Nowe dane z wierceń Bartoszyce i Gołdap

(1)

STANliSŁAW TYSKI Instytut Geologiczny

NOWE DANE Z

WIERCEŃ

BARTOSZYCE

i

GOŁDAP

W

.

CZASIE GEOLO<?ICZNYCH BADAŃ ~~

GIONALNYCH p1erwszego etapu na Nazu Polskim, w strefie brreż:nej, ograniczającej od południa albniżetnie litewskie, wyikona:no dwa wi.ercelllia. Jedno wi€11'00Il1ie :zlok·a[łżowano na E od Bartoszy.c, a drugie na W od Gołda.pu. Głównym celem było zbadanie utworów star-liizego pałoozoiku w warunkach wyklinowywa-nia, w mi.aTę zllliżallllia się do ohszaru wynie-sienia mazU!I'sko-suwalskdego. · Dalszym ·

zada-mem

!było :poznanie WyksZtałCenia 10ałej młod szej ser.ii iSkał osadowych, a szczególnie utwo-t'ÓW ooohsztyńskich oraz zorientowanie · się w budowie skał podłoZa krystalicz:ntego. Najważ n:ieljs7Je probl.emy geologicZir'l.e !i poszukiwawcze w półlnoc:n~wschoidniej Polsce omówiOIIliO

po-prrednno (8). Obecnie ~.ani·czę się do pr.zedsta-wieni.a wstęp111ych wyników u:zyskanY'Ch z

wierceń Balrtoszy·ce i Gołdap. Prace wiertni-cze ukońcwno w 1961 !I'. . .

Tymczasówe

profile str.atyJgra:fi;cz;n.e pr.zedsta-wiają się nastę.pu'jąco:

Bartoszyce 47 m npm

o. - 231,0 n1 - czwartorzęd

469,2 m - kreda górna i środkowa

650,3 m - malm 695,8 m __, dogger 846,8 m - lias - 1265,6 m - piaskowiec pstry - 1455,0 m -· cechsztyn . - 1487,0 m -dewon środkowy? : - 1804,3 m - sylur · ~ 1890,4 m - ordowik ·- 2120,7 m - ka:ffibr· · --:- 2150,2 m - .prekambr 0 -Gołdap 140 m npm 215.3 m - czwartorzlid 236,0 m ...: oligocen ·

470.1 m - ' kreda górna i środkowa

579,2 m - rnahn 635,4 m - dogger - 676,5 m - lias retyk . - 966,6 m - piask:~wiec p.;;try - 1067,5 m - oeohsztyn - 1120,0 m - deWIOn środkowy? - 1440,0 m -' sy.Lur - 14 79,8 m - orld01wdk - 1629,4 m -kiaJIDbt · - 16~6,8 m -prekambr

Czwartorzęd i trzeciorzęd. OpracOwaniem

ikenozodku w obu Wli;erOOn:iach . zajmuje się za..: l<:ład Zdjęć Geol!Qg!icznycł>. 1G. Jlj.;~ wchodząc

więc w szczegóły zagadnienia przedstaw:Lam kilka najogólllliejszych wruosków. W oobti pumk-tach stwie00.Zi0110 utwory ozwa:.M:oi:rzędu o miążs:rości ponad 200 m, oo jest· zjawiskiem powsZJeChnym w tej ·części k.raju. Uprzednd6

na podstawie wyników daw.n)'lah Wiereeń

mu-dz;iermych na E od B81r.toszyc przyjmowanoo istnienie WY!j<itlrowo cienkiego, killrudziesięcio metrowego płaszcza osadów czwaa:1JOrzędu (6) i po!Ilad 200

m

miąższości olligocem.u. Wy.n:ikl wiercenlia Bartoszyce postawiły pod zna!k,ieth zapytania w o~óle występowanie ;tu ol;1gocenu,

.resrere

.na

głębokości 2l5 - 217 m stwde.l"dżo.

oo

;typową gl.d.nę zwałową, a na odcinku na-stę.pny;oh 14 m do Slll"'Opu k!redy nie "J'ti:zymallloO próbek. Możtna bv przypusz-czać,

re

nawierCOIJ.'ll() tu piaszczyste utwocy ohlgoC(€ttlu Jtrudne do :.1...: zyskalilia .rd'ZJelllia. Jednak ·wyniki obadań karo-tażowych nie dają podstaw do takiego wnń.osko wania. W Gołdapie il:lai'tomiast wyiróżnim'liO pa podstaiWie uzyskanych próbeik i .wym;ilków ką. TQitaru geofizycznego ok. 20 m ąłigooenu . . · ..

