Przyczynek do historii Wydziału Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wrocławskiej

Felicjan Szymankiewicz

PRZYCZYNEK DO HISTORII

WYDZIA£U MECHANIZACJI ROLNICTWA

POLITECHNIKI WROC£AWSKIEJ

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wroc³awskiej Wroc³aw 2004

Projekt ok³adki Janusz M. SZAFRAN

© Copyright by Oficyna Wydawnicza Politechniki Wroc³awskiej, Wroc³aw 2004

OFICYNA WYDAWNICZA POLITECHNIKI WROC£AWSKIEJ Wybrze¿e Wyspiañskiego 27, 50-370 Wroc³aw

ISBN 83-7085-820-1

Z zadowoleniem przyj¹³em skierowanie do druku kolejnej pozycji

wspomnieniowej, przygotowanej z inicjatywy Stowarzyszenia

Absolwen-tów Politechniki Wroc³awskiej. Jest to tym cenniejsze, ¿e Przyczynek do

historii Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wroc³awskiej dotyczy

okresu tworzenia fundamentów naszej Uczelni, okresu kszta³towania siê

jej struktury. W tym czasie powstawa³y pierwsze szko³y naukowe,

od-krywali siê liderzy nauki, nauczania i organizatorzy politechnicznej

in-frastruktury.

Ksi¹¿ka, przekazywana dziœ do r¹k czytelników jest kolejnym

sukce-sem Autora i Stowarzyszenia Absolwentów Politechniki Wroc³awskiej.

Autorowi pracy, Panu Docentowi Felicjanowi Szymankiewiczowi

wyra-¿am uznanie za profesjonalne ujêcie tytu³owego opracowania.

Przewo-dnicz¹cemu Stowarzyszenia Absolwentów, Profesorowi Janowi Kmicie

sk³adam serdeczne podziêkowania za kontynuowanie serii wydawnictw

opisuj¹cych historiê Politechniki Wroc³awskiej pamiêci¹ i doœwiadczeniem

jej pierwszych studentów i pracowników.

Prof. Tadeusz Luty

Rektor Politechniki Wroc³awskiej

Odtworzenie dzia³alnoœci Wydzia³u, sk³adu osobowego katedr oraz

problematyki naukowej i dydaktycznej nie by³o spraw¹ ³atw¹. Uda³o siê

to jednak Autorowi ksi¹¿ki, który – z wielk¹ dok³adnoœci¹ wspieraj¹c siê

na Ÿród³owych dokumentach i faktach – daje czytelnikowi rzeteln¹

in-formacjê w napisanej ³adnym jêzykiem, dobrze zredagowanej ksi¹¿ce.

Uda³o siê te¿ Autorowi przedstawiæ wykorzystanie dorobku

naukowe-go Wydzia³u po jenaukowe-go zniesieniu w jednostkach naukowych Wydzia³u

Me-chanicznego Politechniki Wroc³awskiej, a tak¿e w Wy¿szej Szkole

Rolni-czej (obecnie Akademii RolniRolni-czej), w zakresie sprzêtu rolniczego i jego

utrzymania.

Szczególne wyrazy uznania i podziêkowania nale¿¹ siê za to

Docen-towi Felicjanowi Szymankiewiczowi.

Jestem przekonany, i¿ ta pozycja wydawnicza naszego

Stowarzysze-nia, wype³niaj¹ca lukê w historii pierwszych lat kszta³towania siê

obli-cza naukowo-dydaktycznego naszej Uczelni, bêdzie dobrze przyjêta przez

nasz¹ starsz¹ i m³odsz¹ spo³ecznoœæ akademick¹.

Dziêkujê JM Profesorowi Tadeuszowi Lutemu Rektorowi naszej Alma

Mater za wa¿kie s³owo wstêpne i pomoc w wydaniu ksi¹¿ki – pomoc,

która obejmuje tak¿e inne obszary dzia³alnoœci naszego Stowarzyszenia.

Jan Kmita

Przewodnicz¹cy Stowarzyszenia

Z inicjatywy Pana Profesora Jana Kmity, Przewodnicz¹cego Zarz¹du Stowa-rzyszenia Absolwentów Politechniki Wroc³awskiej, podj¹³em siê uzupe³nienia informacji o istniej¹cym w latach 1953–1958 na Politechnice Wroc³awskiej Wy-dziale Mechanizacji Rolnictwa.

Sk¹pe i niespójne materia³y archiwalne, gromadzone w czasie, gdy nie by³o nawyku archiwizowania dokumentów, a tak¿e brak przygotowania, cechuj¹-cego zawodowego historyka nie sprzyja³y w³aœciwemu i dok³adnemu opisa-niu zdarzeñ z minionego okresu. Upowa¿nia mnie do podjêcia tego wyzwania jedynie to, ¿e osobiœcie uczestniczy³em w opisywanych wydarzeniach. By³em bowiem studentem Wydzia³u Mechanicznego Sekcji Maszyn Rolniczych, na której oparta by³a struktura tworzonego Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. By³em tak¿e pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa, a po zniesieniu Wydzia³u – pracownikiem Wydzia³u Mechaniczne-go, do którego przeniesiono czêœæ katedr Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa.

W rozdzia³ach od I do VII zawar³em informacje o powo³aniu, dzia³alnoœci i zniesieniu Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa oraz Studium In¿ynierskiego, w rozdziale VIII przedstawi³em natomiast spojrzenie na ten Wydzia³ z perspek-tywy piêædziesiêciu lat. Omówi³em w nim relacje miêdzy Wydzia³ami Mecha-nizacji Rolnictwa i Mechanicznym, rozpatruj¹c na tle dorobku pracowników straty, jakie poniós³ i korzyœci, jakie odniós³ Wydzia³ Mechaniczny na skutek powo³ania i zniesienia Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Wykaza³em tak¿e dy-namikê zmian macierzystego Wydzia³u Mechaniczno-Elektrotechnicznego, który – rozwijaj¹c siê – narzuca³ podejmowanie eksperymentów, z których czasami musia³ siê wycofywaæ. Wspomnia³em tak¿e o losach kierunku mechanizacja rolnictwa we Wroc³awiu, kiedy powsta³a luka po zniesieniu Wydzia³u Mecha-nizacji Rolnictwa. Historiê Wydzia³u uzupe³niaj¹ biografie osób – pracowni-ków czy osób pe³ni¹cych funkcje na Wydziale, studiuj¹cych na tym Wydziale – które ca³¹ swoj¹ dalsz¹ dzia³alnoœæ naukowo-dydaktyczn¹ zwi¹za³y z Wy-dzia³em Mechanicznym. Rozdzia³ VIII stanowi dope³nienie historii Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Zawarte w nim informacje mog¹ pomóc w zrozumie-niu ludzkich losów, podejmowanych wówczas decyzji i skutków, jakie nios³o za sob¹ powo³anie i zniesienie tego Wydzia³u.

I. Korzenie

Dzieje Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa nale¿y rozpatrywaæ ³¹cznie z dzie-jami Wydzia³u Mechanicznego.

Dekretem Rady Ministrów poz. 207 z dnia 24 sierpnia 1945 roku o przekszta³-ceniu Uniwersytetu Wroc³awskiego i Politechniki Wroc³awskiej na polskie pañ-stwowe szko³y akademickie (Dz.U. Rzeczypospolitej Polskiej nr 34 z dnia 19 wrzeœnia 1945 roku) w Politechnice Wroc³awskiej powsta³y Wydzia³y: Chemicz-ny, Mechaniczno-ElektrotechniczChemicz-ny, Budownictwa i Hutniczo-Górniczy. Fak-tycznie tworzone by³y ju¿ od chwili przybycia do Wroc³awia w dniach 9 i 10 maja 1945 roku 26-osobowej Grupy Naukowo-Kulturalnej. W sk³ad tej Grupy, do której do³¹czy³y kolejne osoby ju¿ we Wroc³awiu, tworz¹c 50-osobow¹ Grupê Naukowo-Kulturaln¹, weszli miêdzy innymi pracownicy póŸniejszego Wydzia³u Mechaniczno-Elektrotechnicznego: pierwszy dziekan tego Wydzia³u prof. dr hab. in¿. Kazimierz Idaszewski, dr in¿. Egon Dworzak, mgr in¿. W³adys³aw Cho-waniec, Zdzis³aw Samsonowicz, Tadeusz Karlic – wszyscy póŸniej profesoro-wie lub docenci tego Wydzia³u, a tak¿e przysz³y cz³onek Rady Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa dr hab. W³adys³aw Œlebodziñski – wiêzieñ Obozu Koncen-tracyjnego w Oœwiêcimiu, nastêpnie profesor i kierownik Katedry Matematyki.

Wydzia³ Mechaniczno-Elektrotechniczny od pocz¹tku tworzony by³ z dwo-ma Oddzia³ami: Mechanicznym i Elektrotechnicznym. Wœród istniej¹cych na Wydziale specjalnoœci konstrukcyjnych by³a tak¿e specjalnoœæ maszyny rolni-cze i w jej ramach prowadzone by³y przedmioty: maszynoznawstwo rolnirolni-cze oraz budowa maszyn rolniczych. Uczêszcza³o na tê specjalizacjê 10 s³uchaczy, tworz¹c osobn¹ sekcjê – maszyny rolnicze.

Piêciu cz³onków tej sekcji odby³o w 1950 roku praktykê zawodow¹ w fabry-kach maszyn rolniczych w Czechos³owacji, czterech zosta³o pracownikami Po-litechniki Wroc³awskiej, z tego trzech Katedry Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych. By³ to kierunek nowatorski, zwa¿ywszy ¿e przed 1939 rokiem nie by³o na uczelniach technicznych w Polsce studiów ukierunkowanych na kon-strukcjê narzêdzi i maszyn rolniczych. Wyk³ady te prowadzone by³y w Katedrze

fojski, by³y profesor Politechniki Lwowskiej, który jednoczeœnie kierowa³ Katedr¹ Maszynoznaw-stwa Rolniczego przy szkole G³ównej Gospo-darstwa Wiejskiego w Warszawie oraz prowadzi³ przedmiot maszynoznawstwo rolnicze na Wy-dziale Rolniczym Uniwersytetu Wroc³awskiego. Po Profesorze Kanafojskim, który zosta³ organi-zatorem i dyrektorem tworz¹cego siê Instytutu Mechanizacji Rolnictwa w Warszawie, w roku 1949 kierownikiem katedry zosta³ z-ca prof. mgr in¿. Zdzis³aw Martini. Do katedry o zmienionej nazwie na Katedra Budowy Narzêdzi i Maszyn Rolniczych nale¿a³ Zak³ad Teorii Mechanizmów. Wyk³ady z przedmiotu o nazwie zak³adu

prowa-Prof. dr hab. Czes³aw Kanafojski – twórca i pierwszy kierownik Katedry Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych na Politechnice

Wroc³awskiej w latach 1946–1949

na radzieckich uczelniach technicznych. W kate-drze oprócz z-cy prof. Zdzis³awa Martiniego byli adiunkt mgr in¿. Roman F¹fara oraz po ukoñcze-niu studiów w roku 1950 trzech z pierwszego rocz-nika absolwentów Politechniki Wroc³awskiej: mgr in¿. Tadeusz Brudnik (dyplom nr 1 na Wydziale Mechanicznym), mgr in¿. Henryk Bernacki (dy-plom nr 4) oraz mgr in¿. Zygmunt Miller (dy(dy-plom nr 39). Wszyscy trzej w roku 1950 uczestniczyli w pierwszej zorganizowanej przez Politechnikê Wroc³awsk¹ praktyce zagranicznej.

