concenbrations was carrried ou.t.
The
anaJy,sis c<Om-pr.i:sed dart;a fll'·om sampl;iliJJg the d~posit .in three mi-ning f.idds (Fig. 4). It maide i:s possrilbil.e to obrta,i:n em-piłricail var·i·ogrammes for va,riaibility of :ui.nc and lead tD s:tate tha1t it i1s pDrS<s~blle tD maike tihei·r a:ppr• oxima-tion w.ith the us•e of Slirnple geosta~tlistkal linea.r and de Wd[js's mode!Ls, a!I11d to analYlse some paramerters of geo&tatis:bioau mode·Ls (varliUe of native me,tal efrf.e:cts, coe:ffidents of arbsolute d.i.spertsion a:nd the shall'e of non--random componenlt in total var•iabi1lity) (Fig. 6,Table).
The anaJysis has SJhown tha,t d~s'tll'ibultrion od: me-tals ti,n the diifif·&enrtd.at.ed va,rd.eties o[ ore conoen, tra-Lons may be considere;d a1s ge•OIS1taHSitkalJ.y hom.o. ge-neous. Irt also ajppeMed tha,t the share of 1110n-• ran-d.om COIITijpOnent in totarl va!l'i-abiHty i·s higher f.o,r c· on-centrat;ions of the metatSomatk type than for the r· e-maining ones. Tihes·e fi:ndings giv.e :Dull'ther support to the appLi!CaJbiJ.Ji:ty of the geos,tarti:sHcail method i.n stu.d:i:es on vari.atbiU..:iJty of the SiJJe:sian-Orarcow (i.e. Mis-s.is:s'~P\Pi Vaihl·ey tYlpe) depo,sits. Moreover, a marked conv&g·e:n.ce otf resu11t1s of geo.s.taits,tix:a:l and s~trudu raJ...,textuiTal anauys·es od: o,re concen,t.rartion indi,ca.tes t'111e posstihiLLty of ge:netk intel!'pretatiQn of the geo-statisti:ca.l variabil!ity models.
PE3IOME
B cTaThe paccMa'IpHBaeTCJI H3MewrHBOCTh o~Horo H3 py~HhiX TeJI MecTopo::1K~eH;{JI "TIIIe5euKa", Haxo~JI lll;erocJI B I0::1KHO:tf "<IaCTM CHJie3CKO-KpaKOBCKOrO py~ HOI'O pa:tfOIIa. 3TO TeJIO - HMeiOlll;ee cpOpMy IIJIHTbi M 3aJreraiOlll;ee COI'JiaC'l'łiO CO CJIOHCTOCTbiO OKpy::1KaiO-lll;l1X IIOpo~ - HaXO~HTCJI B ~OJIOMliiTaX Hl1::1KHe!'O pa-Kyme•IHOI'O H3BeCTHJIKa. B rrepBOM 3Tarre pa 5o T, Ha
OCiiOBaH:UH pe3yJibTaTOB ai-IaJIH3a CTpyKTyphi l1 TeK-CTyphi py~, 5hiJIO rrpoBe,~eHo Bbr~eJiei-me pR~a cpopM arperaTOB py~HbiX MMHepaJIOB (Ta5.), KOTOphre 05pa-30BaJIHCb B Te"<IeHHH ~BYX cpa3 MHHepaJIH3aiJ;Hl1 ~
"cTapiiie:ilr" H ,:,MJia~IIIei1:" (1, 2) B pe3yJihTaTe rrpo:u;ec-coB MeTaCOMaT03a l1 3aiiOJIHeHMH paHhiiie o6pa30BaB-IIIHXCJI IIyCTOT.
Bo BTopoM 3Tarre pa5oT 5brJI rrpoBe~eH reocTaTH-CTM"<IeCKHi1: aHaJIH3 l13MeH"Y:HBOCTM IJ;HHKa l1 CBHHIJ;a B Bhr~eJieHHhiX cpopMax py~Hhrx arperaTOB. 3TOT aHa-JIH3 OXBaThiBaJI ~aHHhie IIOJiy"<IeHHbie IIpH OIIp050BaHHJ!I MeCTOp0::1K~eHHJI Ha TeppHTOpMH Tpex ITOJiei1: (pHC. 4). B xo~e 3Toro ar-raJIH3a 5biJIH orrpe~eJieHbi 3MrrHpw:-rec -KHe BapHOI'paMMbi ~JIJI l13MeHqJ1BOCTH IJ;HHKa l1 CBHH-:o;a, a TaK::1Ke 5biJia yCTaHOBJieHa B03MO)KHOCTb HX arrrrpOKCHMaiJ;HH IIpM IIOMOlll;H IIpOCTbiX reOCTaTHCTH -'1eCKHX Mo~eJiei1:: JIHHei1Horo H ~e Bnr1ca. IIpoBe~eH TaiC/Ke aHaJIH3 HeKOTOpbiX rrapaMeTpOB reOCTaTHCTH'ieC-KHX MO~eJiei1:: BeJIHqHHbi 3cpcpeKTa CaMOpO~KOB, K03cp-cpl1IJ;MeHTOB a5comoTHoro pacceJIHHJI Yr ~OJIH HecJiyqai1:-HOi1 COCTaBJI.HIOlll;ei1 B IIOJIHOM l13MeHqJ1BOCTH (pHC. 6, Ta5.).
B pe3yJihTaTe rrpoBe~eHHOro aHaJIH3a 5biJIO ycTaHOB-Jierro, '-iTO paCIIOJI0::1KeHHe l'vieTaJIJIOB B OT,U:eJibHbiX cpop-MaX py~HhiX arperaTOB M0::1KHO cqHTaTb reocTaTHCTH-'IeCKH O~HOpO~HbiM. 0Ka3aJIOCb TO:JKe, qTO ~OJIJI HeCJiy-'IaMHOM COCTaBJIJIIOlll;ei1: B TIOJIHOt:'r l13MeHqJ!iBOCTH JIBJI.IT-eTCJI CaMOM BhiCOKOM ~JIJI arpera'l'OB MeTaCOlV!aTHqeCKO -ro THIIa. 3TH BhiBO~bl TIO~TBep::1K~aiOT npHrO~HOCTb reo-CTaTHCTHqeCKOI'O MeTO~a ,U:JIJI HCCJie,U:OBaHHJI l13MeHqH-BOCTH CMJie3CKO-KpaKOECKHX MeCTOp0::1K~eH:vri1: (T.e. THITa MHCCHCHIIH BaJiei1:). KpoMe Toro 3Ha"-IHTeJihHoe cxo~
CTBO pe3yJihTaTOB reOCTaTHCTJtiqeCKOI'O aHaJIH3a C pe -3YJihTaTaMH CTpyKTypHO-TeKCTypHOrO aHaJIM3a arpera-fOB yKa3hiBaeT Ha B03M0::1KHOCTb reHeTHqecKOM HHTep-rrpeTaiJ;llflii reOCTaTMCTHqeCKHX MO~eJiei1: l13MeHqHBOCTH.
JAN GŁADYSZ, STEFAN ŚLIWIŃSKI
Kombinat Geologiczny "Południe", Akademia Górniczo-Hutnicza
NOWE DANE O 1\'IINERALIZACJI
CYNKOWO-OŁOWIO\tVEJW OBSZARZE SIEWIERSKIM
Hisrtor~a badań ge{)}.ogkzny.ch w obs·zar,ze siew.ier-sk1m sięga killkud:ziesię:ciu la,t, wiążąc się głóWlnie z pil'Owadizlonyimi niegdy:ś na ty.m O!bsrzarz·e pos.zuk·i •wa-niami i bada•wa-niami węgla brunatnego prze·z A. Dra1tha, J . .Premika, S. Dok:torowicza-Hrebnickiego oraz o·ceną i OrPT'acowaniem rud cynku i oł01wiu przez C. Kuź n.iara. Z lart; daiWniejiSizy;ch, sięga\jący,ch j.eSiz,c.z,e pierw-s·zej polo,wy u:b. wieku, godz.i się WiSIPOimnieć o głę bokim wierceniu w poo•zukiwaniu S'Oili, prod'ilowanym prz.e.z J. B. Purscha (vide 16).