· Kreda góma i środkowa. SZJCzegółowe bada ..

nie

tych fO!l"'lllacji pxowadzi M. Jaskowiak. Na podstawie Oipl"aCOwaiilego prrez nią vy-stępllegl9 pfotfilu stwli.erdza się w obu wieroeni.ach u two-ry k!redy w mn.rej Wlięoej :równycl:l miąższoś. .. ciaoh dwustu trzydziestu kilku metrpw, · .~

ryoowuje się jedinaik różnica

w

1i1x.>log:iCE,lyn).

(2)

kreda górna węglanowa, głównie :margle i opo-ka, osiąga miąż.srość 1.91 m, a klreda gl'ł:uko

nitowo-piasrozyst•a - 47 m,

to

w GołdapieOibser

wuje się zmniejszenie miąższości serii węgla

nowej do 138 m przy jedmoozesnym w:z·r<YŚcie

mią.ższośoi piasków i piaskowców g1a, ukoni1o-wych do 96 m.

Malm. Jurę górną w obu wierceniach

opra-cowała J. Dembawska przy .współudzia!le L.

Malinowskiej (oznaczenie makrofauny od

as-taJrtu w dół) i W. Bieleckiej (opracowanie

mi-kropalecmtologk:me). Miążsrość mahnu w

Bar-toszyoach wynosi. 18'1 m, a w Oołdapie 109 m.

Górna granica malmu w obu wieooenliach ma

charakiter erozyjny. W Bartoszy:each pod

kre-dą środkową leżą bezpc>Śil'ednio utwory

kime-;rydu górnego, a w GOiłdapie - kimerydu

dol-nego. WyksztaŁcenie osadów malmu w obu

·miejscach jest pod.olbne, dość jed.nolitę, mułow

cowo-margliste, z zaznaczającą się w pewnych

·ogniwach nieco większą wapnistością, w

in-nych - piaszczystością.

Dogger. Według K. Cald:kowskiej,

opracowu-jącej jurę· środkową, miąższość osadów

dogge-ru w Ba!rttoszyca,ch wynosi o}t. 45 m, a w Goł

dapie ,56 m. W obu milejscac:h mamy u twoa:y

mułowoowo-p~~zyste, p.rzy czym w Gołda~

pile większy jest udzi.ał piaSków i piaskowców.

Ta!kże w Golłdapie w górnej cięści doggeru

li-czniejsze są ool-i.ity żelaziste. W BartoszyJCach

wyll"aźniej .za2m.acza się charakterystyc:zma dla

górnego keloweju "warstwa bulasta". Tam też

gmnica między doggea:em a lń.asem jest łat

Wiejsza do ustaJenia. dzięki Wjlł'aźnej

WansteW-~e czamyiOh iłów z marnami lkwarou, ostro

od-dzielająooj niiJej łeżąoe jt8Slle, średni.o2liarniste

p~ski ·liasu.

Lias i retyk. W liasie Ball"toszyc miąższości

ok. 152 m R Dadllez stwiea:dził !Oibecność

dwu-dzi:estoikilkumetrowej serii esteriowej toarsu,

przykrytej zaledwie kilkunastometrową serią

pilaszczystą, ;reprezentują~Cą najwyższe ogniwa

Liasu.

PiOd

serią esteciową leży ponad 80.-me...;

.Vrowa pa:rtia piasków odpow.iadający.ch

zapew-ne całemu Śl"'Odkowemu · liasowi i . znacznej

ozęśd dolnego. Naljniższe · ogni·wo

liasu,-:ponad 25 m miąiaoośoi, jest główn:iJe ila.ste.

Pstoogo :retyku, w BarloszycaCih: nie

stwierdro-no. Lias Gołdapu, miążsrości około 35 m,

sta-iOIO'Wi siln:1e .2ll"ed ukowaną serię o wykształceniu

.prrewa;żnie piasZJczysto-·żwirowyro. Jest to, być m:oże, nie ·zdenudowana- resztka ld.asu, mo&le

jego dolne ogniwo. Niżej stwierdzono około 6

m retyku - piasków i zlepieńców iłowych.

Piaskowiec pstry~ W obu Wlieroeniach trias

jest reprezentowany ·jedynie pr:z~ez piasko~ec

pstry. Nie wnikając· w szczegóły rozwoju tej

:liormacji; gdyż za.gadnien:iJa te są przedmiote:m

badań A. Szypell"lro-ŚLiwczyńSlciej, stwierdzić

należy,· że różnice :zazriacza:jące się przy porów~

nattrlu wyników 01bu wiereeń dotyczą głównie

rriiąższości osadów. Gdy w Ball'toszycach

pias-kowiec ·pstry ooiąga ponad 400 m. mią~:roścd,

.to w GołdapiJe - niespełina 300 m.

w

obu

miejscach występują na przemian iłowoo i

mu-178

· łowce a.·udawO!Zielo.ne, -cmrwonawe, pstre, czę

sto mikowe, wapniste, .niekiedy dolomityczne.

