Z P R AD ZI E JÓ W ZIEMI Ś WI ECKIEJ (W STR ON Ę S YN T EZ Y REGI ONAL NEJ)
W y so czyzn a Ś w ieck a o b ejm u je falistą ró w n in ę pom ięd zy d o lin ą Brdy a d o ln ą W isłą o p o w ierzch n i 1171 km". P okryta je s t u ro dzajn y m i g li niastym i g leb am i, które sprzyjały ro zb u d o w ie sieci osadniczej. W sch o d n ią część reg io n u p rze c in a dolny bieg W dy. u której ujścia do W isły (ju ż w jej d olinie) leży Ś w ie c ie 1. R ozleg ły o b sz ar po d zielić m o żn a z p u n k tu w id z e n ia fizy czn o g eo g raficzn eg o na dw ie g łó w ne części: w y so c z y z n o w ą i dolinną. R óżnią się one m iędzy sobą, ja k uw aża E. D rozd ow ski, przede w szystkim typem genety czny m rzeźby. W y so czy zn a m o ren o w a nosi na sobie piętno m o rfog enezy g lacjaln ej. n ato m iast d o lin a W isły o raz doliny doln ych o d c in k ów W dy i M ątaw y - m o rfo genezy flu w io g la cja ln e j2. A n aliza m apy g e o m o r fologicznej reg io n u św ieck ieg o d o p ro w a d z a do dalszeg o w n iosk u, iż na w schód od d o liny W dy przew aża k rajo b raz sandrow y, u ro zm aico n y p rze c i nającym i go ciek am i w odnym i, p o d czas gdy zach o d n ie partie W ysoczyzny Św ieckiej p rez e n tu ją form ę płaskiej lub falistej pow ierzchni glin m o re n o w ych. C h a ra k te r rzeźb y teren u o d z w ie rc ie d la się ró w n ież w szacie roślinnej. R zeka W da ro zd z iela p okryte zw artym d rzew o stan em rów niny sand row e od n ieom al b ezleśn y ch połaci glin p o lo d o w co w y ch w' zachodniej części W yso c z y z n y ’.
Z ain te re so w a n ia prah isto ry k ó w pod ążały za naturaln ym i podziałam i śro d o w isk a geo g raficzn eg o ziem i św ieckiej. W X IX w ieku uw agę p rzy k u w ały groby skrzy n k o w e z p o p ieln icam i tw arzo w y m i oraz kręgi i kurhany k am ien ne od k ry w an e dzięki nasilonej penetracji leśnej części W ysoczyzny. B ad ania o c h arak terze a m ato rsk im p ro w ad zili m .in. S. A anger i C. Flor- kow ski z G ru d ziąd za, na teren ie stan o w isk w O siek u (1874 r.) i G ru cznie 1 J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1978, s. 286.
" E. Drozdowski, Środowisko geograficzne regionu świeckiego, [w:] Dzieje Świe- cia nad W isłą i jego regionu. Warszawa - Poznań - Toruń 1979, s. 24.
T. Grabarczyk. Rozwój osadnictwa pradziejowego w Borach Tucholskich od schyłkowego paleolitu do III w. n.e., Łódź 1992, s. 20-23.
(1877 r.)4. R ó w n o cześn ie p ow staw ały p ierw sze, po w ażn e o p rac o w an ia p ra d z ie jó w P o m o rza, w łączające w swój zakres inw en tarze z ziem i św ieckiej (A. L issauer, G. O sso w sk i. E. B lu m e)’. F u n d am en taln e odkrycie kręgów k am ien ny ch w O drach (1926 r.), na p ó łn o cy d o rzecza B rdy. ugru nto w ało z a in tere so w a n ia tym o b szarem , przy m in im alizacji badań nad z a ch o d n ią c z ę śc ią reg io n u św ieck ieg o 6. Z esp o ły n au k o w e po II w o jn ie św iato w ej, p o czynając od lat 60., zajęły się szczegó ło w ym i zag ad n ien iam i p rad ziejó w P o m o rza N ad w iślań sk ieg o . D o m in o w ała pro b lem aty k a o sa d n ic tw a w b. p o w iecie c h o jn ic k im o raz tu ch o lsk im . R ozp o zn an o sk u p ien ia o b o zo w isk m e- zo lityczn ych nad g ó rn ą B rd ą (S.K . K o zło w ski, Z. B ag n iew sk i)7. a także kon ty n u o w an o prace doty czące za sie d le n ia z o kresu w p ły w ó w rzym skich (K. W alen ta, T. G rab arczy k )8. A n alo g iczn e bad an ia w okół S w iecia o g ran i czały się do w czesn eg o śre d n io w ie cz a 4.