W okres;i,e powojenmyrm obszar siewiersk,i został objęty Qgólnym planem po.s•zukiwań rud cynku i olo-w.iu w regi.cmie śl<lJs\ko-kxalkow.slkim, w z,wiązku z czym w różnych laita,ch wpły:waj.ącego 35-,lecia wykonano tu kil;k!as·et o1Jwmbw wi•er·bnk•zy,e:h. Z tergo większość ocfwiierc:ono w celu s·twi·erdzenia i udokumentowania złóż ru!d cyniku i oŁowiu (Si·ewi·enz-rPor·ęba, GłuchQiwi ce) oraiZ dlollomiltów (BITu!diz·OiWke, Nowa Wioska, Pod-1-eśna); duż,o pły;tikioch otworów odwier,cono w c~u uSJtalenia zasoibóiW piasków (S:iewier'Z-1Piwoń) lub ghn
i iłów (SiewieDz). Kilkadtz!i·esią.t otworórw wykonano w rzadkii-ej siatce lub w Unia,ch przekrojowych, w po-szukirwaniu nowyc·h ośrodików mineraUza•cji pol:Lmeta-licznej.
Wiercenia były i są 11adal prowadzone zarówno
w
tyrm terenie, jak i w da1SJZ,e;j olk•ol,iJcy p,r·zez geolQgó.w Instytutu Geologicznego w Warszawie (19) orazZa-UKD 553.444.061.1:551. 734+551.761 :551.243(438,232 Sliewierz) kładu Projekitów .i Dokumentacji Geol.ogioznych
w
Ka.tOiwi;ca,ch, Odrd!ZJiał w Ktra:kowie (6, 9).Ogóln·e roZJpoznani·e geolog·io:une teg:O obs:zaru, za-warte w sprawozdaniach i literaturze geologicznej, j,es;t rac:uej obs'Z·eme, jednak informacje o m:iJnerahza-cji cynkowo-!Olowi;owe,j, zwłasz•crza z oikr-esu os!ta,imich w.i•erceń, są s'tosunrkow.o s1kąjpe. Uzystka:ne ma,teriały
o je'j r.ozjpm•es,tn:uen:ieniu w górotW>OIT.ze dervv,oń,ski,m, w PO!Wią!Zalniu z obrazem terk•toniki i doliomity;zac,j,i oraz stosu:n:ka,mi wynikają!cyrmi z paJ·eogeografii w pewnych okresach g·eolog;icz:nY'ch, uzasadniają bądź podbudo -wują tezy C. Kuźniara (7) i S. Śli:wińsiki~go (14--18)
o ogólni·e epig·enetyrcznym charak,te.rz.e krus.z,ców. W wy1niku wieloilebnkh obseriWaC'ji, prowa!dz.Qinych
w
raJma;ch pos1zurkhvań za ,pomoc-ą wier•ceń oraz badai1 gE·onzyozny,ch (.PW), wy:k·o!nan1o w 1974 r. w ZPiiDG w K:raikowie prqj.e!k.t r.orbót (9), a nas'tę;pnie pra.c·e wi:ertnie:z,e i badawcze, kttóre miały na celu urdoiku-merut,owanie zloża rud cynku i ołowiu. W ramaoh reaHz.ą.cji t•eg\o pra}ektu wy:kona:no 35 wier·ceń w po-stz:u:kilwaniu złóż rud cynku i olo!Wiu, w ty!m okolJo18 O•tworów w obrębie sameg-o wyniesienia Brudzo-wic, z czego w 8 stiwierdzono okruszcewanie na skalę przemysłową (ryc. 1).
W śd,śle pOjjętym rejonie brudzowkko-si, e:wier-sk~m stwierdzrono wów:c:z:ars w utworach dewonu i triasu 01becność sikil.llplień rudn:y:c:h o pa.rame1trach olkreś la,jących i•ch przyda.tność pm·emy,s.łową, p.nzy tym - c·o
o 5 15 o 5·21
c=J
/fZJ
'
DSJ g ~ ? fiii[[JJ G ~ •OE5
3 ~'
~ X EJ 4 ~ 8 r·=-=JRyc. l. Szkic geologiczny obszaru
brudzowicko-sie-wierskiego (wg S. Śliwińskiego).
l , - ·CZWia'r~OI~!Zęd; 2 - j•u:r.a, l,i,as; tDLa•s.: 3 - ka.jtpm, 4 -gorny Wl<ł/pl!en musz'1o1wy, dowoocn.ity ;tarn.o;widk:ie, 5 - śJ.·,ord
kO!WY w,apli·eń mus.zlorwy, doJ.. d~p1orp.OH)We, 6 - doilny wap.
HlU:SiZ,l. - dioil.om,Lt.y kirU:SIZIC.OIIl'OIŚil'e, 7 - Wap;tenie gOif.Cli
Zde-Cikiie, 8 - warplterne gogo:!Jińslk,i·e; de.won, żywe:t: 9 -
wa-,pd.oo'ie rafi{)IWe, 10 - dolom:iity .rafO!we; 11 - ślady dawnego
k,qp.aiLnlicrtwa (rud o~orwiu lub żeLa,zra), 12 - Olb:S!Z.all·y objęt-e
·zw,ar/tą !Zaibudorwą, 13 - wgłębna Ltniia teiktonk:zna i za.r,
a-zem g.r.a.nka de;won - k;arriborn, pr:zy,p.usJz,c.z,aJ.nite o crhCllraik-terz.e nasu:nrięc·iJa, 14 st;alrJ.iOIWiJsika wyb:r,a!Ily'c'h pr;o,flilów, 15 - s:tanoiW!isko o;bser;wa.cji żyły krusiZicowej w •
kami-enioło-mie do!lom.i1t6w NorWa Vv•tmsik•a, 16 - pom,ie-r'zrorne upady.
Fig. l. Geological sketch of the Bru-dzowiqe-Siewierz
area (after S. ŚLiwiński).
l - QuCllte.rn•Cliry, 2 - Jurarsffic, LiaJS; Trtias-sri::::: 3 - Keupe.r, 4 - Upper Mus.chelkarlik, Tra;r.nro:wtc·e Doilomttes, 5 - M1d.dl-e Musclhe:lkalk, DtplQ!porr-a Doil•Oilliitles, 6 - Lorwe'r Musrchelk.alk, Or-e-bearing Do1o.m-i:te,s, 7 - Go1rażdże Linlesrtlones, 8 - Go-go1in Liimeston:e!S; Devonda.n, Gtv,et11arn: 9 - y,eef l!imesrl:~on,es,
lO - T•eref drol1omttes; 11 - tr·arces of Cllnc'ient minling (le.ard
01r i•rrQJn o:r-e :rndJnlinrg), 12 - dernseły po,puł,a,ted area·s., 13 -d'eep tecrton.tc lJine and, alt th.e ~Cliffi.e time, Dev-o!Il'ian-Oambo-n:Lf·e.ro:us bou:nda,ry :p,r,esumably od: the thrus,t fauolt naJture, 15 - J!o,caHty >Of o.re ve:i!n f,rrom dolomit-e quany at No·wa
\V:1oslka., 16 - m·easure:d d•tps.
ciekawe ze śladami minerahzacji miedziowej 1• Uzyskano waż:ne infofima,c'je o budlawie funrdam.en:tu (dewon, karbon, perm), poznano dokładniej rozwój
1 W otworze 6 w spągu retu w pseudobrekcji spojonej
dolomitem żyłowym stwierdzono w treści żył węglanowych,
obok śladowych wrostków siarczku żelaza, także chalkozyn
i chalkopiryt (mgr inż. S. Kmieć, vide 6). Chalkozyn wystę
puje w postaci wprysków o wymiarach kilkudziesięciu
mi-kronów; podobnie - chalkopiryt.
Obecność minerałów miedzi w złożach śląsko-krakowskich
cynku i oło;wJu je-srt bardzo rzadka i .pr:zyt-o.c:zony pr:zykład
stanowi ewenement. Stosunkowo wysoka pozycja w profilu
głęboko,ś>Ciowyrn tegQ wysrtą:pienia mo,że w'sikazywać na
pow-stanie danych siarczków przez cementację. Na wtórne
wy-kształcenie minerałów miedzi mogą też wskazywać
struk-tury stalaktytowe pirytu w profilu 7 (6, 18). Niemniej nie
jest to pewne, ze względu na usadowienie się siarczków
miedzi w dolomicie żyłowym, zapewne związanym z
dolo-mityzacją, która powinna poprzedzać mineralizację
siarcz-kową.
678
NNIV OQdl
'
~"
c.,
~
JJ1
(b (D Q;J
b ~l ~2 ~J ['ID-f__
__
_
_____
,R.yc. 2. a. Zarys z lotu ptaka kamienioŁomu Nowa
Wioska z zaznaczonym punktowo miejscem
obser-wacji (x), b. Rysunek wycinka ściany pionowej po
szczelinie w dolomitach dewonu (żywet) z nadkładem
utworów triasowych, zarysowanymi schematycznie
płatami galeny (bieg ściany w dolomitach żywetu
350--170°, dalszy bieg szczeliny w obrębie utworów
triasowych 330-150°).
l - gleba pias!Zcrzys.to-gliniasta, humuso·wa, niżej rum-osz
doilJomliiiJOrwy, 2 - doJ.,om,~ty dipl·OipiOiro.we, 3 - dol()l11,1ty
ra-fo.we gruboław.tcoiWe (de<WQJn, ŻYJWet), 4 - płaty .ga:Leny na
śc'ila:nJie sz;c:z:e.iLtny.