Cechsztyn. SzczegółOIWie opra100wan.ie osadów

tej forma.Jcji jest w gesti.Ji Zalkładu Ropy, Soli

i SuroWiców Ohemic2lnyoh IG. Obecnie omówię

na'jo,gólniejsre cechy wytksztaŁcenia oechszty.nu

w tych dwóch wiere€ll:1iJ81ch. Pierwszym

prOlble-mem 1i znaną trudnością jest ustalenie gra.ni.cy

rtlrias - ,cechsztyn. W Gołdalp,ie, w próbkach

z

głębokości 959,6~966,6

m w

dolnych

ogni-wach piaskowca pstrego zaobserwowano skałę

mułowcowo-piaszczystą, zlepieńcowatą. Tkwią

w niej. toczeńce iłowców brunatnych, a

nie-kiedy szarozielonych dochodzące do kilku

cen-tymetrów średnicy. Poniżej leży iłowiec dolo~

mitycżny; szarozielonawy, z przewarstwienia-mi mułowca mikowego, ciemnowiśniowego.

Szczeliny spękań są wypełnione gipsem włók

nistym. Strop cechsztynu przyjęto umownie

·na głębokości 966,6 m w spągu serii zlepieńco

watej. Niewątpliwie cechsztyńskie osady,

wa-pień dolomityczny i dolomit występują

dopie-ro na głębokości 984 m.

W Ball"toszyca·ch w spągowych ogni wach .tria,..

su a:rie można dopatrzyć się podobnej serui.

zle-pieńcowatej. Wtrąoonia i żylli glipsu

mobser-wo.wanood·głęlbolrościdk.1065 m wśród skałnie wątpliw.ie reprerentującyoh piaskowiec pstry.

Podobn:ie przewarstWJie:nda anhyckytów .

poja-wiają się na głę-b. 1100 m, a niilej jes~ze

występują wkładki, wa.JPieni 00il1towycll zali-czane do dolnego tmiasu. Za waTstwy stropowe

oechs2rtynu przyjęto tu seo:'li.ę

anhydrytowo-do-lomitową występującą od głęb. 1265,6 m. W

Batrtoszycach cechsztyn rozwinięty jest w

fa-cji sali.narnej o wy:raźnie zróżn:ioowanym

wyk-ształceniu . lirolog;i.czm.yro, pózwalającym

wv-d2Ji.elic poszczególne, oo prawda 2JOOd.ukowane.

cykleterny od Werry aż po Aller.

W.

dolnych

ogniwach cyklotemu Werry daje się wyróżnić

odpowiednik zlepieńca poidstawowego c:z.y

bia-łego spągowca ara•z łupek mied2Ji.anośny.

Dzie-sięciometrowy pokład soli należy chyłba

od-nieść do cyklotemu Stassfurt .

W Gołdapie podział na cyklotemy jest

bar-dzo trudno onzeorowad:zić. Są tu

reprezen.to.-wane utwory

wapie:nno-dolom:ilty,czno-anhydry-towe. W spągowych ogariwach cechsztynu Goł

dapu zaznacza się ostre przejście od dolomitu

margl:istego popie~lato.-be:żJOwego do niżej leżą

cego rdlmWOżólitego .zlepieńca o 'lepiszczu

piasz-rzysto-d.olom:Ltyczm.ym, zł:orotnego z ostrokJra,

wędzistych okruchów omz otoczaków kwarcu,

różnych skał ikrystalicmych i dolomitów.

Usta•lenie spągu ooohsztynu w obu

wierce-ndach w sposólb nie budzący zastrzeżeń jest

sprawą ·bcłrozo tr·udną, gdyż niewątpl!iw.ie

cech-sztyńskie osady podścielone są ···dość znacmej

miąższości serią utwo~rów g.ruboklastYJcznych,

z ktfuyCih 'być może część trreba będzie

zali-czyć jeszcZJe do cechsztynu. Oboonlie bi()lfąc pod

uwagę wyżej sprecyzow.ane ·:trudnOści,

prowi-.oorycznie określam miążsrość cechsztynu w

Baxtoszycach na około 190 m, w Gołdapile

(3)

Utwory klastyczne leżące na zerodowanej

powierzchni syluru a pod niewątpliwymi

osa-dami cechsztynu. W obu Wliel'ceniach leży dość

gl'!Uba, licząca w Bartoszyocach ok. 32 . m miąż

SZIOŚci, a w Gołdapile ponad 52 m seria utwo ...

rów grulboklast~ych. Serię tę w

Balf\toszy--cach repreZ€1Il.rtuj ą · iJwirow.oe Skał kirystali.czny-ch

przemieszane .z mate..ciałem dll;asto-pias.zc.zystym,

wapnistym, !ba:rwy przeważnie ·rozaw€1j i

bru-natnej.

otocmki

ni€1kiedy doohodzą do paru

-centymetrów ś.recł;nicy. Miejscami skała prze-;

chodzi w piaskOwce itJ . .asto-wapndste lub w

mu-łowce słatbo .zwię.złle, brązowowiśniowe; .z ma-'

łym udZii.ałem materiału grubokrystalicznego.