W Katedrze Budowy Narzêdzi i Maszyn Rolni-czych zebra³o siê wiêc grono pracowników, którzy dziêki swojemu przygotowaniu zawodowemu oraz prê¿noœci stworzyli prawdopodobn¹ ewentualnoœæ utworzenia osobnego wydzia³u lub oddzia³u, ukie-runkowanego na konstrukcjê maszyn rolniczych. Wobec wzrastaj¹cego zapotrzebowania na absolwen-tów tej specjalnoœci w roku 1950 utworzono na Wy-dziale Mechanicznym Oddzia³ Maszyn Rolniczych.

 Z-ca prof. mgr in¿. Zbis³aw Martini – kierownik Katedry Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych w latach 1949–1958 i pierwszy dziekan Wydzia³u

Mechanizacji Rolnictwa w latach 1953–1956

Gdy studia na Politechnice z jednostopniowych magisterskich 8-semestral-nych przekszta³cono w roku akademickim 1949/1950 na dwustopniowe: pierw-szy – stopieñ in¿ynierski, 6-semestralny, plus jeden semestr praktyki w zak³a-dach przemys³owych, podczas której wykonywano pracê dyplomow¹ i drugi – stopieñ magisterski, 4-semestralny, wówczas specjalnoœæ maszyny rolnicze znalaz³a siê od 1952 roku na drugim stopniu studiów.

W katedrze rozszerzono profil wyk³adów i oprócz przedmiotów budowa maszyn rolniczych oraz teoria mechanizmów wyk³adano tak¿e przedmioty aparatura do przetwórstwa rolniczego oraz maszyny m³yñskie. Po ukoñczeniu stopnia pierwszego i otrzymaniu dyplomu in¿yniera o kierunku ogólnokon-strukcyjnym, s³uchacz sekcji maszyny rolnicze, na drugim stopniu magister-skim, oprócz przedmiotów wspólnych dla s³uchaczy Wydzia³u Mechaniczne-go wszystkich specjalnoœci musia³ wys³uchaæ tak¿e wyk³adów i odbyæ æwicze-nia z przedmiotów specjalistycznych, jak:

• budowa maszyn rolniczych, • silniki spalinowe rolnicze,

• urz¹dzenia transportowe w rolnictwie, • maszynoznawstwo rolnicze,

• mechaniczna uprawa roli,

• aparaty do przeróbki p³odów rolnych, • urz¹dzenia m³yñskie,

Studenci sekcji maszyn rolniczych przy ¿niwiarce; czwarty od lewej – z-ca prof. Zbis³aw Martini, drugi od lewej – student Waldemar Widerski,

trzeci od prawej – student Felicjan Szymankiewicz, pierwszy od prawej – laborant Stanis³aw Wo³ok

Studenci sekcji maszyn rolniczych na wycieczce terenowej. W dolnym szeregu od prawej: pierwszy – mgr in¿. Tadeusz Brudnik, drugi – student Henryk Piêczka,

trzeci – student Marian Liska, czwarty – dr in¿. Wilhelm Kamieniobrodzki Studenci Wydzia³u Mechanicznego po wycieczce do zak³adów przemys³u spo¿ywczego. Od lewej: czwarty – dr in¿. Wilhelm Kamieniobrodzki, pierwszy – student Stanis³aw Kanafa,

trzeci – student Henryk Piêczka, siódmy – student Felicjan Szymankiewicz. Od prawej: drugi – student Marian Liska

Prof. mgr in¿. Ryszard Podarewski – pierwszy kierownik Katedry Budowy

Samochodów i Ci¹gników w latach 1948–1956

a Wydzia³ Rolnictwa Uniwersytetu, obecnie Akademii Rolniczej, by³ obs³ugiwany tak¿e przez Katedrê Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych.

G³ównym problemem, z jakim boryka³y siê wszystkie uczelnie wy¿sze po wojnie, by³ brak kadry naukowej, a tym bardziej samo-dzielnej, warunkuj¹cej prowadzenie studiów magisterskich i umo¿liwiaj¹cej doktoryzowa-nie siê, a wiêc odtwarzadoktoryzowa-nie w³asnej kadry naukowej. Powo³ana do ¿ycia w 1946 roku Katedra Budowy Samochodów i Ci¹gników sta³a siê cenniejsza dla Wydzia³u, gdy jej kie-rownikiem w roku 1948 zosta³ prof. nadzw. mgr in¿. Ryszard Podarewski. Tematyka bu-dowy ci¹gników w du¿ej mierze pokrywa³a siê z tematyk¹ budowy ci¹gników rolniczych, znamienn¹ dla specjalnoœci maszyny rolni-cze. Istotnym zapleczem, integralnie nale¿¹-cym do Katedry, by³ Zak³ad Motoryzacji, sta-nowi¹cy doskona³e laboratorium dla

• maszyny ¿niwne,

• maszyny m³óc¹ce i czyszcz¹ce,

• urz¹dzenia do przechowywania ziarna, • gleboznawstwo stosowane,

• ulepszanie wody, • siew i zbiór, • nauka o ziarnie.

Wyk³adowcami tych przedmiotów byli pracownicy Politechniki i wyk³adow-cy z innych uczelni oraz specjaliœci z przemys³u (prof. dr B. Œwiêtochowski, prof. dr J. Tomaszewski, dr in¿. W. Kamieniobrodzki, dr in¿. S. Kowaliñski, dr in¿. Sz. Brej, mgr in¿. W. Neugebauer, mgr in¿. W. Dzieduszycki).

Katedra Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych od chwili powstania, tj. od 1946 roku nie mia³a swojej siedziby. Po wyremontowaniu w roku 1948 bu-dynku o powierzchni 592 m2, po³o¿onego przy ul. Norwida 25 (obecnie teren Akademii Rolniczej), katedra uzyska³a salê dydaktyczn¹ oraz pomieszczenia dla kadry nauczaj¹cej, warsztatu mechanicznego, modelarni oraz hali do eks-ponowania obiektów maszyn rolniczych. Lokalizacja katedry poza zwart¹ za-budow¹ Politechniki w granicach ulic: £ukasiewicza, Smoluchowskiego, Nor-wida i Wybrze¿a Wyspiañskiego by³a wówczas tym bardziej celowa, ¿e inwestorem by³a jedna uczelnia – Uniwersytet i Politechnika we Wroc³awiu,

Gmach Nowy Mechaniczny (obecnie B-5)

studentów i pracowników. Katedra znalaz³a swe pomieszczenie w nowo wy-budowanym, wed³ug projektu Andrzeja Frydeckiego, i oddanym do u¿ytku w 1953 roku budynku, zwanym dawniej Nowym Mechanicznym, a obecnie budynkiem B-5 przy ul. £ukasiewicza 7/9. Zak³ad Motoryzacji zagospodaro-wa³ w tym samym czasie hale na zapleczu tego budynku, dysponuj¹c wystar-czaj¹c¹ powierzchni¹ do prowadzenia ograniczonego cyklu naprawczego sa-mochodów i ci¹gników. Nale¿y wspomnieæ, ¿e budynek B-5 projektowany by³ jako naro¿ny – od strony ul. £ukasiewicza i ul. Smoluchowskiego. Po zmianie koncepcji wybudowano tylko budynek od strony ul. £ukasiewicza, natomiast od strony ul. Smoluchowskiego postawiono pawilon dla Katedry Obróbki Me-tali Wydzia³u Mechanicznego. Budynek B-5 projektowany by³ dla planowane-go Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Poniewa¿ dla teplanowane-go wydzia³u wskazano inn¹ lokalizacjê, gmach ten przeznaczono zatem dla Wydzia³u Mechaniczne-go. Dla pe³nego obrazu nale¿y dodaæ, ¿e budynek B-5, nim sta³ siê g³ównym budynkiem Wydzia³u Mechanicznego, przeznaczony by³ dla wydzielaj¹cego siê z Wydzia³u Mechanicznego Wydzia³u Mechaniczno-Energetycznego. Gdy dojrza³a do realizacji idea utworzenia Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa, w³a-œnie Katedra Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych, przemianowana nastêp-nie na Katedrê Budowy Narzêdzi i Maszyn Rolniczych, a potem na Budowy Maszyn Rolniczych i ostatecznie na Maszyn Rolniczych wraz z zak³adem o tej samej nazwie i Zak³adem Teorii Mechanizmów oraz Katedra Budowy Samo-chodów i Ci¹gników przemianowana na Katedrê SamoSamo-chodów i Ci¹gników wraz z zak³adem o tej samej nazwie, zwanym Zak³adem Motoryzacji, sta³y siê zal¹¿kiem tworzonego Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa.

Przeci¹gaj¹ce siê dysputy nad kszta³tem przysz³ego Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa i brak decyzji w sprawie powo³ania go spowodowa³y, ¿e prê¿ni pra-cownicy Katedry Maszyn Rolniczych opuœcili Politechnikê Wroc³awsk¹ i zna-leŸli swoje miejsce pracy, œciœle zwi¹zane z projektowaniem i badaniem maszyn rolniczych, poza Wroc³awiem. I tak adiunkt mgr in¿. Roman F¹fara wyjecha³ do Warszawy i obj¹³ stanowisko kierownika badañ w maj¹tku doœwiadczal-nym w Instytucie Mechanizacji Rolnictwa. Do Instytutu Mechanizacji Rolnic-twa przeniós³ siê tak¿e st. asyst. mgr in¿. Henryk Bernacki i tam uzyska³ stano-wisko kierownicze, a potem tytu³ profesora. St. asyst. mgr in¿. Zygmunt Miller wyjecha³ do Poznania, gdzie otrzyma³ stanowisko dyrektora w Instytucie Ma-szyn Rolniczych.

Powo³ywanie nowego wydzia³u zbieg³o siê wiêc z os³abieniem kadry nau-kowej, która w znacz¹cy sposób mog³a przyczyniæ siê do rozwoju Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa.

II. Powstanie Wydzia³u

Organizacjê nowego wydzia³u powierzono mgr. Boles³awowi Iwaszkiewi-czowi, póŸniejszemu docentowi w Katedrze Matematyki i prezydentowi mia-sta Wroc³awia.

Na konferencji przedstawicieli Ministerstwa Szkolnictwa Wy¿szego, Insty-tutu Mechanizacji Rolnictwa oraz Uniwersytetu i Politechniki we Wroc³awiu, w dniu 23 IV 1952 roku ustalono kierunki studiów, które godzi³yby potrzeby instytucji zainteresowanych profilem absolwenta specjalnoœci maszyny rolni-cze, a wiêc przysz³ych absolwentów powstaj¹cego Wydzia³u Mechanizacji Rol-nictwa.