Fig. 2 a. Bird's e,ye view on the quarry at Nowa
Wioska, with the location of fissure with
mineraLiza-tion marked with x; b. A fragment of wall of
ver-ticaL fissure cutting Devonian (Givetian) doLomites and overlaying Triassic. Galena bodies are
schemati-cally outline; the strike of fissU7·e wall is 350°-170°
in Givetian dolomites and 330°-150° in the Triassic.
l - sandy-lro,amy, hum1u:s soiil undeirla:tn by doil!O!mi,te waste,
2 - Diplo;po.ra Dułomli!t-es, 3 - thlkk-hedded reef d,oiJ.·omites
(D.evon1ian, GivertlLan), 4 - gaile•na bodi-es f•rom fis-sur-e wall.
litologiczno--facjalny i związane z tym perspektywy co do moobwości na,pot1kania za:srObniejls'zej mineraliza-cji kruszcowej w obrębie utworów triasu i dewonu.
Poza wierceniami, autorzy obserwowali też w
1978 r. karmien·iolom dolomitów de!Woń·skk.h. Na ś-cia
nie sz.czeliny w tym kamieni·ołomie stwierdzili oni ga.lenę w pmrtaCii na,skoruiP·ienia w fonmi-e kHku pła tów (ryc. 2a, b, 3 i 4). O podobnym WYistąpieniu w tej miej-sC)o.wości wspomina.ł C. Kuźnia.r, bez po-dania bł:LżiSz-ej inf.onrnacji (7). Szez:egMow:szy o,pLs teg,o wystaJpienia będz,ie podany później, arle j•UiŻ w,s.tępn:i·e warto zauwa,żyć, że jest to dioni·osle od:k,rycie, po-ni-eważ wska,zur}e na k·ontrolują,cą r-olę sz,czel.in w
pro-cesa.ch mineralizacji. ·
Stwierdzone 'w -obszarze siewiersk,im rudy mają w ogólnym za,ry1sie podlob:ne wy:ks!ztakeni-e ja.Jk w ca.łym reg1i1onie Ś>ląrs:ko-k,rako,w,s:k~m, a zwłaiS'ZrCIZa w pob:Ji.s:k~ch rejonach zlożowy,ch, takri-ch jaik Zawiercie, Poręba i Golucrhowice.
Charakterystykę utworów geologicznych IW obszarz-e
brud:z,olwic:ko-:si·ewi-erslkirm pr-zerdsJa,wiono w Hcrzny,crh publikareja S. Ślirwińskrie~o (14~17). Now.sze dane z os,ta,tnirch Ia,t ujęto w s'pra:wo1?:daniu z 1978 r.,
wyk!o-na:nym w ZPriDG w Kraikowi-e (6) oraz w Oiprarcowa-niu mas:zyTIJo:pi,ś,mienny,m wy,m:ienionego autora, wy-konanym w r.n,s,ty.tude GeOiltogii i SurOtWCÓW Mine-ra-lnyich AGH (18) .. Vv ty·ch k~lku s,prawozdania~ch i
Ryc. 3. Obraz wycinka ściany w doLomitach dewoń
skich uwarunkowanej szczeLiną z zarysowanymi
kre-dą płatami galeny; w prawym górnym narożu
po-wyżej kreski czarnej - transgresywnie zaLegające
doLomity dipLoporowe (trias). Fot. S. ŚLiwiński.
Fig. 3. A fragment of fissure-determined waU in
De-vonian doLomites; gaLena bodies are outLined with
chaLk; Triassic DipLopora DoLomites transgressiveLy
overLaying the Devonian are visibLe in the upper
right carner (above bLack Line). Photo by S.
ŚLiwiń-ski.
Ryc. 5. DoLomit triasowy, dipLoporowy,
drobnokry-staLiczny Lub afanitowy, zbity, żółty (na fotograf-ii
pole jasnoszare - b) z okruchami dolomitu
krysta-licznego szarego (a2) i ciemnoszarego, prawie
czar-nego ( a1), w obu przypadkach dolomitu dewońskiego
(brekcja). Fot. S. ŚLiwiński.
Fig. 5. Fine-erystaWne or aphanitic, massive,
yeL-Iow Triassic Diplopora DoLomite (gray field, b, in
the prwto), with fragments of gray (a2) and
dark--gray, aLmost bLack (a1) erystaWne do!omite of the
Devonian (breccia). Photo by S. ŚLiwiński.
ws:t.ępnych opracowaniach podsumowano wy11i:k.i prac wiePtnic.zy·ch i badań pr1zepr.owadizonych na uzyska-nym materiale 2 . W rezultacie tych analiz uznano re-jon wyn·i·esi:enia Bruld:zowic za pers.pek·tywioZiny pod
względem możHwośd udokumen.towania złoża rud cynku i ołowiru i na tej podstawie za,proj1ek:towano daLsze ,pralce wiertnkze z.m'ierzające dJo udokument: o-wania z.Łoża ty·ch rud w kat. C2 • W niniej:s'Zym opra-cowaniu pnzeds.tawicmo jedyrni·e s·chema1t budowy g.eo-lag,icll!nej w za:ry:sie niezbędnym dla porUISizonego te-matu.
2 Oznaczenia faunistyczne i ustalenia stratygraficzne
wy-l<onała w 1978 r. na kilkunastu próbkach z dolomitów
de-w.onu priof. dr M. Różk·owska z Uniwersytetu im, A.
Mickie-wicza w Poznaniu. W trakcie obserwacji okazało się, że
daleko posunięta dolomityzacja utworów węglanowych
znisz-czyła całkowicie lub częściowo zatarła struktury wewnętrz
ne ko~·ali. Niemniej okazy lepiej zachowane pozwoliły na
stwierdzenie, że nawiercone utwory dewońskie należą do
górnego żywetu.
Badania mineralogiczno-petrograficzne zostały wykonane
w Dziale Badań Podstawowych ZPiDG - Oddział w
Kra-kowie przez mgr inż. inż. S. Kmieć i J. Myszkowską pod
:kierunkiem doc .. dr hab. inż. C. Harańczyka.
Ryc. 4. Zdjęcie fotograficzne jw., obraz części lewej
obserwowanej ściany z płatami galeny (w mniejszej
skali); na prawo - grai1 dolomitu ograniczająca i
za-krywająca szczelinę z gaLeną. Fot. S. ŚLiwiński.
Fig. 4. Lejt part of the waLI with gaLena bodies from
Fig. 3 (the scale is somewhat reduced here); dotomi-·
tes deiineating and obscuring the fissure with galena
are visible on the right. Photo by S. Śliwiński.
*
Obszar brudZJowiciko-ls·ie!Wier.ski znajduje się w
ob-rębie mone1lcliny ś·l~siko-ikrakowskiej. Większą cz.ęść
jegD powierzchni zajmują utmory trias.owe, zął.ega
j.ące w przYiblilżeniu poziomo i s.poczywająoe nie-zgodnie na sfałdowanym i pociętym uskdkami pod-łożu paJ.eoz10kznym. Odsłonięc-ia na:j.sta-r.s,zych znamych na tym terenie wa,fls,tw pa,l•eozoiCIZJlY'Ch (dewon, ży wet) znajd:u1ją się w półinocnej częśei .obszaru. UtWJOry jury (wyłącznie dolnej) za[.egają c,ienką powŁoką na zerodor..vanej powierzchni trias·owej, uikłą.dają'c s:ię nie-C·O g.ruhs1zą war·stwą w bruZ!dach erozyjny,c:h. Młod szych utworów mezozoicznych (jura wyższa, kredą) na tym terenie nie s~twi.erdZJono. St.an-owiJSiko wątpli wych utW!orów trzec•i.orlz~dowy,ch za,r·ejestrowano on-giś atwor.em S-7 (16).
