Roland Prejs
"Ksiądz Czesław Kaczmarek biskup
kielecki 1895-1963", Jan
Śledzianowski, Kielce 1991 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 63/1, 206-207
s p e c ja ln ą s e s ję S y n o d u B is k u p ó w n a te m a t E u ro p y ; n ie m n ie j m o ż n a żało w a ć , że w y d a n ia z e s z y tu n ie z re a liz o w a n o 7—8 m ie s ię c y w c z e ś n ie j, d a ją c u c z e s tn ik o m s e s ji s y n o d a ln e j c e n n y p rz y c z y n e k te o lo g ic z n y . S k ą d in ą d z b ie ż n o ś c i m ię d z y z a w a rto ś c ią z e sz y tu a p rz e b ie g ie m s e s ji w y d a ją się n ie w ie l k ie : n u r t e k u m e n ic z n y w R z y m ie o k a z a ł się sła b y i o b a rc z o n y p rz y k r y m i p o tk n ię c ia m i, n a jw y r a ź n ie j te ż b ra k o w a ło s p o jr z e n ia p o z a r u b ie ż e S ta re g o K o n ty n e n tu . P e w n y m n ie d o s ta tk ie m z e sz y tu je s t b r a k k o ń c o w e j sy n te z y , a c z k o lw ie k m o ż n a j ą u p a tr y w a ć w z n a c z n e j części e d y to r ia lu . Z a b a rd z o is to t n e n a le ż y u z n a ć z a a k c e n to w a n ie ro li K o śc io łó w ja k o g ło su u b o g ic h i w y d z ie d z ic z o n y c h o ra z r ó ż n o a s p e k to w e r o z w a ż e n ie p ro b le m u „ in n y c h ” . S łu s z n ie m o ż n a u w a ż a ć , że d la s tw ie rd z e n ia , czy w 1992 r. ro z p o c z n ie się n o w a E u ro p a , n a le ż y p rz e b a d a ć tr w a ł e z m ia n y w n a s z y c h s to s u n k a c h w ła ś n ie z „ in n y m i” : u z n a w a n ie ic h ja k o „ in n y c h ” z a m ia s t p o d b ija n ia ic h i u n ic e s tw ia n ia , a c h o ć b y n a r z u c a n ia im a s y m ila c ji. M ic h a ł H o r o s z e w ic z , W a r s z a w a J A N S L E D Z IA N O W S K I, K s ią d z C ze sła w K a c z m a r e k b is k u p k ie le c k i 1895— 1963, K ie lc e 1991, K u r ia D ie c e z ja ln a , s. 356, n ib . 1, ilu s tr. B p C z e sła w K a c z m a re k je s t je d n ą z n a jb a r d z ie j d ra m a ty c z n y c h p o sta c i n a jn o w s z y c h d z ie jó w K o śc io ła w P o lsc e . S y tu a c ja p o lity c z n a w n a s z y m k r a j u n ie p o z w a la ła do n ie d a w n a n a o p u b lik o w a n ie r z e te ln e j b io g r a fii b i- s k u p a - m ę c z e n n ik a , z aś m a ły d y s ta n s c z aso w y n ie s p r z y ja ł o b ie k ty w n e m u p o tr a k to w a n iu te m a tu , n ie m ó w ią c o b a rd z o o g ra n ic z o n y m d o s tę p ie do ź r ó d e ł. O b e c n ie , g d y p ie r w s z a z w y m ie n io n y c h p rz e s z k ó d u s ta ła , a d w ie n a s tę p n e p o w o li p r z e s ta j ą o d g ry w a ć ro lę , n a p is a n ie ta k i e j b io g r a fii s ta ło się m o żliw e.
P o d s ta w o w y m i ź r ó d ła m i b y ły w s p o m n ie n ia , r e l a c je i w y w ia d y g r o m a d z o n e z m y ś lą o p rz y s z łe j b io g a fii b is k u p a . K s ię d z u S l e d z i a n o w s k i e - m u n a le ż y się u z n a n ie , że od 1970 r. w y tr w a le g ro m a d z ił t e r e la c je i w s p o m n ie n ia , d o c ie r a ł d o lu d z i, k tó r z y z n a li b p a K a c z m a r k a i m ie li coś do p r z e k a z a n ia o je g o ży ciu . W n a s tę p n e j k o le jn o ś c i w y k o rz y s ta n o ź ró d ła d r u k o w a n e , z w ła sz c z a p ra s ę . W y k o rz y s ta n ie ź ró d e ł w y tw o rz o n y c h p rz e z k a n c e la r i e je s t b a rd z o s k ą p e : in a c z e j b y ć z re s z tą n ie m o g ło , sk o ro ź ró d ła t e po części n ie is tn ie ją , p rz e d e w s z y s tk im z A r c h iw u m D ic e z ja ln e g o w P ło c k u , p o części z aś są n ie d o s tę p n e , t e zw ła sz c z a , k tó r e z o s ta ły z ra b o w a n e p rz e z f u n k c jo n a r iu s z y U rz ę d u B e z p ie c z e ń s tw a z K u r ii D ie c e z ja ln e j w K ie lc a c h w 1951 r. W y k o rz y s ta n e o p ra c o w a n ia są n ie lic z n e i z a s a d n ic z o m a ją c h a r a k t e r p o m o cn iczy .
