Marian Płachecki
Problemy metodologiczne
współczesnego literaturoznawstwa :
sprawozdanie z konferencji
naukowej. 18-22 listopada 1974 r.
Biuletyn Polonistyczny 18/3 (57), 60-66
1975
PROBLEM Y METODOLOGICZNE
W SPÓLCZESNFGO LITERATUROZNAW STW A M’ R \ W O Z D \ M J Z KO N Ff cR tN CJ I NA U K O W E J
18 — 22 listopada 1974 r.
Sesję zorga n izow a ły: .Komitet Nauk o L ite r a tu r z e P o ls k ie j i In s ty tu t Ba dań L ite ra c k ic h PAN.
Po otwarciu obrad, dokonanym p rze z Henryka M arkiewicza, Jerzy K m i t a t^UAM) w y g ło s ił r e f e r a t : ” 0 marksistowskich dyrektywach m etodologicznych ba dań humanistycznych", w którym p o d ją ł próbę o k reś len ia statusu marksistow skich badań m etodologiczrych oraz sformułowania wybranych dyrektyw postępo wania naukowego w d z ie d z in ie humanistyki. O dróżniając "sp ołeczn ą świadomość m etodologiczną" od "b a d a ją cej ją t e o r i i poznania naukowego (m eto d o lo g ii n au k)", autor s t w ie r d z ił, że marksistowską m etodologię nauk cechuje stano wisko normaty wne i h istoryczn e zarazem. Społeczną świadomość m etodologiczną ok reśla wymóg fu n kcjon aln ej a d a p ta cji wobec "aktualnych zapotrzebowań pra k t y k i" . Przystosowanie to je s t warunkiem sp o łeczn ej a k c e p ta c ji odkryć nau kowych. Autor p rze d sta w ił następnie "zasadę k oresp on d en cji", w tym samym stopniu obowiązującą nauki humanistyczne i przyrodniczo-m atem atyczne: wyż szy sto p ień prawdziwości w zględnej p rzy słu gu je z dwu t e o r i i t e j , k tó ra - p o twierdzana w praktyce sp o łeczn ej - p o t r a f i w yjaśnić fa k t sp ołeczn ej akcep t a c j i t e o r i i u przedniej i konkurencyjnej. Omówił t e ż "zasadę anty indywidua lizm u m etodologicznego" (tw ie rd z e n ia m aterializm u h istoryczn ego o rzek a ją o zjawiskach społecznych, n ie indywidualnych) i wynikające z n i e j dyrektywy m etodologiczne.
Kolejny r e fe r e n t , Jerzy Z i o m e k (T7AM), w w ystąpieniu poświęconym "Metodologicznym problemom syntezy h is t o r y c z n o lit e r a c k ie j" skonstatow ał, i ż synteza taka bynajmniej n ie wyklucza " a n a liz y " ; "sztuka syntezy je s t [...[] sztuką zmiany ogn iskow ej". Podstawowym zadaniem syntezy je s t u sta la n ie za le ż n o ś c i "pomiędzy s e r ią d z ie ł lit e r a c k ic h e s e r ią zdarzeń p o za litera ck ich ". Wszelako punktem w y jś c ia , "jedn ostk ą elementarną s y n te z y ", je s t d z ie ło . R o z ró żn ił następnie dwa ro d z a je w a rtoś ci (zw łaszcza li t e r a c k i c h ) , między którym i pracuje h isto ry k li t e r a t u r y : "w a rto ś c i gen eru jące" (wkład d z ie ła we współczesny mu system l i t e r a c k i ) i "zak tu alizow an e" (akceptowane we współ czesn ości h istoryk a l i t e r a t u r y ) . Dalsze p a r t ie r e fe r a t u polemizowały z p rze ciwstawianiem historyzmowi immanentyzmu, a nsdcc poru szały kw estie tak i s to tn e dla m e to d o log ii syntezy h is t o r y c z n o lit e r a c k ie j, ja k : powiązania d z ie l e z b io g r a f ią , stosunek h i s t o r i i l it e r a t u r y do j ~ j s o c j o l o g i i , problemy genezy, kom paratystyki, k o n cep cji prądu lit e r a c k ie g o i epoki.
