Streszczenie
W artykule przedstawiono ocen funkcjonujcego w wybranej kopalni systemu zarzdzania bezpieczestwem pracy oraz wskazano te obszary działania systemu które wymagaj doskonalenia.
Słowa kluczowe: jakoĞü pracy, bezpieczeĔstwo, system zarządzania
1. Wprowadzenie
W górnictwie zwraca siĊ wielką uwagĊ na stałe podnoszenie poziomu bezpieczeĔstwa pracy w kopalniach i podejmuje działania w tym zakresie. SkutecznoĞü tych działaĔ moĪe wzrosnąü po implementacji systemu zarządzania bezpieczeĔstwem pracy. Wynika to przede wszystkim z faktu, Īe właĞciwe zarządzanie jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczeĔstwa i higieny pracy, wymaganego zarówno ze wzglĊdu na koniecznoĞü przestrzegania przepisów prawnych w tej dziedzinie, jak teĪ ze wzglĊdu na oczekiwania społeczne oraz moĪliwoĞü uzyskania pozytywnych efektów ekonomicznych dla zakładu [1].
BezpieczeĔstwo na stanowiskach pracy i bezpieczne zachowania nie powstają samoczynnie. BezpieczeĔstwo musi zostaü ukształtowane według z góry przyjĊtego programu. Takim programem moĪe byü system zarządzania bezpieczeĔstwem i higieną pracy (BHP), oparty na normie PN-N-18001, umoĪliwiający skuteczne podnoszenie poziomu jakoĞci pracy.
W artykule przedstawiono próbĊ oceny wpływu wdroĪenia systemu zarządzania BHP na bezpieczeĔstwo pracy w wybranej kopalni wĊgla kamiennego oraz wskazano te obszary działania systemu które wymagają doskonalenia.
2. Istota bezpieczestwa pracy w procesie wydobycia wgla
Polskie górnictwo podziemne charakteryzuje siĊ trudnymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz wystĊpowaniem praktycznie wszystkich zagroĪeĔ naturalnych znanych w górnictwie Ğwiatowym. MoĪna zaobserwowaü równieĪ pogarszanie siĊ warunków technicznych, organizacyjno – ludzkich, Ğrodowiska pracy i stały wzrost poziomu ryzyka przy wykonywaniu robót górniczych. Do niebezpiecznych i szkodliwych czynników fizycznych wystĊpujących w górnictwie wĊgla kamiennego naleĪą takĪe: zapylenie, hałas, radiacja, wibracje, warunki mikroklimatu, oĞwietlenie, obecnoĞü substancji chemicznych [3]. Wpływają one na warunki pracy i generują zapadalnoĞü na choroby zawodowe.
Aktualny poziom bezpieczeĔstwa w krajowych kopalniach wĊgla kamiennego kształtują [4]: • lokalizacja praktycznie wszystkich kopalĔ w obrĊbie jednego regionu, GórnoĞląskiego
ZagłĊbia WĊglowego, skutkująca koncentracją robót górniczych zarówno w skali lokalnej, jak i regionalnej,
• długi okres, czĊsto ponad 100 lat i wiĊcej, prowadzenia działalnoĞci górniczej przez poszczególne kopalnie, co w wielu rejonach doprowadziło do znacznej objĊtoĞci wyeksploatowanego złoĪa i naruszenia struktury górotworu,
• wystĊpowanie złoĪa wielopokładowego (problemy resztek, filarów, krawĊdzi i ich interakcji),
• duĪa i stale powiĊkszająca siĊ głĊbokoĞü eksploatacji (Ğrednio 5–8 m/rok), np. najgłĊbsze kopalnie prowadzą eksploatacjĊ na głĊbokoĞci 900–1150 m,
• stosowanie na coraz wiĊkszą skalĊ „podpoziomowego” modelu udostĊpnienia złoĪa, • wieloletnie niedoinwestowanie kopalĔ w sferze techniki i technologii górniczych oraz