Ustalono, ¿e studia by³yby dwustopniowe – in¿ynierskie i magisterskie. Kurs in¿ynierski prowadzony by³by wed³ug specjalnoœci – mechanizacja rolnictwa, z przeznaczeniem do projektowania i organizowania procesów technologicz-nych w warsztatach naprawczych Pañstwowych Oœrodków Maszynowych (POM), Pañstwowych Gospodarstw Rolnych (PGR) i Technicznej Obs³ugi Rol-nictwa (TOR). Kurs magisterski prowadzony by³by dla dwóch specjalnoœci: pierwsza – technologia – budowa maszyn rolniczych, z przeznaczeniem dla biur produkcyjnych, warsztatów oraz fabryk narzêdzi i maszyn rolniczych, nauczy-cieli w liceach rolniczych, zak³adów naukowych, centralnych zarz¹dów POM i PGR, druga specjalnoœæ na kursie magisterskim – konstrukcja maszyn rolniczych mia³a zaspokoiæ potrzeby biur konstrukcyjnych, fabryk maszyn rolniczych, za-k³adów naukowych i Centralnego Zarz¹du Przemys³u Maszyn Rolniczych. Uznano, ¿e istniej¹ce warunki lokalowe stwarzaj¹ mo¿liwoœæ kszta³cenia naj-wy¿ej 50 studentów. Wiêksza liczba wymaga radykalnych decyzji lokalowych. Kadrê naukow¹ istniej¹c¹ w Katedrze Maszyn Rolniczych uznano za niewy-starczaj¹c¹ jako bazê dla powstaj¹cego wydzia³u. Niewystarczaj¹ca by³a te¿ licz-ba pracowników zaplecza technicznego. Wielokierunkowe starania zosta³y uwieñczone powo³aniem w dniu 1 X 1953 roku Wydzia³u Mechanizacji Rolnic-twa na Politechnice Wroc³awskiej (Monitor Polski Nr A-84, z dnia 20 wrzeœnia

1953 roku, pozycja 990). Jest to zarz¹dzenie Ministra Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 7 wrzeœnia 1953 roku w sprawie zmian organizacyjnych na Wydziale Me-chanicznym i utworzenia Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na Politechnice Wroc³awskiej.

Zarz¹dzeniem tym postanawia siê, ¿e:

1. Na Wydziale Mechanicznym Politechniki Wroc³awskiej:

1) przemianowuje siê Katedrê Konstrukcji i Budowy Maszyn Rolniczych wraz z zak³adem – na Katedrê Maszyn Rolniczych wraz z zak³adem; 2) tworzy siê:

a) przy Katedrze Maszyn Rolniczych – drugi Zak³ad Mechanizacji Ho-dowli,

b) Katedrê Eksploatacji Samochodów i Ci¹gników wraz z zak³adem. 2. Na Politechnice Wroc³awskiej tworzy siê Wydzia³ Mechanizacji

Rolnic-twa i przenosi siê do niego z Wydzia³u Mechanicznego nastêpuj¹ce kate-dry wraz z po³¹czonymi z nimi zak³adami:

1) Maszyn Rolniczych wraz z dwoma zak³adami: a) Maszyn Rolniczych,

b) Mechanizacji Hodowli;

2) Samochodów i Ci¹gników wraz z zak³adem.

3) Eksploatacji Samochodów i Ci¹gników wraz z zak³adem.

4. Je¿eli przy nazwie zak³adu nie podano nazwy, nale¿y rozumieæ, ¿e przy katedrze istnieje jeden zak³ad o nazwie odpowiadaj¹cej nazwie katedry. 5. Zarz¹dzenie wchodzi w ¿ycie z dniem og³oszenia, z moc¹ od dnia 1

wrze-œnia 1953 roku.

Baz¹ utworzonego nowego wydzia³u by³y zatem dwie istniej¹ce katedry Wy-dzia³u Mechanicznego i jedna nowo utworzona.

Katedrami opiekowali sie:

• Katedr¹ Maszyn Rolniczych kierownik – z-ca prof. mgr in¿. Zbis³aw Mar-tini,

• Katedr¹ Samochodów i Ci¹gników kierownik – prof. nadzw. mgr in¿. Ry-szard Podarewski,

• Katedr¹ Eksploatacji Samochodów i Ci¹gników organizator – z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan.

Dziekanem zosta³ z-ca prof. mgr in¿. Zbis³aw Martini. Prodziekana Wydzia³u powo³ano dopiero w roku 1954. Zosta³ nim dr Stefan Drobot z Katedry Mate-matyki, która wraz z Zak³adem Geometrii Wykreœlnej od roku 1951 nale¿a³a do Wydzia³u Mechanicznego. Kierownik tej katedry prof. zw. dr hab. W³adys³aw Œlebodziñski wchodzi³ w sk³ad Rady Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Spra-wy lokalowe zosta³y rozwi¹zane dla Wydzia³u w sposób bardzo pomyœlny. Na miejscu po zburzonym przez Niemców w czasie oblê¿enia Festung Breslau

w 1945 roku koœciele ewangelickim imienia Marcina Lutra w latach 1950–1953 zbudowane zosta³y, wed³ug projektu Tadeusza Brzozy i Zbigniewa Kupca, gma-chy D-1 i D-2. Pierwszy z przeznaczeniem dla Wydzia³u Elektrycznego, a dru-gi D-2 dla Wydzia³u Lotniczego. Wobec zmiany koncepcji rozwoju przemys³u lotniczego w Polsce, Wydzia³ Lotniczy, wy³oniony w 1949 roku z Wydzia³u Me-chanicznego, zosta³ zlikwidowany w³aœnie w 1953 roku. Przekazano zatem ten gmach utworzonemu Wydzia³owi Mechanizacji Rolnictwa. Trzeba zaznaczyæ, ¿e nie wszystkie pomieszczenia otrzyma³ Wydzia³. Na parterze tego gmachu znajdowa³a siê du¿a sala, projektowana pod k¹tem potrzeb Wydzia³u Lotni-czego, z przeszklon¹ wewnêtrzn¹ œcian¹ i oknami wychodz¹cymi na korytarze parteru i pierwszego piêtra, z przeznaczeniem na eksponowanie obiektów zwi¹-zanych z lotnictwem. Poniewa¿ Politechnika dysponowa³a tylko jedn¹ w³asn¹ sal¹ gimnastyczn¹, po³o¿on¹ w Gmachu G³ównym (obecnie A-1), poszerzenie bazy sportowej dla studentów by³o zatem ze wszech miar konieczne. Salê tê zwano potocznie akwarium, bo przez szyby z korytarzy mo¿na by³o ogl¹daæ æwicz¹cych studentów, spoconych i mokrych jak ryby w szklanym akwarium. Odbywa³y siê w niej tak¿e zabawy okolicznoœciowe i bale sylwestrowe. Pro-jektowana jako muzeum, nie mia³a wydajnego systemu wentylacyjnego, wyma-ganego w salach gimnastycznych i nie ma tu winy projektantów; zmiany i de-cyzje nastêpowa³y po prostu zbyt dynamicznie. Podobnie nietypowe wymiary sali laboratoryjnej na parterze gmachu z wejœciem obok wejœcia do wzmianko-wanego akwarium, w¹skiej i bardzo d³ugiej, podyktowane by³y kszta³tem

tu-Oœ grunwaldzka. Na pierwszym planie od lewej Gmach Nowy Elektryczny (obecnie D-1), drugi – Gmach Mechanizacji Rolnictwa, dawniej Gmach Lotniczy, obecnie In¿ynierii Œrodowiska (D-2)

 Gmach Mechanizacji Rolnictwa (D-2). Miêdzy ramionami budynku hala sportowa – Akwarium Gmach Mechanizacji Rolnictwa (D-2) – wejœcie

nelu aerodynamicznego, który tam mia³ byæ zainstalowany. Parter budynku przeznaczono na laboratoria i warsztaty. Pierwsze, drugie i trzecie piêtro zajê-to na sale dydaktyczne, dziekanat i pomieszczenia katedr, a czwarte piêtro – na ostatniej kondygnacji – na sale projektowe i kreœlarskie. Kubatura 54060 m3 i powierzchnia u¿ytkowa 7600 m2 _{ca³ego budynku D-2 wraz z okaza³ym hallem}

III. Dzia³alnoœæ Wydzia³u

W roku akademickim 1953/1954 uzyskano limit przyjêæ – 120 studentów. Przyjêto na dzieñ 1 X 1953 roku 175 osób, z tego 53 osoby z Wydzia³u Mecha-nicznego i zlikwidowanego Wydzia³u Lotniczego oraz 11 osób (jedna pocho-dzenia greckiego) z Uzupe³niaj¹cego Studium Przygotowawczego Wy¿szej Szko-³y Rolniczej we Wroc³awiu. Studium to w roku 1953 skierowa³o tak¿e swoich absolwentów na inne wydzia³y Politechniki: Wydzia³ £¹cznoœci (2 osoby), Wy-dzia³ Architektury (1 osoba), WyWy-dzia³ In¿ynierii Sanitarnej (3 osoby), WyWy-dzia³ Elektryczny (5 osób) i Wydzia³ Mechaniczny (5 osób). Ogólna liczba przyjêtych na Wydzia³ stale ros³a i na dzieñ 31 XII 1953 roku wynosi³a 169 osób.

Objêto pomoc¹ socjaln¹ wszystkich studentów Wydzia³u. Przyznano 131 sty-pendiów zwyczajnych, 36 czêœciowych, 12 mieszkaniowych oraz przydzielono 100 miejsc w domach akademickich.

Pierwsza Rada Wydzia³u zebra³a siê 23 X 1953 roku i wypracowa³a przysz³o-œciow¹ strukturê Wydzia³u. Zaproponowano:

1. Katedrê Maszyn Rolniczych pozostawiæ wraz z zak³adem o nazwie kate-dry, wnioskowaæ natomiast o likwidacjê Zak³adu Mechanizacji Hodowli.

Liczba studentów I roku

Rok akademicki Planowana Rzeczywista na dzieñ 31.12

1953/54120 169

1954/55 150 152

1955/56 130 144

1956/57 120 brak danych

1957/58 brak danych 71

Liczba studentów I roku Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa w roku akad. 1953/54

2. Katedrê Samochodów i Ci¹gników pozostawiæ w niezmienionym kszta³-cie wraz z zak³adem o nazwie katedry.

3. Katedrê Eksploatacji Samochodów i Ci¹gników wraz z zak³adem, bêd¹c¹ w organizacji, przekszta³ciæ w Katedrê Napraw Maszyn Rolniczych i Ci¹gni-ków wraz z zak³adem o nazwie katedry.

4. Utworzyæ Katedrê Eksploatacji Maszyn Rolniczych wraz zak³adem o na-zwie katedry.

5. Utworzyæ Katedrê Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów wraz z zak³adem o nazwie katedry.

Zmiany te dokona³y siê z dniem 1 V 1954 roku. Nie znalaz³a natomiast ak-ceptacji propozycja utworzenia Katedry Encyklopedii Rolnictwa.

Wszystkie katedry pomieszczono w nowym gmachu – z wyj¹tkiem, ze wzglê-du na zaplecze warsztatowe – Katedry Samochodów i Ci¹gników, która pozo-sta³a w gmachu przy ul. £ukasiewicza 7/9. Z dniem 1 IX 1954 roku ostatnie trzy katedry rozpoczê³y dzia³alnoœæ. Obsada kierowników wszystkich katedr przed-stawia³a siê nastêpuj¹co:

Liczba studentów na dzieñ 31 grudnia

Rok akademicki Ogó³em Mê¿czyŸni Kobiety

liczba % 1953/54169 159 10 5,9 1954/55 276 259 17 6,2 1955/56 409 393 16 3,9 1956/57 466 446 20 4,3 1957/58 391 370 21 5,4

• Katedra Maszyn Rolniczych:

kierownik – doc. dr in¿. Zbis³aw Martini. • Katedra Samochodów i Ci¹gników:

kierownik – prof. nadzw. mgr in¿. Ryszard Podarewski. • Katedra Napraw Maszyn Rolniczych i Ci¹gników:

kierownik – z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan. • Katedra Eksploatacji Maszyn Rolniczych:

p.o. kierownika – adiunkt mgr in¿. Adam Jankowski.

