Ewa Błaszczyk-Bębenek, Alicja Kasza, Jaśmina Żwirska, Małgorzata Schlegel-Zawadzka1
OCENA JAKOŚCI STRON INTERNETOWYCH POŚWIĘCONYCH TEMATYCE TŁUSZCZÓW WIDOCZNYCH
Zakład Badań nad Żywieniem i Lekami, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Kierownik: dr hab. P. Kawalec, prof. UJ 1Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
prof. dr hab. M. Schlegel-Zawadzka
Celem pracy była ocena jakości, wiarygodności oraz porównanie polskich i anglojęzycznych stron internetowych poświęconych tematyce tłuszczów wi-dzialnych. Do badania wykorzystano przeglądarkę Google. Ocenie poddano 100 stron w języku polskim i 100 stron w języku angielskim. Z analizy wyklu-czono sklepy internetowe, blogi oraz fora. Wykorzystano kwestionariusz skła-dający się z 15 pytań oceniających osiem podstawowych wymogów HONCode. Przeprowadzana analiza wskazała jako dobre źródło informacji 10 polskich oraz 15 anglojęzycznych stron z czego 1 polska i 5 anglojęzycznych witryn po-siadały certyfikat jakości HON. Witryn, które uznano za niewiarygodne i jako-ściowo złe było 31 wśród polskich i 17 anglojęzycznych. Analiza wykazała, że większość stron nie spełnia podstawowych kryteriów jakości. Angielskie strony są średnio o dwa punkty lepsze w porównaniu ze stronami polskimi.
Słowa kluczowe: Internet, tłuszcze widoczne, jakość stron internetowych, HONcode. Keywords: Internet, visible fats, quality of websites, HONcode questionnaire.
Tradycją żywieniową Polaków jest częste wykorzystywanie tłuszczów do ob-róbki termicznej potraw oraz smarowania pieczywa. W związku z tym, rodzaj i ilość spożywanego tłuszczu są bardzo ważne w zastosowaniu się do zaleceń ży-wieniowych i zapewnienia dziennego zapotrzebowania na energię pochodzącą z tłuszczów. Ogromny wpływ na kształtowanie nawyków żywieniowych mają środ-ki masowego przekazu oraz informacje dostępne w Internecie (1). Dlatego tak waż-ne jest, aby daważ-ne udostępniaważ-ne w Interważ-necie były rzetelważ-ne i wiarygodważ-ne.
Tłuszcze to związki organiczne występujące w tkankach roślinnych i zwierzę-cych. Są źródłem energii i niezbędnych dla organizmu składników odżywczych. W żywności występują w postaci widocznej (między innymi masło, margaryna czy
oleje roślinne) oraz niewidocznej. W 2015 r. konsumpcja tłuszczów widocznych w gospodarstwach domowych wynosiła ogółem 13,8 kg/osobę, w tym zwierzęcych 4,1 kg, a roślinnych 9,1 kg (2-6). Poniższe badanie ma na celu ocenę jakości i wia-rygodności polskich i anglojęzycznych stron internetowych poświęconych tematyce tłuszczów widzialnych.
MATERIAŁ I METODY
Badanie na potrzeby pracy przeprowadzono w kwietniu 2018 r. Do badania wykorzystano popularną przeglądarkę stron internetowych Google. Schemat wy-szukiwania słów kluczowych przedstawiono na ryc. 1. Ocenie poddano 100 stron w języku polskim i 100 stron w języku angielskim. Z analizy wykluczono sklepy internetowe, blogi oraz fora.
Tłuszcze widoczne /Visible fats 1780 tys./1260 tys. wyników Masło/Butter
520 tys./106 000 tys. wyników 600 tys./21 000 tys. wynikówMargaryna/Margarine Masło smarowanie/
Butter spreading 320 tys./2300 tys. wyników
Masło i Margaryna/ Butter and Margarine 847 tys./1780 tys. wyników
Margaryna smarowanie/ Margarine spreading 134 tys./150 tys. wyników Masło smażenie/
butter frying 480 tys./1110 tys. wyników
Margaryna smażenie/ Margarine frying 220 tys./496 tys. wyników Ryc. 1. Schemat wyszukiwania słów kluczowych na polskich i angielskich stronach przy użyciu przeglą-darki Google.