w zakresie utrzymywania naleĪytego poziomu uzbrojenia kopalĔ w nowoczesne maszyny i urządzenia górnicze spowodowały pogarszanie siĊ warunków Ğrodowiska pracy i wzrost poziomu ryzyka przy wykonywaniu robót górniczych. Potwierdzają to niebezpieczne zdarzenia, jakie odnotowano w mijających latach w zakładach górniczych wydobywających wĊgiel kamienny,
• zatrudnianie firm obcych. Wynika to z niepełnego przygotowania aktualnie wystĊpujących na rynku usług firm do pracy w ruchu zakładów górniczych, zwłaszcza wykonywanych pod ziemią,
• odejĞcie od pracy duĪej liczby pracowników, zwłaszcza osób kierownictwa i dozoru, o wysokich kwalifikacjach i wieloletnim doĞwiadczeniu w ruchu zakładów górniczych. 3. Ocena bezpieczestwa pracy w kopalni po wdroeniu systemu zarzdzania BHP
Polskie górnictwo wĊgla kamiennego charakteryzuje siĊ wysokim wskaĨnikiem czĊstoĞci wypadkowoĞci zawodowej (liczba zdarzeĔ wypadkowych na 1000 pracujących w ciągu roku), mimo znaczącej redukcji liczby urazów w ostatnich latach. Wpływ na taki stan ma przede wszystkim wysokie „ryzyko pierwotne”. Ryzyko to związane jest z podziemną eksploatacją górniczą. Głównymi elementami składowymi ryzyka to wystĊpujące zagroĪenia, i to zarówno zagroĪenia naturalne, techniczne jak i osobowe [5].
Ograniczanie zagroĪeĔ związanych z wypadkowoĞcią w górnictwie jest realizowane poprzez obowiązujące przepisy i zasady dotyczące profilaktyki i zwalczania zagroĪeĔ naturalnych i technicznych, ich egzekwowanie, nie bez znaczenia są równieĪ doĞwiadczenie kadry i technika stosowana w branĪy górniczej [4].
WdraĪanie systemów zarządzania moĪe wpłynąü wpływa na lepsze, sprawniejsze i skuteczniejsze zarządzanie firmą. Dobrą jakoĞü produkowanych wyrobów tworzy siĊ poprzez zapewnienie pracownikom właĞciwych, bezpiecznych warunków pracy i w miarĊ moĪliwoĞci sprzĊtu o najwyĪszym poziomie techniki. Dbając o standard bezpieczeĔstwa i higieny pracy stwarza siĊ lepsze warunki do tworzenia coraz bardziej konkurencyjnych wyrobów. MoĪliwoĞü ciągłego doskonalenia zapewnia system zarządzania bezpieczeĔstwem i higieną pracy, oparty na normie PN-N-18001.
OcenĊ wpływu wdroĪenia systemu zarządzania BHP przeprowadzono w duĪej kopalni, 3 tys. zatrudnionych osób, zlokalizowanej w GórnoĞląskim OkrĊgu WĊglowym. W kopalni w 2002 roku wdroĪono system zarządzania jakoĞcią, w 2004 system zarządzania bezpieczeĔstwem i higieną pracy. W 2010 roku, po wdroĪeniu systemu zarządzania Ğrodowiskiem, wszystkie w/w systemy zintegrowano.
Kopalnia pracuje w trudnych warunkach geologiczno-górniczych, wydobycie jest prowadzone na duĪej głĊbokoĞci, istnieje zagroĪenie wybuchami metanu.
Metodyka badaĔ obejmuje: krytyczną ocenĊ materiałów udostĊpnionych przez kopalniĊ, analizĊ wyników wewnĊtrznych i zewnĊtrznych audytów systemu bezpieczeĔstwa, badania ankietowe oraz wywiad. Analizie poddano 4 letni okres funkcjonowania kopalni (2000–2003) przed wdroĪeniem systemu zarzdzania BHP, rok 2004 w którym wdroĪono system oraz 5 lat pracy kopalni w systemie (2005–2009). Tak długi okres po implementacji systemu wydawał siĊ gwarantem prawidłowej oceny wpływu systemu na bezpieczeĔstwo pracy.