W północnej częś1c:i obs1zaru, między Brudizowka-mi a żeHsław~ca:mi, triaiS zalega bez.;pośrednio na uuwrarach de,wonu, uformowaiD.ych w rodzaj a111tykUny o kierunikach osi WNW -·ESE. Po }ej stronie południo wej i póŁnocnej wyis~tępu,j.ą utwory karbonu. Na ma-pie odkry.tej po z.d;jędu utwor6w tnia.s.u zarysowują się one sto.sunkowo wą~sik:.im pasem po południowej S:i.ronie antytk:lilny. Łupkowo-,pi,askoweowe utwory kar -bonu z,naljdują s.ię h~pSiometry·c,znie nirż·E!!j od ba.rdlziej
zwięzły,ch, węglanowy,ch utworów dewonu, co zdJa.je się wskazYlWać na aikity·wną tek't10niikę i erozję z okre-su per;ms,k.iego. Zarówno barid'z.o niew.ieJ.lka s:zerokość struktury, jak i s1tromość l.ljpa:dów w obrę!bi.e cokołu paJ~ozoi,ctz.nego, prz.ema,wiają za nieciągłymi
konta:kta-mi
.H:~ktcmkzrtyani. W1s1ka'zuj·~ na to również l,inia· bhsk'opokr'yrwa;ją~oeglo s·ię nasu1nięc•ia utworów ka1j1Pru na
:s,kały liasowe w Piwonii (16).
. Poł.UI(lnfo.wy brz·eg karlbonu j.esrt przy,pus,z,Ciza,lnie
ok;reś[ony linią rozłamu, obf!zeżają!ceg.o Qd półn1ocy
zaJpadlisko· o charakterze J'OWU subsydentnego, w
!któ-rym wylks'?.ltaikrHy się - i zachowały - utiWory
doJno-p.ermslk,i·e o diu:żej miąŻis·zo;ś<Ci (2, 18). Ogólni·e, pięt'fiO
mŁodopaleozokzne, złoż:one z u1Jworó1w dewOiilu i kai
r-bonu, charaikt.ery·zu1j.e się s.tylem budrowy fałdowo-iblo kowej o dpmin uj.ą,cyrch k·ierunrkaoh dy:s1 olka,c.j i WNW--ESE (16). ZaobseriWowane Ulpady war1s1bW są zmien-ne, waha:ją'ce s1ię w zakres'i·e 10-:-6{)0 (3).
Piętro per,mslk:o-,mezoz.okzno-·(!keno,zokZine ?) stanowi
k,omp[.eikiS płask10 le.żą,cy.ch wa.mtw (Ujpady 10-20°},
zŁożony z UlUworów per,msk~ch, tria:s,owych i
juraj-skkh. Utw,ory tego piętra są :z,d!Yislokolwane, o
zrzu-taJch siklrzydeł przyusikoilw!Wych Ś1H~1d'nio 15-40 m,
TIZ'OJd.Jko w:ięiklS!Z\)"Ch (6, 15-17).
,
w
·obs1zame bru,dlzowi·c,ko-,siew,i:er·skim zareje!s,tr.Oiwa-no przejawy działalności wulkanicznej,
przypuszczal-ni.e z Ołkres;u karhoou GpmtfHe W -:6, W _.g vide 15, 16) ~
Obs·erJWOtwana s<tromość ży.ł wulkanilc.zny,ch świad
C'zy, ż,e S'Z\CiZ•e:Liny były dogodnymi dr1oga1mi dla
emanu-ją·cy.ch z głębi ku powierz,chtni gazów i roz;tworów
(Pif'zesła:nlki te były brane potd u:wa,gę pPzy pmrzuk~wa
niu dał rudnyich w abręjbie sMuktury antyik:lti.naJnej).
P.r!ZedaiWy miiileral·Lzacj.i cy:nk,owo-o1otwiowej w
Otpi-Sy.IWanym ob.stzarze zaznatcza.ją się w ca•łym profi!lu
ut,worów tr;iasiOIWy·ch i g.6rnej części Ś·roidik{)(Wodewoń
sk~c:h. W częś,oi . południow·ej obs!Za·ru, w otwQrach
odiWi·er,c,ony,ch watkół czynnej przed wojną k'Oipalni
"W.iik:JtO'r Emanuel", nie zanotowano tprz.ejawów
Qk;ruts'Z!oowania o w:a~rtoś.ci pmemy•słOiwej. Znane tam
w obrębi·e byłej k.qpaln<i kr:tlJSIZJC<e ol.owiu (galena,
ce-ru:sy.t) są zw:ią,zane z dtolomitami d~p[Oipor;c>IWYtmi (7) czy ·siewierskimi (17);. BaridiŹd·ej o!biec;ują,c:o pr'ZJedls.tarvvia się, jak wt
spom-niaiil!o, północna cz·ęść Otbts.za~u siewiersikieg·o w
oko-Lky BruJdiZ!OI\vk, ·gd;?.lie w Otbrębie wyni·e•S'ienia anty-kilinałneg!O S'Uwierid\Z.oilio w pa.ru otworach okrurs.zJ
C<O!Wa-nie mogCl'ce mieć zna·cz,errie przemys.J:;owe.
OkrusZJco-wanii·e o nLsk,iej konc,entrac:ji występuje w dolomi,ta.ch
ktrUJSzrconośnYJah w Otbrębie watPien:ia mustzJowego i w do~·omiJtach. retu . (tr,ias), okrU:SJ?.ICOWanie za.ś o więk
szej wantośd - w dol,omLtatch tyiPU krus,wonOtśneg,o
w s·erH węg:IanotW,ej dewonu środkowe~o ( Oitiwory
B-9,' :D-7, S-13, S~15, S-17, vide 15-17). O.s:tatnie
wi·epc:enia (pnoHl·e 1-7), wylktonane na Otbs.zarze
skrzy-dła. pałUJdniowegiD aii1'tyk!Hny dewońskiej, dlos:ta1rocza,ją
wi.ele nowego ma.teDia1u na ten tema<t, i to zarówno
p01d WZig.lędem ska1i z.jawi1srka, jak i }ego ks:Zitałtu
(szersza ana1:iza będ'zi·e pPzedmi.Ottem osobneg.o
0\pra-cOtwania).
'
.
'W
profhla,;~h WJi&,c.eń pr,zechloci'zą·cych przezwa-tPierimo-tdO!lomttowy odcinek dew01nu Qbser:wu:j:e s1ę
c:zęs,to doJomi,ty k,ry.s,tatl:tc,zne o oharakterZJe epig·
ene-ty.ciŻny:m, co S•Uwa~;za pDzes<łanlk:i do konsttata.c}i, ż·e
mi,neral.iJz.ac1ja krus•wowa natPotkała w tej :okolicy
właśc1iwe ŚDOtdowitsrko 1.1toil:ogkzne. Takie utwory
znaj-dUiją s•ię w tej błk:ohcy na· połud/ni:owym i pólnocnym
s!kJizydle atrrtyikHny Brud.iz.orvvk, przy czym sza!llse na DOZileg"J.ej.szy zasię,g milneraN!z,a,oji zda,j.e się prZ!ed!s,
ta-wiać sikr,zy.dŁo połudini.Jowe ~ zgodinie z wy.niikaJmi
ob-s:0rwa,cji rdz·eni w.ier•tni:ozy,ch i prac geafizy.ezny:ch
(5) 3. .
3 W 1978 r. wykonano zdjęcie geofizyczne metodą pola-ryzacji wzbudzonej (PW). Wykonany kompleks prac
geo-fizyczriyĆh przez PPG w· Warszawie obejmował łącznie
po-nad .30 ·km profilów oraz 13 sondowań. Ze względu na za-stosowany rozstaw elektrod profilowych (układ środkowego gradie'ritu dla AB = 2100 m) i na przesłanki geologiczne, na-lezy przyjąć że poziom zbierania informacji znajdował się
w obrębie utworów dewońskich z pogranicza z triasem
(teoretycznie głęb. 18(}-350 m). Na podstawie badań wyzna-czqno ·strefy o podwyższonych zawartościach współczynnika polaryzacji nk, które wiąże się z obecnością siarczl~ów Zn, Pb, Fe, (Cu). Interpretacja geofizyczno-geologiczna współ czynnika polaryzacji 17k dała podstawę do szczegółowej lo-kaliza-cji wierceń, a wyniki sondowań pozwoliły na okreś lenie zakresu głębokości projektowanych otworów. Zastoso-wanie metody geofizycZIIlej (PW) na znaczną skalę, w
te-reni~ dogodnym (z.e w:zględiu na mały nadkŁad. warstw
ilastych), obliczone na · uzys~anie anomalii w miejscu
wy-stępowania kruszców, traktowane jest jako eksperyment
(5, B, 21):
680
Og,6Jtni.e przy tym należy podkr.eśHć, Ż·e w danym
obszaflze nie wystę(pują ani
w
triatSiie, ani w dew.on .. iepoziome, stra.to1dalne
4,
mniej lub wi.ąc·ej f.memnei ciągłe koncenbra·cje krusZJców. MineraH,za1cja
cyn-kowo-,oł,OW.iiowa w utlwora;ch diewCliilu, jak w innych
punktach pasma dębnicko-,siewierskiego, jest pod
wzg'lędem rorz.p.rz.eSitrz.enienia ba.rdzo nieregułarna,
choć kwaliiikluje ·się miejscami na skalę złoż·o·wą
(Klucze, Chechło, Jaroszo.wiec~Pazurek, Zawiercie,
Stiewiem-Poręba). \Ve ws;zyst:kkh .wypadkach są to
ciała .rudne o wyrniarach niewielkkh, przywią.za,ne do
skłonów wyniesień dewońskich utworów węglano
wych, C'ią;gną,cych ,się od Kluczy pr.zez Za:wiercie, P·
o-rębę do· Bruduowic (19).