Niekiedy trafdają się •porwaki iłO!WCa wapnis ...

· tego demnowiśniowego. W dolnej pa11tii tych

utworów, w pobliżu stropu. syluru, trafiają się

OlkiDuchy zwietrzałych sy'liurSkich rupków

ilas-tych ·barwy oliwkOtWOCZerWIOll.aw€1j.

W Gołdapi.e obserwuje się ostre przejście od

dolomitu maJrgli.stego do niżej leżąrego zlepień

ca

l() lepiszczu piasw.zysto-dolomity!CZI1ym lub

wapnistym, zbud~· . .z ootrdkrawędzis

łyoh okruchów oraz ołoczaików kwarou,

róż-,, nych skał krystalicznych, a także nielicznych ·

ułamków dolomitu szaroróżowego. Barwa

ska-ły jest zmienna, żółtawa, zielonawa, liliowa.

Przeważa jednak kolor rdzawoczerwony,

cegla-sty. Miejscami skała jest słabo zWięzła,

"mo-renopodobna", miejscami dość silnie

scemen-towana.

Bralk segregacji osadów, klastycznych i

u-dział ,częściowo ostrrdkTa wędzistych żwi:rów

św1adc.zy o ikl'ótkóm li szy1bkim transporcie

ma-teriału z wyniesienia ma.zocslro-suwalskielgo,

według wszelkiego prawdopodobieństwa będą

cE!igo w owym czasie lądem.

Ustałenie Wlieku iłej sedymentacji jest baT:..

dro trudne wskuteik ~braku kiryteri.ów paleoń

tolqgicmych. N ależałoby przeprowadzić nad

tym zagadnileniem szczegółowe studia

poetro-graficmo-geolQgiczne. _W chwiLi obecnej, jeże

Li •chodzi o określenie wieku tych skał, należy

brać pod uwagę trzy alternatywy: dolny cech

-~tyn, dolny perm i dewon. Pomijam

ewentu-<':~l;ność ka:rbonu, ponieważ osady tego wieku

mgdzie :nie są znane na obsza:r2le syneklizy

pe-. :rybałtyclciej, · z wyj~em · w.ieroonda Bobolice

tJNW

_i

~

s

R R -<::

"'

<l ,;c _·_-_~

· ~

...

"'

.... "'- <.:)

""

~

"'

.,

!: o ~ b"· ::!!

(5) usy·tuowanego w abTębie synkliny bnzetź:nej.

JeśLi osady karbonu w obni00r1iu litewslcim

kiedykolwtiek •były •reprezentowane, to zostały

bez reszty .mtiszczo.ne pr.zez erozję

pr.redcech-s:zJtyńską. Poooibnie zresztą sprawa

przedsta-wi~ się·· .z · częrwonym spą,gowcem, aczkolwiek

J. Poborslci i L. Cimaszewski (4, 5) skłoinnii są

Wlidzieć osady tego wieku w wioeoc.eniach Lę.:.

:boz1k i Bobolioe. .

· Nie w~lu.czone, że w Baxtosz~h i Gołda~

pie marny do czynieillia ·Z tak sUll!ile rozw..illję..:.

tym

cechsztyńskim :Zlepieńcem. podstawo"WY"m,

Możliwe, że jedynie część ty-ch osadów . .tr2;eb.a

będzie zalicżyć jeszcze do oechszty.r1u, jednak

w cał~j ·tej ser.id. nie da slię m.ak!roslropowo· 'Wy-'

dzielić odrębnych ogniw stratygraficznych.

Gdytby przyjąć, re mamy tu zlepieniec dolnp-:

oeChsztyńSk.i, to podolbnych utwmów tego

wie-ku naleźało1by. się spodziewać

w

wieocetmu

Fasłęk IG l, usytuowanyni także w strefie

pr.rejścioWlej między wytniesieniero.

mazursko-suwalskim a syneklizą peryba-łtycką.· Tymcża,..

sem w Palsłęlku (9) w dolnych ogtniwach

cYk[o-temu Werry, pod łu!Pkami miedzionośnymi,

le-ży ok .. 10 m dolomitów i jasnych piaskowców'

aJrkoZ<>WY~ch, .z czego na piaskowtCe będące od,..

powiednilldem białego spągOIWca przypada ok.