NaleĪy dodaü, Īe we wdroĪonym w 2004 roku w kopalni systemie uwzglĊdniono panujące w zakładzie realia, przełamując tym samym istniejące bariery i tradycje rzutujące na poziom bezpieczeĔstwa pracy. W kopalni przez wiele lat bezpieczeĔstwo pracy kojarzono wyłącznie ze stanem wyposaĪenia i dostosowaniem warunków pracy do moĪliwoĞci człowieka. Decydujący wpływ na kształtowanie siĊ poziomu wypadkowoĞci wywiera wiedza pracowników oraz czĊstoĞü z jaką podejmują niebezpieczne zachowania, stąd istotną czĊĞü pracy stanowią wyniki badaĔ ĞwiadomoĞci pracowników.
PoniĪej scharakteryzowano wybrane obszary bezpieczeĔstwa pracy w kopalni [5]. Wypadki według rodzaju [tabela 1]
Tabela 2. Zestawienie wypadków w kopalni X według ich rodzaju Zestawienie wypadków według rodzaju wypadku Ilo wypadków 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ĝmiertelne 2 4 4 2 0 0 8 0 0 0 CiĊĪkie 0 0 3 1 1 0 1 1 1 1 Lekkie 69 42 54 56 79 64 59 68 109 105 Razem 71 46 61 59 80 64 68 69 110 106
ħródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badanej firmie.
W analizowanym okresie w kopalni zaistniały 922 wypadki przy pracy, w tym: 20 wypadków Ğmiertelnych, 12 ciĊĪkie i 890 wypadków lekkich. MoĪna zaobserwowaü dominującą przewagĊ wypadków lekkich na przestrzeni wszystkich rozpatrywanych lat. W latach 2005 – 2009 wystąpiła tendencja wzrostowa wypadków ogółem. W 2006 roku odnotowano 8 wypadków Ğmiertelnych, co było nastĊpstwem wybuchu metanu oraz pyłu wĊglowego w toku robót likwidacyjnych.
NajwiĊkszej liczbie wypadków (344 wypadki) ulegli pracownicy w wieku powyĪej 40 lat oraz pracownicy od 31 do 40 roku Īycia (328 wypadków), a co za tym idzie najwiĊksza wypadkowoĞü panuje wĞród najstarszych pracowników. W latach 2000–2005 i 2007 r. najwiĊcej wypadków przy
pracy wystąpiło wĞród pracowników w wieku od 31 do 40 lat natomiast w 2006 r., 2008 i 2009 r. nastąpił duĪy wzrost wypadków wĞród grupy pracowników w wieku powyĪej 40 lat.
NajwiĊkszą iloĞü wypadków odnotowano wĞród pracowników o długim staĪu pracy tj. od 11 do 20 lat pracy. Tak wysoka wypadkowoĞü wĞród tej grupy pracowników moĪe Ğwiadczyü o tym, iĪ rutyna i pewnoĞü siebie powoduje zmniejszenie dostatecznego i odpowiedniego podejĞcia do bezpieczeĔstwa pracy oraz niejednokrotnie lekcewaĪenie warunków w jakich praca jest wykonywana.
Wypadki według wieku poszkodowanych [tabela 2]
Tabela 2. Zestawienie wypadków w kopalni X według wieku poszkodowanych Zestawienie wypadków według wieku poszkodowanych Ilo wypadków 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 od 21 – 30 lat 12 6 3 6 7 7 5 5 6 5 od 31 – 40 lat 38 23 30 30 38 31 31 36 34 37 powyĪej 40 lat 21 17 28 23 35 26 32 28 70 64
Razem 71 46 61 59 80 64 68 69 110 106
ħródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badanej firmie.
Wypadki według stau pracy [tabela 3]
Tabela 3. Zestawienie wypadków w kopalni X według stau pracy poszkodowanych Zestawienie wypadków
według staĪu pracy poszkodowanych Ilo wypadków 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 do 2 lat 5 1 0 2 0 0 1 5 5 3 od 3 – 10 lat 17 6 14 7 13 10 6 2 2 2 od 11 – 20 lat 46 33 33 42 52 38 39 37 47 46 pow. 20 lat 3 6 14 8 15 16 22 25 56 55 Razem 71 46 61 59 80 64 68 69 110 106 ħródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badanej firmie.