• Katedra Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów: kierownik – z-ca prof. in¿. Janusz Lange.

Wydzia³ kszta³ci³ studentów na trzech kierunkach: 1. konstrukcja maszyn rolniczych,

2. konstrukcja maszyn rolniczych i ci¹gników, 3. naprawy maszyn rolniczych i ci¹gników.

Rok 1956. Studenci I roku Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na praktyce w PGR Strzelce Krajeñskie. Pierwszy od lewej – student Wac³aw Pszczo³owski

Sk³ad spo³eczny studentów na dzieñ 31 grudnia

Grupa spo³eczna ojca, 1953/54 1954/55 1955/56

matki lub opiekuna liczba % liczba % liczba %

studentów studentów studentów

Robotnicy 77 45,6 55 36,2 55 38,2

Ch³opi 65 38,4 67 44,1 60 41,7

Pracownicy umys³owi 25 14,8 29 19,1 29 20,1

Rzemieœlnicy 2 1,2 1 0,6 – –

Ogó³em 169 100 152 100 144 100

Liczba studentów zawsze jest p³ynna. Na Wydziale stosowana by³a prakty-ka przyjmowania studentów w ci¹gu roku aprakty-kademickiego, dlatego w prakty-ka¿dym przypadku w ró¿nych latach ich liczba stale jest wiêksza od zaplanowanej. Sfe-minizowanie na Wydziale nie wystêpowa³o i zawiera³o siê w granicach 4–6%, podobnie jak na innych wydzia³ach mechanicznych. Wybra³y ten Wydzia³ g³ów-nie dzieci robotników i ch³opów, przy œrednim udziale dzieci pracowników umy-s³owych (jakkolwiek stale wzrastaj¹cym) i znikomym zainteresowaniu dzieci rzemieœlników, co wynika³o prawdopodobnie z ma³ej w tym czasie liczby przed-stawicieli tej klasy spo³ecznej.

Wiek pierwszego rocznika mieœci³ siê w przedziale od 17 do 29 lat. Ma-ksymalna liczba studentów wyst¹pi³a przy wieku studentów 18 lat. Dwa

przy-Rok 1957. Studenci Joachim Potrykus i Wac³aw Pszczo³owski po zajêciach z WF

padki wieku 16 lat, jako nietypowe, trzeba odrzuciæ. Mo¿na wiêc przyj¹æ tezê, ¿e szkol-nictwo wy¿sze w roku 1953, a wiêc roku naboru pierwszych studentów na Wydzia³, wróci³o do normalnego trybu. Pozosta³oœci spóŸnieñ spowodowanych okupacj¹ wystê-puj¹ ju¿ w ma³ym procencie. Zak³adaj¹c, ¿e spóŸnienia te mog¹ maksymalnie wynosiæ 5,5 lat (województwa zachodnie), trzeba te¿ wspomnieæ, ¿e wystêpuj¹ przypadki, ale tylko wœród mê¿czyzn, gdy ten okres prze-rwy trwa³ 10 lat i byæ mo¿e spowodowany by³ burzliwymi latami powojennymi. Infor-macja o otwarciu Wydzia³u mog³a nie byæ zbyt szeroka i mog³a nie dotrzeæ do wielu zainteresowanych. Pos³u¿ono siê zatem do zobrazowania pochodzenia terytorialnego studentów I roku danymi z roku akademic-kiego 1957/58. Najwiêcej osób zg³osi³o siê

Rok 1958. Studenci Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa przed gmachem Wydzia³u. Od lewej: drugi – Wac³aw Pszczo³owski, trzeci – Joachim Potrykus

z miasta Wroc³awia, nastêpnie z województwa wroc³awskiego, bydgoskiego, kieleckiego, rzeszowskiego, poznañskiego i krakowskiego. Studia podejmuj¹ zatem osoby z tego samego miasta (Wroc³aw) i terytorialnie blisko siedziby uczelni (woj. wroc³awskie), nastêpnie z województwa bydgoskiego, gdzie litechnika mia³a dobre notowania i gdzie trwa to do dziœ, mimo bliskoœci Po-znania z prowadzonymi tego samego typu studiami. Dalej te, które nie maj¹

Pokój w Domu Studenckim przy ul. Kotsisa. Do sesji przygotowuj¹ siê studenci – Joachim Potrykus i Wac³aw Pszczo³owski

Wiek studentów pierwszego rocznika (1953/54)

Rok Wiek Razem Mê¿czyŸni Kobiety

urodzenia (lata) _{liczba % liczba % liczba %}

1924 i wczeœniej 29 i wiêcej 2 1,18 2 1,18 1925 28 2 1,18 2 1,18 1926 27 2 1,18 2 1,18 1927 26 42,37 42,37 1928 25 1 0,59 1 0,59 1929 2442,37 3 1,78 1 0,59 1930 23 9 5,33 9 5,33 1931 22 17 10,06 15 8,88 2 1,18 1932 21 18 10,65 17 10,06 1 0,59 1933 20 2414,20 23 13,61 1 0,59 193419 26 15,38 25 14,79 1 0,59 1935 18 45 26,63 42 24,85 3 1,78 1936 17 13 7,69 13 7,69 1937 i póŸniej 16 2 1,18 1 0,59 1 0,59 Ogó³em 169 ~99,99 159 ~94,08 10 ~5,91

Nauka w Domu Studenckim. Od lewej: pierwszy – Joachim Potrykus, trzeci – Wac³aw Pszczo³owski

w pobli¿u uczelni z poszukiwanym kierunkiem studiów (woj. kieleckie, rze-szowskie). Wydzia³ mia³ zasiêg ogólnopolski i spe³nia³ tak¹ sam¹ rolê, jak¹ pe³ni¹ pozosta³e wydzia³y Politechniki, gdzie rozk³ad terytorialny pochodzenia stu-dentów jest podobny.

Studenci Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa przed wejœciem do Domu Studenckiego przy ul. Kotsisa. W œrodku –

Wac³aw Pszczo³owski, z prawej – Joachim Potrykus

W roku akademickim 1957/58 w sk³ad I, II i IV roku wchodzi³y dwa roczni-ki, a w roku III nawet trzy roczniroczni-ki, tj. ci, którzy rozpoczynali studia w roku akademickim 1955/56, 1954/55 i 1953/54. Powtarzaj¹cy rok stanowi¹ ponad 30% dla roku II i III.

woj. lubelskie 4 woj. olsztyñskie 2 woj. gdañskie 1 woj. koszaliñskie – woj. szczeciñskie – woj. zielonogórskie 3 woj. opolskie 3 woj. katowickie 3 woj. rzeszowskie 6 Razem 72 m. Wroc³aw 10 m. Kraków – m. Poznañ – woj. warszawskie 1 woj. ³ódzkie 4 woj. wroc³awskie 9 woj. krakowskie 5 woj. poznañskie 5 woj. bydgoskie 7

Stan liczbowy studentów na W

ydziale w r

oku akademickim 1957/58 z uwzglêdnieniem r

oku r

ozpoczêcia studiów (na dzieñ 31 XII 1957)

Studenci Studenci immatrykulowani w r oku akademickim Ogó³em Mê¿czyŸni Kobiety 1957/58 1956/57 1955/56 1954/55 1953/54 1952/53 Ogó³em 391 370 21 62 65 948 3 69 18 Mê¿czyŸni 370 370 60 61 88 79 66 16 Kobiety 21 21 2 46 4 3 2 I r ok 71 68 3 62 9 II r ok 81 77 45 6 25 Studia III r ok 105 96 9 69 342 I stopnia IV ro k 57 56 1 49 8 po IV roku roku akad. 1956/57 42 39 3 36 6 Studia I mgr 23 22 1 23 II stopnia II mgr 12 12 12

IV. Studium In¿ynierskie

W roku 1954 Ministerstwo Szkolnictwa Wy¿szego, realizuj¹c uchwa³ê Pre-zydium Rz¹du, wskaza³o Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wro-c³awskiej jako realizatora dwuletniego zamkniêtego studium in¿ynierskiego mechanizacji rolnictwa (Dziennik Urzêdowy Ministerstwa Szkolnictwa Wy¿sze-go i Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki Nr 4 z dnia 10 marca 1955 roku, poz. 28 – Zarz¹dzenie Ministra Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 28 lutego 1955 roku w sprawie utworzenia Studium In¿ynierskiego w Politech-nice Wroc³awskiej). Minister zarz¹dza, co nastêpuje:

1. W Politechnice Wroc³awskiej na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa two-rzy siê specjalne dwuletnie zamkniête Studium In¿ynierskie.

Liczba absolwentów dwuletniego Studium In¿ynierskiego w roku akad. 1954/55

nizatorów rolnictwa, którzy po ukoñczeniu techników zawodowych mogli wykazaæ siê co najmniej 3-letni¹ praktyk¹ w produkcji.

Studium by³o jednorazowe zamkniête, a s³uchacze mieszkali w internacie w Praczach ko³o Wroc³awia.

Nabór na Studium by³ poprzedzony kursem selekcyjnym, który zorganizo-wa³ Departament Studiów Przygotowawczych. Kurs selekcyjny rozpocz¹³ siê 1 VIII 1954 roku, a Studium podjê³o dzia³alnoœæ 15 X 1954 roku.

Przeprowadzenie rekrutacji kandydatów na kurs selekcyjny, zorganizowa-nie i prowadzezorganizowa-nie internatu, wy¿ywiezorganizowa-nie, transport na uczelniê – wszystko to spoczê³o w gestii resortu rolnictwa.

Studium zamkniête liczy³o 120 s³uchaczy, a rekrutacja objê³a 200 osób. Utworzenie Studium oraz programy szczegó³owe opracowa³ resort szkol-nictwa wy¿szego, a wyznaczenie kadry nauczaj¹cej i realizacja procesu dydak-tycznego spoczê³a na Politechnice Wroc³awskiej. Z tego tytu³u przyznano uczelni odpowiednie fundusze oraz dodatkowe etaty.

Wiek s³uchaczy tego Studium zawiera³ siê w przedziale od 21 do 36 lat, ze zdecydowanym maksimum liczby s³uchaczy wokó³ wieku 26 lat. Wyst¹pi³o tak-¿e lokalne maksimum przy wieku s³uchaczy wówczas 31 lat, tj. tych, którzy w roku 1945 mieli oko³o 15 lat. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e uwarunkowania ro-dzinne zmusi³y te osoby do podjêcia pracy. Dyplomy I stopnia in¿yniera mecha-nizacji rolnictwa uzyska³o 93 absolwentów. Sprawnoœæ studiowania by³a wiêc wysoka i wynosi³a 77,5%.

Wype³niwszy swoje zadanie specjalne, dwuletnie zamkniête Studium In¿y-nierskie na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa zosta³o zlikwidowane z dniem 1 paŸdziernika 1956 roku (Dziennik Urzêdowy Ministerstwa Szkolnictwa Wy¿-szego i Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki, Nr 6 z dnia 1 czerwca 1958 roku, Poz. 19 – Zarz¹dzenie Ministra Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 7 maja 1958 roku w sprawie zmian organizacyjnych w wy¿szych szko-³ach technicznych §6, pkt. 3 podpkt. 1).