Maria J a n i o n (IB L ) w r e fe r a c ie " H is t o r ia lit e r a t u r y a h is t o r ia i d e i " omówiła zróżnicow anie "wymiarów czasowych" wskazanych d y scyp lin . Czas h i s t o r i i id e i ma charakter "d łu g ie g o trw a n ia ", podczas gdy lit e r a t u r z e wła ściwy je s t czas "w ydarzeniowy", podyktowany p rzez jednostkowość d z i e ł . Stąd a rc y d z ie ła są , zdaniem a u to rk i, uprzywilejowanym przedmiotem badań histo-^ r y c z n o lite r a c k ic h . Dla badań tych id ee są narzuconą lit e r a t u r z e " s i ł ą spra w czą". W postępowaniu naukowym kojarzącym obie d yscyp lin y w yróżniła autorka ta k ty k i "podporządkowywania" i "z d e rz a n ia " czasów id e i i lit e r a t u r y . Pierw sza , podporządkowująca h is t o r ię lit e r a t u r y h i s t o r i i i d e i - właściwa je s t d la badań zorientowanych systemowo, druga - d la p rzed sięw zięć i d io g r a f ic z - nych.
Teresa S k u b a l a n k a (UMCS) w r e fe r a c ie prezentującym "Z a ło ż e n ia językow ej a n a liz y d z ie ła lit e r a c k ie g o " s t w ie r d z iła , że dla obecnego stanu badań s t y lis ty c z n y c h znamienna je s t przewaga "dylematów" nad "p ro b le matami". Wśród badaczy n ie ma zgody co do spraw ta k podstawowych, jak d e f i n ic ja s t y lu czy o k re ś le n ie zadań s t y l i s t y k i . Nieautonomiczność s t y l i s t y k i w iązała autorka z n ie ja s n o ś c ią gran ic pomiędzy językoznawstwem a l i t e r a t u roznawstwem. Rozważała następnie zróżnicow ania zja w isk s ty lis ty c z n y c h na o s i : ogólność - jednostkowość, proponując s k a lę : język - ( ję : y k e t n ic z iy )' - s t y l język a - te k s t język a - wypowiedź. Następnie autorka skupiła s ię na kw estiach związanych ze stylem ję zy k a , ta k ic h ja k : "determ in acje funkcyjne” s t y lu (fu n k cja su bstan cjalna, konotacyjna, d e n o ta c y jn a ), r e la c je pomiędzy językiem etn iczrym , a rtys ty cziym i poetyckim , rozm aite koncepcje tego ostat n ie g o . R e fe ra t zamyka k la s y fik a c ja stylów współczesnego języka p o ls k ie g o .
Teresa K o o t k i e w i c z o w a (IB L ) w w ystąpieniu "Charaktery styka całościow a s t y lu p is a r z a " p o d k r e ś liła , że rekon stru kcja języka p isa rz a nie może poprzestać na r e j e s t r a c j i form językowych i s ty lis ty c z n y c h da nego autora. Zadaniem podstawowym je s t odtworzenie " r e g u ł językowej kompo z y c j i tek stó w ". Konieczne je s t przy tym uw zględnienie dwu układów o d n ie s ie n ia : norm językowych oraz norm t r a d y c ji l i t e r a c k i e j (zw łaszcza gatunko w ych). E fek ty owych poczynań badawczych s t a ją s ię przesłankami dla opisu wyższych układów znaczeniowych d z ie ła .
Aleksandra O k o p i e ń - S ł a w i ń s k a (IB L ) w r e fe r a c ie "P re - lim in a ria do badań nad semantyką wypowiedzi p o e t y c k ie j" p rzedstaw iła propo z y c ję metodycznego opisu s t r a t y f i k a c j i i związków znaczeniowych wypowiedzi p o e t y c k ie j. N a jo g ó ln ie js z e ramy przeprowadzonych p rze z autorkę podziałów w ytyczyło r o z ró ż n ie n ie znaczeń semantycznych, syntaktycznych i pragmatycz nych. Podstawowym założeniem tych rozważań b yła t e z a , i ż języ k poetycki je s t pcdzakresem język a o góln ego, n ie zaś światem osobnym, autonomicznym.
Maria Renata M a y e n o w a (IB L ) w w ystąpieniu "Perspektywy t e o r i i tek stu a t r a k c y jn e p o ję c ia p o e ty k i" za jedną z podstawowych własności tek s
tu lit e r a c k ie g o uznała grę pomiędzy u le g ło ś c ią wobec norm języka ogólnego a odchyleniami od tych norm. O k reślić s p e c y fik ę te k s tu lit e r a c k ie g o t o t y l e , co scharakteryzować ro d z a j jego dew ia cyjn o ści. Zarazem problematyka spójno ś c i tekstu wprowadza kw estię rozm aitych sposobów przezw ycięża n ia d ew ia cy j« n o ś c i, u jedn olican ia te k s tu . Podstawowym warunkiem sp ó jn ości tek stu j e s t , zdaniem a u to rk i, "wspólnota św iata" nadawcy i odbiorcy te k stu .