Wypadki według kwalifikacji poszkodowanych
Z analizy iloĞci wypadków według kwalifikacji poszkodowanych wynika, Īe najwiĊkszej liczbie wypadów ulegają pracownicy na stanowisku „górnik” tj. 149 wypadków w ciągu 3 lat. PowyĪszy fakt spowodowany jest prawdopodobnie specyficznymi warunkami panującymi w Ğcianach wydobywczych, przodkach drąĪonych chodników jak i z tego iĪ eksploatacja górnicza prowadzona jest na duĪych głĊbokoĞciach, charakteryzujących siĊ trudnymi warunkami geologiczno-górniczymi. Eksploatacja w tych warunkach charakteryzuje siĊ wystĊpowaniem wielu
zagroĪeĔ naturalnych i technicznych, co ma bezpoĞredni wpływ na stan bezpieczeĔstwa w kopalni. DuĪej liczbie wypadkom równieĪ ulegają osoby pracujące na stanowisku jako: Ğlusarze, elektromonterzy i pracownicy inĪynieryjno – techniczni.
Z przeprowadzonej analizy moĪna wnioskowaü, Īe najwiĊksza liczba wypadków spowodowana jest takimi wydarzeniami jak: potkniĊcie, poĞlizgniĊcie siĊ lub upadek. W sumie odnotowano 216 wypadków o tej specyfice w okresie 10 lat. Wysoki poziom wypadków obejmuje równieĪ nastĊpujące niebezpieczne wydarzenia spowodowane poprzez: spadniĊcie, stoczenie siĊ lub obsuniĊcie skał lub innych przedmiotów, tj. 158 wypadków.
MoĪna wysunąü wniosek, Īe niebezpieczne wydarzenia, które spowodowały wypadek mogły byü przyczyną np.: braku uwagi poszkodowanego; błĊdów, niedociągniĊü przy wykonywaniu pracy oraz z powodu przyczyn organizacyjno – ludzkich.
NaleĪy podkreĞliü, Īe do najczĊĞciej wystĊpujących miejsc zaistnienia wypadków zalicza siĊ „chodniki” w skład który wchodzą: chodniki poziome transportowe; chodniki transportowe; chodniki i przejĞcia na dole. W tych miejscach wystąpiło łącznie 400 wypadków w badanym okresie. Szczególną uwagĊ równieĪ naleĪy zwróciü na Ğciany z zawałem stropu i kompleksową mechanizacją tj. 224 wypadków wg miejsca powstania.
Wypadki według niebezpiecznych wydarze [tabela 4]
Tabela 4. Zestawienie wypadków według niebezpiecznych wydarze Zestawienie wypadków wg niebezpiecznych wydarzeĔ Ilo wypadków 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Oberwanie siĊ skał ze
stropu lub ociosu
7 2 4 8 6 4 7 5 17 11
SpadniĊcie, stoczenie siĊ lub obsuniĊcie skał lub
innych przedmiotów 20 10 14 12 21 19 11 20 10 21 Kontakt z maszynami i
urządzeniami w ruchu (w tym z przedmiotem transportowym)
14 9 16 10 12 18 10 8 14 8
Potkniecie, poĞlizgniĊcie lub upadek osób (w tym z
wysokoĞci) 19 15 18 19 24 18 20 25 23 35 Uderzenie lub zranienie
narzĊdziami pracy lub
przedmiotami 7 2 1 2 2 1 4 3 7 12
Inne zdarzenie 4 8 8 8 15 4 16 8 39 19 Razem 71 46 61 59 80 64 68 69 110 106 ħródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badanej firmie.
Analiza zachorowalnoci
Na rysunku 1 przedstawiono poziom zachorowalno wdroĪeniu systemu zarządzania BHP.
wdroĪeniem systemu wynosi 45 przypadków a po Spadek zachorowalnoĞci mo
egzekwowaniem.
