Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – lipiec 2012
Miros³aw Rutkowski
1Dwa wydarzenia zwi¹zane z geologi¹ przyci¹gnê³y szczególn¹ uwagê dzienni-karzy w lipcu – og³oszenie raportu USGS o potencjalnych zasobach wêglowodorów niekonwencjonalnych w polskim pasie ³upków dolnego paleozoiku oraz podpi-sanie umowy o wspó³pracy najwiêkszych krajowych spó³ek surowcowo-energetycz-nych w dziedzinie poszukiwania tych¿e wêglowodorów.
Pozosta³e doniesienia, jako ¿e nie dotyczy³y magicz-nych surowców niekonwencjonalmagicz-nych, pojawia³y siê spo-radycznie w czasopismach o niewielkim zasiêgu i nie zosta³y podchwycone przez prasê mainstreamow¹. Z jednym wyj¹tkiem. 13 lipca Gazeta Wyborcza Szczecin opubliko-wa³a tekst „Tsunami nad Ba³tykiem?”. Podobne artyku³y wydrukowa³o jeszcze kilka innych pomorskich gazet. Tytu³ sugeruje wakacyjn¹ sensacjê, typow¹ dla sezonu ogórko-wego, ale rzecz jest jak najbardziej serio i dotyczy powa¿-nych badañ naukowych, finansowapowa¿-nych przez Narodowe Centrum Nauki. Poszukiwania œladów tsunami, które wed³ug przekazów historycznych mog³o wyst¹piæ w niewielkiej skali na Ba³tyku, prowadziæ bêdzie oœmioosobowy zespó³ kierowany przez Andrzeja Piotrowskiego z Zak³adu Regio-nalnego Geologii Pomorza PIG-PIB. Prace obejmuj¹ce wiercenia, szurfy i badania laboratoryjne zakrojone s¹ na dwa lata.
Nowy „Bilans zasobów z³ó¿ kopalin w Polsce”, opubli-kowany w tym roku wyj¹tkowo wczeœnie, bo w czerwcu, a nie, jak to bywa³o, pod koniec roku, zosta³ dostrze¿ony przez portal intenetowy Trybuny Górniczej Nettg.pl. Andrzej Maksymowicz, autor tekstu „Bilans: tyle w Polsce mamy zasobów wêgla kamiennego”, pisze g³ównie o z³o¿ach naj-bardziej interesuj¹cych œl¹ski portal, ale cytuje te¿ wypo-wiedŸ dyrektora PIG-PIB Jerzego Nawrockiego, ¿e jest to pierwsza edycja wykonana samodzielnie przez instytut jako zadanie s³u¿by geologicznej, zgodnie z zapisami nowej ustawy „Prawo geologiczne i górnicze”.
Pozostaj¹c na po³udniu kraju, warto odnotowaæ artyku³ „Wiercenie kopca Koœciuszki” pióra Piotra Tymczaka, opu-blikowany w krakowskim Dzienniku Polskim 31 lipca. Autor opisuje w nim badania geologiczne, które po roz-strzygniêciu przetargu og³oszonego przez urz¹d miasta zostan¹ wykonane w obrêbie narodowej pami¹tki i w jej dalszym otoczeniu. Program prac obejmuje wykonanie 22 odwiertów o g³êbokoœci od 2 m do 100 m. Sam kopiec bêdzie przewiercony na g³êbokoœæ 40 m od wierzcho³ka. Przewidziano równie¿ odwierty skoœne i poziome w jego
stokach, a wszystko po to, by wyjaœniæ przyczyny zaobser-wowanych w zesz³ym roku osuniêæ gruntu. Przy okazji zostanie sprawdzona mo¿liwoœæ budowy w okolicy zabytku tunelu niezbêdnego do wybudowania planowanej Trasy Zwierzynieckiej.
KONIEC MARZEÑ?