P ierw sza m o n ografia p rad z iejó w regio nu św ieckiego tow arzy szy ła opraco w an iu historii S w iecia nad W isłą. Z racji lo kalnego uk ieru n k o w an ia tem atu, przew ażały w niej in fo rm acje o dziejach m iasta na tle przem ian o sad n iczy ch je g o otoczen ia. G erard W ilk e oparł sw e ro zw ażan ia na m ate riałach archiw alny ch . D o d atko w o uw zg lęd n io n e zostały w yniki prac w y k o p alisk o w ych w o k ół grodów nad w iślań sk ich (T o p o ln o , G ru czn o ). p ro w a d z o nych u p rogu m illeniu m p ań stw a po lsk ieg o (1 9 6 4 -1 9 6 9 r.). W w ym ienio nej m onografii nadal w y stęp o w ała d y sp ro p o rcja p om iędzy sto su n k o w o b ogatą pod w zg lęd em o sad n ictw a p rad ziejo w eg o strefą rzeźby dolinnej (W isła. W da. M ątaw a) a falistym i rów ninam i w n ętrza W ysoczyzny Ś w ieckiej. O g óln a liczb a w ym ienio n ych z n alezisk arch eo lo g iczn y ch z w szystkich epok nie p rze k ra cz a 200 stan o w isk , w łączn ie z m ateriałam i p ó źn o śre d n io w iec z n y m il(l. D rugie o p racow an ie n aukow e, au to rstw a T. G rabarczy k a, pow stało do p iero w p o czątk u lat 90. N ie dotyczyło ono b e zp o śred n io ziem i św ieckiej, lecz B o ró w T u ch o lsk ich , ro zu m ian y ch przy tym nazby t szeroko (na w sc h o d zie po d o linę W isły m iędzy Św ieciem a N o w e m )" . D zięki tak n a k re ślo n e 4 Tamże, s. 8.
’ A. Lissauer, Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig 1887; G. Ossowski, Zabytki przedhistoryczne ziem polskich, Kraków 1779-1888; E. Blume, Die germanische Stämme und die Kultu
ren zwischen Oder und Passarge zur römischem Kaiserzeit, W ürzburg 1912-1915. 6 J. Kostrzewski, Kurhany i kręgi kamienne w Odrach, w pow. chojnickim, Rocz nik Muzeum W ielkopolskiego w Poznaniu, 1928, t. 3, s. 55-95.
7 Z. Bagniewski, Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych vr rejonie Swornegaci, gm. Brusy woj. bydgoskie, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne,
1979, t. 20, s. 2 1 -29.
x T. Grabarczyk, Sprawozdanie z badań na cmentarzysku kurhanowym w Odrach, pow. Chojnice w 1972 r.. Komunikaty Archeologiczne, 1978, s. 137-142.
' G. Wilke, Region Swiecia w pradziejach i wczesnym średniowieczu, |w:J Dzieje Świecia nad Wisłą..., s. 96.
