Medycyna Wet. 2006, 62 (11) 1215
Artyku³ przegl¹dowy Review
Enteropatogenne wirusy wywo³uj¹ce biegunki, gor¹cz-kê oraz wymioty u dzieci po raz pierwszy zidentyfikowa³ i opisa³ Bishop i wsp. (11) w 1973, w punktatach pobra-nych z b³ony luzowej dwunastnicy dziewiêciorga dzieci z zapaleniem ¿o³¹dka i jelit. Od tego czasu na ca³ym wie-cie trwaj¹ intensywne badania nad wirusowymi czynnika-mi etiologicznyczynnika-mi ostrych biegunek u dzieci. Wed³ug da-nych Centers for Disease Control and Prevention (CDC), w USA rocznie rejestruje siê od 20 do 40 zgonów na 50 000 hospitalizowanych dzieci. W Polsce rocznie zaka¿enia wi-rusowe przewodu pokarmowego diagnozuje siê u ok. 5000 osób doros³ych i niemal 6000 dzieci w wieku do lat 2 (2). Rotawirusy (RV) na-le¿¹ do rodziny Reoviri-dae (respiratory enteric orphan sieroce wirusy oddechowe i jelitowe). Wirion ma sy-metriê kubiczn¹ i w mikroskopie elektronowym kszta³tem przy-pomina ko³o (rota = ko³o) (ryc. 1).
HRV (human rotavirus) maj¹ wielkoæ od 60 do 70 nm. Nie posiadaj¹ otoczki lipidowej. Kapsyd wirusa zbudowany jest z dwóch warstw. Genom wirusa stanowi dwuniciowa cz¹steczka RNA (dsRNA) sk³adaj¹ca siê z 11 segmentów (ryc. 2). Ka¿dy segment koduje jedno bia³ko. Na pod-stawie ró¿nic w masie cz¹steczkowej wirusowe RNA mo¿na podzieliæ na segmenty o du¿ej masie cz¹steczkowej (segmenty 1-4), redniej masie
(seg-menty 5-9) oraz o niskiej masie cz¹steczkowej (seg(seg-menty 10-11). Badania Leninga z wykorzystaniem metody PAGE wykaza³y, ¿e masa cz¹steczkowa poszczególnych segmen-tów jest ró¿na u ró¿nych izolasegmen-tów HRV (11). Ze wzglêdu na ró¿nice w budowie i masie cz¹steczkowej segmentów RNA wyró¿niono tzw. elektrofenotypy, które cechuj¹ siê odmienn¹ prêdkoci¹ migracji w ¿elu podczas elektrofore-zy. Elektrofenotypów nie nale¿y jednak uto¿samiaæ z sero-typami.
W celu dok³adnego poznania zarówno budowy, jak i funkcji poszczególnych genów nale¿a³o przeprowadziæ sekwencjonowanie ca³ego genomu wirusa. W 1990 opub-likowano pe³n¹ sekwencjê genomu HRV szczepu SA-11 nale¿¹cego do grupy A rotawirusów (tab. 1).
Genom rotawirusów bogaty w adeninê i uracyl ma d³u-goæ 18 555 pz, gdzie tylko 6,3% to sekwencje niekoduj¹-ce. Analiza terminalnych sekwencji segmentów RNA
wy-Struktura rotawirusów czynnika etiologicznego
infekcji pokarmowych u cz³owieka
EWELINA BIGORAJ, BEATA MIZAK, JOANNA KRÓL
Zak³ad Wirusologii ¯ywnoci i rodowiska Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego Pañstwowego Instytutu Badawczego, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy
Bigoraj E., Mizak B., Król J.
Rotaviruses structure the etiological agent of human gastroenteritis
Summary
Rotavirus gastroenteritis has been recognized as the most important cause of acute diarrhea in children between 6 months and two-years-of-age in industrialized countries. Rotaviruses are classified as a genus within Reoviridae family and have a characteristic wheel-like shape. The concentric icosahedral viral capsid, 60-70 nm in diameter, is made up of two protein layers and encloses 11 segments of genomic double-stranded RNA. Each segment of RNA represents one gene that encodes a virus-specific protein. Rotaviruses also contain the spike protein VP4 and a major capsid component, VP7, both of which are responsible for their entry into a cell. Natural infection reduces the incidence and severity of subsequent episodes, rotavirus diarrhea might be controlled through vaccination. Serotype-specific immunity may play a role in protection from the disease.