Lu cylla P s z c z o ł o w s k a (IB L ) p rzed sta w iła "Hajnowsze metody badania w ie rs za ". Wychodząc od d e f i n i c j i wzorca rytm iczn ego, omówiła sposo by badania jego r e a l i z a c j i . Dla w szystkich tych sposobów podstawowym ukła dem odn iesien ia je s t metryka p rozy, zwłaszcza l i t e r a c k i e j . Autorka przedsta w iła następnie zasady u sta la n ia słownika rytm icznego d la określonych typów w ierszy (w danym o k r e s ie ) - wśród n ich tzw . metrykę generatywną - zatrzymu ją c s ię b l i ż e j na za leta c h i ogran iczen iach metod matematycznych. Kolejnym etapem badań nad re a liz a c ja m i wzorów rytm icznych je s t obserwacja ic h funk cjonowania w tek sta ch . Tą drogą dochodzi s i ę do o k re ś le n ia wpływu wzorca rytmicznego na stru ktu rę wypowiedzi w ierszow anej, czym zajmuje s ię semanty ka form wierszowych.
Zbliżoną problematyką z a ją ł s ię Edward B a l c e r z a n (UAU) mówiąc o »'Współczesnych badani ach w ersolo giczn ych ". P o d k r e ś lił is to tn o ś ć r e la c y j pomiędzy w e rs y fik a c ją a kompozycją i semantyką tek stu dla badań nad p o ezją współczesną. Is to tn o ść ta je s t oczyw ista s z c z e g ó ln ie w przypadku w iersza wolnego. Zaakcentował t e ż wagę świadomości l i t e r a c k i e j epoki d la badań w er-
sologiczn ych . _
R efera t Stefana S a w i c k i e g o (KOL) "Gatunek l i t e r a c k i - p o ję c ie k la s y fik a c y jn e , ty p o lo g ic z n e , p o lit y p ic z n e ? " , zm ierza ł do r o z lu ź n ie n ia zakresów p o jęć gatunkowych w oparciu o p rop o zycje sem iotycznego nurtu we współczesnej lo g ic e . Autor s tw ie r d z a ł, i ż k la s y fik a c y jn e p o ję c ia gatunkowe rzadko odpowiadały skomplikowanej r z e c z y w is to ś c i g e n o lo g ic s n e j. P o ję c ia t y pologiczn e są d la g e n o lo g ii przydatne zwłaszcza w u sta len ia ch t e o r e ty c z nych. n a jp rzy d a tn iejsze jednak wydają s i ę p o ję c ia p o lit y p ic z n e , n a jb a r d z ie j " lib e r a ln e " wobec bogactwa wypełnień wzorców gatunkowych.
E lż b ie ta S a r n o w s k a - T e m e r i u s z (IB L ) w r e fe r a c ie "To
pos - motyw - wątek” prezentowała semantyczną poliw alen tn ość wymienionych terminów we współczesnym lite ra tu ro z n a w s tw ie . P rze d sta w iła u życia tych t e r minów jako k a t e g o r ii p o ety k i opisowej oraz jako k a t e g o r ii in te rp reta c y jn y ch
(mniej więc ustalonych znaczeniow o).
Kazimierz B a r t o s z y ń s k i (IB L ) w r e fe r a c ie poświęconym "Pro blematyce badań nad fabu łą d z ie ła lit e r a c k ie g o " - p r z e d s t a w ił n a jży w o tn iejsze tra d y c je owych badań i ic h współczesne k ieru n k i.
Irena S ł a w i ń s k a (KUL) w r e fe r a c ie "Lektura dramatu" akcento
lek tu ry dramatu, a w ięc odczytania s o c jo lo g ic z n e g o .an tropologiczn ego i psy ch olo giczn eg o, oraz z a ję ła s ię założeniam i i celami a n a lizy dramaturgicz n e j, zatrzymując s ię b l i ż e j nad metodologicznymi konsekwencjami t e o r i i In gardena i znakowej t e o r i i dramatu. R e fe ra t zamknęły p o stu la ty badawcze od n iesion e do in t e r p r e t a c ji h is to r y c z n e j i semantycznej dramatu, jak również do problem atyki oceny i w artościow ania.