10 Tamże, s. 73-110.
m u projektow i b adań osadniczy ch, T. G rabarczyk w ykorzystał ró w n ież in form acje o z n alezisk ach z d orzeczy dolnej W dy i M ątaw y. R ów n ocześn ie ujęte zostały, w w ąsk im je s z c z e zakresie, m ateriały A rch eo lo g iczn eg o Z d ję cia Polski. W p raw d zie pełniły one rolę d ru g o p lan o w ą w obec sp e k ta k u lar nych odkryć z X IX w ieku (k u rh an ó w , gro bó w skrzynkow ych), je d n a k w y w oływ ały w rażenie, że stru k tu ra o sad n icza ziem i św ieckiej je s t bo g atsza od o b razu stw o rzo n eg o p rzez w y selek cjo n o w an e ź ró d ła znad W isły i innych rzek p rzecin ający ch sw ym biegiem an alizo w an e tery torium . Ich w yb iórcze do tąd g ro m ad zen ie było efektem kilku czynników : d o m in acji lokalnych pasji k o lek c jo n ersk ic h nad sy stem atycznym ro zp o zn an iem archeo lo giczn ym W ysoczyzny (zb io ry pryw atne w K aro lew ie i Ś w ieciu), trak to w an ia o sa d nictw a ziem i św ieckiej ja k o ep ifen o m en u zjaw isk z innych, lepiej ro zp o z n a nych krain historyczn ych (K ujaw , ziem i ch ełm iń sk iej. B orów T u ch o lsk ich ), a w reszcie b raku z e sp o łu n au k ow eg o oraz. placów ki m uzealnej, dla których W ysoczyzna Ś w ieck a stanow iłab y sam o istn e pole badaw cze. O stateczn ie brak było ró w n ież w ykładni teoretycznej - tezy p odlegającej p rak tycznem u zw ery fik o w an iu - m ogącej zap o czątk o w ać rzetelne studia nad regionem św ieckim .
P rzesłanki św iadczące o m ożliw o ści zm iany n iekorzy stn eg o stanu zarysow ały się. gdy zin ten syfiko w an o realizację ogóln o p o lsk ieg o p rogram u p ow ierzch n io w y ch badań archeo lo g iczn y ch (A Z P). W praw dzie nie w nosił on w zoró w dla syntez region aln ych , je d n a k , p o przez z u n ifik o w an ą m eto d y kę teren o w ą, stw arzał k o n iec z n ą na W ysoczyźnie Ś w ieckiej, b ezw zg lęd n ą płaszczy zn ę o d n iesien ia d o ty ch czaso w y ch p o glądów naukow ych. B adania A rch eo lo g iczn eg o Z djęcia Polski o d stę p u ją od hi sto ryczno-urbani stycznych oraz g eo g raficzn y ch preferencji. W rów nym stopniu pen etro w an e s ą okolice m iast, ja k też w olne od zw artej zabudow y obszary na zachodzie W ysoczyzny.
D o 1998 ro ku objęto b ad an iam i blisko 650 k m 2 ob szaru ziem i św ieckiej, a w ięc po n ad połow ę jej całkow itej pow ierzchni. T eren n a jd o kładniej p rzean alizo w an y od w sch o du o g ran icza W isła, od północy C zersk Ś w iecki, od zach o d u Serock, zaś na p o łu d n ie sięga on Z b rach lin a oraz Pruszcza. N aw et n ajo g ó ln iejsze z p ozyskanych inform acji p o zw alają w łą czyć nasz o b szar w o bręb b o gatych arch eo lo g iczn ie m ak ro reg io n ó w P o m o rza. N a po w ierzchni 650 km" w ystąp iło około 2700 z n alezisk z różnych epok, co p o zw ala oszaco w ać p rze c ię tn ą gęstość źródeł w g ran icach 4 sta now isk na każdy k m 2 W ysoczyzny Ś w ieckiej. W celu u łatw ien ia z ro z u m ie nia w ysokiego sto p n ia zag ęszczen ia tych m ateriałów , p o rów nać je m ożn a z o b liczen