Schadenfreude Рz niemieckiego: mroczna radoϾ, gorzka
satysfakcja – to przyjemnoœæ czerpana z cudzego nieszczêœ-cia lub niepowodzenia. Paskudne uczucie, ale wydaje siê, ¿e wielu kolegów z instytutu przynajmniej przez moment odczuwa³o taki stan ducha po og³oszeniu raportu amerykañ-skiej s³u¿by geologicznej USGS o potencjalnych zasobach wêglowodorów niekonwencjonalnych w polskim pasie ³upków dolnego paleozoiku. Bo te¿ z jednej strony nie ma co siê cieszyæ, ¿e zespó³ pod kierunkiem Donalda Gautiera oceni³ potencjalne zasoby znacznie ni¿ej, ni¿ wskazywa³ marcowy raport instytutu, z drugiej zaœ trzeba pamiêtaæ, ¿e nasz raport zmniejszy³ drastycznie rewelacje amerykañ-skiej Agencji Informacji Energetycznej – EIA, szacuj¹cej zasoby gazu na 5,3 bln m3. Ods¹dzono instytut wówczas nieomal od czci i wiary za ukradzenie gazu Polakom i godzenie w racjê stanu. Broniliœmy siê wspólnie z Mini-sterstwem Œrodowiska, ¿e prognozowanie wydobycia to jeden z podstawowych obowi¹zków s³u¿by geologicznej, i tak jak szacujemy potencjalne zasoby wêgla kamiennego, brunatnego, miedzi, cynku, o³owiu i wszystkich innych surowców, tak te¿ musieliœmy oceniæ zasoby gazu z ³up-ków. Przypomnieæ nale¿y, ¿e z obliczeñ naszych specjali-stów, wspó³pracuj¹cych w zakresie metodologii z USGS, wynika³o, ¿e najbardziej prawdopodobne zasoby mieszcz¹ siê w przedziale 346–768 mld m3. Wydawa³o siê to wtedy dramatycznie ma³o. Raport USGS opublikowany 17 lipca podaje, ¿e w Polsce mo¿na siê liczyæ z wydobyciem gazu na poziomie 38 mld m3. Schadenfreude... A nie mówiliœmy?
Jednak ku naszemu zaskoczeniu reakcja prasy by³a sto-sunkowo s³aba. Byæ mo¿e z powodu b³ogiej sjesty waka-cyjnej dziennikarze nie docenili wagi raportu amerykañ-skiej s³u¿by geologicznej. Pierwsze informacje pojawi³y siê dopiero po czterech dniach od opublikowania dokumentu na stronach internetowych USGS. Andrzej Kublik w tekœcie, który pojawi³ siê 21 lipca na portalu Wyborcza.biz, pisze: „Lodowaty prysznic z USA dla polskich nadziei na gaz z ³upków”. Dalej jednak tekst jest stonowany. Cytowane s¹ uspokajaj¹ce wypowiedzi rzeczniczki Ministerstwa Œro-dowiska i przedstawiciela spó³ki Talisman Energy zaan-ga¿owanej w poszukiwaniu na Pomorzu. Ten sam autor
459
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 9, 2012
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw.rutkowski@ pgi.gov.pl.
w Gazecie Wyborczej 21 lipca publikuje podobny tekst pod tytu³em „Huœtawka ³upkowych emocji, czyli nowy spór o zasoby”. Kilka artyku³ów poœwiêconych nowemu raportowi ukaza³o siê w dziennikach pomorskich, m.in. „Gazu starczy na 2 lata” Kazimierza Netki w Polsce Dzien-niku Ba³tyckim z 26 lipca. Gazeta Polska opublikowa³a 24 lipca krótki tekst „Ile mamy gazu w polskich ³upkach?”, w którym czytamy: „Pojawiaj¹ siê coraz bardziej sprzeczne szacunki dotycz¹ce iloœci gazu ³upkowego mo¿liwego do wydobycia w Polsce. Wed³ug najnowszego raportu amery-kañskiej s³u¿by geologicznej zasoby wydobywalne w pol-skich warstwach paleozoicznych mog¹ œrednio wynosiæ zaledwie ok. 38 mld m3”.
Wiêksze emocje widoczne by³y na blogach i forach internetowych. Niezale¿ny ekspert rynku paliw Andrzej Szczêœniak pisa³ 21 lipca w tekœcie „Koniec ³upkowego szaleñstwa”: „No i sta³o siê. Roma locuta, causa finita. Kiedyœ musia³ przyjœæ taki czas, ¿e ktoœ powie »Król jest nagi«. W sprawie polskich ³upków powiedzia³ to amerykañ-ski Geological Survey (USGS), który przedstawi³ w³asne szacunki polskich zasobów gazu ze ska³ ³upkowych. USGS nie pozostawi³ nadziei: w Polsce gazu niekonwencjonal-nego jest blisko zera”.