Keywords: rotavirus, capsid proteins, protein functions
Ryc. 1. Rotawirusy w mikroskopie elektronowym (9)
Ryc. 2. Struktura wirionu rotawirusów
Medycyna Wet. 2006, 62 (11) 1216
kaza³a, ¿e posiadaj¹ one takie same struktury, ³¹cznie ze znajduj¹c¹ siê na koñcu 5 struktur¹ cap. Konserwatywny oktanukleotyd (5-AUGUGACC-3) znajduj¹cy siê na koñ-cu 3 nici + zosta³ stwierdzony w rotawirusach: ludzkim, bydlêcym oraz wiñ (11). Drugorzêdowa struktura rotawi-rusowego mRNA odgrywaæ mo¿e istotn¹ rolê w replikacji i translacji genomu wirusa. Schemat procesu replikacji ro-tawirusów przedstawiono na ryc. 3.
Genom koduje zarówno bia³ka strukturalne wirusa (VP viral proteins), jak i bia³ka niestrukturalne (NSP non-structural proteins). Do g³ównych bia³ek kapsydu zalicza siê glikoproteinê VP7 oraz bia³ko VP4. VP7 jest bia³kiem glikozylowanym (bia³ko G), o masie cz¹steczkowej oko³o 37 kDa, kodowanym przez gen 9 zlokalizowany miêdzy 49. a 1026. nukleotydem (6). Glikozylacja (przy³¹czanie reszt cukrowych mannozy) zachodzi w retikulum endo-plazmatycznym (ER). Nie wiadomo natomiast, któr¹ czê-ci¹ glikoproteina przy³¹czona jest do ER. Jest to bia³ko bêd¹ce determinantem wirulencji, zawieraj¹ce szeæ regio-nów antygenowych. W sekwencji aminokwasowej wyró¿-niono dwa regiony hydrofobowe: H1 (aa 6-23) oraz H2 (aa 32-48). Badania wykaza³y, ¿e mutacje delecyjne w re-gionie hydrofobowym H2 powoduj¹ jego niestabilnoæ i nie mo¿e ono byæ utrzymywane w ER. Mo¿e jednak byæ trans-portowane bez wzglêdu na to, czy jest glikozylowane, czy nie. VP7 prawdopodobnie odgrywa istotn¹ rolê w wi¹za-niu wirusa do komórki gospodarza poprzez odbieranie syg-na³ów komórkowych (wi¹zanie jonów Ca2+) (4).
Wyka-za³y, ¿e bia³ko G mo¿e wi¹zaæ jony Ca2+ bez obecnoci
in-nych bia³ek, a utrzymanie odpowiedniego poziomu jonów zapewnia prawid³ow¹ stabilnoæ OM (b³ona zewnêtrzna) (11).
Bia³ko VP4 o masie cz¹steczkowej 88 kDa jest kodowa-ne przez gen segmentu 4, po³o¿ony miêdzy 10. a 2337. nukleotydem. Posiada ono aktywnoæ proteazy i odgrywa istotn¹ rolê we wczesnych etapach oddzia³ywañ miêdzy wi-rusem a powierzchni¹ komórki gospodarza (wi¹zanie re-ceptora, wnikanie do komórki) (7, 14). Badania wykaza³y obecnoæ interakcji pomiêdzy tym bia³kiem a bia³kiem VP6 rdzenia. W wyniku trawienia trypsyn¹ bia³ko VP4 ciête jest na dwie podjednostki. PodjednostkaVP8 (28 kDa) pod-jednostka ta posiada domenê hemaglutyniny (93-208 aa)
zachodz¹c¹ na region antygenowy (79--192 aa) (6, 9). Zwierzêce rotawirusy (np.: ma³pi SA-11 lub bydlêcy NCDV) mog¹ aglutynowaæ ludzkie erytrocyty, podczas gdy ludzkie rotawirusy nie po-siadaj¹ ju¿ takiej zdolnoci. Glikopory-ny wystêpuj¹ce w ludzkich erytrocytach hamuj¹ ekspresjê VP4, bia³ka uwa¿ane-go za rotawirusowy receptor erytrocytów. HRV wykazuj¹ zdolnoæ aglutynacji tyl-ko erytrocytów pobranych od jednodnio-wych kurcz¹t, co prawdopodobnie zale¿-ne jest od kwasów sialowych (11). Pod-jednostka VP5 (60 kDa) obejmuje re-gion przypuszczalnie odpowiedzialny za fuzjê komórek (384-401 aa) (4).