iam i dla m ezo regio n u S o biejuchy w ziem i pałuckiej, leżącego niedalek o B isk up ina. R ealny w sk aźn ik nasycenia tego obszaru sta n o w isk a mi arch eolo gicznym i w ynosi, dzięki statystyce J. O stoja-Z ag ó rsk ieg o około 2,2 stan o w isk a na 1 k m 2 pow ierzchn i. P o niew aż je d n a k w zięto przy tym pod uw agę p rzed ział czasow y od neolitu do ok resu rzym sk iego w łączn ie, aby uzyskać rzetelne p o rów nanie reg io n u Ś w iecia z m ezo reg ion em Ś o biejuchy należy p o m inąć w o b liczen iach stan o w isk a śred n io w ieczn e i now o ży tn e
z ziem i św ieckiej. O b e jm u ją one z n a c z n ą liczbę 1450 p u n k tó w osadniczy ch , ro zp o zn any ch dzięki A ZP. P ozo staje nadal 1250 stanow isk p radziejow ych , co u m o żliw ia sp recy zow anie w sk aźn ik a nasycenia ro zp atry w an eg o frag m entu W y soczyzny Św ieckiej stan ow isk am i archeologicznym i w granicach 2,0 stan o w isk a na 1 k m 2 pow ierzchni. Przy zbliżo ny ch, ja k w idać, stru k tu rach o sad n iczy ch obu p orów n y w an y ch o b szaró w zachodzi m iędzy nim i za sad n icza różnica: w m ezo reg io n ie S obiejuchy poten cjał inform acyjny w y k o rzystano do sk o n ale, zaś na ziem i św ieckiej nie p o djęto d ziałań w kierunku budo w y m o d elu jej z asied len ia w pradziejach.
T e z a p o w y ższa znajd u je u zasad n ienie w kulturow ej k lasyfikacji m ateriałó w źródłow ych. N ależy zazn aczy ć, że w śród w sp o m inan ych w c z e śniej 2700 różn o w iek o w y ch p u n k tó w o sad niczy ch o d n ajd u jem y rep re z en ta cję n ieom al w szystkich głów nych jed n o ste k tak so n o m iczn y ch , w y d ziela nych w P olsce północnej. N ajw cześn iej datow ane zespoły p o c h o d z ą ze schyłku epoki lodow cow ej i w ią ż ą się z k u ltu rą św id e rsk ą (9 0 0 0 -8 0 0 0 pne). Jedyne dotąd jej obozow isko odkryto w rejonie Dubielna, przy czym w ystąpiło ono na nietypow ym dla W ysoczyzny Ś w ieckiej, rozległym polu w yd m o w y m 12. 14 W śró d 35 relik tó w o sad n ictw a m ezo litycznego (6 0 0 0-45 00 pne) na uw agę z a słu g u ją d w a rozległe stanow iska: L u ban ia L ipiny 6 oraz Tu- szynki 5. Z w iązan e są z k u ltu rą ch o jn ic k o -p ie ń k o w sk ą i ja k o jed y n e z a w ie rają po kilkaset w y ro bów k rzem ien ny ch , będących p o z o sta ło śc ią obo zo w isk , z akład any ch na p rzew ian y ch piaskach , o to czonych w okół zw artym i glebam i gliniastym i. M ateriały określo n e na n eolit (4 5 00 -1 80 0 pne) o b e jm u ją około 170 p u n k tó w osadniczych. N ieliczn e zabytki z p o czątk ó w tego ok resu (k u l tu ra ceram ik i w stęgow ej rytej) p o zo staw iły w czesn o ro ln icze społeczności n ad d u n ajsk ie (G ródek, P rzechow o). N ajb o g atsze są źró d ła środkow oneoli- tycznej kultury pucharów lejkowatych (rejon Lubania Lipiny - Łow in) oraz kultury am for kulistych, która nie była szerzej znana z ziem i św ieck iej1’. R zad kie są n ato m iast m ateriały schy łk o w o n eo lityczne, łączone z k u ltu rą ceram iki sznurow ej (K o n o p at Polski, L u b ania Lipiny).