Maria Ż m i g r o d z k a (IB L ) omówiła "Perspektywy m on ografistyki h is t o r y c z n o lit e r a c k ie j" , to znaczy różne sposoby ujmowania w monografistyce w spółczesnej osobowości p is a r z a , w tym r e l a c j i : d z ie ło - twórca. Podstawowe bowiem d la m on ografisty je s t prześw iadczenie o konstytuowaniu ca ło ścio w ości dorobku p is a r s k ie g o p rzez o s o b ę tw órcy. Następnie autorka w yróżn iła dominujące d z iś u ję c ia osobowości p is a r s k ie j w m on ografistyce: 1) in te rp r e t a c ję immanentystyczną d z i e ł , zadowalającą s ię wewnątrztekstową k s te g o r ią "obrazu a u to ra "; 2) wywodzące s ię z przełomu antypozytyw istycznego u ję c ie d z ie ła jako e k s p r e s ji osobowości p is a r s k ie j (ro zm a icie pojmowanej); 3) kon cep cje ro zp a tru ją ce autora realn ego w optyce r o l i s p o łe c z n e j; 4 ) stanowiska uznające osobowość za medium s i ł ponadindywidualnych.
Henryk M a r k i e w i c z (UJ) w r e fe r a c ie " Id e o lo g ia w d z ie le l i terackim " z w r ó c ił uwagę, że " id e o lo g ia jako system pełny,konsekwentry je s t n a jc z ę ś c ie j ty lk o zjawiającym s i ę ex post konstruktem j e j badaczy" d la tego trzeb a mówić o rozm aitych stopniach "nasycenia id e o lo g ic z n e g o " teks - tów a rtystyczn ych . Następnie autor podał n a jo g ó ln ie js z ą k la s y fik a c ję sposo bów p rze ja w ia n ia s i ę id e o l o g i i w d z ie le lit e r a c k im : 1) bezpośrednia dekle r a c ja tw órcy; 2) ornamentacyjna " t r a n s la c ja poglądów cforskursywnych" na s t y l p o e ty c k i, w res zc ie 3) "pełna lit e r a c k a tra n sp o zycja wypowiedzi id e o lo g ic z n e j" , gd zie p r z e n ie s ie n ie i d e o lo g ii do d z ie ła uruchamia tak lic z n e mechani zmy znaczeniowe, i ż s t a je s ię ono (p r z e n ie s ie n ie ) nieodwracalne - bardzo trudno o dyskursywną p a ra fra zę te k s tu . D z ie je s ię tak zwłaszcza w utworach liry c z n y c h . W e p ic e , w dramacie i l i r y c e opisowej wyższe układy znaczeniowe s t a ją s ię metonimicznymi bądź metaforycznymi modelami świata p o z a lit e r a c - k ie g o : id e o lo g ią w s ta n ie potencjalnym .
Janusz S ł a w i ń s k i (IB L ) w r e fe r a c ie "A n a liz a , in te r p r e ta c je i wartościowanie d z ie ła lit e r a c k ie g o " o k r e ś l i ł a n a liz ę jako r o z ło ż e n ie n ie standardowej c a ło ś c i na standardowe elem enty. A n a liza pozwala p r z e jś ć od tek stu do słownika stypizowanych jednostek tekstowych. U sta la , ja k ie normy systemu lit e r a c k ie g o z o s ta ły wybrane p rzez autora danego d z ie ła . Ponieważ a n a liza winna rów nież odtwarzać r e la c je wiążące elementy d z ie ła , podstawową wagę ma d la n ie j sposób pojmowania ca ło ścio w o śc i d z ie ł a . In te rp re ta c ja na tom iast oznacza sens d z ie ł a , jeg o m iejsce w k o n tek ście, a także " t o " w dzie l e , czego kontekst nie p rzew id u je. Wartościowanie w postępowaniu h is to r y c z n o lite ra c k im wymaga k a t e g o r ia liz a c ji w a rto ś c i, tz n . o k reś len ia typów warto
ś c i zdolnych uobecniać s ię w danym rodzaju tekstów , w a rtości swoiBtych i przygodnych, naczelnych, drugorzędnych e t c . H istoryk l i t e r a t u r y w inien n ie t y le unikać w artościow ania, co dbać o zachowanie dystansu poznawczego wobec stosowanych przez s ie b ie "języków w a r to ś c i".