Ciała rudin-e w g6rotJW.orze dewo6stkim
w
01brębiewy:ni·esri.enia Brudz;owtc mają cha·rakt·er sikulp:iei1 gnia·
z-dowy,ch o krsz,tarłtatch ni.eftoremny,ch, stnzępiasttyoh, przy wybi.tm.ie z;miennej miCłfżs,z.oś,oi, jak i pr.ocentowej za-wa•r·tośd metali.
Naj,gł·ębie.j w deiWo,nie s'tw,ier;dz,o,no k.rusrz:ce w
pro-filach 4 i 5 (90 m i 44 m od .stropu dewonu, ryc. 1).
W obu wyiPaldikach sia,r!czk,i z.naj:dlują się w otbrębti:e
s·edy;mentu i.JasitO-JbT<ek•cjoweg,o o mniej lub bardziej
zaz:nac~z,Otnej lamina!Cijli. Utwory brekcj.O!We składają
się z okif.u.chóiW W<l!pieni i dolom1tu, z.awd.era:ją dr<OJb-ne ziarna kwarcu i sporadyczdr<OJb-ne wpryski barytu.
Se-dyment ten, być może o charakterze krasowym S,
obok OlkruchÓiw za,wiera w t·reś.ci jasne iły i ka[cyt
żyłowy; w otworze 4 stwierdzono w brekcji kilkumili-metnowe "Jperły" kra!S•OW·e o budO!W:i•e koncentry<CiZ< no--zonalnej (6). Miejts,carmi skła1dni1k .k,lasty·c•zny jes:t cał
kowicie WYIP'a1r1ty prZ!ez Ztwarte sikupienia dr,
O\bnokry-stahczneg.o pi,rytu. Wmeśniejrs·za od pirytu galena j·est .pr::z:ez ten składnik obra~s.tana. Utw.o·ry wa.pienn!O-Idolo-mi<towe, naLeżCłJC·e d10 ot·oczenia, za1wiera.ją śladowe
wprysrki siarezikó.w. ·
W wy.żs,zych c;zęśda.ch protf:ilbw wier,tnklzy:ch
de-wonu (a.tw. 2 i 4) sia.rczki I<'e, Zn, Pb, ogólnie biorąc,
z.as1tępują lUib ilmpr.egnuj.ą skałę. Vl prafilu 2 mi:ne-ralilz.a·cja wy:s·tępuj.e w s'i.lnie Z!mienionym i r.ozługo
wanym drolOtmide. Zmieni,one dolomity wegły spę
kaniu, rozluźnieniu i kolejno scemento.waniu przez
natskiOtrU!P.ietnia drobnoz.i•atrnirs•teg·o sd:aJ.ery1tu i siarozku
żelaza - głó,wnie marikasy.tu, w mni•ejts·zejj ilośd pi
-rytu. PoZJos.tałe pustki WYiPełnił bladorÓiż<OIWy dolorni t
żyitoiWy. W spągu <C]~pisanego interwału wyls,tępuje po
-dobny sedyment brekcjowy (kras?), poniżej zaś
-bladoróżowy wa[p.ień. S.edy;me:nt ten. jes't zloż.ony z
kiJikucentymątr<owy,ch okr•uchów drol<omi,tu, z których ni·e!k1tóre są okrusiZ!OOIWane i·mPregrna,cy;juie sfalerytem ffi·i'OdOiWY'ffi, oratz Z pOkTUSZtOny,ch polew krUSZ!COtWY<Ch i SiPbiwa węgllatnrowego. Nielicrzne pus·tiki są WYipełnione grUibok,ry,s,talktzny.m kakyttem.
Inter1wał wyrŻiszy w otworz.e 4 ·Cechuj.e silne
Otkrusz-cowani:e sf.aJerytem, a małe - gaJ,eną, pflzy Z'nilkomym
ud'zia,le S'iaT<C'Zików ż·ela.za. Pusttk:i ska.lne i k:arwerny
< Te.rmin - złoża stratoidalne został wprowadzony po
raz pienvszy przez S. Śliwińskiego, w związku z wystawą związaną z problematyką geologiczną w zakresie· złóż typu
S-C (śląsko-krakowskich) w Muzeum Geologicznym w AGH
w Krakowie w 1972 r. jako odpowiednik często używanych
niewłaściwych określeń, takich jak: złoża stratyfikowane,
stratyformowe czy stratobound; nie sugeruje on
uwarstwie-nia ciał rudnych, tylko poziomy kształt mineralizacji krusz
-cowej rozprzestrzenionej najczęściej zgodnie, jednak nie
wyłącznie - · w· wielu miejscach również przekątnie, do
uwarstwienia kompleksu skalnego.
s Przejawy i formy krasowe w górotworze triasowyn1,
w ZJWiąz<ku ze z:to:żauilli cynku .i ołowiu Górnego śląska,
zo-stały dostrzeżone i opisane przez R. Althansa w 1891 r.;
ostatnio są one żywo podnoszone i dokumentowane przez M. Sass-Gustkiewicz (11-13), jak też sygnalizowane przez innych (np. S. Panek i M. Szuwarzyński; 10). W nieco innym
ujęciu przedstawili interpretację genetyczną danego krasu
K. Bogacz, S. Dżułyński i C. Harańczyk (1), wysuwając hipotezę o uwarunkowaniu hydrotermalnym pewnych prze-jawów krasu, specjalnie związanego z mineralizacją.
Nawiercone w obszarze Brudzowie utwory brekcjowe w gór·otworze dewońskim autorzy przyjmują wstępnie za krasowe, aczkolwiel<: wydaje się to dyskusyjne. Przeciwko genezie krasowej danych utworów przemawia ich
cha-rakter redukcyjny oraz brak ostrych ("wylizanych") kon-taktów ze skałą otaczającą, przy zadziwiającej zgodności uwarstwienia. z ogólnym układem warstw. Cechy te oraz
wielkość wkładel{ utworów brekcjowych nie wykluczają
możliwości występowania facji klastycznej w ogólnie węgla
wypełnia często bladoróżowy dolomit żyłowy,
przeci-nelijący sik:a[ę węglanową si,ec'ią ży·łeik. IrutenJSYtwność
i:mjpregnacj i sfalerytem mnienia się od puniktu d!o
punktu, wahają'c się od za1War1tośd śladioweJj do peł
nego ;zas,tąpienia sikały węgJanowej. Najbogatsze
oikrUIS'ZICiowan'ie charaikrt:.eryzu.je •si.lnie sika!Wernlowane
dolomi!ty. Garle1na, podobnie jak sfallery:t, zars,tępuj.e
skałę, tw.or:ząc g,rube .z.iarn·i1ste skupienia.
PocLs,umO!WUiją·c, okrus:zoowa.ni·e stJwieridzone w
gó-flotworze dewońskim ma cliwojalki charakter -
meta-s·Oiffia;ty,czny i itmtPT·egna,cyjny - niestały pod WZigilę
dem naitężenia i c·iągłośc-i, r.za•dlszy w breik:cji
o
nie-jasnym pochodzeniu, bardziej jednolity i
powszech-niejszy w utworad1 węglanowych. OkrursiZicowanie w
utworach retu ma w różnych miejscach tego pię
tra cha·ralk,ter imjpregnac.jti. W profiQ,u 6 okrusozJc·owana
jes.t brekoja, w której ka1weftn~s'te, rozłu:gowane
fra:g-men:ty d\ollom1tów triarsowy·ch i s,porady,czni·e
dew011-skkh zostały impregnowane i spoj.one kry:s·taHoznym
sfalerytem z gaJ.eną DominUijącym slk:ład!n.ikiem w
ut,w.ortze jest kaikyt, obok któr-ego podrzędnie wystę
puje dolomit ż:>hłowy.