Na podstawie powyĪszych danych mo wystĊpujących wypadków.
natomiast po wdroĪeniu SZB
bardzo wysoka, m.in. z powodu wyst Ğrednią w latach 2004–2009. Wysoka
znacznej liczby wypadków lekkich. Na okres wdra
znaczne starzenie kadry pracowniczej. Na zjawisko to wpłyn górnictwa pod kątem zatrudnienia. Wskutek blokady przyj wystąpił niedobór młodej kadry. Rutyna i przyzwyczajenie do
pracowników do warunków pracy sprzyja powstawaniu wypadków przy pracy
Rysunek 1. Analiza chorób zawodowych przed i po wdro ħródło: Opracowanie własne [5]
Analiza zachorowalnoci
Na rysunku 1 przedstawiono poziom zachorowalnoĞci na choroby zawodowe przed i po ądzania BHP. ĝrednia wystĊpowania chorób w latach 2000
eniem systemu wynosi 45 przypadków a po wdroĪeniu systemu wartoĞü ta wynosi 29 osób. ci moĪe byü spowodowany bardziej rygorystycznymi przepisami i ich
Īszych danych moĪna stwierdziü, Īe nie ma okreĞlonego trendu ilo W latach 2000–2003 Ğrednia liczby wypadków na rok wynosi 71, eniu SZB Ğrednia ta wynosi 83. Statystyka wypadków ostatnich dwóch lat jest bardzo wysoka, m.in. z powodu wystąpienia wypadku zbiorowego, który rzutuje na tak wysok
2009. Wysoka Ğrednia w tych latach jest równieĪ skutkiem wyst znacznej liczby wypadków lekkich. Na okres wdraĪania systemu zarządzania BHP nakłada si znaczne starzenie kadry pracowniczej. Na zjawisko to wpłynĊła przeprowadzona reforma
tem zatrudnienia. Wskutek blokady przyjĊü nowych pracowników do zakładu, pił niedobór młodej kadry. Rutyna i przyzwyczajenie doĞwiadczonych i wykwalifikowanych pracowników do warunków pracy sprzyja powstawaniu wypadków przy pracy.
1. Analiza chorób zawodowych przed i po wdroeniu systemu BHP ródło: Opracowanie własne [5].
ci na choroby zawodowe przed i po powania chorób w latach 2000–2003 przed Ğü ta wynosi 29 osób. spowodowany bardziej rygorystycznymi przepisami i ich Ğlonego trendu iloĞci rednia liczby wypadków na rok wynosi 71, rednia ta wynosi 83. Statystyka wypadków ostatnich dwóch lat jest pienia wypadku zbiorowego, który rzutuje na tak wysoką skutkiem wystąpienia dzania BHP nakłada siĊ ła przeprowadzona reforma nowych pracowników do zakładu, wiadczonych i wykwalifikowanych
4. Przyczyny i okolicznoci powstawania wypadków przy pracy
Analiza raportów audytów stanowiskowych, prowadzi do szeregu wniosków wskazujących główne przyczyny wypadków, do najwaĪniejszych z nich moĪna zaliczyü:
• nieznajomoĞü dróg ucieczkowych wĞród zatrudnionych pracowników,
• brak kontroli i brak dokumentowania kontroli Ğrodków ochrony indywidualnej, • słabą znajomoĞü przepisów dotyczących wykonywania rĊcznych prac transportowych, • zły stan rĊcznych narzĊdzi i niedostateczne w nie zaopatrzenie pracowników,
• słabą znajomoĞü posługiwania siĊ podrĊcznymi Ğrodkami gaĞniczymi oraz nieznajomoĞü sygnałów dĨwiĊkowych nadawanych podczas wycofywania siĊ w czasie poĪaru,
• brak ładu i porządku na stanowisku pracy,
• zalegające zbĊdne materiały w strefie szczególnego zagroĪenia tąpaniami w chodniku Ğcianowym,
• brak stosowania przez pracowników wymaganych Ğrodków ochrony indywidualnej. PowyĪej wymienione niezgodnoĞci mogą prowadziü do powstawania wypadków. Jednak głównym zadaniem audytów jest zobowiązanie osób zarządzających do podjĊcia działaĔ eliminujących niezgodnoĞci w celu poprawy stanu bezpieczeĔstwa na stanowisku pracy. W przypadku ich nie usuniĊcia niezgodnoĞci mogą byü wynikiem niepoĪądanych potencjalnych zagroĪeĔ wystĊpujących na stanowisku. Dlatego po przedstawieniu raportu z audytu stanowiskowego niezwłocznie zgłasza siĊ meldunek usuniĊcia zaistniałych nieprawidłowoĞci. 5. Ocena pracowników wpływu wdroenia systemu zarzdzania bezpieczestwem na jako
pracy
Interesujące wyniki uzyskano z badaĔ ankietowych przeprowadzonych w lutym 2010 roku wĞród 130 pracowników kopalni. Pracownicy oceniali poziom bezpieczeĔstwa pracy, wdroĪony system zarządzania BHP i istotnoĞü działaĔ w tym zakresie. Respondentów dobrano w taki sposób, aby zapewniü udział wszystkich grup pracowników mających bezpoĞrednią stycznoĞü z procesem wydobycia wĊgla. PoniĪej przedstawiono wyniki badaĔ zgrupowane wg analizowanych problemów.