4,5 m. Ndrej występują już łupkli sylurskie.

---l

r.i{U. RJd~ ~;

--

', ' l l ' l l ~---·~---'-~

______

_i _

_J

Wydaje mi się, że naj-praWidopodobniejsze

jest ooniesieme wieku tych osadów gruboklas-tyC2Jnych do dewonu. DeWIOil stwieTdzono w

szeregu wiemceń na obszarZJe syneklizy

pery-rbałtyakiej i w dbrębie anteklizy białaruskiej

(1, 2, 3, 7) .

I

· -'<

I

(} :2

"'

~ c§

_I

o <.:> p f) l ~ k

"'

SE

f

~ "'-' 50/(m -==1 2500

r

e

:

q,

r

rn2

~

~t~

a

3 ~

;~

~

~T

4

EJ)

~~~

6

e

~~~

J

7

1 ::;

:-;:;

a

8:iiill

g - 10

t-.

-

~

11

''

2

Przekrój geologiczny Stoniszki - Ełk.

l _ kęnozojk, 2 - kreda, 3 - jura, 4 - trias, 5 - cechsztyn, 6 - dewon górny, 7 - dewon środkowy, 8 - dewon

(4)

Najpełinlej wykształrony jest dewon w

osi.O-Wielj części olbniżenia, IM.ewskiego w Stor.iszkaeh

(ponad 500 m miążsrości). Reprezentowany jest.

tam

zaJrówno deWQ!ll górny, środlrowy, jak i

dO'lny. W ,bardziej wyniesionych partiach

plat-fOirllly wschodin:Loewro.pejsk.iej,

na

poludniowycll

perylferia~C;:"h obniżema dritewskiego~ dewon

dol-ny nie występuje. Osaidzi.ły się dopiero utwory

dewonu środkowego i góm.ego.

rz

kolei. były

one niszczane w czasie .wdelkdej erozji

przed-cęchsztyńsk:ie'j. W rezultacie zachowały się

je-dytn:ie szczątki dewonu. Na obszarrze ZSRR,

na

północ od naszej .gramcy, zaolbserWIOWano

je w szere'gu wieroeń: w :Ptrenalcth ...: 10 m wę

glallllOwych .utworów ży.wetu (WiaTStwy

narow-sk:ie);

w

.J{azlu Ruda- 63 m dłów, :pdaskowców

i zlepieńlców środkowego dew10t1u; w Kalwall"ii

- ok, 26 ni plias'lrowców i zlepieńców

ewen-tualnego dewonu środkowego . (w.arntwy

na-rowsk.ie?); w WierzJbołoiWii.e (Vd.rbal:is) - 27 m

piaskowców .i zlepieńców żywetu (według J;

M. Lutkiewkza Wąil'Stwy pi.arnusk:ie lub

na-rowskie); 'W Ozie:rsk:u - 54 m i w Majakow ..

skalja-51 m piaslrowców,·IŻWiJrów, zlepieńców

i brekcJji, Według J. M. 'LU!tkiewicza,

pr.zy-na•jnmiej dollilia część tej serid repre.renltuje

warstwy pi.amnuskie (wd.adomość ustna).

-. We wszystkich tych wienoon:i:ach, podobnie

jalk w Bartoszycach i Gołdapie, I()(Dlawiane

osa-dy klastyczne leżą między niewątpliwym

cech-sztynem a niewątpliwym sytli'Uirem i w każdym

z 1tych pll.".zypadków dla dokłacł:nego określenia

wieku brak liliezbitych dowodów palOOn.tolo-.gicmyoh. Jednak dalej .na wsahodzie, na

Wi-leńsZJCzyźnde, już w obrębie alll;tekl:izy białiOil'US

kiej, w wierceniach: Wilno, Kowieńska Waka,

Kupa, K.rzywdcze, Kurzeriiec, K~J"asne i

me

(wdadomości ustne od J. P. Bruns) stWierdzono

występowanie dewonu środkOWiego (w.wrstwy

tlal'10VVSkie :i piarnuskie) · · bezpośfednUl pod

czwaJrrorzędem. Gónna część tych .utworów jest

tam węgla.nOIWa, paloontologilczn.i.e

udokumen-tow.ana, a dolna - bez dowooów

paloontolo-giemych - w wdększości tych wierceń jest

:re-prezentowana prooz iły, piaskO'WIOO, ~.

zlepieńce lub brekcje. Ale w :batrdziej na pół

noc •położonym wd€ll'ICIE!IIliu, w Drissie (7), pod

węglanowymi osadami war.stw narowskich

le-żą piaskowce, .iły ł · piaski waxstw pi.a.muslcich

udolkumentowa.ne paloontologic.wie. Znalezio-no

tam

Psammolepis paradoxa .A g.