Fig. 1. The scheme for key-words searching on Polish and English websites using the Google browser. Początkowo dokonano analizy haseł i wyników uzyskiwanych w przeglądarce. Taka selekcja pozwoliła na wybranie odpowiednich haseł do badania i umożliwi-ła wybór stron o tematyce odpowiadającej badaniu. Po zbadaniu haseł ogólnych zdecydowano się na wykorzystanie haseł „masło i margaryna” oraz „butter and margarine”.
Do oceny jakości stron internetowych, które udostępniają informacje o tłusz-czach widocznych, wykorzystano kwestionariusz składający się z 15 pytań ocenia-jących osiem podstawowych wymogów HONcode: a) autorytet osób, które dostar-czają informacje; b) informowanie czytelników, że publikowane treści na stronie mają uzupełniać, a nie zastępować kontakt pomiędzy lekarzem i pacjentem; c) po-ufność danych i prywatności; d) właściwe przytaczanie źródeł; e) opis korzyści oraz
skuteczności terapii lub podejmowanych działań; f) dostępność adresu kontaktowe-go z twórcą strony; g) przejrzystość sponsoringu finansowekontaktowe-go; h) wyraźne oddzie-lenie reklamy od treści redakcyjnych (7). Kwestionariusz ten jest jednym z najpo-pularniejszych narzędzi wykorzystywanych do oceny jakości stron internetowych. Aby uzyskać certyfikat HONcode strona musi spełniać wszystkie wymogi i uzyskać maksymalną liczbę 21 punktów w kwestionariuszu. Posiadanie znaku HONcode informuje czytelnika o dobrej jakości i wiarygodności strony. Należy podkreślić, że powyższe narzędzie nie kontroluje zawartości merytorycznych na stronie (8, 9). W ocenie różnic między punktacją stron polsko- i angielskojęzycznych posłużono się testem U Manna-Whitney’a, przy przyjętej istotności różnic na poziomie α ≤ 0,05.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Badanie objęło łącznie 200 stron internetowych: 100 polskich i 100 anglojęzycz-nych, z czego 1 polska i 5 anglojęzycznych witryn uzyskały maksymalną liczbę 21 punktów i tym samym uzyskały maksymalną ocenę za każdą z 15 odpowiedzi, co odpowiada certyfikatowi jakości HON. Średni wynik, jaki uzyskały polskie witryny to 9,65 pkt. Najgorzej oceniona została strona, która dostała 4 pkt.Średni wynik, jaki uzyskały anglojęzyczne strony web to 10,81 pkt. Najgorzej oceniona została strona, która dostała 3 pkt. Analiza statystyczna wykazała, że pod względem jakości stron istotnie lepsze są strony anglojęzyczne (p = 0,02). Statystykę opisową ocenia-nych stron przedstawiono w tab. 1.
Tabela 1. Statystyka opisowa wyników uzyskanych przez polskie i angielskie strony internetowe. Table 1. Descriptive statistics of results obtained by Polish and English websites.
Strony Średnia + Odchyle-nie standardowe – MaksimumMinimum Mediana Dolny kwartyl kwartylGórny – rozstępKwartyle angielskie
n = 100 10,81 + 3,56 3-21 11 8,5 12,5 4
polskie
n = 100 9,65 + 3,41 4-21 9 7 12,0 5
Na podstawie uzyskanych wyników podzielono strony na trzy kategorie wg punktów, jakie uzyskały, stosując kryteria jakości wyznaczone dla kwestionariusza HONcode. Złej jakości strony to takie, które uzyskały 7 i mniej punktów. Strony które uzyskały od 8 do 14 punktów określono jako średniej jakości. Natomiast wi-tryny, które miały 15 i więcej punktów szacowane były jako dobrej jakości źródła informacji. Zestawienie odpowiedzi na wszystkie pytania z kwestionariusza HON-code wraz z poziomami istotności różnic przedstawiono w tab. 2.
Analiza statystyczna wykazała, że w kwestionariuszu spośród 15 odpowiedzi 6 było lepiej ocenionych dla stron anglojęzycznych (tab. 2).
