Wpływ infrastruktury lotniczej na działalność usługową polskich portów lotniczych

Pełen tekst

(1)ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 95. Zeszyty Naukowe nr. 675. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Agnieszka Cholewa Katedra Opakowalnictwa Towarów. Marek Kurdziel LHC Lot Handling Cracow LTD. Wp∏yw infrastruktury lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà polskich portów lotniczych 1. Wprowadzenie Poprawa efektywnoÊci funkcjonowania infrastruktury transportu lotniczego oraz osiàgnićie jak najwy˝szych wskaêników oceny jest priorytetem polskiej polityki transportowej. Dzia∏ania te majà na celu wzmocnienie konkurencyjnoÊci polskich portów lotniczych na rynku europejskim w zakresie jakoÊci i efektywnoÊci Êwiadczonych us∏ug. Celem pracy jest zaprezentowanie wp∏ywu infrastruktury transportu lotniczego na dzia∏alnoÊç us∏ugowà polskich portów lotniczych.. 2. Infrastruktura transportu lotniczego Do infrastruktury lotniczej zalicza si´ infrastruktur´ punktowà, tj. porty lotnicze, oraz infrastruktur´ liniowà, na którà sk∏adajà si´ drogi lotnicze wyznaczone w przestrzeni powietrznej wraz z towarzyszàcà im infrastrukturà technicznà s∏u˝àcà do zapewnienia bezpieczeƒstwa transportu lotniczego. W wypadku przewozów lotniczych podstawowym elementem infrastruktury transportowej sà porty lotnicze, które muszà spe∏niaç odpowiednie standardy i normy techniczne oraz posiadaç w∏aÊciwe wyposa˝enie umo˝liwiajàce obs∏ug´ samolotów przy normalnych i utrudnionych warunkach atmosferycznych [8]. W sk∏ad polskiej infrastruktury lotniczej wchodzà [4]:.

(2) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 96. 8:41 am. Page 96. Agnieszka Cholewa, Marek Kurdziel. – 1 port lotniczy centralny, – 2 porty lotnicze g∏ówne regionalne, – 9 portów lotniczych regionalnych, 42 porty lotnicze i lotniska lokalne, – infrastruktura ruchu lotniczego. W Polsce klasyfikacja portów lotniczych dokonana jest z uwzgl´dnieniem kryteriów poszczególnych elementów sieci TEN (Transport European Network) , a tak˝e zgodnie z decyzjami Rady Unii Europejskiej [1, 2]. Podzia∏ portów lotniczych zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Podzia∏ portów lotniczych wed∏ug klasyfikacji UE. èród∏o: [10].. Uwzgl´dniajàc ww. mi´dzynarodowe uwarunkowania, w Polsce klasyfikuje si´ trzy poziomy przewozów lotniczych, przy czym dla ma∏ych potoków ruchu lotniczego wprowadzono okreÊlenie tzw. trzeciego poziomu, które odnosi si´ do samolotów 30-miejscowych, z tendencjà do wzrostu liczby miejsc. W celu ujednolicenia i uÊciÊlenia modelu transportu lotniczego przyj´to trzypoziomowy model, który charakteryzuje okreÊlone poziomy przewozów. Kryteria podzia∏u poziomu przewozów lotniczych przedstawiono w tabeli 2. W zwiàzku z przyjćiem unijnych kryteriów klasyfikacji portów lotniczych, ka˝dej kategorii portów lotniczych zosta∏y przypisane odpowiednie funkcje, które przek∏adajà si´ na nast´pujàce zadania [4]: – Centralny Port Lotniczy Warszawa-Okćie zajmuje si´ obs∏ugà przewozów mi´dzynarodowych na liniach dalekiego, Êredniego i krótkiego zasi´gu oraz liniach krajowych, wynikajàcych z aktualnych potrzeb i mo˝liwoÊci portu oraz jego u˝ytkowników, a tak˝e wielkoÊci przewozów krajowych (poziom I, II, III). Port ten pe∏ni tak˝e funkcj´ portu w´z∏owego, tzw. HUB-u; – do zadaƒ regionalnych g∏ównych portów lotniczych nale˝y zaliczyç obs∏ug´ przewozów mi´dzynarodowych na liniach dalekiego, Êredniego i krótkiego.