Na naszym obszarze, w Szliin•oki.en;liach pod

Suwałkami, bezpośrednio pod liliewątpliwym

piaskoWICem pstrym .a na .pi~owoowych

utwo-ra~ch Jn-ekamhru, :n1a głęb. 705-728,5 m, J.

Znosko (10) wyrómił zlepieńreTbrekcje arrko~

zowe, pil'l.Sk.Qwice gruboziatrm.i.ste zlepieńcowate.

W zlepdeńca,ch częste są niezupełnie .z;w:etrzałe

otoczaki 'i ułamki łupków metamorficznych i

p.n.ejsów IQII'az ootroilcra.węd:zliste ziarna kwarcu.

Całość se.r:i:i jest m!Ildej lub hardziej wapnista.

Skały te mi€fjscam.i do złudzenia p.rzyp:mtinają

. omawrlaa::i.e utworry

z

Goldapu.

Biorąc 1pocl uwagę ,powyższe fakty, można by

omawialne osady klast)'lczne, stwderdZIOI!le w

Bar.tOISey('a·Ch, Gołdapie, a takile yv

Szlinok.i.e-miach, odniEŚć do de\Vonu ś.rodkowego. W

stre-fie brzeżnej obn:i.żJenia LitewskiJego z poc.ząt ..

kiem żywetu nastąpiła transgresja mo!rza

de-wońskiego. tPOtCZątkowo osadzały się warstwy

piamuskie, wykształcone na połud!Iliiowych

pe-ryferiach O'bniż.enta jako zlepileńce .z ołx>czaka

mi Skiał wylewnych, k!rystalicznych oraz

pod-ścielająteych, wyrej - j~o pi.askowoe i piaski

:z. przewa.rstwi.eln.1ami iłów. W żywede

(warst-wy narowskie) transg.resja osiągnęła maksi ..

mum (w Stoniszlkacll 143 m miąiższości); Wtedy

1.10 na utW'Ołraoh · klastyC1Jilycll dolnego żywetu

akumulowały osady węglJa,nowJe. W czas.i.e ·twa-·

rzenia się waxstw :narowsk.ich ,(3) utrzymywały

się na dużych obsza!roaJCh półzamlmięte liaguny,

o czym świadczy występowalilie gipsów li s~

lin wysychalnia. W końcu famen.u całe obndże....

nie litewskie wypeł;nó.ło się osadami, a następ

nie zostało wyn:i.esiOIIle lllad poziom morza.

Kon-tvmen:talny olk.res trwał na 'l'Ozpa,try.w.anym

ob-smrze do 12órnego .permu. W tym cmsie silna

erozja doprowad2'Ji.ła do zn:iszcrenial góm.ych

ogniw dewonu i w południowej s1lre:fiie brzeż

!Ile'j olbni~a liiewslciego, ~edl:n:io na

o-<!ailał)'lch od eroz:jd. !l'ęsztkach dewonu - na

.WiaTstwaoh piaa-nusk.ioh ~ osadziły się utwory

cechsZtyńskie.

Oczywiśc.le, takie J:ozumowame tak: cimgo

będ:ZJi.e hlpotezą, .ctż uzyska się faik,ty

potwier-dzające lub żaprzecza!jąoe.

Sylur. Osady sylu:rsk.ie .za:rów.no w

Bartoszy-cach, •jak .i w Gołdapie osiągają miąższość ok.

320 m. Występuje tu 1głównń.e facja ii.lasto-wa- ·

pienna z ibogatą f.auną .trylobitów d. grapt:old:tów .

Powderzcthnia syluru jest zerodowana, brak

na!jwyższy•ch jego og:niw wskutek zall'ówno

ero-·zji posyllu!rSk.iej, jak też niepełnej

sedymenta-ej gÓir'Illego sylull"u lila· 101bsza.rre brzeżnym

syne-kldzy .pe.rybałtyck.iej. W wyikształlooniu lltolo;.

gicznym za:rysowuje się pewna różnica.

Miano-wicie

w

Gołdap.ie dużo większy jest udział wę

glanowych wklad€1k wśród łupków dlastych.

Szczegółowym Olpl'aiCO:wa.niem sylu~ i

ordowi-ku :2Jajmują się E. i H. TomczyllrowQe.

