , gdzie w ytw orzyły się ch a rak te ry sty cz n e elem enty cy w ilizacji. O granicza się przy tym do m in im u m w p o w ta rz a n iu in fo rm acji o K artag in ie. S k u tecznie w y k azu je ciągłość i rozw ój rdzennie fenickich ele m entów k u ltu ry ; szerzej k o m e n tu je prof. M o s e a t i zagadnienie śródziem no m orskich kolonii — p rz y czym zaw sze przy św ieca te m u zasadniczy cel: u k a za n ie zw iązków hi story czno-politycznych, religijnych, arty sty czn y ch z różnym i częściam i św ia ta F e n ic ja n o raz p rze d staw ie n ie n ajw ażn iejszy ch i typow ych elem entów w ich cyw ilizacji.
W książce n akreślono dzieje ro zp rze strzen ian ia się kolonii fenickich w o b rę b ie basenu M orza Śródziem nego. C hronologicznie om ów iono w p rez en to w an e j pracy o k res od tzw . „ludów m o rsk ic h ” (początek epoki żelaza) do upadku