1. Bezpieczestwo pracy. Zdecydowana wiĊkszoĞü respondentów – 87% pozytywnie ocenia swoje bezpieczeĔstwo w miejscu pracy, tylko 13% twierdzi, Īe nie czuje siĊ bezpieczna w warunkach w jakich pracuje. ĝwiadczyü to moĪe o pozytywnym wpływie wdroĪonego systemu na bezpieczeĔstwo pracy w kopalni. Kierownictwo kopalni deklaruje, iĪ prowadzone wszystkie procesy produkcyjne na dole i powierzchni muszą spełniaü warunki bezpieczeĔstwa i higieny pracy w Ğwietle obowiązujących przepisów. Kopalnia dąĪy do ciągłego doskonalenia działaĔ w zakresie eliminowania zagroĪeĔ i uciąĪliwoĞci. Taki cel zostanie osiągniĊty jeĞli otrzyma pełne wsparcie i zaangaĪowanie z strony pracowników. Pracownik bĊdzie czuł siĊ bezpieczny jeĪeli bĊdzie prawidłowo przeszkolony i poinformowany o moĪliwym niebezpieczeĔstwie na jego stanowisku pracy. Obowiązek podnoszenia kwalifikacji pracownika jest po stronie kopalni.
WĞród badanej grupy pracownikowi kopalni 83% twierdząco odpowiedziało na pytanie związane z podniesieniem bezpieczeĔstwa w pracy, tylko 17% z badanej grupy nie dostrzega wpływu systemu zarządzania BHP na bezpieczeĔstwo pracy.
2. Wiedza o ryzyku zawodowym. Respondenci są dobrze poinformowani o ryzyku zawodowym, które wiąĪe siĊ z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagroĪeniami wynikającymi z wymagaĔ systemu zarządzania BHP. Kopalnia jest zobowiązana prowadziü ocenĊ ryzyka czyli zidentyfikowaü i oceniaü zagroĪenia na jakie są naraĪeni pracownicy. Ocena ryzyka jest istotna we wszystkich działaniach kopalni tak aby zapewniü odpowiednie Ğrodki kontroli dla okreĞlonego ryzyka. W ocenie ryzyka okreĞla siĊ stosowane Ğrodki profilaktyczne, które powinny byü adekwatne do poziomu ryzyka. Ma ona zabezpieczyü i zapobiec przed stratami ludzkimi, sprzĊtu, instalacji i negatywnym wpływem na Ğrodowisko. OsiągniĊcie bezpiecznego stanu uzyska siĊ poprzez informowanie, zapewnienie instrukcji, szkolenia pracowników oraz nadzoru potrzebnego do wykonywania bezpiecznej pracy. 97% badanych pracowników stwierdziło, Īe zostało poinformowanych o ryzyku na stanowisku pracy oraz o ochronie przed zagroĪeniami w pracy w kopalni. Tylko 3% ankietowanych stwierdziło, iĪ nie uzyskało takiej informacji. Na tej podstawie moĪna wywnioskowaü, iĪ zakład pracy dba o szkolenia dla pracowników oraz sukcesywnie informuje o skali zagroĪenia na stanowiskach pracy.