Kolejn¹ grup¹ bia³ek HRV s¹ bia³ka rdzenia, do których zalicza siê: VP2, VP6, VP1, VP3. Bia³ko VP2 (T1) o ma-sie 102 kDa jest kodowane przez gen seg-mentu 2, zlokalizowany miêdzy 17. a 2659. nukleotydem. Wykazano, ¿e bia³ko VP2 posiada zdolnoæ wi¹zania RNA. Jest to wi¹zanie niezale¿ne od sek-wencji, ale ssRNA jest czêciej wi¹zane ni¿ dsRNA (16). Dziêki obecnoci struktury zamka leucynowego stanowi czêæ kompleksu replikacyjnego. Wykazano niespecyficz-ne oddzia³ywania miêdzy tym bia³kiem a bia³kiem VP5.
G³ównym bia³kiem wewnêtrznego kapsydu jest VP6 (T13). Kodowane jest przez gen segmentu 6, a jego masa cz¹steczkowa wynosi 48 kDa. Otwarta ramka odczytu znaj-duje siê miêdzy 24. a 1214. nukleotydem. Jest to bia³ko posiadaj¹ce w³aciwoci hydrofobowe, o strukturze krys-talicznej z homotrimeryczn¹ struktur¹ 4°. Istotnym faktem jest to, ¿e podczas infekcji rotawirusowej najsilniejsza od-powied immunologiczna skierowana jest w³anie przeciw-ko bia³ku VP6. Poziom przeciwcia³ IgM wzrasta szybprzeciw-ko i utrzymuje siê na wysokim poziomie nawet do 4 miesiêcy po ust¹pieniu objawów (11). t n e m g e S A N R D³u(pgzo)æ Kobdioaw³kaone D³(uagao)æ a s a M a w o k z c e t s ¹ z c ) a D ( Miejscewystêpowania 1 3302 VP1 1088 125128 Bia³kordzenia 2 2690 VP2 1881 102698 Bia³kordzenia 3 2591 VP3 1835 198142 Bia³kordzenia 4 2362 VP4 1776 186775 Bia³kokapsyduzewnêrtznego 5 1611 NSP1 1495 158484 Bia³koniesrtukturalne 6 1356 VP6 1397 144903 Bia³kordzenia 7 1104 NSP3 1312 136072 Bia³koniesrtukturalne 8 1059 NSP2 1317 136629 Bia³koniesrtukturalne 9 1062 VP7 1326 137198 Bia³kokapsyduzewnêrtznego 0 1 1751 NSP4 1175 120309 Bia³koniesrtukturalne 1 1 1667 NSP5 1198 121772 Bia³koniesrtukturalne
Tab. 1. Bia³ka oraz segmenty rotawirusa szczepu SA-11 z grupy A (16)
ENZYMY WIRUSOWE
MACIERZYSTE dsRNA NIÆ (+) RNA BIA£KA
CZÊŒCIOWE SK£ADANIE CZ¥STEK WIRUSA
NIÆ (–) RNA (KOMPLEMENTARNA)
WIRUS POTOMNY
Medycyna Wet. 2006, 62 (11) 1217 Proteina VP1 jest najwiêkszym bia³kiem HRV i ma masê
cz¹steczkow¹ 125 kDa. Bia³ko to kodowane jest przez gen segmentu 1 zlokalizowany miêdzy 18. a 3282. nukleoty-dem. Jest to RNA-zale¿na polimeraza RNA, stanowi¹ca czêæ kompleksu replikacyjnego. Ma ona zdolnoæ do wi¹-zania siê do koñca 3 cz¹steczki mRNA, stanowi¹c razem z bia³kiem VP3 czêæ wirionowego kompleksu transkryp-cyjnego.
Bia³ko VP3 (Cap) kodowane jest przez gen segmentu 3. Ma ono masê cz¹steczkow¹ 98 kDa i pe³ni szereg funkcji: metylotransferazy, guanylotransferazy, czêæ wirusowego kompleksu transkrypcyjnego razem z bia³kiem VP1, nie-specyficznie wi¹¿e siê z ssRNA.