Z d w u d z ie s tu ro z d z ia łó w k s ią ż k i d z ie w ię tn a ś c ie z a jm u je się ż y c ie m b is k u p a , p rz e d s ta w io n y m c h ro n o lo g ic z n ie . O s ta tn i ro z d z ia ł s ta n o w i p o le m i k ę z tr e ś c ią g ło ś n y c h p rz e d la ty k s ią ż e k k s. L e o n a r d a Ś w id e rs k ie g o „ O g lą d a ły oczy m o je ” i „ O d m ie n i się ja k o o rło w a m ło d o ść tw o ja ” . D o p e łn ia ją
cało ści r e p r o d u k c je fo to g ra fii.
P o d s ta w o w ą w a r to ś c ią k s ią ż k i je s t to, że a u to r o d w a ż n ie lik w id u je je d n ą z „ b ia ły c h p la m ” n a jn o w s z e j h is to r ii K o śc io ła w P o ls c e . W ażn e, że k s. S l e d z i a n o w s k i n ie o g ra n ic z a b io g r a f ii ty lk o d o r y s u m ę c z e ń s k ie go w ż y c iu b p a K a c z m a rk a , ch o ć z ro z u m ia łe , że t e n r y s w y s u w a się n a p ie rw s z e m ie js c e . A u to r s t a r a się p o d k re ś lić o sią g n ię c ia d u s z p a s te r s k ie i a d m in is tr a c y jn e b is k u p a i n a k r e ś lić ta k ż e jeg o s y lw e tk ę d u c h o w ą .
A le k s ią ż k a m a d w a p o d s ta w o w e m a n k a m e n ty i to p o w a ż n e . A u to ro w i w y ra ź n ie b r a k u j e u m ie ję tn o ś c i w a r s z ta to w y c h h is to r y k a , a w szczeg ó ln o ści k ry ty c z n e g o s to s u n k u d o ź ró d e ł, z w ła sz c z a re la c ji. W s z y s tk ie m a j ą d la ks. S le d z ia n o w s k ie g o je d n a k o w ą w a rto ś ć , z p o m in ię c ie m te g o , k to r e l a c ję złożył, j a k ą d y s p o n o w a ł p a m ię c ią , czy n a je g o ś w ia d e c tw o n ie r z u to w a ł fa k t, iż m ó w i o b is k u p ie i d o te g o m ę c z e n n ik u . O b fic ie c y tu j e f r a g m e n ty
r e la c ji, n ie b a r d z o n a to m ia s t r a d z i so b ie z a n a liz o w a n ie m ic h i w y c ią g a n ie m w n io sk ó w . D w a p r z y k ła d y : n a s. 42— 43 c y tu je r e la c je k s. S ta n is ła w a T e n - d e r e n d y i A n ie li W a w ro w s k ie j. T y lk o p o z o rn ie są o n e ze s o b ą s p r z e c z n e . W rz e c z y w is to ś c i — co d o ś w ia d c z o n y h is to r y k n a ty c h m ia s t p o z n a — w r e la c j i k s. T e n d e re n d y c h o d z i p o p r o s tu o to , że ks. K a c z m a r e k b y ł w y m a g a ją c y o d w s p ó łp r a c o w n ik ó w , z aś w r e la c ji A n ie li W a w ro w s k ie j — o s to s u n e k d o b ę d ą c y c h w p o trz e b ie . N a to m ia s t n a s. 289— 292 w o b s z e r n y m w y b o rz e d o k u m e n tó w p r z e d s ta w ia k s. S l e d z i a n o w s k i s u g e r o w a n e przez.: p r y m a s a W y sz y ń sk ie g o c z a so w e w y łą c z e n ie się b p a K a c z m a rk a z ż y c ia d ie c e z ji k ie le c k ie j. A n a liz a p rz y to c z o n y c h d o k u m e n tó w w z e s ta w ie n iu z n ie d a w n y m i p rz e ż y c ia m i b p a K a c z m a r k a k a ż e w y c ią g n ą ć w n io s e k , że u p o d s ta w s u g e s tii p r y m a s a W y sz y ń s k ie g o le ż a ło n ie ty lk o in n e w id z e n ie d o b r a K o śc io ła , a le ta k ż e r o z e z n a n ie co d o rz e c z y w is te g o s t a n u z d ro w ia b is k u p a : k ie le c k ie g o . T r u d n o b o w ie m p rz y p u ś c ić , a b y la t a w ię z ie n ia i s fin g o w a n y p ro c e s n i e o d b iły się n a s y s te m ie n e rw o w y m t a k d o ś w ia d c z o n e g o p rz e z los. cz ło w ie k a . A s p r a w ie d liw ie tr z e b a s tw ie rd z ić , że d z ia ła n ia b p a K a c z m a r k a po 1957 г., o k tó r y c h a u t o r w s p o m in a w k sią ż c e , a c z k o lw ie k w y p ły w a ją c e z tr o s k i o s p r a w ę B ożą, n a z n a c z o n e są p e w n ą n e rw o w o ś c ią .