OknUislzlc.owani·e ga.leną i sia·r,czik:iem żela·za, przy
z;nilkomej il'oś.ci sfa.l·ery;tu, stwierid~ooo 10 m pol"\i\ry:ż.ej
spągu w otworze 3 wśród ni·erównomiernie przekr~
staHzowa,ny,ch dorromi1tów. Miej:s,cam'i dolomity maJą
cha.rak:ter p:seu:d10brek'c'ji z roz,ług,o!Wania chemkznego.
Minerały kruszco.we rozp-roszone w dolomicie
kon-c.entruj.ą S!ię wokół karwern w spęka,nia1ch i stytlol:iltaeh.
Vv innym miejscu okruszcowane są utwory wystę
pujące w .spągu retu {otwór 1). Silnie zbrekcjo.wany
dolomit zawiera tam i:mjpu:eginaoje markaisy1tu z
ziar-nami ga,l·eny, poniżej z8JJ.egają nieokru6,z:C·()I'INane
wa-pienie d!OW!OnU.
w
świetle przedis·ta:w:i·ony·ch wyników wyda.je się,że na,j:b.a.r!diz,i.ej poldaltn.a na przyjęcie kruis.z,ców cy,
nko-·
w:o-oł<JrWiOWY'Ch była Stp'łig,owa część triasu, leżącego
tran'S!gresyiW!nie i pm·e1kraozając:o na coikol·e devvonu,
repre.zentUij~ca utwo·ry z narbl.lTY por~owa.te, zwyk•le ·O
wyiks;Z'taŁceniu br,ekcj'OWY'ffi. Oikrus;zc;ofWanie diolomi.Jt6w
krus!z,cariośny·ch na stkałę pT!Zemy,s.ł,ową s:triNierdzono
iak doty,chc·zals w 2 otworaoh: w j-ednym inlt·er!W·ał
do-lomi.tu silnie okru.s;z,cow.anego galeną i sfaiT·ery,tem ma
mią,ż;s,z,ość 40 cm, a w drugim - okoł!O 2,0 m.
Wielu otworami w Gbszerze
brudzowicko-siewier-sbm stwierd!z·ono pod,wy,Żiszoll1e zawart·ośd cynku i
•ołowiu w utworach dewonu i tria,su, gdzie najczęś
ciej okrus1z.cowainie ma charakter poie!dynczy.ch kry,s·
z-tałków lub i:ch skupi·eń. związ.any·ch z l'k1zmymi p:
u-sty·mi pPzestr,z,eniami (kawerny. pory, szcze1iny). Waż
nym adikrydem jes,t stwierdlzenie żyłek anik'erytu w
4 otworach w dewonie i w j.eid'nym OIUw•orze w
tria-sie (vide 6), co WS1ka1zu}e na wt·órne prroce:sy
dolom'i-tyza,cji popr•z·edzarją·cej akrus.z,cowa,nie.
H.ysu,;,ą,cy s,i.ę ogólnie ks2ka·łt okrus'z1cowania, zwłaslz
r'za w utworach dewoó.skich, uzupełni::> obra7.
zaob·-setwiowany w ka,mieni·olomie .. Nor.va Wio-;;ka". gdzie
w pMno.cn0-1'Wlschodniei cześd '\Vyr.ohilska autor<zy
st!Wierd?.i.Ji w 1978 r. na porw.ierz,chni ściany o
wv-miara1ch 6,0 ,m X 3,0 m (ryc. 2a., b, 3 i 4) ni-e.re.
?;u1ar-ne
pła·ty ~a·leny o wymiara·ch 20 cm X 40 om.gru-boś•ci 1-3 cm. wy.stępu'ją·ce
w
sz,czeHnie.w
otuHn'ieHa,s:t·e.i typu kra•sorwee:.o o zabarwieniu czerwony,m. \V
n01branej n·rótbce z miei:s:ca bez,noś•rednio ·Qibok s,z·
cze-J inv s,tw,i·erd:z.o1no za,wartość ołowiu pr.ze;kra;c~aia.cą
3.0%. Warto nodlkr-eślić. że w t.ei próbce makrolsl
ko-PO!WO siarozkórv;r hiP obserwowano, co wsk?.:7uie
na
obeonaść ·z·\v'ią:ziku olowiu u:t1enione;go lub
m.iner8li-7a,c>jP siarczkową dr.ohnod':,ns.per'syljna; w istocie
do-J t-•m.i•t miał eha·ra:ktery,s,ty,czną ba·rwP s1zarą o
ode:ie-niu niebiesika;wyrm. Wykonane w nóźn:i·ejs?:y;m cza:s.ie
a'J?J.li'zy nr.ó<be'k brlllzdowy,oh z onisanei odlkrywki ni·e
wvkazały zarwartoś.ci cvn'ku i oł•O"'.viu pOIWyżei
o
.
.
30fo.Wy:ni1ka z te.go. że za,s.ięg roz,tworów w utwory poza
'SI?,cmeHna był minimalny.
Wy,żej zail·eg.a.jące transrgresy,wnie, przekraczadą,co
dolomirty diipiiolporo!We triasu, zavvieradąc·e w pewny:ch
laiWicach okruchy cliolornitów dewońslkkh (ry1c. 5, vide
16), chocia1ż .są rozdęte ty,mi samymri sz;c,zelinami, nie
:zawieraj.ą ga,Jeny 'Wlzdluż s·zczelin. Jedynym·i
2:1miana-.mi są sikarky;tylz,owanie i zah~wwienie na czer.wono
dolomi·tu na pewną g1łęhokość od swzel,iny, co zda}e
s:ię wskazywać na zwią:z·ek g·enetycJzny tegro zjawi,ska
Z minera.Uzacją kJrUSiZlOOWą, mdyż ga1eria wys:tępu,j,e,
jak wspomniano, w otulinie czerwonej substancji
gli-nia:s,tej. .
Z rozmiesiZIC:zenia otworów pozy,ty.V;Jny·ch (ry;c. l)
wZid:łuż hitpotetyozneg.o us:k.oiku dewon _; ka.rhon·,
rzgod.nie z,e s'truk:turą anityild.inalną, nasUlwa s~ię
wnio-se!k o z:wią:ziku pr.zylczyniowym ty;ch dlwóch
elemen-tów~ Dramniemane zjaw~sika kra1s>owe, rozwtjają'ce się
ewentuarln'ie w sz;c:z,ytowej s,trulk,turze dewonu,
s,two-rzyły prraW~dopodloibnie s~trefy poda1tne na pr:zj'1ję:Cie
ro1z:tJwmó.w i krus,z·ców. StJw~ier'dzone rudy siar,czkowe
są ni·eznaezmie utl·eni{)lne. Roz:two.ry ni·osące ,, ku:us;z,ce
cliotarły prrzypuiS~zc.zall.nie z głębi w obręb s,trefy
anty-k,linalnej ·i weszły rw n~adległy ltTia.s p.oiprze,z nięcią1głe
strefy tekrton;iiC.Zin<e o prtz-e!bi·egu zbl<iJżony:m do
WNW--ESE i do niego w pr:zybliż·eniu pr•os1t01padłe (6,
16, 18). . .
W porowa tym ośrodku ,lo]tJologic,Zinym triasowym
roztwory meta~i,ozne rozpłY'w'ały się, rozcieńczały
i neutralizowały, .co w konsekwencji . warunko·wało
precY\pi1taoję s,ia•r,c.zlk:ów. Za:zna.aza się przy ty;m ·
mie-<Jis:tra. zonaJ.ność, ,sfailre·ryt z markarsy,tem i {,j·aik w
oko-~ky Siewierza) ze śladami ·Ch;3.lkopirytu WJTsfępuje
Illirżej.,
a
.galena - IWY•ż,ej, choć dane siarcizJd iS'tanowiąw
i:s:t·ocie jeden ;z:e.sipół 1pa.ra.genetyczriy;. TO!Wa;r.zyJSIZYtemu dolomit •żyŁowy różowy i ha.ryt l(ipojreld'Y,In'cze
w.pryski), .a potpr;z,erdlza doilomilt :ż.e1a:z:Bs;ty. <i an.keryrt.
KaJ·cyt ,żylowy ~seledlynowy ·jest w danym iSrzere.g:u
o..:
s·tatni.
Js,tnta krasu rw ·zarY•SIOWanej tfonmie jesit nriejasna
i wyma,ga ,s·tu:diów; w każdym ra'z:ie utwory :brre!k,cj.
o-we ila;st·o-dolomi,to!We musiały stan:OIWić :SIPifiZyjaijące
ś·r.odtowi1siko dla ,mineraili;:z_a,cj.i kru.s!Z100IWej.