OFENSYWA PAÑSTWA
Po wycofaniu siê z poszukiwañ koncernu ExxonMobile, niejednoznacznych wynikach szczelinowañ na Pomorzu oraz niezwykle konserwatywnym raporcie USGS duch w narodzie nieco upad³, st¹d zrozumia³a by³a chêæ podtrzy-mania dobrych nastrojów, przede wszystkim wœród inwe-storów, widoczna w poczynaniach administracji pañstwo-wej. Niestety, podstawowa dla przedsiêbiorców nowelizacja przepisów wêglowodorowych skoñczy³a siê falstartem. Konferencjê prasow¹ w Ministerstwie Œrodowiska odwo-³ano w ostatniej chwili, by doprecyzowaæ przepisy podat-kowe. Dziennikarze i inwestorzy nie ukrywali roz¿alenia. Tomasz Maj, dyrektor zarz¹dzaj¹cy Talisman Energy Polska, w wywiadzie „Co nêka bran¿ê ³upkow¹” opublikowanym 2 lipca w Rzeczypospolitej mówi: „G³ówn¹ barier¹ rozwoju jest brak stabilnoœci i przejrzystoœci, zw³aszcza w zakresie prawnym i fiskalnym”. Temu problemowi poœwiêcony jest równie¿ tekst „Polskie ³upki czekaj¹ na kluczowe decyzje” Tomasza Furmana wydrukowany w tym samym numerze Rzeczypospolitej. Autor opisuje kontrowersje wokó³ prze-pisów nowego prawa wêglowodorowego, jakie ujawni³y siê pomiêdzy resortami skarbu, œrodowiska i spraw zagra-nicznych. Brak jednomyœlnoœci wed³ug Furmana jest widoczny szczególnie w zakresie powo³ania i uregulo-wania kompetencji Narodowego Operatora Kopalin Ener-getycznych (NOKE), który ma nadzorowaæ dzia³alnoœæ poszukiwawcz¹ i wydobywcz¹ oraz reprezentowaæ interesy Skarbu Pañstwa w spó³kach surowcowych. Podobnie
nie-jasny jest zakres kompetencji pe³nomocnika rz¹du do spraw rozwoju wydobywania wêglowodorów.
Nieco otuchy dostarcza jednak kolejny etap realizacji idei promowanej od d³u¿szego czasu przez ministra skarbu Miko³aja Budzanowskiego – wspó³pracy du¿ych polskich spó³ek w dziedzinie udostêpnienia z³ó¿ wêglowodorów w ³upkach. 11 lipca PGNiG podpisa³o ramowe porozu-mienie dotycz¹ce wspólnych dzia³añ w tej dziedzinie z kon-cernami KGHM, PGE, Tauron i Enea. Jak pisze Andrzej Kublik w artykule „£upkowy sojusz skarbu” opublikowanym 12 lipca w Gazecie Wyborczej, pierwszym polem dzia³ania nowego konsorcjum bêdzie koncesja PGNiG w Wejhe-rowie – projekt KCT, od nazw miejscowoœci Kochanowo, Czêstkowo i Têpcz. Sygnatariusze porozumienia maj¹ zamiar wydaæ tam 1,72 mld z³. Pierwszy gaz z odwiertów eksploatacyjnych ma pop³yn¹æ wed³ug przedstawicieli monopolisty gazowego w 2016 r. To nieco póŸniej ni¿ zapowiada³ minister Budzanowski, który mówi³ o wydo-byciu w 2014 r., ale warto trzymaæ kciuki, ¿eby projekt zosta³ sfinalizowany, bior¹c pod uwagê wczeœniejsze niepowodzenie, jakim zakoñczy³a siê wspó³praca na polu poszukiwañ zagranicznych pomiêdzy PGNiG, Orlenem i Lotosem.
Do tej samej kategorii informacji podtrzymuj¹cych nadziejê nale¿y szeroko komentowane w mediach porozu-mienie, jakie z Agencj¹ Rozwoju Przemys³u podpisa³y Narodowe Centrum Badañ i Rozwoju oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego. Umowa dotyczy finan-sowania prac badawczych polskich przedsiêbiorstw nad rozwojem technologii eksploatacji gazu z ³upków. Ju¿ w sierpniu og³oszony zostanie konkurs na dofinansowanie pierwszych projektów. Szansê maj¹ tylko takie, które opiewaj¹ na sumy od 3 mln z³ do 200 mln z³ i mog¹ byæ wykonane w ci¹gu trzech lat. Imponuj¹cy jak na warunki polskie jest bud¿et programu wsparcia – wyniesie on 1 mld z³, z czego po³owê wy³o¿y Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego, a drug¹ po³owê Narodowe Centrum Badañ i Rozwoju.
M£ODZIE¯Y, DO NAUKI!
Niepokoj¹ce informacje nap³ywaj¹ z tegorocznych komisji rekrutacyjnych dla kandydatów na wy¿sze uczel-nie. Jak pisze 30 lipca portal internetowy Gazety Wybor-czej Gazeta.pl, na uczelniach jest pe³no wolnych miejsc. Nic dziwnego – mamy przecie¿ do czynienia ni¿em demo-graficznym. Gorzej jednak, ¿e wœród kierunków, na które nie znaleŸli siê chêtni, czêsto wymieniana jest... geologia. Jak wyjaœnia dziennikarce Gazety.pl Jacek Szymik-Kozaczko, rzecznik Uniwersytetu Œl¹skiego, wolne miejsca s¹ te¿ na teologii, filologii polskiej i filozofii.
Czy¿by m³odzie¿ przesta³a wierzyæ w mo¿liwoœæ kariery zawodowej po ukoñczeniu wydzia³ów geologicz-nych? W czasach boomu ³upkowego?
460