Do bia³ek niestrukturalnych rotawirusów nale¿¹: NSP1, NSP2, NSP3, NSP4 oraz NSP5.
Bia³ko NSP1 jest produktem genu segmentu 5 i ma masê cz¹steczkow¹ 58,654 kDa. Asocjuje z cytoszkieletem ko-mórkowym. Zawiera dwa motywy tzw. palców cynko-wych bogatych w cysteinê. Ma ono zdolnoæ wi¹zania siê do koñca 5 mRNA i oddzia³ywuje na czynnik regulatoro-wy IFN.
Bia³ko NSP2 (VIP) niespecyficznie wi¹¿e siê z ssRNA. Posiada ono masê cz¹steczkow¹ 36,7 kDa i jest kodowane przez gen segmentu 8. Bia³ko to ma aktywnoæ ATPazy. Posiada ono krystaliczn¹ strukturê HIT-like fold (struktura alfa-beta(3)-alfa-beta(2); 3 warstwy: alfa/beta/alfa). Jego oktameryczna forma bierze udzia³ w destabilizacji helixu oraz w wi¹zaniu RNA i ADP (11).
Bia³ko NSP3 o masie cz¹steczkowej 34,6 kDa kodowa-ne jest przez gen segmentu 7. Homodimer ten zdolny jest do wi¹zania poprzez grupê NH3 wirusowego RNA, nato-miast grup¹ COOH wi¹¿e czynnik transkrypcyjny eIF4G. Dziêki zdolnoci wi¹zania eIF4G bia³ko NSP3 zaanga¿o-wane jest w tworzenie kompleksu inicjacyjnego.
Bia³ko NSP4 ma masê 20,29 kDa i jest kodowane przez gen segmentu 10. Wykazuje ono nastêpuj¹ce aktywnoci: enterotoksyna, transmembranowa glikoproteina RER, bia³-ko wi¹¿¹ce Ca2+ i Sr2+.
Bia³ko NSP5 kodowane jest przez gen segmentu 11 i ma masê 21 kDa. Wi¹¿e siê ono niespecyficznie z ssRNA i od-dzia³ywuje na VP2, NSP2 i NSP6. Jest to autokatalityczna kinaza, której aktywnoæ jest wzmacniana przez interakcje z bia³kiem NSP2.
Bior¹c pod uwagê w³aciwoci immunogenne proteiny VP6, rotawirusy podzielono na 7 grup: A, B, C, D, E, F, G. Do dalszego ich podzia³u wykorzystano w³aciwoci za-równo proteiny VP7 wydzielaj¹c 14 serotypów G (G1-G14), jak równie¿ bia³kaVP4, co pozwoli³o na identyfikacjê ko-lejnych 12 serotypów P (P1-P12) (11). Stwierdzono, ¿e grupy A, B i C wykazuj¹ wysoki stopieñ homologii sekwen-cji aminokwasów, dochodz¹cy w niektórych przypadkach nawet do 60%. Przyjmuje siê, ¿e zmiennoæ serotypów wi-rusa jest spowodowana kilkoma czynnikami. Pierwszym z nich s¹ mutacje punktowe. Polimeraza RNA cechuje siê wysok¹ omylnoci¹ (104) i brakiem korekcyjnej
aktyw-noci egzonukleazy 3 ® 5. Kumulacja b³êdów w proce-sie replikacji skutkuje mutacjami. Drugim z nich jest wpro-wadzenie zwierzêcego wirusa do populacji ludzkiej. Bada-nia serologiczne wykaza³y, ¿e grupa B rotawirusów odpo-wiedzialna za zachorowania ludzi w Chinach pochodzi od zwierz¹t domowych. Wydaje siê, ¿e ród³em wirusa jest zanieczyszczona woda lub ¿ywnoæ. Analiza sekwencji genu koduj¹cego bia³ko VP7 rotawirusa psiego i kociego
wykaza³a wysok¹ homologiê, która mo¿e byæ przyczyn¹ miêdzygatunkowej transmisji. Trzecim czynnikiem s¹ re-aran¿acje genów. Zauwa¿ono, ¿e elektrofenotypy rotawi-rusów izolowanych od pacjentów rok po zachorowaniu s¹ ró¿ne od oryginalnych. Dzieje siê tak w wyniku rearan¿a-cji genów, przy czym najwiêcej zmian zaobserwowano w segmencie 5, 8, 10 oraz 11. Zrearan¿owane segmenty nie s¹ defektywne, mog¹ one zastêpowaæ prawid³owe seg-menty zachowuj¹c swoje funkcje.