Jeś!E rChOdZii O Witek tOkrUSZ·COWan,ia, to lńOŻ:riar by
okreśHć w S!pOisólb rpr;zybl'iiżoiily ,jedynie j•eg.o dotną
.gra-ni·~ę. Wni;oskują1c z faktu Jprzedęc;ia :s,:zczeliną
,ok.Yusz-cowaną dolomi.tów dilpll()ipOirowy:ch w !kam;i.eniołomie
w NOIWelj Wios1c·e, w,iek ·mi:neraH:z.acji mus·i lbyć młod'
szy otd rwaipienia muis:zl·owego śr.odrlmwe~o. WY!nika to
też ·oozywi:śde 1z ;obecnośe,i .galeny ·W · dolomilt·a'ch
di-plopor•owy,ch, ·Cizęs.to 'Obiserwiorw.a.nej
w
1cały'm ··obsza-rze ś·lą:s:ko-kraik)OW\Siki!m. Falkt ;sporady,m.nej :
ilmp:reg-nacj:i danym tsja.J:'lcrZikiem 1u1tworów :l'i.a,su (18, 20),
wstka-zuie że w·i·ek ten }est lffi•lodlszy <Jtd jury. Oibs.erwac·le
odnośnie do · do}nej ,g.ran~cy wieku . olkrus.:WO!Wania
zna·.idu1ja potw.ierdz-enie
w
fa·kta;ch .znanych i111:ż odda\v:na ,(4. 19). T. Gał:k!i·e~vitC'I~- C. Ha.rań•czyk i L.
Szó-s+ek opisali epigenetyczne tekstury kruszcowe w·
od-niesieniu do siarczków cynku, ołowiu·· i · żelaza w
skah.ch węglanowych doggeru (kelowej) i malmu
(oksford) vV otworach koło Rudnicy i Chechła:.·
Wy-mienieni autorzy wskazali na jednoczesność,
okrusz-cowania skał triasowych i jurajskich przez .
ascen-zyjne roztwory hydrotermalne.
*
W nawiązaniu do tytułu niniejszego artykułu·,
su-mując wypada podkreślić, że w wyniku wierceń i
ob-serwacji wizualnej w kamieniołomie dolomitu zwięk
szyła się walnie ·wiedza o okruszco,.vaniu utworów
dewońskich o kilka nowych punktów efektownej·
mi-neralizacji. Pozycja tef,;o okruszcowania w strukturze
tektonicznej dotyczy skrzydła południowego antykliny
paleozoicznej; gdzie w związku z profilem
wapien-nym i obecnością dolomitów epigenetycznych mogą
występować znaczniejsze koncentracje kruszców
cyn-kowo-ołowiowych.
LITERATURA
l. B
o
ga c
z
K., D żuł Y ń s•lk :i S., Ha
T a ń czy kC. - Ore-filled hydrothermal karst features in
the Trias·sic rocks "Of the Cracov:..snesiari region.
Ada Ge·ol1. P.o[. 1970 nr 2.
2. B u k o w y S. - A!ktua:1ne zae:adlniem.ia butdlowy
geologi.cznei paleoz'oi'ku r.eg,i.onu śląsiko-tkrako~r
lsk:irN!.o .i iet>:o ok,ru:s:z,oowan.ia. P•fiZ. Geol. 1978 nr 2.
3. E k i.e r t V F. - BudoiWa g·eolo~iiccma
nodne:rm-:Sikiiego nadłoża nółinocno-!Wschodin'ie:e::o obr1iezenla
G6;rnoś~·a·sikie1go Zagłębia Węglowego; Prr: ··
Im;:t.
4. Gałki e w i c z T., H a, rańczy k C., S z o stek
L. - Poju~ra,j;skie Olkrruszrcowa.nie utJWorów w
za-rsięgu d!ewon - jura r·ejonu Ollkus1z - Klucz·e. Rutdry J Met. Ni·eżel. 1960 nr 4.
5. Gładysz J., Gr·odn;ic1k i J. -
Dokumenta-cja badań geof.i,zy,c'zlnYJch met.odą ·pola·ryrzacji
rw.z~bUJdlzlonej wyik:on:any,ch w rama:clh "Doda,tku nr
3" do pr•ojelktu posrzuki.wań g.eologfkznych złóż
rud Zn-Pib WiNW ;cz.ęśd reg.ionu ślą,slko-k.raik.ow r
skiego. Qpra,c. A.rrch. ZPiDG - Odldlz.
w
Kraiko-Wtie 1978.6. Ku T e k S., G ł a. d. y s ·z J. - Pro}elkt badań geo-rr,ogkZillrych za ·rudami cynku i oł.awiu do ka.t. C2 IW •obs:za;r"~ZJe SieWieima wrarz •z.e sprawozdlaniem.
Iibi!dem.
7.
Ku
ź :n i arC
. -
Złoża rud oł-owiu w okohcy ·Siewierza. ~pra•w. PańJSJtw. Inst. Geol. 1932 t. 7rz. l.
8. Kur b i e l H. - Badania ma;g•nety·ozne i g~rawi
metry:czn.e. P•aszu1kiJwarnie rud ·cynku 1 oł.ow~u na obs.zarze śiląisiko-iklfak()I,Wisikim. P•r. Inst. Geol. 1978
lt. 83.
9. Magdla W., Gła d:ys,Q; J. - Proj.ekt tPOSIZUik•i
-wań gedlogk.Z~nych z.łóż ruid cyniku i oł!ow:iu w
[północno-lzachodlrl,iej czę.śc1i reg.i,onu śląisk1o-kra
ikowsik:iego. Opra•c. Ar·ch. ZPiDG Qdid\z.
w
KTa-koWiie 1974.10. Pa111!eik S., Szuwar:zyńsk1 M. - Kopalne :ja1my krasowe z klfUiSIZcami w ;Oikolka•ch Ch~r·zano
rwa. Riocz. Pol. 'DO!W. Geol. 1975 n;r 2.
11. S a s s -G UJ 's' t k .~ e IW'• ·L c rz M. - Rudy cyniku i o-łowiu w kawernach kTasowych. Rudy ;i Met.
Nież·el•. 1970 nr 7.
12. S a ·SI s - G u s t k :i e w .i c z M. - CoJ.laps.e brecd.a·s
·in the ore-1bearlirng dolomite of the Oalku.scl; mine (Cracow-S'iloesian .ore-district). Rocz. Pol. Tow. .Ge.ol. 1974 z. 2-3.
13. Sass-Gu:stkiewi·cz M . - Zinc and. 1ead ;mine.ra[:i!Za,tJion in collaps•e breccia~s of the Olkusz mline (Cracow-Siles.ian reg.ion, Pola.nd~. Ibidem 1975 •z. 3-4.
14.
S
l i w i 11 ski S. - NIQiwo stwierdzone wy,s.tępowan)ie k~ru!szcó.w cynku i ołow;iu w dewonie ob-<SlZalfu ·S·i•e;w;iersk,ieg.o. Prz. g.eol. 1958
m
6.15. Ś]loiwińiskli S . - Ska·ły wul!kaniczne i
dolomi-tyzacja wapieni dewofJJslkkh w Dz·ie"Wika,ch (k Sie
-:wier:m). Hudry i Met. NieżeL 1960 nlf 6.
16. Śl]wiń&ki S. - Geologia obsrzaru siew
ier-iSildeg.o. Pr. Geol. K'Oim. Nauk Geol. PAN Oddz. w Kraikowri .. e 1964 nr 25.
17. ś
111
wińsk i S. - Prze.ia;wy mi,neraJ,j,zacji kr.us(?: -'Cbiwej w utwórach dewoń:S:kich •i tTia:s.owy·choh-:szaru siewim·s!J.cliego. Rocz. Pol. Tow. Ge•o1. 196,1 e:. 1-2.
18. ś 1 i wińsk i S. - Pr,Z:e.iawy minera•l,iza·cj.i c:vn-.
kOIW'o-;o,łoW.fowei w utworach węglanowych na
ob-:;:.za,rz.e brrudz.owiciko-;<>iew.iens:kim. Oprac. Inst. Geol. i Sur. Min. AGH 1979.
19. \Vielgomas L . - Rudy cynku i olawiu tniasu
g.ónn.ośląskiee:o oraz .per,spek'tYJWY >ich poszulkiwań.
Prz. Ge01l. 1978 nr 2.
20. W i ·e 'l ,g o m a -s L. - F<Yrmy wys.tępowa:nia min e-ra,lhacjli ;w rejonie Zawier·cia. Pos:zu!k:.irwanie rud rymiku i olo.wiu na obszRJrze śląsko-lkra:kows·kim.