D ru g i m a n k a m e n t k s ią ż k i, to je j o p ra c o w a n ie r e d a k c y jn e i te c h n ic z n e . W y g lą d a n a to, że ta k ie g o o p r a c o w a n ia p o p r o s tu z a n ie c h a n o . L ic z n e błędy- lite r o w e , d o k u m e n ty i c y ta ty d r u k o w a n e to k u s y w ą , to z n ó w c z c io n k ą t e k sto w ą, n ie s p o d z ie w a n e , a n ic z y m n ie u z a s a d n io n e n a g le z m ia n y sto p n ia ; i k r o j u c z c io n k i, w re s z c ie n ie s ta r a n n a o p r a w a (e g z e m p la rz p o s ia d a n y p r z e z re c e n z e n ta „ ro z ła z i się” w g rz b ie c ie ) — n ie p rz y n o s z ą c h lu b y w y d a w n ic tw u .
K s ią ż k a k s. S le d z ia n o w s k ie g o w in n a b y ć p o tr a k to w a n a r a c z e j ja k o m a t e r i a ł d o p rz y s z łe j b io g r a f ii b p a K a c z m a rk a , n iż b io g r a f ia w śc isły m te g o sło w a z n a c z e n iu . N a n a p is a n ie p ra w d z iw e j m o n o g r a fii tr z e b a je s z c z e p o czek ać. R o la n d P r e js O F M C a p , L u b lin . D u c h o w o ś ć Ig n a c ja ń s k a , K r a k ó w 1992, t. 1— 7, W y d a w n ic tw o A p o s to l s tw a M o d litw y . J e s t to sie d e m n ie w ie lk ic h k s ią ż e c z e k n a p is a n y c h w n u r c i e d u c h o w o ści ig n a c ja ń s k ie j. A u to r e m p ię c iu j e s t ks. J ó z e f A u g u s t y n S J : E w a n g e lic zn e u b ó s tw o , t. 1, s. 36; M iło ść w ż y c iu lu d z k im , t. 2, s. 60; R o z e z n a w a n ie d u c h o w e , t. 3, s. 60; K ie r o w n ic tw o d u c h o w e , t. 4, s. 52; P o s łu s z e ń s tw o e w a n g e lic z n e , t. 7, s. 40. T o m ik i 5 i 6 to tłu m a c z e n ia n a ję z y k p o l
s k i z li t e r a t u r y o b cej : o. P i e t v a n B r e m e n S J. P o z w o lić o d n a le ź ć się
P rze z B oga, s. 28 i o. W illi L a m b e r t S J , N a jw a ż n ie js z y k w a d r a n s I g n a cego, s. 28. K s ią ż k i w sp o só b z w ię z ły , a z a ra z e m k o n k r e tn y d a j ą ż y c io w e
r a d y c h rz e ś c ija n o m . C z y n ią to w o p a rc iu o B ib lię , ć w ic z e n ia d u c h o w e św . Ig n a c e g o , d o k u m e n ty S to lic y A p o s to ls k ie j i d e k r e ty K o n g re g a c ji T o w a rz y s tw a Je z u s o w e g o . Z e w s p ó łc z e s n y c h te o lo g ó w często je s t c y to w a n y T o m a s z
M e r t o n .
P o sz c z e g ó ln e p o z y c je d o ty c z ą ró ż n y c h p ro b le m ó w ż y c ia d u c h o w e g o . C zło w ie k je s t p o s trz e g a n y w o d n ie s ie n iu do p o tr z e b , k tó r e d o m a g a ją się z a sp o k o je n ia . A u to rz y z w r a c a ją u w a g ę n a to , że w sp ó łc z e s n y c z ło w ie k c zęsto c z u je się w e w n ę tr z n ie ro z b ity i z a g u b io n y . T o m ik p ie r w s z y z a ty tu ło w a n y
E w a n g e lic z n e u b ó s tw o p o d k re ś la , ż e o d k ry c ie sw o ic h b ra k ó w w k o n te k ś c ie
s p o tk a n ia z J e z u s e m s ta n o w i s z a n s ę d la c z ło w ie k a . T a s z a n s a z w ię k s z a się, g dy p o d d a m y się k ie r o w n ic tw u d u c h o w e m u i(t. 4). B o w ie m B ó g p rz e m a w ia i d z ia ła p o p rz e z lu d zi.
W y d a je się c e n n e to , ż e p o z y c je m ó w ią c o p ro b le m a c h ż y c io w y c h , sz u k a j ą ic h ź ró d e ł, s ię g a ją d o k o rz e n i. K a r e n H o r n e y s tw ie rd z a , ż e ź ró d łe m k o m p u ls y w n e g o d ą ż e n ia d o b o g a c tw a je s t lę k p r z e d b e z ra d n o ś c ią , p rz e d