Dla cz³owieka patogenne s¹ wirusy serotypów A, B oraz C, w szczególnoci za serotypów G1-G4 (ryc. 4) (16). Grupa A, wystêpuj¹ca na ca³ym wiecie, jest uznawana za g³ówny czynnik etiologiczny biegunek u dzieci, g³ównie u niemowl¹t, przy czym wiêksz¹ zachorowalnoæ obserwuje siê wród ch³opców. Rotawirusy grupy A dziel¹ siê na dwie podgrupy, z których przedstawiciele podgrupy II rzadziej wywo³uj¹ wymioty, czêciej gor¹czkê i s¹ bardziej zjadli-we od wirusów podgrupy I (12). Wirusy nale¿¹ce do sero-typu B s¹ najczêstsz¹ przyczyn¹ zachorowañ u osób doros-³ych (15). Przez wiele lat stwierdzono przypadki infekcji rotawirusem grupy B tylko w Chinach, gdzie powodowa³ on zachorowania tysiêcy osób, g³ównie w wieku od 10 do 40 lat. Ostatnio jednak odnotowano kilka przypadków za-chorowañ w Indiach (11). Uwa¿a siê, ¿e infekcja HRV gru-py B wywo³uje uszkodzenie w¹troby, którego wskanikiem jest podwy¿szona aktywnoæ enzymów w¹trobowych. Ro-tawirusy mog¹ równie¿ odgrywaæ rolê w etiologii takich zespo³ów chorobowych, jak: zespó³ hemolityczno-mocz-nicowy, zespó³ Reya, zapalenie trzustki z hipoglikemi¹, za-palenie mózgu, zaza-palenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz zespó³ nag³ej mierci niemowl¹t (SIDS) (14). Przypadki zaka¿eñ rotawirusami serotypu C odnotowano w Japonii i w Wielkiej Brytanii. Dotychczas u ludzi nie odnotowano zaka¿eñ rotawirusami nale¿¹cymi do serotypów D, E i F (15).
Rotawirusy charakteryzuj¹ siê zwykle du¿¹ stabilnoci¹ w rodowisku zewnêtrznym. S¹ oporne na zamra¿anie oraz inkubacjê przez 60 min. w temp. 56°C. W³aciwoci za-kane wirusów os³abia, miêdzy innymi, podchloryn sodu i alkohol etylowy.
ród³em zaka¿enia jest cz³owiek chory lub rekonwa-lescent. G³ówn¹ drog¹ szerzenia siê choroby jest droga pokarmowa (fekalno-oralna). Cz³owiek chory wydala z ka³em oko³o 100-1000 cz¹stek wirusa/ml ka³u, najwiêcej w pierwszych dniach choroby. Do wywo³ania objawów kli-nicznych wystarczy 10-100 cz¹stek wirusa (8). Okres wy-lêgania choroby wynosi rednio 2 dni. Na zaka¿enie podat-ne s¹ zwykle dzieci w wieku od 6 do 24 miesiêcy.