Ordowik. Węglanowe osady orrdow.i.ku l.:iJczę

w Barr:~oszycach .na dk. 86 m mdąższości, a więc

miąższość ta jest .zbliżona do stwierdz-otnej w

Pasłę;mu. Na.tomiRitt w Gołdlapie silnie

zredu-kowane utwory orrdowiku osiągają zaledwde

40 m. W obu wierceniach mamy jedynie osady

w.apienme górnego ()ll"dowdku z Hemie wystę

pującą fauną, którla :nJiewątpli-wie po,zwo1i.

do-lbr.ze ustalić odpowiedlnie poziomy stratyg:ra ..

ficzne.

Kambr. Utwory kambru w Bartoszycadh są

rozw.i.nlięte pełtniej (ok. 230 m mi.ąZszości) niż

w Gołrlapie (dk. 150 m). W gÓl"nnej częSci

wy-stępują w obu w1erlceniach p:ilaskowce

jasno-szare, · miejscami zlewne i twarde, miejscami

porowate •i ikruche. Niekiedy wśród

piaskow-ców o00erwuj.e się p!rzewarstwien.i.a ilaste

(Bar-toszyoe) i mułoW100we (Gołdap). W .niższej

części · profilu kambru leżą mułowce

ciem.no-szarre, miejscami wriśnrl.owobrutnatrre z wkład

kami piaski()IWiców. W ,całym kambr.ze __;

(5)

mu-ło,w.oowo-i.lastych - stw.ilerdwno w mniejszym l u b większym .s.Lopnti.u węglaJnOIWIOŚć osadów.

Według K. Lendzion, opr.acowującej kambr z tych w.iei'Ioeń, w górre mamy odpo!WiJediniki warstw irorslcich {górny, ewentualnie środlro

wy kam:br), :ni:hej ,ooprerentpwta:ny jest taiide

kambr dolny.

Prekambr. W olbu otworach nadwa€1I1C01Ilo

podłoże skał osadowycil · na odoinlkacll

dwu-dziestu ki:lku metrów. Wedłwg W. Ryki, są

to skały typu ~anitoddów.

LIT,ERATURA

l. K a r a t a j u t e - Talimaa W. - Diewon

Litwy. Sbornik statiej dla XXI siessii Mieżduna

rodnogo Gieołogiczeskogo Kongriessa. AN LSSR

Inst. Gieołogii i Gieografii. Vilnius 1960.

2. L u t k i e w i c z E. M., P e j s i k M. I. -

Sie-wiero-zapad Russkoj Płatformy. WNIGRI, Tru

-dy, wyp. 101, t. 2. Leningrad 1957.

3. P ej s i k M. I. - Gieołoglczeskoje strojenije

i IPierspiektiwy nieftiegazonosnosti

polsko-litow-skoj diepriesii i soslednich s niej płoszczadiej.

Gławgaz. Trudy, 'WYJP. l. Moskwa 1960.

.4. P o b o r s k i J. - System permski ~a tzw.

wy-niesieniu Łeby i zwiążane · z nim· możliwości

górnicze. "Przegląd Geologiczny" 1961, nr 7.

5. P o borski J., C im as zewski ·L. - Z

pa-leogeografii .permu na Pomorzu. "Przegląd

Geo-logiczny"- 1961, nr 11.

6. R ii h l e W. - Mapa miąższośd utworów

czwar-torzędowych Polski l: l 000 000. IG Atlas

geo-logiczny Polski, tablica 8. Warszawtl 1957. .

7. Stiefanienko A. Ja., Machnacz A. S .

-Diewonskije otłożenija Biełorussii. AN BSSR,

Izwiestija ~r 4, 1952.

8. Ty s k i S. - Niektóre problemy geol.ogiczne w

północno-wschodniej Polsce w nawiązaniu do

obszarów przyległych. "Przegląd Geologiczny"

1960, nr 4.

9. T y s k i S. - Wyniki oporowego wiercenia

Fas-łęk IG l. "Przegląd Geologiczny" 1959, nr 6.

10. Z n o s k o J. - Tymczaogowe sprawozdanie o w~

nikach wiercenia Szlinokiemie (Suwałki). "P.rze

gląd Geologiczny" 1958 nr 12.

SUMMARY

During the regional 2:eological researches belongmg ·

to the first stage of basal investigations in the Polish

Low'land area two bore-holes have already been

made. The first one was localized to the east of

Bar-toszyce, the seoond one to the west of Gołdap. The

main pur:pose of these bore-holes was to investigate the older Palaeomic formations in conditions of

wedging-out running towards the Masurian-Suwałki

elevation. The next aim was to reeognize the

deve-lopm.ent of tbe whole younger series of sedimentary

rocks, particularly the Zechstein deposits, as well

as to investi.gate s.truotuTe of the basement rocks.

The main geologicał and searćh problems concerning

the north-eastern area of Poland were already dis- ·

cussed in the "Przegląd Geologiczny", Nr 4, 1960.