V. Sk³ad osobowy katedr

i problematyka naukowa

Sk³ad personalny katedr i stanowiska zajmowane przez pracowników ule-ga³y sta³ym zmianom. W rozdziale tym przedstawiono sk³ad personalny w la-tach znacz¹cych zmian. W miarê sta³a by³a problematyka naukowa, któr¹ zaj-mowali siê pracownicy. Ukierunkowana by³a g³ównie na problemy zwi¹zane z maszynami rolniczymi, przystosowanymi do terenów podgórskich, charak-terystycznych dla ówczesnego województwa wroc³awskiego.

Katedra Maszyn Rolniczych

Sk³ad Katedry w latach 1955 i 1958 oraz problematyka naukowa: Rok 1955

kierownik Katedry – doc. dr in¿. Zbis³aw Martini, adiunkt mgr in¿. Tadeusz Brudnik,

Rok 1957. Æwiczenia wojskowe. Od lewej – student Marian Klyszcz, w œrodku – student Joachim Potrykus

asystent mgr in¿. Tadeusz M³ynarski, aspirant mgr in¿. Waldemar Ko³kiewicz.

W roku 1956 odszed³ mgr in¿. Tadeusz Brudnik, a do katedry przyszli mgr in¿. Stanis³aw Romanowski, Aleksander Lerner oraz Zygmunt Nowaczyñski.

Rok 1958

kierownik Katedry – doc. dr in¿. Zbis³aw Martini, st. asystent mgr in¿. Tadeusz M³ynarski,

st. asystent mgr in¿. Waldemar Ko³kiewicz, asystent mgr in¿. Zygmunt Nowaczyñski. Problematyka naukowa:

• doœwiadczalne okreœlenie parametrów obliczeniowych maszyn, • transport w rolnictwie.

Problematyka badawcza:

• wp³yw parametrów sit na efekt przesiewania, • transport ciœnieniowy cia³ sypkich,

• odsysanie plew w kombajnie S-4,

• analiza przenoœników œlimakowych pionowych, • analiza konstrukcyjna wy³¹czników samoczynnych, • zagadnienia racjonalnego ciêcia wikliny.

Katedra Samochodów i Ci¹gników

Sk³ad Katedry w latach 1956, 1957 i problematyka naukowa: Rok 1956

kierownik Katedry – prof. nadzw. mgr in¿. Ryszard Podarewski,

Rok 1957. Æwiczenia wojskowe – student Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na warcie przy przeprawie mostowej

Katedra Napraw Maszyn Rolniczych

Katedra by³a w stadium organizacji od roku 1953. Rok 1956

kierownik Katedry – z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan, adiunkt mgr in¿. Stanis³aw Kopeczek,

asystent mgr in¿. Stefan Miller.

W roku 1957 odszed³ do nowo utworzonego Zak³adu Teorii Mechanizmów mgr in¿. Stefan Miller. Sk³ad katedry powiêkszono.

Rok 1958

kierownik Katedry – z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan, adiunkt mgr in¿. Stanis³aw Kopeczek,

st. asystent mgr in¿. Wiktor Tarkowski, asystent mgr in¿. Zdzis³aw Nikiel, asystent in¿. Andrzej Gerlicz. Problematyka naukowa: • diagnostyka silnika,

• przystosowanie maszyn rolniczych i ci¹gników do uprawy zboczy. Tematy:

• ustalenie zu¿ycia silnika na podstawie pomiarów objawów zewnêtrznych, adiunkt mgr in¿. Jan Aleksandrowski,

st. asystent mgr in¿. Zygmunt Bartko-wiak,

st. asystent mgr in¿. P. ¯u³awski do 1955, potem mgr in¿. Stefan Mrowiec.

Po odejœciu prof. R. Podarewskiego do Warszawy w roku 1957 kierownikiem ka-tedry zosta³ doc. mgr in¿. Jerzy Teisseyre.

Problematyka naukowa:

• zastosowanie gazów sprê¿onych i cie-k³ych do napêdu silników.

Tematy:

• wykorzystanie ciœnienia gazów do na-pe³niania cylindrów silników spalinowych – zastosowanie wtrysku gazu ciek³ego,

• wykorzystanie ciœnienia gazów sprê-¿onych w butlach do nape³niania cylin-drów silników spalinowych – mo¿liwoœæ

Adama Jankowskiego. Sk³ad osobowy w nastêpnych latach wygl¹da³ nastêpu-j¹co.

Rok 1957 i 1958

p.o. kierownika Katedry – adiunkt mgr in¿. Adam Jankowski,

st. asystent Stanis³aw Romanowski (poprzednio w Katedrze Maszyn Rolni-czych),

asystent mgr in¿. Antoni Chwieduk asystent mgr in¿. Marian Pa³ka.

Wszyscy cz³onkowie Katedry wykonywali pracê naukow¹ pod kierownic-twem doc. dra in¿. Zbis³awa Martiniego.

Problematyka naukowa:

• narzêdzia do racjonalnej uprawy stoków, • doœwiadczalne okreœlenie parametrów maszyn. Tematyka badawcza:

• wp³yw orki zboczy p³ugami odmiennych typów na przemieszczanie roli oraz stosunki wodne gleby, przy orce ró¿nych sk³onów, z odk³adaniem skib pod górê,

• mechanizacja terenów erodowanych, • prasowanie cia³ w³óknistych (torfu).

Katedra Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów

Sk³ad Katedry w latach 1956, 1958. Rok 1956

kierownik Katedry – z-ca prof. in¿. Janusz Lange, adiunkt mgr in¿. Konrad Wolny,

pracownik kontraktowy mgr in¿. Kazimierz Banyœ, asystent mgr in¿. Felicjan Szymankiewicz,

z-ca asystenta mgr in¿. Kazimierz Ziemiañski.

W roku 1957 adiunkt mgr in¿. Konrad Wolny przeniesiony zosta³ do wy-dzielonego z Katedry Zak³adu Teorii Mechanizmów. Nazwa katedry nie ule-g³a zmianie.

Rok 1958

Konsultacje z projektowania podstaw konstrukcji maszyn dla studentów Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Pierwszy od prawej – mgr in¿. Felicjan Szymankiewicz

z-ca prof. in¿. Janusz Lange, adiunkt mgr in¿. Kazimierz Lasko,

st. asystent mgr in¿. Felicjan Szymankiewicz, asystent mgr in¿. Kazimierz Ziemiañski. Problematyka naukowa:

• zagadnienie aerodynamiki skrzyd³a ruchomego (po 1957 r. wraz z odej-œciem mgra in¿. Konrada Wolnego do Zak³adu Teorii Mechanizmów rozwi¹-zywane by³o w nowym zak³adzie),

• praca zanieczyszczonych czêœci maszyn i mechanizmów, • wytrzyma³oœæ zmêczeniowa sprê¿yn,

• wtrysk paliwa do silników niskoprê¿nych, • mechanika cieczy gêstych.

Wygenerowane tematy badawcze:

• praca zanieczyszczonych przek³adni ³añcuchowych, • praca zanieczyszczonych ³o¿ysk,

• zwiêkszenie wytrzyma³oœci zmêczeniowej sprê¿yn przy natryskiwaniu ciecz¹ œciern¹,

• badanie wtrysku benzyny do silników niskoprê¿nych,

• mechanika cieczy o du¿ej gêstoœci przy wirowaniu na wirówkach cukrow-niczych,

• metoda suszenia b³ota defekacyjnego w celu zastosowania go jako nawo-zu sztucznego.

Z-ca prof. kand. nauk tech. in¿. Marek Zakrzewski – dziekan Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa w latach

1956–1958

rownika katedry t¹ tematyk¹ oraz wyra¿eniu du¿ego zainteresowania siê teori¹ mechani-zmów mgra in¿. Stefana Millera z Katedry Na-praw Maszyn Rolniczych.

Sk³ad Zak³adu w roku 1958:

kierownik Zak³adu – adiunkt mgr in¿. Kon-rad Wolny,

st. asystent mgr in¿. Stefan Miller, asystent mgr in¿. Andrzej Dankowski. Oprócz problematyki aerodynamiki skrzy-d³a ruchomego okreœlono problem badawczy zak³adu:

• synteza kinematyczna czworoboku prze-gubowego p³askiego.

Temat:

Synteza kinematyczna czworoboku przegu-bowego p³askiego metodami wykreœlnymi.

Zmiana na stanowisku dziekana nast¹pi³a w roku 1956 – doc. dra in¿. Zbis³awa Martiniego zast¹pi³ z-ca prof. kand. nauk tech. in¿. Marek Zakrzewski, a prodziekana dra Stefana Drobo-ta zast¹pi³ mgr in¿. Rudolf Haimann. Doc. Mar-tini zosta³ wybrany na delegata do Senatu.

W Radzie Wydzia³u w ró¿nych okresach dzia³alnoœci Wydzia³u brali udzia³:

Zbis³aw Martini, Ryszard Podarewski, W³a-dys³aw Œlebodziñski, Stefan Drobot, Tadeusz Waszkiewicz, Anna Szaynok, Stanis³aw Kope-czek, Jan Aleksandrowski, Antoni Kidybiñski, Micha³ So³tan, Walentyna Bo¿ko, Jan Cygan, Adam Jankowski, Janusz Lange, Henryk Flo-rek, Zygmunt Nowaczyñski, Jerzy Teisseyre, Marek Zakrzewski, Rudolf Haimann.

 Mgr in¿. Rudolf Haimann – prodziekan Wydzia³u Mechanizacji

VI. Zniesienie Wydzia³u

W roku 1957 zauwa¿ono wiele niepokoj¹cych symptomów, daj¹cych pod-stawê do zastanowienia siê nad przysz³oœci¹ Wydzia³u. Przede wszystkim wy-st¹pi³a s³aba rekrutacja na studia, której Ÿród³a nale¿y upatrywaæ w nieatrakcyjnej nazwie Wydzia³u. Absolwenci tego kierunku nie mogli znaleŸæ pracy w POM, TOR i fabrykach narzêdzi i maszyn rolniczych, nie umiano bowiem rozgrani-czyæ problemów czysto rolniczych od technicznych. Uwa¿ano absolwentów tego Wydzia³u za rolników, którzy tylko zaznajomili siê z mechanizacj¹ rolnictwa, podczas gdy oferenci pracy potrzebowali in¿ynierów mechaników. Wynika³o to z braku wiedzy wœród kadry kierowniczej zak³adów zatrudniaj¹cych in¿y-nierów o zakresie ich wykszta³cenia. By³a to tak¿e wina Wydzia³u, który nie postara³ siê, by informacje o profilu Wydzia³u dotar³y do zak³adów pracy.

Od-Rok 1958. Studenci Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa i Wydzia³u Mechanicznego w drodze na wycieczkê w Karkonosze

czuwano dotkliwy brak samodzielnych pracowników, którzy gwarantowaliby prawid³owy rozwój kadry m³odych pracowników nauki.

Nie bez znaczenia by³a te¿ konkurencja. Istnienie tego typu studiów na in-nych uczelniach wy¿szych, np. Politechniki w Poznaniu, mieœcie o du¿ej kon-centracji przemys³u maszyn rolniczych i w bliskim s¹siedztwie Grudzi¹dza, a tak¿e lokalizacja Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu, preferowa³o oœro-dek poznañski.