Michał G ł o w i ń s k i (EBL) w r e fe r a c ie "O dbiór, k o n o ta cje, s t y l " z w ró c ił uwagę na r e o r ie n t a c ję problem atyki lite r a tu r o z n a w c z e j, jaka pociąga za sobą "przyznanie problemowi odbiorcy c e n tra ln e j p o z y c ji tak w t e o r i i d z ie ła lit e r a c k ie g o , jak w t e o r i i procesu h is t o r y c z n o lit e r a c k ie g o " . Autor p rze d sta w ił, d a le j, cechy sw oiste s y tu a c ji komunikacyjnej w ła ściw ej d z ie łu litera ck iem u - zesta w iają c je z ta kim iż sytuacjam i dokumentu i tek stu pro pagandowego.
S tefan Ż ó ł k i e w s k i , (IB L ) w r e fe r a c ie "P o la zainteresowań so c j o l o g i i lit e r a t u r y " p o d k r e ś lił, te c a ło ś c i m arksistow skiej w iedzy o l i t e ra tu rze nie n ależy iden tyfikow ać z określoną o r ie n t a c ją s o c j o l o g i i l i t e r a tu ry . Ta pierw sza je s t bowiem zakresowo znacznie szersza od d r u g ie j. Autor r e fe r a tu dokonał przeglądu podstawowych problemów postulowanej p rze z s ie b ie s o c jo lo g ii l i t e r a t u r y , ta k ich ja k : zakres badań s o c jc lo g ie z n o lit e r a c k ic h , kw estia r e o r ie n t a c ji owych badań, p o le g a ją c e j na p r z e jś c iu od r e f l e k s j i nad tajemnicami tw órczości ku badaniom k o m u n i k a c j i l i t e r a c k i e j , problem stosunku s o c jo lo g ii lit e r a t u r y do w iedzy o k u ltu rz e , fu n k c ji spo
łecznych tekstów lit e r a c k ic h i in zych .
Maria S t r a s z e w s k a (U f) w w ystąpieniu "Problematyka badań nad Ryciem lite r a c k im " zaproponowała d e f i n i c j ę ż y c ia lit e r a c k ie g o jako dy namiki sp ołeczn ie i h is to r y c z n ie określonych procesów, zachodzących na l i n i i : "społeczność - p is a r z e - wytwory lit e r a c k ie - pośrednicy i środki przekazu - odbiorcy - sp o łeczn o ść". W h i s t o r i i l i t e r a t u r y , n ie w j e j s o c jo l o g i i , w id zi autorka główne źró d ło dyrektyw problematy zow ani a zjaw isk z za kresu ż y c ia lit e r a c k ie g o . R eferentka p rze d s ta w iła , d a le j, węzłowe p o ję c ia proponowanych badań nad życiem lite r a c k im oraz podstawowe ic h zakresy.
Stanisław F r y b e s (UW) w r e fe r a c ie "Problem atyka badań nad życiem lite ra c k im " p rze d s ta w ił współczesny stan badań we wskazanym za k resie (na gruncie p o lsk im ), zwracając uwagę na ta k ie n ie d o s ta tk i w ielu powstałych do tąd opracowań, jak n ik ła dokumentacja fa k t o g r a fic z n a , brak zainteresow ania dla fu n k c ji omawianych zjaw isk w ku ltu rze epoki 1 w p r o c e s ie h is t o r y c z n o li terackim . R eferen t akcentował wagę in s p ir a c ji m etod ologiczn ej h i s t o r i i l i te ra tu ry d is badań nad życiem lite r a c k im . Ha zakończenie autor omówił ze społowe prace badawcze nad tyci®® lite r a c k im okresu pozyt ywi zmu., prowadzo ne pod jeg o kierownictwem w U niw ersytecie Warszawskim.
Czesław H e r n a s (UWr.) z a ją ł s ię "Miejscem badań nad fo lk lo re m lite r a c k im na szerokim t l e e u ro p e js k ie j t r a d y c ji badań nad fo lk lo re m i l i te ra tu rą pozakanoniczną" ,
Jerzy Ś w i ę c h /D15CS/ o tw o rzy ł swój r e fe r a t "P rzek ła d a problemy p o etyk i h is t o r y c z n e j" przeglądem p o ls k ie j t r a d y c ji badań nad przekładem ar tystycznym - akcentując ic h oderwanie od nowatorskich o sią gn ięć h i s t o r i i lit e r a t u r y i p o e ty k i h is to r y c z n e j* Omówił następnie in s p ir a c je wniesione do badań nad przekładem p rze z "form alizm r o s y js k i" i "s z k o łę p ra sk ą ", by przejść do uwag o u za le żn ien iu znaczenia przekładu od "modelu s y tu a c ji h istoryczn o l i t e r a c k i e j " i o w ła ściw ej przekładow i s y tu a c ji komunikacyjnej.