In the artide only preliminary results obtained

from both the Bartoszyce and the Gołdap bore-holes

are presented.

PE3IOME

Bo BpeMJI rrep13oro 3Ta:rra perHoHaJib'HbiX reonomąec

RHX HCCJie~OBaHHi!: Ha llOJibCROi!: HH3MeHHOCTH B rrpe

-~eJiaX Rpaesoi!: 30Hbi, orpaHHąHBaiO~ei!: c JOTa

JlHTOB-CRHi!: rrporn6, npo6ypeHbi ~Be C~BalRHHbl. 0AHa

CKBalRH-Ha pacrronomeCKBalRH-Ha K socTOKY OT BapToiUH~. BTo]:ian

-K 3aJIIaJĘy OT ronJĘaiia. 0cHOBHOi!: ~eJibiO 3THX pa60T

6biJio H3yąeHHe .npeB'lłerraneo3oi!:cKHx o6pa3oBaHHi!: B

yc-JIOBHHX HX BblRJIHHRBaHHJI IIO Mepe IIpH6JIHlReHHH

K Ma3ypcKo-CyaaJIRCROIMY IIOJĘHHTHIO. Cne~y~ei!:

3a-.naąei!: · mJnnnocb m::cne~OBaHHe ocel!: 6onee MOJIO~ott OCa~<J'fHOJł TO~H· H OCOOeHHO ~eXIUTeJłHOBbiX oopa

-30BaHHJł, a TaKJKe H'3yąeHHe crpoeHHH

RpHCTannHąec-Roro OCHOBaHHJI. .

Oc'HOBHbie reonoro-noHCROBble rrpo6neMbi

CeBepo-BocTO"łHolł IIoJibiUH o6cym~aJIHCb B M 4 3a 1960 r.

B HaCTOH~eił CTaTbe OIIHCblBaiOTCJI 'BC'l'YIIHTeJibHble

pe3yJibTaTbl, ITOJiyqeHHble H3 CKBalRHH BapTOIUH~e

H ron,narr.

JADWIGA DEMBOWSKA

Instytut Geologiczny

ROZWOJ MALMU W POLUDNIOWEJ CZĘSCI SYNEKLIZY PERYBAŁTYCKIEJ

. . W SWIETLE NOWYCH WIERCEIQ'

W

OBRĘBIE SYNEKLIZY perybałtyckiej

IUitwo:ry ma:lmu 7.1CJStały .s.twierd:z:one

w

szeregu otworów: w trzech otworach Zakładu

Geolog,ii Niżu IG (Pasłętk, Ba111Joszy,oe, Gołdap),

w starym otworXJe w Lidzbarlku W arnril'l.."ikim.

którego profil ~my z opisu Kram~ego z 1908

r., i w szeregu otworów wykonanych przez ge-ologów II'ad2lieclcich poza ~anilcą Polski. Dane

z

tycll ostatn:iJOh otw01rów :są na ogól iba.rdro

fragmentacyczne, gdyż litologia podana jest

w Wiielklim slm'ócie, a stratyg.rafi:a nie poparta

fauną d. zresZJtą tylko bardzo ogólna nie budzi

za'lllf.an.ia. Mo:żma wdęc .roclemitować się tylko

· i to ni~byt dokładnie w m:iążs:wści

prrewder-oon.ej serii malmu !bez sprecyrow.aJr.i.a bl.i.:ższego

olkJreślenia Wliekowego. · ·

W spągu utworów malmu ~ydaje się, że na

.całym obszarze syneklizy występują osady

ke-loweju. Na utworach keloweju, M ogół

udO>-kumentawanyoh paloontologiczm.ie, leżą mułow

ce mwgiliiste ro.zpoozynająoe sedymentację oksfordzką (ilj'!C. 1).

Udokume:nlłlow:cmy pa1eontolog1cznie dywez

stwd.erdrono w otwQrze Gołdap, a także w

po-oobnym . (sądzĄc

z

opisu) wykształceniu w

Ni-Wińsku i Stoo:lfuszkaich. W Fasłęku między

udo-kumentowanym paJoontologiczndle kelOWiejem

a również niewątpliwym neMzem. ·leży - l m wail'Stwa mułowca ibez makrofauny i z

mikro-fauną nie precyzuJącą WI>rawd2lile wieku dy-wezyjslciego, ale i !Jllie wylkluozającą go.

W LidZbarku ustalenie straty~ii jęst dość

trudne, cyrt;.owana fauna budzi pewne

zastrze-żenia. FormyMacrocephalite·s sp. wg Krausego (2) ·były znajdowane !l"a2Jem, a ·nawet powyżej