Zachoro-14% 3% 14% 5% 11% 53% Inne Mieszane G4 P(8) G3 P(8) G2 P(4) G1 P(8)
Ryc. 4. Czêstotliwoæ globalnego wystêpowania poszczegól-nych serotypów rotawirusów (5)
Medycyna Wet. 2006, 62 (11) 1218
wania u doros³ych s¹ bardzo rzadkie. Wirusy, namna¿aj¹c siê w przewodzie pokarmowym, uszkadzaj¹ b³onê luzo-w¹ jelit. Do najczêciej obserwowanych objawów klinicz-nych choroby nale¿¹: gor¹czka, nudnoci, wymioty i obfi-ta, wodnista biegunka, trwaj¹ca zwykle od 3 do 8 dni. Ro-tawirusy wytwarzaj¹ niestrukturaln¹ proteinê NSP4 (22 aa), uwa¿an¹ za pierwsz¹ zdefiniowan¹ wirusow¹ enterotoksy-nê. Bia³ko to powoduje zwiêkszony nap³yw jonów Ca2+
w kanale wapniowym Ca-zale¿nym. Efektem tego procesu jest zwiêkszona sekrecja chloru do wiat³a jelita i w konsek-wencji biegunka (14). Badania przeprowadzone w Goete-borg University dowodz¹, ¿e rotawirusy mog¹ stymulowaæ aktywnoæ jelitowych komórek nerwowych, które z kolei kontroluj¹ wydzielanie wody i jonów przez komórki na-b³onka jelit. Autorzy uwa¿aj¹, ¿e zaka¿one przez rotawiru-sy komórki gospodarza mog¹ wydzielaæ neuroprzekaniki, które zwiêkszaj¹ przepuszczalnoæ nab³onka jelitowego dla wody, co w konsekwencji prowadzi do biegunki. W toku badañ wykazano, ¿e zastosowanie u zaka¿onych rotawiru-sami zwierz¹t laboratoryjnych rodków hamuj¹cych aktyw-noæ neuronów spowodowa³o ust¹pienie biegunki. Daje to nadziejê na opracowanie w przysz³oci leków zapobiega-j¹cych ciê¿kim biegunkom wirusowym u dzieci (10).
Badania przeprowadzone we W³oszech (styczeñ 2000--grudzieñ 2002) dowiod³y, ¿e wystêpowanie infekcji rota-wirusowych w klimacie umiarkowanym ma charakter sezonowy i przypada na okres zimowy, od listopada do kwietnia (ryc. 5). W klimacie tropikalnym (gor¹cym) sezo-nowoci nie obserwuje siê (14).
W ostatnich latach prowadzone s¹ zaawansowane prace nad opracowaniem skutecznej szczepionki rotawirusowej. Najistotniejszymi z punktu zdrowia publicznego s¹ wirusy nale¿¹ce do grupy A. Podczas zaka¿enia rotawirusem do-chodzi do wytworzenia przeciwcia³ skierowanych g³ównie przeciwko bia³ku VP7 (antygen G). W zwi¹zku z tym, w 1998 w USA dopuszczono do stosowania doustnego ate-nuowan¹ szczepionkê zawieraj¹c¹ serotypy G1-G4 rotawi-rusa ludzkiego i ma³py rezus (Macaca mulatta). Okaza³o siê jednak, ¿e u 15 sporód miliona zaszczepionych nie-mowl¹t zaobserwowano niepo¿¹dane reakcje poszczepien-ne w postaci wg³obienia jelit. W zwi¹zku z tym szczepion-kê wycofano z rynku. W Chinach do immunizacji dzieci stosowana jest szczepionka piêciosk³adnikowa, zawieraj¹-ca rotawirus bydlêcy i jego bia³ka strukturalne. Obecnie trwaj¹ badania nad jej wprowadzeniem do obrotu w kra-jach rozwijaj¹cych siê, gdzie zachorowalnoæ wywo³ana zaka¿eniem rotawirusowym u dzieci jest du¿a. W 2004 r. w Meksyku wprowadzono do stosowania szczepionkê do-ustn¹, wymagaj¹c¹ dwukrotnego podania. Inne szczepion-ki, bêd¹ce w trakcie badañ laboratoryjnych, zawieraj¹
przede wszystkim pochodz¹cy od no-worodka szczep ludzkiego rotawirusa oraz ¿ywe izolaty ludzko-zwierzêce (1). Przewiduje siê wprowadzenie szcze-pionki do stosowania w Indiach, Brazylii i Indonezji. Dok³adna znajo-moæ budowy bia³ek wirionu i ekspresji poszczególnych genów rotawirusowych daje nadziejê na udoskonalenie metod diagnostycznych in-fekcji rotawirusowych, a takie na stworzenie opracowanie szczepionki, która pozwoli³aby na ograniczenie liczby za-chorowañ i miertelnoci u dzieci.
Pimiennictwo
1.Anon.: Pañstwowy Zak³ad Higieny, Instytut Naukowo-Badawczy Meldunek 1/B/03 o zachorowaniach na choroby zakane i zatruciach zwi¹zkami chemicz-nymi zg³oszonych w okresie od 16.01 do 31.01.2003 r.