Rozpoczêta dyskusja na temat zmian na Wydziale doprowadzi³a do licznych wyst¹pieñ. Wizjonerskie i pe³ne zrozumienia praw rz¹dz¹cych nauk¹ i szkol-nictwem wy¿szym stwierdzenia zawar³ w swoim wyst¹pieniu prof. Roman So-bolski. Postulowa³, by po³¹czyæ Wydzia³y: Mechaniczny, Mechaniczno-Ener-getyczny oraz Mechanizacji Rolnictwa w jeden Wydzia³ Mechaniczny. Wydzia³y te wczeœniej stanowi³y jedn¹ jednostkê organizacyjn¹ Uczelni. Wyodrêbnienie ich spowodowa³o, ¿e w roku 1957 by³o dwóch samodzielnych pracowników na Wydziale Mechanicznym, trzech na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym i dwóch na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa. Wspólny wydzia³ z siedmioma pracownikami samodzielnymi oraz trzema osobami, które rokuj¹ wkrótce uzy-skanie stopnia kandydata nauk gwarantowa³ utrzymanie wysokiego poziomu naukowego i nauczania oraz stwarza³ przes³ankê, ¿e wydzia³ otrzyma prawo doktoryzowania, a wiêc mo¿liwoœæ samoodtwarzania siê. Profesor Sobolski wnioskowa³ te¿, by powróciæ do praktyki przedwojennej i kszta³ciæ tylko daj¹-cych w koñcowym efekcie:

in¿ynierów konstruktorów, in¿ynierów technologów,

in¿ynierów energetyków (ruchowców).

Zastosowana przecie¿ praktyka wielu specjalnoœci nie zda³a egzaminu z powodu ma³ego prawdopodobieñstwa trafienia na pracê o tak w¹skim profi-lu. Rzeczywistoœæ po czterdziestu latach w pe³ni potwierdzi³a s³usznoœæ z³o¿o-nych propozycji.

Wobec braku zainteresowania Wydzia³u Mechaniczno-Energetycznego po-³¹czeniem powo³ano miêdzywydzia³ow¹ komisjê do spraw po³¹czenia Wy-dzia³u Mechanicznego i Mechanizacji Rolnictwa. Komisja w dniu 13 V 1958 roku przedstawi³a wnioski na wspólnym posiedzeniu obu Rad Wydzia-³ów. Posiedzeniu przewodniczy³ Rektor prof. Dionizy Smoleñski, a uczestni-czyli w niej:

z-ca prof. kand. nauk tech. in¿. Marek Zakrzewski – dziekan Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa,

z-ca prof. mgr in¿. Hilary Gumienny – dziekan Wydzia³u Mechanicznego, prof. zw. dr hab. W³adys³aw Œlebodziñski,

prof. nadzw. mgr in¿. Roman Sobolski, prof. nadzw. mgr in¿. Jerzy Teisseyre, doc. mgr in¿. W³adys³aw Chowaniec, doc dr in¿. Zbis³aw Martini,

z-ca prof. kand. nauk tech. in¿. Jerzy Zawadzki, z-ca prof. mgr in¿. Tadeusz Demeter,

z-ca prof. dr in¿. Egon Dworzak, z-ca prof. mgr in¿. Henryk Hawrylak, z-ca prof. mgr in¿. Tadeusz Waszkiewicz, z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan,

z-ca prof. in¿. Janusz Lange, adiunkt mgr in¿. Jan Balicki, adiunkt mgr in¿. Rudolf Haimann, adiunkt mgr in¿. Adam Jankowski, adiunkt mgr in¿. Roman Jaworski, adiunkt mgr in¿. Stanis³aw Kopeczek, adiunkt mgr in¿. Stefan Stryczek, adiunkt mgr in¿. Konrad Wolny, asystent mgr in¿. Wac³aw Kasprzak, asystent mgr in¿. Zygmunt Nowaczyñski. Podjêto uchwa³ê, w której postanowiono:

1. Z dwóch propozycji nazwy Wydzia³u: Mechanicznego oraz Budowy Ma-szyn przyj¹æ pierwsz¹ nazwê.

2. Wnioskowaæ o utworzenie na Wydziale Mechanicznym Oddzia³u Budo-wy Maszyn Rolniczych.

3. Ustaliæ w³adze Wydzia³u, którymi bêd¹: dziekan, dwóch prodziekanów oraz kierownicy Studium Wieczorowego oraz Zaocznego.

Rok 1957. Student Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Joachim Potrykus w zachwycie

nad piêknem Karkonoszy

Wobec decyzji po³¹czenia wydzia³ów stanê³a sprawa zniesienia Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa. Po rozmowach prze-prowadzonych przez w³adze Uczelni z w³adzami Politechniki Poznañskiej po-wo³ano komisjê w sprawie przeniesienia czêœci Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wroc³awskiej na Politechnikê Poznañsk¹.

Komisja z³o¿ona z w³adz Uczelni i Wy-dzia³ów Mechanizacji Rolnictwa Politech-niki Wroc³awskiej i Poznañskiej oraz przedstawiciela Ministerstwa Szkolnictwa Wy¿szego ustali³a:

1. Ze wzglêdu na skoncentrowanie w Poznaniu i na terenach s¹siednich prze-mys³u maszyn rolniczych oraz wysoko rozwiniête zaplecze rolnicze w wojewódz-twie poznañskim Politechnika Poznañska ma wybitnie korzystne warunki kszta³-cenia na potrzeby rolnictwa magistrów in¿ynierów, specjalistów z zakresu na-praw, eksploatacji i budowy maszyn i ci¹gników.

2. Przeniesienie Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa z Wroc³awia do Pozna-nia jest celowe i przyczyni siê – dziêki skoncentrowaniu kadry naukowej z tej dziedziny i œrodków materialnych – do rozbudowy w Poznaniu oœrodka myœli technicznej z zakresu mechanizacji rolnictwa i dalszego rozwoju Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa Politechniki Poznañskiej.

3. Uzgodniono, ¿e przeniesienie Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Poli-techniki Wroc³awskiej do Poznania i po³¹czenie z Wydzia³em Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznañskiej mo¿e nast¹piæ 1 X 1958 roku.

Nale¿a³o przenieœæ katedry: Budowy Maszyn Rolniczych, Naprawy Maszyn Rolniczych i Ci¹gników oraz Eksploatacji Maszyn Rolniczych wraz z kadr¹ na-ukow¹ i inwentarzem specjalistycznym tych katedr i zak³adów wchodz¹cych w ich sk³ad.

Politechnika Poznañska zapewni pracownikom nauki w pierwszym etapie cztery mieszkania, a w miarê uzyskiwania przydzia³ów pokryje dalsze

potrze-by w tej dziedzinie. Zapewni równie¿ we w³asnym zakresie œrodki potrzebne na przeniesienie wymienionych katedr.

4. Politechnika Poznañska przejmie wszystkich studentów by³ego III i IV roku oraz studentów z rekrutacji w roku bie¿¹cym i zapewni im miejsca w domach akademickich.

Ogólna liczba studentów przyjêtych przez Politechnikê Poznañsk¹ wynie-sie oko³o 200 osób.

5. Ministerstwo Szkolnictwa Wy¿szego uwzglêdni w bud¿ecie przesuniêcie sum bud¿etowych z tytu³u przeniesienia wymienionych katedr oraz studentów. 6. Szczegó³owe porozumienie dotycz¹ce wykonania poszczególnych punk-tów ustaleñ pozostawia siê bezpoœrednio w³adzom obu uczelni.

Opieraj¹c siê na ustaleniach tej komisji, uchwa³y Rad Wydzia³ów: Mecha-nicznego i Mechanizacji Rolnictwa z dnia 13 maja 1958 roku oraz uchwa³y Se-natu Politechniki Wroc³awskiej, rektor Politechniki Wroc³awskiej przed³o¿y³ wniosek do Ministra Szkolnictwa Wy¿szego o zwiniêcie Wydzia³u Mechaniza-cji Rolnictwa i w³¹czenie czêœci wydzia³u jako Oddzia³u Budowy Maszyn Rolni-czych do Wydzia³u Mechanicznego.

Wydzia³ zwiniêto z dniem 1 paŸdziernika 1958 roku, a wszystkie ustalenia precyzuje Dziennik Urzêdowy Ministerstwa Szkolnictwa Wy¿szego i Central-nej Komisji KwalifikacyjCentral-nej dla Pracowników Nauki Nr 10 z dnia 15 paŸdzier-nika 1958 roku, poz. 42 – Zarz¹dzenie Ministra Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 27 wrzeœnia 1958 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Politechnice Wro-c³awskiej i Politechnice Poznañskiej. Minister zarz¹dza:

§ 1. W Politechnice Wroc³awskiej wprowadza siê zmiany: I. Przenosi siê:

1. Z Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na Wydzia³ Mechaniczny – katedry: a) Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów z zak³adem o nazwie katedry,

b) Samochodów i Ci¹gników z zak³adem o nazwie katedry.

2. Z Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wroc³awskiej na Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznañskiej – katedry:

a) Maszyn Rolniczych z zak³adem o nazwie katedry, z równoczesnym zwi-niêciem Zak³adu Mechanizacji Hodowli,

b) Eksploatacji Maszyn Rolniczych i Ci¹gników z zak³adem o nazwie kate-dry,

c) Napraw Maszyn Rolniczych i Ci¹gników z zak³adem o nazwie katedry. II.Zwija siê Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa.

§ 2. W Politechnice Poznañskiej na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa w³¹-cza siê przeniesione z Politechniki Wroc³awskiej ni¿ej wymienione katedry:

1. Maszyn Rolniczych z zak³adem o nazwie katedry – do Katedry Maszyn Rolniczych z zak³adem o nazwie katedry.

§ 3.1. Studenci odbywaj¹cy w roku szkolnym 1957/58 naukê na I i II roku studiów na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wroc³awskiej staj¹ siê od roku szkolnego 1958/59 studentami jednego z wydzia³ów mechanicz-nych Politechniki Wroc³awskiej.

2. Studenci odbywaj¹cy w roku szkolnym 1957/58 naukê na III roku i wy¿-szych latach studiów na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Wro-c³awskiej oraz studenci przyjêci w roku szkolnym 1958/59 na I rok studiów na tym¿e wydziale – staj¹ siê od roku szkolnego 1958/59 studentami Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznañskiej. Rektor Politechniki Poznañ-skiej zapewni przeniesionym studentom miejsce w domach studenckich.

§ 4. Pracownicy nauki, zatrudnieni dotychczas w pe³nym wymiarze zajêæ w katedrach i zak³adach Politechniki Wroc³awskiej, przeniesionych na mocy ni-niejszego zarz¹dzenia do Politechniki Poznañskiej, staj¹ siê pracownikami Po-litechniki Poznañskiej.

§ 5. Politechnika Wroc³awska przeka¿e Politechnice Poznañskiej inwentarz specjalistyczny, stanowi¹cy wyposa¿enie katedr i zak³adów, przeniesionych z Politechniki Wroc³awskiej do Politechniki Poznañskiej.

§ 6. Zarz¹dzenie wchodzi w ¿ycie z dniem og³oszenia z moc¹ od 1 paŸdzier-nika 1958 roku.

Zgodê na przeniesienie na Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Po-znañskiej z dniem 1 X 1958 roku wyrazili:

doc. dr in¿. Zbis³aw Martini, z-ca prof. mgr in¿. Micha³ So³tan, adiunkt mgr in¿. Adam Jankowski, adiunkt mgr in¿. Stanis³aw Kopeczek, adiunkt mgr in¿. Kazimierz Lasko, st. asystent mgr in¿. Wiktor Tarkowski, asystent techn. mgr in¿. Jan Majcherkiewicz.