3. Istotno działa w zakresie BHP. Respondenci uszeregowali, według własnej wiedzy, działania z zakresu BHP od najistotniejszych do najmniej istotnych, uzyskano nastĊpującą kolejnoĞü:
Doskonalenie załóg górniczych (podnoszenie kwalifikacji pracowników), WłaĞciwy nadzór nad stanem bezpieczeĔstwa kopalni,
Poprawa bezpieczeĔstwa pracy w warunkach wystĊpujących szkodliwoĞci fizycznych i chemicznych (ograniczenie emisji hałasu i zapylenia, wyposaĪanie załóg górniczych w nowoczesne Ğrodki ochrony indywidualnej, wyposaĪanie pracowników w nowe aparaty ucieczkowe),
Poprawa warunków bezpieczeĔstwa pracy na drogach transportowych oraz dojĞü załogi, Poprawa warunków bezpieczeĔstwa pracy przy maszynach i urządzeniach
energomechanicznych,
Poprawa bezpieczeĔstwa pracy przez zmniejszenie zagroĪeĔ naturalnych
Z powyĪszego zestawienia widaü, Īe dla pracowników najwaĪniejszym aspektem BHP są szkolenia podnoszące kwalifikacje oraz prawidłowy nadzór nad bezpieczeĔstwem w miejscu pracy. Te obszary powodują, Īe pracownicy czują siĊ bezpieczniej na swoich miejscach pracy. 6. Podsumowanie i wnioski
W artykule przedstawiono ocenĊ obiektywną i subiektywną funkcjonującego systemu zarządzania BHP w wybranej kopalni.
W ramach oceny obiektywnej przeprowadzono analizĊ wypadkowoĞci i zachorowalnoĞci w kopalni, analizĊ przyczyn zaistniałych wypadków przed i po wdroĪeniu systemu.
W ramach oceny subiektywnej przeprowadzono badania ĞwiadomoĞci pracowników z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety i techniki wywiadu.
Wyniki badaĔ pozwalają sformułowaü nastĊpujące stwierdzenia: a) Analiza wypadkowoĞci:
• IloĞü wypadków lekkich po wdroĪeniu systemu BHP znacznie wzrosła (z 406 do 484) • Zmalała iloĞü wypadków ciĊĪkich (z 7 do 5) oraz Ğmiertelnych (z 12 do 8).
Natomiast najwiĊkszej liczbie wypadkom uległa grupa pracowników:
• w wieku powyĪej 40 lat tj. 344 osób poszkodowanych na 734 poszkodowanych, • na stanowisku „górnik” tj. 149 osób poszkodowanych na 285 poszkodowanych. Główne przyczyny zaistniałych wypadków to
• niebezpieczne zdarzenia: „ Potkniecie, poĞlizgniĊcie lub upadek osób (w tym z wysokoĞci)” – 30% zdarzeĔ,
• niebezpieczne miejsca: „Chodniki poziome, transportowe, chodniki i przejĞcia na dole” – 55% wypadków
• brak uwagi – 37% wypadków.
b) NajwiĊksza zachorowalnoĞü na choroby zawodowe wystĊpowała przed wdroĪeniem systemu zarządzania BHP. NajwiĊksza liczba zachorowaĔ w badanym okresie przed i po wdroĪeniu systemu przypada na pylicĊ płuc.
c) NajczĊĞciej wystĊpujące niezgodnoĞci mogące powodowaü niebezpieczeĔstwo na stanowisku pracy to m.in.:
• brak wiedzy pracowników na temat dróg ucieczkowych, • nieznajomoĞü przepisów,
• nieodpowiednio oznakowane, zabudowane, uporządkowane, zabezpieczone, zanieczyszczone maszyny, urządzenia i miejsca stanowiska pracy i drogi dojĞcia do niej.