W c z e sn ą epo k ę brązu o dn o to w an o źródłow o na 43 stan o w iskach (m .in. K o n op at Polski). P ó ź n iejsz a trad ycja łu ży ck a p o św ia d cz o n a je s t w sto su n k u do 110 ró żno ro d n ych p o zo stałości arch eo lo g iczn y ch , ja k c m e n tarzy sk a z L u szk ó w k a i K o nopatu P olskiego czy siedziby o sad n icze z C za- pelek o raz M ało ciechow a. B ogate są źró d ła w czesnej epoki że la z a i o kresu lateńsk ieg o (527 stanow isk ), w śró d których p rze w aż a ją zabytki kultury p o m orskiej (m .in. cm en tarzy sk a gro b ów skrzynkow ych z Janiej G óry, Ł ow in- ka, L ubiew a, S ulnów ka). Z okresu w p ływ ó w rzy m skich pochodzi 300 d a l szych stan o w isk , w tym osady u d o k um entow an e na o b szarze W ielkiego 12 Archiwum WKZ, Bydgoszcz
12 J. Ostoja-Zagórski, Mezoregion Sobiejuchy nu Pałukach, Warszawa-Żnin 1993, s. 14.
14 E. Drozdowski, Środowisko geograficzne..., mapa 8. L' G. Wilke, Region Swiecia..., s. 77.
S tw olna, Sartow ic i Serocka. Z asied len ie W ysoczyzny Ś w ieckiej u p rogu śred n io w iecza (X -X III w .) o b ejm o w ało , w św ietle danych z 1998 r., około 250 p u n k tó w tereno w ych , przy czym m ało je s t w ich obręb ie rozleg lejszy ch osad otw arty ch (K ru pocin , W ielk ie Stw olno. K onopat P olsk i, L ub an ia L ipi ny) i g ro d ó w (G ru czn o, T opo ln o , W iąg, S artow ice). G w ałtow n y w zro st z a lu d n ien ia W ysoczyzny o d n oto w u jem y na p rzełom ie p óźn ego śred n io w iecza i okresu n o w o ży tneg o, bow iem poch o d zi z niego 1200 no w o od krytych sta n ow isk a rc h e o lo g ic z n y c h 10.
O gólna klasyfikacja źródeł A rcheologicznego Zdjęcia Polski pozw ala na dok o n an ie u staleń w yższego rzędu. W asp ekcie ch ron olo gicznym te n den cję ro zw o ju o sad n ictw a W ysoczyzny Św ieckiej określić m o żn a n a stę pująco: stabiln y rozw ój od śro d k o w eg o neolitu do po czątk u epoki brązu, zag ęszczen ie sieci osadniczej w e w czesnej epoce żelaza i ok resie lateńskim a w reszcie p o n o w n e u stab ilizo w an ie zalu d n ien ia, z w id o czn ą je d n a k te n d e n c ją sp ad k o w ą, od ok resu rzy m sk iego do początków p ó źnego śre d n io w ie cza. W nioski te m ają c h arak ter w stęp ny i w y m a g a ją w eryfikacji zarów no arch eo lo g iczn ej, ja k też histo ry cznej, p rzep ro w ad zo n ej na p o dstaw ie źródeł pisanych 7. R ó w n ież k arto g rafia stano w isk p radziejo w ych i śre d n io w ie cz nych z ziem i św ieckiej stanow i p rzesłan k ę dla w y su nięcia o gó lnych tez ba daw czych. Z n a lez isk a arch eo lo g iczn e nie są bow iem rozłożone w p rze strz e ni ró w n o m iern ie, lecz w y tyczają d w a o d ręb n e m ikroregiony. P ierw szy z nich rozciąg a się w zd łu ż W dy. od Ś w iecia na p ołu d n ie po L asko w ice na krańcach półn ocn ych. D rugi o b szar zagęszczo n eg o o sad n ictw a zn ajd u je się pom iędzy P ru szczem a T uszyn am i, w u ro d zajn ej, zachodniej partii W yso czyzny. Ze w zg lęd u na kierunek od p ły w u ciek ó w w odnych ku d o linie Brdy nie m ożna w ykluczyć, że stan ow ił on sw ego ro d zaju przejście w głąb ziem i św ieckiej od strony zachodniej i p o łu d n iow ej. M ogłyby w skazy w ać na to o b o zo w isk a m ezo lity czn e (L u b ania L ipiny. T uszynki), dla k tórych n a jb liż szym , rów nie bogatym stan ow isk iem je s t K o ro n o w o 18.