2.Anon.: Pañstwowy Zak³ad Higieny Meldunek roczny 2004 o zachorowaniach na choroby zakane i zatruciach zwi¹zkami chemicznymi zg³oszonych w 2004 r. 3.Cook N., Bridger J., Kendall K., Iturriza Gomara M., El-Attar L., Gray J.: The
zoonotic potential of rotavirus. J. Infect. 2004, 48, 289-302.
4.Coulson B. S., Londrigan S. L., Lee D. J.: Rotavirus contains integrin ligand sequences and a disintegrin-like domain that are implicated in virus entry into cells. Proc. Natl Acad. Sci. 1997, 94, 5389-5394.
5.Gentsch J. R., Woods P. A., Ramachandran M., Das B. K., Leite J. P., Alfieri A.: Review of G and P typing results from a global collection of rotavirus strains: implication for vaccine development. J. Infect. Dis. 1996, 174, 30-36. 6.Gorziglia M., Hoshino Y., Buckler-White A., Blumentals I., Glass R., Flores J.,
Kapikian A. Z., Chanock R. M.: Conservation of amino acid sequence of VP8 and cleavage region of 84-kDa outer capsid protein among rotaviruses recove-red from asymptomatic neonatal infection. Proc. Natl Acad. Sci. 1986, 83, 7039--7043.
7.Gorziglia M., Larralde G., Kapikian A. Z., Chanock R. M.: Antigenic relation-ships among human rotaviruses as determined by outer capsid protein VP4. Proc. Natl Acad. Sci. 1990, 87, 7155-7159.
8.Korycka M.: Epidemiologia zaka¿eñ rotawirusowych u dzieci. Przegl¹d Epid. Pediatria 2001, 30, 91-93.
9.Kovacs-Nolan J., Yoo D., Mine Y.: Fine mapping of sequential neutralization epitopes on the subunit protein VP8 of human rotavirus. Biochem. J. 2003, 376, 269-275.
10.Lundgren O., Peregrin A., Persson K., Kordasti S., Uhnoo I., Svensson L.: Role of the enteric nervous system in the fluid and electrolyte secretion of rotavirus diarrhea. Science 2000, 21, 491-495.
11.Maunula L.: Molecular epidemiology of human rotaviruses a study in genetic diversity. Department of Virology Haartman Institute. Division of General Microbiology Department of Biosciences Faculty of Sciences University of Helsinki, Department of Virology Huch Laboratory Diagnostics. Academic dissertation 2001
12.M¹dry E., Krawczyñski M.: Rotawirusy. Patofizjologia i klinika zaka¿enia, leczenie i zapobieganie. Ped. Pol. 2001, 74, 259-265.
13.Medici M. C., Martinelli M., Arcangeletti M. C., Pinardi F., Dodi I., Virdis R., Abelli L. A., Aloisi A., Zerbini L., Valcavi P., Calderaro A., Bernasconi S., Izzi G. C., Dettori G., Chezzi C.: Epidemiological aspects of human rotavirus infections in chldren hospitalized with acute gastroenteritis in an area of nor-thern Italy. Acta BioMedica Ateneo Parmense 2004, 75, 100-106.
14.Pytrus T.: Czynniki etiologiczne ostrych biegunek u dzieci. Nowa Ped. 2002, 30, 55-57.
15.Smith J. F.: Rotaviruses infections. Med. Libr. 2005.
16.Umesh D., Parashar J., Bresee S., Gentsch J. R., Glass R. I.: Rotawirus. Emer. Inf. Dis. 1998, 4, 561-570.
17.Walker-Smith J., Murch S.: Diseases of the small intestine in childhood. J. Ped. Gas. Nut. 2003, 36, 314-315.
18.Zárate S., Cuadras M. A., Espinosa R., Romero P., Juárez K. O., Camacho--Nuez M., Arias C. F., López S.: Interaction of Rotaviruses with Hsc70 during cell entry is mediated by VP5. J. Vir. 2003, 77, 7254-7260.
Adres autora: mgr Ewelina Bigoraj, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy; e-mail: ewelina.bigoraj@piwet.pulawy.pl
Ryc. 5. Dystrybucja infekcji wywo³anych HRV zarejestrowana we W³oszech w latach 2000-2002
0 5 10 15 20 25 30 35 40 Liczba zachorowañ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Miesi¹ce