Tabela 2. Zestawienie wyników ocen stron internetowych w oparciu o kwestionariusz HONcode. Table 2. Summary of the results of the website evaluation based on the HONcode questionnaire.
Zmienna Punktacja Strony (%/) p
polskie angielskie
Jakość stron Średnia – 8-14 pkt.Zła – ≤ 7 pkt.
Dobra – ≥ 15 pkt. 31 59 10 17 68 15 <0,02 (P<A)
Dostarczanie informacji o osobie/organiza-cji odpowiedzialnej za zawartość meryto-ryczną i wygląd strony
Brak – 0 pkt.
Jest – 1 pkt 2278 937 <0,001(P<A)
Kompetencje autora strony – brak informacji
– brak wykształcenia medycznego – wykształcenie medyczne – 0 pkt. – 1 pkt – 2 pkt. 41 39 20 34 54 12 >0,05 Informacja objaśniająca – podane
infor-macje służą wsparciu/poprawie kontaktów lekarz-pacjent
Brak – 0 pkt.
Jest – 1 pkt 1783 1189 >0,05
Informacja o misji strony Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt 1189 982 (P<A)<0,01 Opis docelowej grupy odbiorców Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt 5248 1585 <0,001(P<A) Polityka poprawności i jej poszanowania Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt. 3268 1585 (P<A)<0,01 Przestrzeganie przepisów o przestrzeganiu
tajemnicy lekarskiej obowiązującej w kraju, gdzie strona występuje
Brak – 0 pkt.
Jest – 1 pkt 946 946 >0,05
Publikowanie informacji o źródłach i
mody-fikacji stron Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt 6535 6634 >0,05
Powoływanie się na wiarygodne źródła: nie, oryginalne teksty przygotowane przez serwis;
udostępnianie łączy do źródeł;
informacje oryginalne bez informacji źró-dłowej;
tak, wraz z bibliografią
Brak – 0 pkt. Jest – 1 pkt Jest – 2 pkt. Jest – 3 pkt. 11 82 2 5 3 74 4 19 <0,001 (P<A)
Uzasadnienie i prezentacja dowodów: opis korzyści;
brak informacji o skuteczności terapii w oparciu o badania własne;
odwołanie do innych badań naukowych
Brak – 0 pkt. Jest – 1 pkt Jest – 2 pkt. 87 10 3 80 15 5 >0,05
Jawność autorów strony – adres
kontak-towy Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt 919 973 >0,05
Zmienna Punktacja Strony (%/) p polskie angielskie Polityka reklamowa – informowanie i
od-dzielanie od tekstu reklamy umieszczanej na stronie
Brak – 0 pkt.
Jest – 1 pkt 3070 4060 >0,05
Wymiana łącz i banerów: – brak informacji
– opisane bez polityki wymiany – związki opisane
– związki opisane wraz z dochodami
Brak – 0 pkt. Jest – 1 pkt Jest – 2 pkt. Jest – 3 pkt. 38 37 21 4 53 24 15 8 >0,05
Umieszczania warunków reklamowania na
stronie Brak – 0 pkt.Jest – 1 pkt. 5050 4753 >0,05
p – poziom istotności, P – strony polskojęzyczne, A – strony anglojęzyczne
Internet stał się ogólnodostępnym źródłem informacji. Powszechny dostęp do sieci pozwala użytkownikom na tworzenie stron internetowych oraz publikowanie i dzielenie się z innymi użytkownikami różnymi danymi. Pozwala to na rozpo-wszechnianie informacji, które często nie zostały sprawdzone. Dlatego zapewnienie dobrej jakość informacji udostępnianych w Internecie jest ważne ze względu na ich znaczenie dla świadomości i zdrowia populacji (9, 10).
Przedmiotem pracy była ocena jakości polskich i anglojęzycznych witryn in-ternetowych dostarczających informacji związanych z tłuszczami widocznymi. W przeprowadzonym badaniu własnym, analiza wykazała średnią jakość polskich i angielskich stron internetowych, które publikują informacje o tłuszczach widocz-nych.
Standardy stosowane do oceny jakości stron web nie kontrolują treści pod kątem merytorycznym, a jedynie oceniają techniczną jakość i wiarygodność publikowa-nych informacji. Nie mniej jednak istnienie takich narzędzi jest impulsem do two-rzenia stron dobrej jakości oraz publikowania rzetelnych informacji.