Pir. Ims.t. Geol.. 1978 t. 83.
21. Wy b <r a n ;i e c S. - Badania geoelektryc.zne. P.
o-s:zu:kirwa~nie rud cy111ku i ·ołowiu na obslza,r·ze ślą
~ko-kTakOIW!slk,im. UYiidem.
SUMMARY
The paper' presents the newest data on zinc-lead mln.erau:ilztaJt,ion recorded: by drillings. and ea,rthrworks in Devonian rock:s of the Sliewierz a·rea., wh.]ch s·upp1~e
me.nt the ~repotrts on that mineral;izatLon pr.epared over 20 yealfs ago (S. śUwi6ski, 19.58, 1964a). The prevtiiOus studies and the ra1nge of new dri.llings and geoph)"\skail suiTvey,s are ldiscussed in the first pall"t of the paper. Subsequently, an outline of geological stro:c,tur·e of tlł]i'S area ;i:s giv·en and
the
rec·ordęd tra~68
2
ces o,f mine.ra:liizabion a.re di·scussed on th.at basi.s. The mi.Jne1ra!li:za<t;i•on was found to be deveiloped on the in-dus:tlfiall s . .caJ.e (biOreholes B-9,
s ...
17 and recen:tly com-pleted 1,, 2,, 3, 4, 5, 6). Or·es were foull1ld 1n caiTbooaie roCiks (dolornites·) o:f tihe Devonian and T:riruss:iJc, over-la.y.in:g the former wi,th strart;i:grąphic gap (Carbon.ife-rou:s, Pemni.an and cotl1;ttin;ental ·Lower T:r;ia:s1sic a1re mis·sin,g in t!he secti<on.).Tihe ,p.relim:i:nary st!Udties have shown tha1 the o,re deposiits alfe sim;iil.arly developed as in the whoie Sdrles1ian-Cra;co1w region. Thi;s is especiaJ1ly the case
of l,irt;holog~ica:l ba.cik:Jground, represented by s.pecific
tJI!pe of so-1ca:Jiled Ore-;bea!l'ing Dolomi;tes. Fi,ss·ures and pore ·sysrterns W&·e found to have a diedsive inc Huen-ce on mi,g;raJt:łO!ll ocf m•ineralli'Zin1g so1lutiO!llls. Ore 'bodi.es atre of t!he nes,t type, s·breaiky, with ta1tlteted contours and they hl~g~hJly va,ry in pe~r.c,enta,ge of meta,ls over a sma1ll di·sltatnce. Ores have developed meltasomat-ical1y o:r a1s ,impre.gnatti.O!lls in dolomit·e maS'S as well as veins and d:roi'U'ses in fissures. Thelf·e wer.e also noted imptregnat:ions connec.ted . w.i:tih replaJCemen.t of groundmass in breccias, the or;i;gin of which is dispu-t·able (ikarst o.r syngene.tdc dieposits?). Ore impregna, -tions ac'C'OIITijpanJied by ca·lc.ite and vein do[omite occur in Rhoet derpos:i!Us dilfeCit1y conta1C!ting diOilomd.tes of the Pa:loozo!iJc sociklle. Micr·OS·COipk chaJ·cqpyr.Lte and chaliCo-sine ingrowith:s were founrd in tra1c•e aimounts in veLn do:lomi.te.
SpedacU!la1r conc·enibrations of gaJena were found
in DeVl{)lnfian dolomirte qu:a,my at No1w.a WiOiska (F·ł~s.
l, 2, Pho,tos .3, 4, 5). A few ,galena bodies, 20 •to 40
cm
long anid l----,3 cm t.hi'cik,, .imreg!U!lar in. shCłjpe and covered wd.rtfu ,r,ed hydroxilde-day ma;tt.er of the ka1rst type w&e f•OI'Uilld in one of wallis of rtha.t quany.Linear disrt;rihuition of mineraliza,tli·on, consistent with tec:tonk. an!ti:c.lii111a1 s.tru.ct!Uife as we.U as longi
-tudinal thlfus,t ct:aullt all1d t'ransvelfsa:l f:i:s·sures, suggests a causat.irve re'la1tion be,trw,een 1Jhe mineraliz.a.tion and
geologkarl st•ru1cture otf tha,t area. H seemrs obV1ious that the OIT'·e-iforming soluti'on.s were m:iJgra<hng f,rom depths u;pwards along the dis·com.tiniUitlies in t1he anti -·cHna1 Z:one anid penert;raitLng the Triassic cover, as :it was assumed by C. Kuźniar (1932).
PE3101\1E
B CTaThe rrpviBe~eHhi HOBe:tfrnMe liiHcpOpMa~JIIJII ITO 06HapyR{eHJIIJII 6ypOBhiMJ1 CKBaR{MHaMJII lii KapbepaMM
~MHKOBO-CBMH~OBOM MJIIHepaJIM3ai,J1 B ~eBOHCKMX OTJIO
-LKeHMHX B pa:tłone MeCTHOCTI1 CeBeR{. 3TM
MHcpOpMa-~MM ~OIIOJIHHIOT COCTOHHMe paHhlllJIIX 3HaHMH IIO 3TOM TeMe - C ~Ba~~aTM JieT TOMy Ha3a,n; (C. C. rrM-BMHhCKM 1958, 1964a). B HaqaJie CTaTbM rrpe,n;CTaBJieH o6'beM rrpoBe,n;eHHhiX 6ypoBhiX M reocpM3MqecKMx pa6oT
M MCTOpliiH M:CCJie,ZJ;OBaHMM. ,l(aJibuie IIpJme,n;eH oqepK reOJIOrJIIqeCKOTO CTpOeHMH JII Ha 3TOM cpaHe - ,ZJ;aHHbie ITO OTMeqeHI-IhiM ITplii3HaKaM MMHepaJIJII3aU:liiJII MMeiO~e}r
rrpoMhiWJiennoe 3Haqem1e (cKBa>KMHhi B-9, S-17 M HO-Be:tfrnxe l, 2, 3,
4,
5). YcTaHOBJieno, qTo py~HhieMMHepaJihi HaXO,ZJ;HTCH B Kap60HaTHhiX OTJIOR{eHMHX (,ZJ;OJIOMMTaX) ,n;eBOHa JII TpMaCa, C TeM qTO TpM:aC JieR{MT HeiTOCpe,n;CTBeHHO Ha ,ZJ;eBOHe, CO CTpaTmpacpMqeCKMM rrepephiBOM B Ce,ZJ;MMeHTa~MM (OTCyTCTBMe B pa3pe3e OCa,ZJ;KOB Kap60Ha, rrepMa M HM>KHerO TpMaCa B KOH-TMHeHTaJibHOM cpa~Ml1). Ha OCHOBaHJIIM rrpe,n;BapMTeJih-HhiX MCCJie,ZJ;OBaHMM J13BeCTHO, qTO py,ZJ;Hbie OTJIOR{eHMR IIOXOR{M Ha ce6H BO BCeM CMJie3CKO-KpaKOBCKOM pa-MOHe. 3TO OTHOCMTCH rrpeR{,ZJ;e BCero K JIMTOJIOrJ1qeC-KOMy <bOHy, rrpe,n;cTaBJieHHOMy py,ZJ;OHOCHhiMM ,ZJ;OJIOMM-TaMM. 06parn;eHO BHMMaHMe Ha KOHTpOJIMpYIOIIJ;yiO pOJib Tpern;Mn M rropMCTOCTM ~JIH rrepeMern;eHMR py,n;HhiX pacTBOpOB. Ha6Jiro,n;eHMHMM ycTaHOBJieHo, qTO py,n;Hhie TeJia MMeiOT THe3,ZJ;OByiO cpOpMy; ÓHJ1 IIOJIOCaTbie, C He-pOBHhJMM Kpal!MM, OTJIW.JaiOTCR 3HaqJ1TeJihHOM M3MeH-qJIIBOCTblO MOIIJ;HOCTM M IIpo~eHTHOTO CO,n;epR{aHM:R Me-TaJIJIOB. B Macce ,n;oJIOMMTOB py,n;Hhie MMHepaJihi pa3-BMThi MeTaCOMaTMqeCKM MJIM J1MIIperHMpOBaHHO, a B Tpern;MHax - rrpOR{MJIOqHO MJIM ,n;py3oBo. BcTpe~IeHa
TOR{e MMIIperHa~MR IIPM qaCTJ1qHbiM BhiTeCHeHMM cpOHa
B 6peKqMeBhiX OTJIOLKeHMRX C HeyTOqHeHHOM