Konieczne jest bardziej rygorystyczne egzekwowanie czynnoĞci pracowników przez nadzór górniczy oraz kontrolowanie miejsc pracy, zlikwidowanie nieładu i porządku na stanowiskach pracy i doprowadzenie do stosowania osłon i zabezpieczeĔ maszyn. Kopalnia powinna powiĊkszaü ĞwiadomoĞü pracowników w kształtowaniu kultury bezpieczeĔstwa poprzez przeprowadzanie dodatkowych, nowoczeĞniejszych szkoleĔ i udostĊpnianie stałego wglądu do instrukcji, przepisów i planów.
d) W zakresie zagroĪenia metanowego, naleĪy szczególnym nadzorem objąü roboty górnicze prowadzone w Ğcianach poniewaĪ na wszystkich pokładach w kopalni wystĊpuje zagroĪenie metanowe. Dlatego tak waĪnym elementem dla pracowników jest aby przodowy posiadał metanomierz, który moĪe mu uratowaü Īycie.
e) Z przeprowadzonych wĞród pracowników kopalni badaĔ ankietowych wynika, Īe:
• Pracownicy w 83% deklarują pozytywny wpływ wdroĪenia systemu zarządzania BHP, Zdaniem respondentów system wpłynął na warunki bezpieczeĔstwa pracy, ale w znacznej mierze dotyczy to usystematyzowania dokumentacji a nie konsekwencji w działaniach i zabezpieczeniach miejsc pracy.
• Dla pracowników najwaĪniejszym aspektem BHP są szkolenia podnoszące kwalifikacje oraz prawidłowy nadzór nad bezpieczeĔstwem w miejscu pracy. Te obszary powodują, Īe pracownicy czują siĊ bezpieczniej na swoich stanowiskach pracy.
Z powyĪszej analizy moĪna wnioskowaü, iĪ system zarządzania BHP na poziom wypadkowoĞci wpłynął w niewielkim stopniu, jednak dziĊki jego doskonaleniu z roku na rok warunki pracy siĊ polepszają. Zakład powinien bardziej skupiü siĊ na działaniach: propagujących zmianĊ mentalnoĞci pracowników; zaangaĪowaü ich w tworzenie bezpiecznych warunków pracy dla siebie i otaczających ich ludzi. Kontrola ma powodowaü iĪ dobre zachowania mają staü siĊ nawykiem u pracowników a nie czynnoĞciami chwilowymi.
i Ğrodków pieniĊĪnych aby wdroĪony system zaczął dobrze funkcjonowaü. W Ğwietle uzyskanych danych, aby uzyskaü zadowalające efekty z funkcjonowania systemu trzeba jeszcze poczekaü.
%LEOLRJUDILD
[1] Gajdzik B., WyciĞlik A.: Jako, rodowisko i bezpieczestwo pracy w zarzdzaniu przedsibiorstwem. Wydawnictwo Politechniki ĝląskiej, Gliwice 2008.
[2] Misiura I.: Ocena wdroenia zintegrowanego system zarzdzania w kopalni wgla kamiennego. Praca dyplomowa magisterska, Wydział Organizacji i Zarządzania Pol. ĝl. 2010. [3] Oleksy A., Siodłak J.: Zarzdzanie bezpieczestwem i higien pracy. WiadomoĞci górnicze
6/2006.
[4] Rogulski K.: Oddziaływanie górnictwa wgla kamiennego na rodowisko w latach 2002–2005. WiadomoĞci górnicze 5/2006.
[5] Trembecki A.: Zarzdzanie jakoci produkcji w górnictwie. Stabilizacja procesu wydobywczego. Wydawnictwo Naukowe ĝląsk, Katowice-Warszawa 2004.
ANALYSIS OF THE IMPLEMENTATION OF SAFETY MANAGEMENT SYSTEM ON QUALITY OF WORK IN THE MINE
Summary
This paper presents an evaluation of functioning in a specific mine safety man-agement system and identifies those areas of the system that need improvement. Keywords: quality of work, safety management system
Izabela Misiura Barbara Białecka
Instytut InĪynierii Produkcji Wydział Organizacji i Zarządzania Politechnika ĝląska
ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze e-mail: barbara.bialecka@polsl.pl