Jadwiga C z e c h o w s k a /EBL/ w r e fe r a c ie "Prace dokumentacy jne w mauce o li t e r a t u r z e " omówiła dorobek literatu rozn aw stw a p o lsk ieg o we wska
zanym z a k re s ie , w yróżn iają c ze względu na przedm iot i zadania opracowań t r z y ic h r o d z a je : 1) dotyczące faktów tw ó rczo śc i l i t e r a c k i e j i p a r a lit e r a c k ie j; 2) dotyczące £ycia p is a r z y i osób związanych z lit e r a t u r ą ; 3) dotyczące ży c ia lit e r a c k ie g o i k u ltu ry l i t e r a c k i e j . Co do p rzy s z ły c h prac dokumentacyj nych, za n a jis t o t n ie js z e uznała autorka dotrzymanie kroku postępom im y c h działów litera tu ro zn a w stw a i "zastosow anie nowoczesnych n arzęd zi p ra c y ",
Zbigniew G o l i ń s k i (IB L ) p rze d s ta w ił "Dążenia d z i s i e j s z e j te k s - t o l o g i i " , sku piając s ię na współczesnych u jęcia ch terminu " t e k s t " oraz in t e n c j i tw órcy,
W o s ta tn ic h dniach k o n fe re n c ji o rg a n iz a to rz y zgrupow ali r e fe r a t y po święcone problemom dydaktyki szk o ln e j i u n iw e rs y te c k ie j. C ie s z y ły s ię one p iln ą uwagą uczestników k o n fe re n c ji i wywołały ożywioną dyskusję, I ta k , J erzy P a s z e k (U Ś1.) p rze d s ta w ił r e f e r a t "Wiedza o lit e r a t u r z e na u żytek s z k o ły " ; id e n ty c z n ie z a ty tu ło w a li swoje opracowanie rep rezen tu jący WSP w Krakowie Bolesław F a r o n, Stanisław B u r k o t i Zenon U r y- g a. Natomiast Janina K u l c z y c k a - S a l o n i (OT) oraz Marian S t ę p i e ń (UJ) w y g ło s ili r e fe r a t y na temat "Nauka o lit e r a t u r z e a po lo n is ty c z n a dydaktyka u niw ersytecka".
Obrady zamknął Henryk M a r k i e w i c z (UJ) s tw ie rd za ją c , i ż p rze b ie g k o n fe r e n c ji pośw iadczył wielokierunkowość i dynamikę naszej m yśli me t o d o lo g ic z n e j, Dowodem - ożywiona dyskusja (dodajmy: 54 dyskutantów ze wszy s tk ic h ośrodków u niw ersyteckich w ystą p iło z 76 głosam i) i zaskakująco wyso ka frek w en cja , dochodząca do około 300 osób. K onferen cja s p e łn iła dwojakie zadan ie: p o z w o liła badaczom sformułować p r e c y z y jn ie j swój aktualny stan aa- mowiedzy, w ystaw iając ic h zarazem na skuteczne prowokacje m etodologiczno, I choć niezw ykle żywą dyskusję oechowała "wewnętrzna d ia lo g ic z n o ś ć
monolo-g ó i'', a nawet " i ś c i e r a b e la is o w s k ie -w a ia n ie paradymonolo-gmatów", t o zarazem wy
raźna t y ła wspólnota za łożeń podstawowych. "Fakt l i t e r a c k i " pojmowano więc jako zderzenie wpisanego w te k s t układu sterow niczego ze społecznym stylem odbioru. Stawiano p o stu la t badania w szystkich obiegów i poziomów l i t e r a tu ry . Podkreślano podstawową r o l ę marksizmu jako t e o r i i szerok iego za sięga , podbudowującej badania l i t e r a c k i e . Krytycyzm i odpowiedzialność w dys
k u s ji o sta n ie p o lo n is ty k i szk o ln e j i u n iw ersytec k iej. winny sta ć s i ę ważnym sygnałem d la czynników decydujących w tych kw estiach.