G łów ny m o siągnięciem badań p ro w ad zonych w ram ach A rch eo lo gicznego Z d jęcia Polski je s t o dkrycie rozb ud o w anej sieci osadniczej w e w nętrzu i na zachodnich peryferiach ziem i świeckiej. K ilkakrotnie podkreśla liśm y w cześn iej, iż nie był to o b szar b udzący zain tereso w an ie archeologów . Poza dolinam i W isły, W dy i M ątawy w iedzę o znaleziskach zaw dzięczać n ale żało lokalnym am atorom starożytności (np. Pan Zam ojdzin z Karolewa). Reali zacja kolejnych arkuszy A ZP zdecydow anie w eryfikow ała „pustki osadnicze”, w id oczn e je s z c z e w o p raco w an iu G. W ilke z 1979 r . 14. W m iejscu jed n e j 10 Archiwum WKZ Bydgoszcz
1 M. Grzegorz, Struktura administracyjna i własnościowa Pomorza Gdańskiego po d rządami Zakonu Krzyżackiego vt’ latach 1309-1454, Warszawa - Poznań - Toruń
1987, s. 180-182.
18 J. Woźny, Obozowisko mezolityczne w Koronowie, stan. 5, woj. bydgoskie, Sprawozdania Archeplogiczne, t. 49, s. 21-39.
z nich, p o m ięd zy L u b an ią L ipinam i a Ł aszew em , na północ od Ł o w in k a, zn ajd u je się sk upien ie osad n icze u do k u m en to w an e na ark u szu 32-39 A Z P, w g n u m eracji przyjętej dla w o jew ó d ztw a bydgoskieg o (rys. 1). N a sz ą arg u m entację na rzecz w ybitnego z asied len ia w p radziejach ziem i św ieckiej op ieraliśm y do tąd na ogólnej statystyce p u n k tó w o sadn iczych i d o k ład n ie j szej k lasyfikacji kulturow ej zn alezisk. W ujęciu m ik ro reg ion alny m dostrzec m o żn a rzeczy w iste w alory arch eo lo g iczn e W ysoczyzny.
Przykład okolic Ł ow inka wskazuje, że na pow ierzchni 40 km 2 wystąpiło 288 p u n k tó w o sad n iczy ch o zróżn ico w anej chro no log ii: 72 z epoki k a m ie nia, 27 z p rzeło m u neo litu i w czesnej epoki brązu, 1 punkt o sad n ictw a k u ltu ry łużyckiej, 29 stanow isk datow anych na w czesną epokę żelaza, 9 punktów osad n iczy ch z o k resu w p ły w ó w rzym skich, 5 stano w isk z w czesneg o śre dniow iecza, 28 stanow isk z późnego średniow iecza oraz 117 reliktów wiejskiej sieci osadniczej z p o czątk ó w now o ży tn ości (X V I w .)20. W spółczy nnik nasy cen ia o b szaru stanow iskam i archeolo g iczny m i (do o kresu rzym skiego w łączn ie) w ynosi zatem 3,5 stan o w isk a na 1 km" p o w ierzch n i, a przy u w zg lęd n ien iu m ateriałó w śred n io w ieczn ych i now ożytn ych w zrasta do w artości 7,2 stan o w isk a na 1 k m 2 an alizo w an eg o terenu. W ykorzystanie tego w łaśn ie rejonu o sad n iczeg o ja k o ilustracji tezy o p o rów n yw aln ości b a zy inform acyjnej źródeł do p rad ziejó w ziem i św ieckiej z zasobam i p o z n a w czym i K ujaw i ziem i chełm ińskiej o p iera się nie tylko na statystyce. O k o lice K orytow a, Ł o w in k a o raz P ru szcza d o starczyły n ajo b szern iejszy ch m ateria łów ze środkow ej epoki k am ienia w skali całej W ysoczyzny (rys. 2). Jeszcze bardziej rozb u d o w an a była tu stru k tu ra o sad n icza kultury puch arów lejk o w atych. o czym św iadczy 29 jej stan o w isk z ark usza 32-39 A Z P, m .in. ro z ległe o sady w L ubani L ipinach, S tążkach , K orytow ie i G ołuszycach. T o w a rzyszy im d alsze 30 stanow isk k ultury p u ch aró w lejkow atych z p o b lisk iego P ruszcza i Ł o w in a. Tak w ięc specyfik a m ik ro reg io n aln a sp ro w ad za się w tym w ypadku do n asy cenia zn alezisk am i z epoki kam ienia, g łów nie zaś pozo stało ściam i po spo łeczn o ściach preferujących klasy czn ą gospo d arkę m y śliw sk o -ry b ack ą (m ezo lit) o raz arch aiczn e ro lnictw o, u zu p ełn ian e e k s plo ata cją w ód i lasów (k ultura p u ch aró w lejkow atych).