Biorąc pod uwagę wzrost zainteresowania społeczeństwa zdrową dietą, warto zwrócić uwagę na brak wiarygodnych źródeł informacji dla internautów. Należy zaangażować dietetyków i lekarzy do poprawy świadomości swoich podopiecznych na temat bezpiecznego korzystanie z Internetu.
WNIOSKI
Analiza przeprowadzonych stron wskazuje na braki pod względem rzetelności informacji przekazywanej internautom.
Tabela 2. (cd.). Table 2. (cont.).
E . B ł a s z c z y k - B ę b e n e k , A . K a s z a , J . Ż w i r s k a , M . S c h l e g e l - Z a w a d z k a
QUALITY ASSESSMENT OF WEBSITES DEDICATED TO VISIBLE FATS S u m m a r y
Introduction: A balanced diet is one of the health determinants of society. Mass media, especially information available on the Internet, have a very big influence on shaping eating habits. That is why it is so important that the data provided is reliable and reliable.
Aim: The following study aims to assess the quality and credibility of Polish and English-language websites devoted to the topic of visible fats.
Methods: A popular Google web browser was used for the study. 100 pages in Polish and 100 pages in English were evaluated. Online stores, blogs and forums were excluded from the analysis. The study used a questionnaire consisting of 15 questions evaluating eight basic HONCode requirements.
Results: The conducted analysis indicated as a good source of information for 10 Polish and 15 English websites, of which 1 Polish and 5 English sites obtained the maximum number of 21 points and thus had a HON quality certificate. Sites that were considered unreliable and qualitatively bad were 31 among Polish and 17 English. The analysis showed that most websites do not meet basic quality crite-ria. More information about the website owner, advertising information and whether the site is involved in the exchange of HTML links and banners has been published on Polish pages. The other statistics were mostly English pages. Statistical analysis showed that English pages are on average two points better than Polish sites. The study also paid attention to the search order and the quality of these pages. You can see that better quality pages are available in the first pages of search engines, but not in the first places.
Conclusions: Lack of regulations ensuring control over published information that would ensure the safety of readers on the Internet. There are few websites that are a reliable source of information for patients.
To increase the awareness of patients about the quality of shared health data on the Internet, dieticians and physicians should be involved in such education.
PIŚMIENNICTWO
1. McCully S.N., Don B.P., Updegraff J.A.: Using the Internet to help with diet, weight, and physical activity: results from Health Information National Trends Survey (HINTS). J. Med. Internet Res. 2013; 15(8): e148. – 2. Rosiak E.: Spożycie tłuszczów w Polsce i Unii Europejskiej. Zesz. Nauk. SGGW. Probl. Roln. Świat. 2016; 16(2): 279-288. – 3. Gertig H., Przysławski J.: Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL, Warszawa 2007. – 4. Jarosz M. (red.) Normy żywienia dla populacji Polski. IŻŻ, Warszawa 2017. – 5. Okręglicka K., Mojska H., Jarosz A. i współpr.: Skład kwasów tłuszczowych, w tym izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych w wybranych tłuszczach spożywczych dostępnych w Polsce. Żyw. Czł. Metab. 2017; 44(1): 5-17. – 6. Yaqub M., Ghezzi P.: Adding dimensions to the analysis of the quality of health information of websites returned by Google: cluster analysis identifies patterns of websites according to their classification and the type of intervention described. Front. Public Health, 2015; 4(25): 204. – 7. Boyer C., Baujard V., Geissbuhler A.: Evolution of Health Web certifica-tion, through the HONcode experience. Stud. Health Technol. Public Inform. 2011; 169: 53-7. – 8. Boyer
C., Dolamic L.: J. Med. Internet Res. 2015; 17(6): e135. – 9. COVID-19-Related Web search behaviors
and infodemic attitudes in Italy: infodemiological study. JMR Public Health Surveill 2020; 6(2): e19374. – 10. Cuan-Baltazar J.Y., Munoz-Perez M.J., Robledo-Vega C. i wsp.: Misinformation of COVID-19 on the Internet: infodemiology study. JMIR Public Health Surveill 2020; 6(2): e18444.