Osoby te uzyska³y aprobatê Politechniki Poznañskiej w myœl porozumienia o zatrudnieniu i zamieszkaniu i uzyska³y przeniesienie s³u¿bowe z Politechni-ki Wroc³awsPolitechni-kiej do PolitechniPolitechni-ki PoznañsPolitechni-kiej z dniem 1 X 1958 roku.

Pozostali pracownicy trzech przeniesionych katedr znaleŸli zatrudnienie poza Politechnik¹ (np. mgr in¿. Tadeusz M³ynarski w Politechnice Krakowskiej, a mgr in¿. Waldemar Ko³kiewicz w Instytucie Poltegor we Wroc³awiu).

Katedra Samochodów i Ci¹gników wraz z ca³ym sk³adem osobowym we-sz³a w sk³ad Wydzia³u Mechanicznego i póŸniej zmieni³a nazwê na Katedrê Budowy Nadwozi. Z Katedry Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechani-zmów mgr in¿. Felicjan Szymankiewicz i mgr in¿.Kazimierz Ziemiañski we-szli w sk³ad osobowy Katedry Elementów Maszyn Wydzia³u Mechanicznego. Zak³ad Teorii Mechanizmów i Maszyn wraz z ca³ym sk³adem osobowym powróci³ do Katedry Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów z kierownikiem prof. nadzw. drem in¿. Jerzym Teisseyrem.

Wydzia³ podczas swojej dzia³alnoœci wyda³ 194 dyplomy.

Liczba dyplomów ukoñczenia studiów wy¿szych na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa

Dyplomy In¿ynierskie

Rok Studium Magisterskie Razem

Dzienne 2-letnie 1956 2 87 89 1957 52 6 2 60 1958 31 – 1445 £¹cznie 85 93 16 194 178

Po zniesieniu Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa w gmachu D-2 znalaz³ sie-dzibê Wydzia³ In¿ynierii Sanitarnej.

VII. Dyplomy

Spoœród wszystkich absolwentów dyplomy nr 1 na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa otrzyma³y osoby:

1956 studia in¿ynierskie dzienne Rzepecki Antoni 1956 dwuletnie studium in¿ynierskie Wróblewski Edward 1957 studia magisterskie dzienne Nowak Erwin

U³o¿ona alfabetycznie lista osób, które otrzyma³y dyplomy ukoñczenia stu-diów.

Rok 1956, dyplomy in¿ynierskie

Dyplomy ukoñczenia studium dziennego: 1. Rzepecki Antoni

2. Œwierc Ernest

Dyplomy ukoñczenia dwuletniego studium mechanizacji rolnictwa: 1. Baczyñski Tadeusz 2. B¹czkowski Stanis³aw 3. Bednarski Jan 4. Bielawski Marian 5. Biernat Zdzis³aw 6. Bogacki Konstanty 7. Bolek Ferdynand 8. Borowiecki Wac³aw 9. Borowski Kazimierz 10. Brachaczek Zdzis³aw 11. Buczek Wies³aw 12. Chmielak Julian 13. Cichowski Stanis³aw 14. Ciszewski Tadeusz 15. Czeremañski Jerzy 16. Dole¿ych Leon 17. Domagalski Leonard 18. Duda Jan 19. Dyja Zdzis³aw 20. Faryniarz Jan 21. Ferdyn Ryszard 22. Gibowski Stanis³aw 23. Gientka Andrzej 24. Gogola W³adys³aw 25. Górski Mieczys³aw 26. Grabek Zdzis³aw 27. Gryczyñski Kazimierz 28. Gutowski Ryszard 29. Jachowicz Stefan 30. Jakubczyk Józef

Dyplom nr 1 ukoñczenia studiów magisterskich

31. Janus Ryszard 32. Kamiñski Adolf 33. Kamiñski Ryszard 34. Karczewski Henryk 35. Karwowski Czes³aw 36. Kiepas Tomasz 37. Kmiecik Ireneusz 38. Korzeniowski Boles³aw 39. Kowalczyk Jan 40. Krycia Marian 41. Krystyniak Andrzej 42. Krzyk Marian 43. Kupczyk Marian 44. Laskowski Jerzy 45. Liszewski Jerzy 46. Ludwig Jan 47. Malinowski Marian 48. Ma³ecki Jan 49. Ma³owicz Marek 50. Mieszkowski Jan 51. Misiak Bogus³aw 52. Mistarz Jan 53. Mistarz Stanis³aw 54. Mrowiec Tadeusz 55. Nienartowicz Romuald 56. Nowacki Stanis³aw 57. Olszewski Jerzy 58. Panicz Eugeniusz 59. Pawlusek Bronis³aw 60. Prawdzik Józef 61. Rachubik Józef 62. Racki Jerzy 63. Rasa³a Jerzy 64. Rogalski Stefan 65. Rusek Jan 66. Rzepka Stefan 67. Sarecki Franciszek 68. Sielski Franciszek 69. S³owik Janusz 70. Solarz Kazimierz

80. Wojtowicz Henryk 81. Wójcik Marian 82. Wróblewski Edward 83. Zaj¹c Czes³aw 84. Zarzycki Waldemar 85. Zdoñczyk Wiktor 86. Z³otkowski Wojciech 87. ¯y³a Bronis³aw 1. Badura Herbert 2. Bartnicki Ryszard 3. B¹k Mieczys³aw 4. Bielecki Micha³ 5. Bil Henryk 6. Budzyñski Tadeusz 7. Celmerowski Czes³aw 8. Chlebek Teodor 9. Dembowy Edward 10. Drimer Marceli 11. Goldfarb Aleksander 12. Go³ofit Albert 13. Grabiec Florian 14. Grubiak W³adys³aw 15. Jarmu¿ek Stanis³aw 16. Karaban Aleksander 17. Kardasiñski Franciszek 18. Kiciñski Zbigniew 19. Kohut Micha³ 20. Lachs Adam 21. Lenart Stefan 22. Ligêza Olgierd 23. £oziñski Bogdan 24. £ukasiak Mieczys³aw 25. Markiewicz Franciszek 26. Maziarski Jerzy 27. Merta Mieczys³aw 28. Misiak Zenon 29. Nawojski Antoni 30. Nizinkiewicz Henryk 31. Nowakowski Pawe³ 32. Orze³ Franciszek 33. Paczek Janina 34. Pawlica Henryk 35. Pi¹tkowski Andrzej 36. Piechota Ryszard 37. Pieczykolan Maria 38. Ri Rak Rim 39. Rosiñski Jerzy 40. Rubinkowski Henryk 41. Rymarowicz Marian 42. Sadowski Stanis³aw 43. Stachurski Czes³aw 44. Stefañczyk Jan 45. Surma Bronis³aw 46. Szuk³ow Igor

Rok 1957, dyplomy magisterskie

1. Kuczabski W³adys³aw 2. Nowak Erwin

Rok 1957, dyplomy in¿ynierskie

Dyplomy ukoñczenia studium dziennego 71. Stefaniak Franciszek 72. Susajew Henryk 73. Szpiganowicz Antoni 74. Szudelski Jan 75. Œmigielski Wies³aw 76. Tatarczuk Roman 77. Terpiñski Ryszard 78. Uchmanowicz Andrzej 79. Wêglarz Stanis³aw

1. Aleksiejuk Konstanty 2. Bogdan Jerzy 3. Bortel Jerzy 4. Cieœla Bazyli 5. Czechowski Robert 6. Gaw³owski Tadeusz 7. Halladin Ryszard 8. Jêdraszczyk Józef 9. Joch Tadeusz 10. Koba Mieczys³aw 11. Konieczny Ludwik 12. Konop Zygmunt 13. Konopka Bogumi³ 14. Kose³ka Jan 15. Kowal Alojzy 16. Krzysztofiak Stanis³aw

Rok 1958, dyplomy in¿ynierskie

Dyplomy ukoñczenia studium dziennego 1. Cieœlak Mieczys³aw 2. Durzyñski Tadeusz 3. Kitzol Benon 4. Trybucki Henryk 5. W¹sik Franciszek 6. Wydmuch Waldemar 1. Berowiak Kazimierz 2. Bia³ek Stanis³aw 3. Czmuchowski Adam 4. Dul Bronis³aw 5. Kalisz W³adys³aw 6. Kozio³ Stanis³aw 7. Majcherkiewicz Jan 8. Nowak Henryk 9. Richter Helmut 10. Sycz Jan 11. Œwi¹tkowski Romuald 12. Tatarek Bogdan 13. Zieliñski Jacek 14. Zygarowicz Marian

Rok 1958, dyplomy magisterskie

17. Leœniewski Franciszek 18. Lubiniecki Józef 19. Marczewski Franciszek 20. Mazurek W³adys³aw 21. Nowakowska Maria 22. Popow Marian 23. Rudzka Apolonia 24. Salach Witold 25. Seredyn Czes³aw 26. Suchowski Marian 27. Wac³awowicz Kazimierz 28. Wicher Boles³aw 29. Wojtasik Irena 30. Wo³odko Stanis³aw 31. Zaj¹czkowski Stanis³aw

VIII. Pos³owie

Spojrzenie po piêædziesiêciu latach

1. Straty i korzyœci Wydzia³u Mechanicznego

wynik³e z powo³ania i zniesienia

Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa

Utworzenie w roku 1953 Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa odby³o siê ko-sztem Wydzia³u Mechanicznego, ale zniesienie go po piêciu latach dzia³alno-œci przynios³o korzydzia³alno-œci Wydzia³owi, który wczeœniej uleg³ os³abieniu. Jest to wiêc bilans tych zale¿noœci, w sposób poœredni ³¹cz¹cych siê z histori¹ Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa.

Pokazano ju¿, ¿e dzia³alnoœæ Wydzia³u oparta by³a na dwóch katedrach wy-dzielonych z Wydzia³u Mechanicznego: Katedrze Maszyn Rolniczych z dem Teorii Mechanizmów oraz Katedrze Samochodów i Ci¹gników z Zak³a-dem Motoryzacji. Do Wydzia³u nale¿a³y te¿ trzy katedry tworzone z myœl¹ o nowym wydziale. Pierwsz¹ z nich – Katedrê Eksploatacji Samochodów i Ci¹-gników utworzono jeszcze na Wydziale Mechanicznym, dwie, tj. Katedra Eks-ploatacji Maszyn Rolniczych oraz Katedra Maszynoznawstwa Ogólnego i Teo-rii Mechanizmów powsta³y ju¿ na nowym wydziale.