Inne części W ysoczyzny Św ieckiej tak że c e c h u ją odrębno ści lokalne. W sk azu je na to m iędzy innym i p rzew ag a źródeł z okresu halsztack ieg o (k u ltu ra p o m o rska) i okresu w p ływ ó w rzym skich (k ultura w ielb arsk a) nad jeziorem Laskow ickim , przy znikom ej obecności tam stanow isk z epoki k a m ie
nia. P o d obn ie w c z e śn o śred n io w ieczn e m ateriały g ru p u ją się w ok ół Św iecia, W iągu i S arto w ic, zaś brak ich, p oza śladam i, w głębi W ysoczyzny. A n a lo giczn e zjaw iska, w yn ikające z b o g actw a i różn orodności k u ltur a rc h e o lo gicznych, zao b serw o w ać m o żn a w e w szystkich strefach k rajo b razo w y ch ziem i św ieckiej. S taw ia to przed przyszłym i badaczam i nie tylko zadanie dalszeg o k o m p leto w an ia źró deł, gdyż s ą ju ż one w ysoce ro zp o zn an e, lecz
nade w szy stko przejście do w stęp n eg o etap u interdyscyplinarnej syntezy regionalnej. W zory p o stęp o w an ia w tym zak resie stw o rzo ne zo stały w tra k cie d ługoletniej działaln o ści Z esp o łu do B adań D ziejów K ujaw , na p o d ło żu tzw . poznańskiej szk oły prah isto ryczn ej. S tudia nad reg ionalizm em k u jaw skim o b ejm o w ały k o lejn o prace p rzy g o to w aw cze, an alityczn e i k o n krety zujące. w io d ąc od kw erendy archiw alnej i badań pow ierzch n io w y ch do p ró by rekon stru kcji p o szczególn y ch etapów' zasied lan ia p rzez społeczności p radziejo w e o raz o stateczn ie budow y o g ólnego m o d elu p o zn aw czeg o 21. W w ypadku W ysoczyzny Św ieckiej k o n so lid acja p o d ob neg o zesp o łu n a ukow ego. u w zg lęd n iająceg o aspekty g eo g raficzn o -p rzy ro d n icze, arc h e o lo g iczne i h isto ry czn e, o p ró cz korzyści nau ko w ych w niosłab y, ja k na K u ja w ach. ro zb u d o w ę tożsam ości region aln ej. P am iętać należy b o w iem , że ce lem działaln o ści Z esp o łu do B adań D ziejó w K u jaw je s t m iędzy innym i u z a sadnienie istniejącej regionalizacji h isto ry czn ej2-.
1 B. Stolpiak, Historia studiów nad regionalizmem Kujaw, [w:] Z badań nad gene zą regionalizmu kulturowego społeczeństw Kujaw, red. A. Kosko, J. Bednarczyk, Poznań - Kruszwica - Inowrocław 1996, rys. 1.
22 D. Prinke, M. Szmyt, Studia nad problematyką regionalizacji kulturowej w p ó ź nym neolicie na Kujawach, [w:] Z badań nad genezą..., s. 41.
га