Rozpatruj¹c aspekt strat Wydzia³u Mechanicznego na skutek utworzenia nowego wydzia³u, mo¿na jednoznacznie mówiæ tylko o jednej Katedrze Ma-szyn Rolniczych, na której oparty by³ Oddzia³ MaMa-szyn Rolniczych na Wydzia-le Mechanicznym. Sama Katedra Maszyn Rolniczych obs³ugiwa³a tylko spe-cjalnoœæ maszyny rolnicze, istniej¹cy natomiast przy katedrze Zak³ad Teorii Mechanizmów œwiadczy³ us³ugi dydaktyczne dla ca³ego Wydzia³u Mechanicz-nego. Utworzenie wydzia³u z oddzia³u oznacza³o wiêc zlikwidowanie dydak-tyki zwi¹zanej z maszynami rolniczymi na Wydziale Mechanicznym i w tym sensie oraz kadrowo zubo¿y³o wydzia³ macierzysty. Zak³ad Teorii Mechanizmów mia³ charakter ogólny i przeniesienie go organizacyjnie do innej katedry i na

Druga katedra Wydzia³u Mechanicznego, któr¹ w³¹czono do Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa – Katedra Samochodów i Ci¹gników z Zak³adem Moto-ryzacji pozosta³a w budynku Nowym Mechanicznym, obecnie budynek B-5 Wy-dzia³u Mechanicznego, przy ul. £ukasiewicza 7/9 i kadra naukowo-dydaktyczna prowadzi³a zajêcia dydaktyczne dla obu wydzia³ów. Mo¿na wiêc mówiæ o zmia-nie iloœciowej kadry nauczaj¹cej, ale zmia-nie jakoœci procesu dydaktycznego na Wydziale Mechanicznym. Bior¹c pod uwagê zmiany kadrowe wynik³e z przeniesienia tych dwóch katedr, mo¿na stwierdziæ, ¿e ruchy te spowodo-wa³y ubytek w kadrze Wydzia³u Mechanicznego w osobach: z-cy prof. mgr. in¿. Zbis³awa Martiniego z Katedry Maszyn Rolniczych i prof. nadzw. mgr. in¿. Ry-szarda Podarewskiego, a po jego odejœciu w roku 1956 do Warszawy i zast¹-pieniu go w roku 1957 przez prof. mgr. in¿. Jerzego Teisseyre’a z Katedry Sa-mochodów i Ci¹gników. Pozosta³a kadra naukowo-dydaktyczna legitymowa-³a siê stopniem naukowym mgr. in¿. i zajmowalegitymowa-³a stanowiska: adiunkta (dwie osoby) i starszego asystenta (dwie osoby).

Trzy nowo utworzone katedry przeznaczone by³y wy³¹cznie do obs³ugi Wy-dzia³u Mechanizacji Rolnictwa. Katedra Eksploatacji Samochodów i Ci¹gników oraz Katedra Eksploatacji Maszyn Rolniczych mia³y charakter nowatorski na Politechnice Wroc³awskiej, natomiast Katedra Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów by³a powieleniem Katedry Elementów Maszyn Wydzia³u Mechanicznego i prowadzi³a podobn¹ dzia³alnoœæ: czêœci maszyn (podstawy konstrukcji maszyn), rysunek techniczny (zapis graficzny) i maszynoznawstwo jako ogóln¹ wiedzê o maszynach. Te trzy katedry, jako tworzone dla nowego Wydzia³u, nie uszczupli³y potencja³u naukowego i dydaktycznego Wydzia³u Mechanicznego, nie by³y bowiem tworzone z jego zasobów.

Osobnego omówienia wymaga udzia³ osób spoza Wydzia³u, pracuj¹cych w strukturach Wydzia³u. Pierwszym dziekanem (1953–1956) by³ przeniesiony wraz z Katedr¹ Maszyn Rolniczych z-ca prof. mgr in¿. Zbis³aw Martini. Ze wzglêdu na szczup³oœæ w³asnej kadry Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na-stêpnym dziekanem (1956–1958) zosta³ z-ca prof. kand. nauk tech. in¿. Marek Zakrzewski z Laboratorium Wytrzyma³oœci Materia³ów, a prodziekanami ko-lejno: dr Stefan Drobot (1954–1956) z Katedry Matematyki i mgr in¿. Rudolf Haimann (1956–1958) z Katedry Technologii Metali. Te trzy jednostki organiza-cyjne wchodzi³y w sk³ad Wydzia³u Mechanicznego. Cz³onkami Rady Wydzia-³u by³y tak¿e, na ró¿nych etapach pracy Rady, osoby z innych jednostek

orga-nizacyjnych Uczelni: prof. W³adys³aw Œlebodziñski, dr Stefan Drobot, mgr in¿. Tadeusz Waszkiewicz, mgr Anna Szaynok, mgr in¿. Antoni Kidybiñski, mgr Walentyna Bo¿ko, mgr Jan Cygan, mgr in¿. Henryk Florek, z-ca prof. Marek Zakrzewski, mgr in¿. Rudolf Haimann. Porównuj¹c udzia³ kadry z Wydzia³u Mechanicznego i innych jednostek organizacyjnych Uczelni (9 osób) do liczby pracowników Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa (10 osób), wchodz¹cych na ró¿-nych etapach pracy Rady w sk³ad tej Rady, trzeba jednoznacznie stwierdziæ, ¿e udzia³ ten by³ znaczny i Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa – wspierany przez Wydzia³ Mechaniczny – os³abia³ tym samym swoj¹ kondycjê.

Mimo wsparcia z zewn¹trz, dzia³aj¹cy przez piêæ lat Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa nie okrzep³ na tyle, by móg³ rywalizowaæ z wydzia³ami o takim sa-mym profilu, utworzonymi na innych uczelniach. Przegra³ rywalizacjê z Wy-dzia³em Mechanizacji Rolnictwa na Politechnice Poznañskiej. Wydzia³ zniesio-no w roku 1958. Trzy katedry specjalistyczne: Maszyn Rolniczych, Eksploatacji Maszyn Rolniczych oraz Napraw Maszyn Rolniczych i Ci¹gników przeniesio-no do Poznania, tworz¹c jeden silny oœrodek przygotowuj¹cy in¿ynierów bu-dowy i eksploatacji maszyn rolniczych.

Po zniesieniu Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa na Wydzia³ Mechaniczny przesz³a Katedra Samochodów i Ci¹gników z ca³ym sk³adem osobowym, z kierownikiem prof. mgr. in¿. Jerzym Teisseyre, adiunktem mgr. in¿. Janem Aleksandrowskim i dwoma starszymi asystentami mgr. in¿. Zygmuntem Bart-kowiakiem i mgr. in¿. Stefanem Mrowcem. Katedra ta powróci³a wiêc na Wy-dzia³ niemal w takim sk³adzie, w jakim zosta³a w roku 1953 przeniesiona na Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa. Katedrê Maszynoznawstwa Ogólnego i Te-orii Mechanizmów przeniesiono w sposób odmienny. Pozosta³a tylko nazwa katedry, a obsada personalna uleg³a ca³kowitej wymianie. Do Poznania prze-sz³a jedna osoba: adiunkt mgr in¿. Kazimierz Lasko. Do Katedry Elementów Maszyn Wydzia³u Mechanicznego przeszed³ st. asystent mgr in¿. Felicjan Szy-mankiewicz i asystent mgr in¿. Kazimierz Ziemiañski. Do katedry tej prze-szed³ te¿ asystent mgr in¿. Zygmunt Nowaczyñski z Katedry Maszyn Rolni-czych. Pozostali znaleŸli zatrudnienie poza Politechnik¹. W katedrze zatem nie pozosta³ ¿aden by³y jej pracownik, natomiast nazwê katedry przej¹³ Za-k³ad Teorii Mechanizmów i funkcjonowa³ pod nazw¹ katedry. W sZa-k³ad kate-dry wchodzili wiêc teraz: adiunkt mgr in¿. Konrad Wolny, st. asystent mgr in¿. Stefan Miller i asystent mgr in¿. Andrzej Dankowski. W tym przypadku te¿ nie mo¿na mówiæ o znacznych zyskach kadrowych do stanu z roku 1953, tj. przeniesienia Zak³adu Teorii Mechanizmów z Wydzia³u Mechanicznego na Wydzia³ Mechanizacji Rolnictwa. Trzeba jednak wspomnieæ o drodze nauko-wej tych osób, które przesz³y na Wydzia³ Mechaniczny w nastêpstwie znie-sienia Wydzia³u Mechanizacji Rolnictwa jako pracownicy lub pe³ni¹cy funk-cje na zniesionym Wydziale, a delegowani z Wydzia³u Mechanicznego (patrz:

ploatacji Maszyn. Ta zmiana nazwy katedry by³a wynikiem zmiany zaintere-sowañ naukowych jej kierownika. Pracownicy uzyskali stopnie naukowe doktora n.t. i zmienili miejsca pracy. Dr in¿. Jan Aleksandrowski przeszed³ do Wy¿szej Szko³y Rolniczej, tam uzyska³ stopieñ naukowy doktora habilitowa-nego i stanowisko docenta. Dr in¿. Zygmunt Bartkowiak odszed³ ze szkolnic-twa wy¿szego, a dr in¿. Stefan Mrowiec przeszed³ do pracy naukowo-dydak-tycznej w Wy¿szej Szkole In¿ynierskiej w Zielonej Górze. Nast¹pi³a wiêc ca³kowita wymiana m³odszej kadry naukowej. Kierownikiem tej jednostki orga-nizacyjnej, a¿ do przejœcia na emeryturê w roku 1988, pozosta³ prof. zw. dr in¿. Jerzy Teisseyre. Bilans strat i korzyœci dla Wydzia³u Mechanicznego jest zero-wy w przypadku tej katedry, ale trzeba podkreœliæ, ¿e powrót prof. Jerzego Teisseyre’a na Wydzia³ Mechaniczny da³ Profesorowi wiêksze mo¿liwoœci twór-czych dzia³añ. Obserwuj¹c drogê naukow¹ (stworzy³ szko³ê naukow¹ teorii i zastosowañ struktur wielowarstwowych) i wk³ad prof. Teisseyre’a w rozwój m³odej kadry naukowej (wypromowa³ 12 doktorów n.t.), trzeba bezspornie stwierdziæ, ¿e Profesor w znacz¹cej mierze podniós³ rangê Wydzia³u Mecha-nicznego (patrz: Biografie).

Katedra Elementów Maszyn, do której przesz³y trzy osoby z Wydzia³u Me-chanizacji Rolnictwa, zmieni³a sw¹ nazwê na Czêœci Maszyn, potem na stawy Konstrukcji Maszyn, a obecnie jako naukowo-dydaktyczny Zak³ad Pod-staw Konstrukcji i Tribologii wchodzi w sk³ad Instytutu Konstrukcji i Eksploa-tacji Maszyn Wydzia³u Mechanicznego. Mgr in¿. Felicjan Szymankiewicz z Katedry Maszynoznawstwa Ogólnego i Teorii Mechanizmów uzyska³ stopieñ naukowy doktora n.t. i stanowisko docenta. Zaj¹³ siê wytrzyma³oœci¹ porowa-tych tworzyw sztucznych rdzeni struktur wielowarstwowych oraz uk³adami przenoszenia i wytracania energii. Wypromowa³ 7 doktorów n.t. W 1991 roku przeszed³ na emeryturê i nadal wspó³pracuje z Instytutem Konstrukcji i Eks-ploatacji Maszyn (patrz: Biografie). Mgr in¿. Kazimierz Ziemiañski z tej samej katedry uzyska³ stopieñ naukowy doktora n.t. i tytu³ naukowy profesora oraz stanowisko profesora zwyczajnego. Wypromowa³ 6 doktorów n.t. Zajmowa³ siê tribologi¹ i zastosowaniem tworzyw sztucznych w budowie maszyn, szczególnie w wêz³ach ciernych. Przeszed³ na emeryturê w roku 1997 i do koñca ¿ycia, tj. do roku 2002 pracowa³ w Instytucie Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydzia³u Mechanicznego (patrz: Biografie). Mgr in¿. Zygmunt Nowaczyñski z Katedry Maszyn Rolniczych uzyska³ stopieñ naukowy doktora n.t. i stanowisko adiunkta.