(3) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 97. Wp∏yw infrastru k t u ry lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà…. 97. Tabela 2. Kryteria poziomu przewozów w transporcie lotniczym. èród∏o: [4].. zasi´gu, wynikajàcà z aktualnych potrzeb i mo˝liwoÊci portu, a tak˝e obs∏ug´ po∏àczeƒ krajowych pomi´dzy portami regionalnymi oraz cz´Êciowy dowóz pasa˝erów do HUB-u Warszawa-Okćie (poziom I, II, III); – regionalne porty lotnicze zajmujà si´ obs∏ugà przewozów mi´dzynarodowych na liniach Êredniego i krótkiego zasi´gu, obs∏ugà przewozów krajowych pomi´dzy portami regionalnymi oraz przewozów krajowych w celu dowozu do HUB-u Warszawa-Okćie (poziom II, III); – zadaniem lokalnych portów lotniczych jest obs∏uga ruchu lotniczego krajowego i mi´dzynarodowego na liniach krótkiego zasi´gu o ma∏ych potokach ruchu, przy wykorzystaniu samolotów o parametrach pozwalajàcych na ich eksploatacj´ na lotniskach danej kategorii (poziom III). Podzia∏ portów lotniczych na klasy, dokonany na podstawie poziomu obs∏ugiwanych przewozów oraz klasyfikacji technicznej, zaprezentowano w tabeli 3. Tabela 3. Podzia∏ portów lotniczych na klasy na podstawie poziomu obs∏ugiwanych przewozów i klasyfikacji technicznej. èród∏o: [10]..

(4) ZN_675_ostateczna. 98. 7/7/08. 8:41 am. Page 98. Agnieszka Cholewa, Marek Kurdziel. Wszystkie lotniska oznaczone w∏aÊciwà klasà, zaprezentowanà w tabeli 3, mogà obs∏ugiwaç krajowy ruch pasa˝erski po spe∏nieniu wymagaƒ okreÊlonych w Ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze oraz wynikajàcych z p o s t a n owieƒ Konwencji Chicagowskiej z dnia 7 grudnia 1994 r. [6, 4].. 3. Dzia∏alnoÊç przewozowa lotnisk ko m u n i ka c y j n y c h Dzia∏alnoÊç us∏ugowa lotnisk komunikacyjnych Polski zwiàzana jest z obs∏ugà regularnych i nieregularnych przewozów pasa˝erskich i towarowych, które realizowane sà przez PLL LOT SA, krajowych przewoêników lotnictwa ogólnego, tzw. general aviation, oraz obcych przewoêników lotniczych. Zestawienie wielkoÊci obs∏u˝onych przez poszczególne porty przewozów pasa˝erskich i towarowych oraz ogólnej iloÊci operacji lotniczych w latach 1998–2002 z podaniem procentowych relacji wzrostu przedstawia tabela 4 [10]. Liczba polskich przewoêników lotniczych wykonujàcych przewozy pasa˝erskie jest dalece niewystarczajàca, jeÊli uwzgl´dni si´ potencja∏ polskiego rynku wynoszàcy blisko 40 mln ludnoÊci. Dla porównania, w Niemczech, gdzie liczba ludnoÊci wynosi ok. 80 mln, w zakresie lotniczych przewozów pasa˝erskich dzia∏a ok. 35 przewoêników. Wed∏ug danych PLL LOT wartoÊç polskiego rynku w 2001 r. zosta∏a oszacowana na 358,9 mln USD. Pomimo wzrostu wartoÊci rynku w roku nast´pnym o 7% (do 384,9 mln USD) udzia∏ narodowego przewoênika w jego obs∏udze uleg∏ zredukowaniu z 47,2% do 45,7%. Natomiast liczba pasa˝erów przewiezionych przez LOT na trasach mi´dzynarodowych rozk∏adowych do (z) Polski wynosi∏a 2 300 842, co stanowi∏o wzrost o 6,7% w stosunku do 2001 r. [10]. Wstàpienie Polski do Unii Europejskiej i zwiàzana z tym liberalizacja rynku transportowego rokuje wzrost liczby przewoêników. Zainteresowani polskim rynkiem sà m.in. przewoênicy niskobud˝etowi. Stàd te˝ wa˝ne jest, aby udzia∏ polskich przewoêników w obs∏udze polskiego rynku wzrasta∏ [5]. W strukturze ruchu pasa˝erskiego w Polsce (definiowanego jako przewozy na po∏àczeniach regularnych krajowych i zagranicznych, z uwzgl´dnieniem wszystkich przewoêników) wed∏ug kryterium zasi´gu operacji dominujà przewozy na zagranicznych po∏àczeniach Êredniego zasi´gu z udzia∏em na poziomie 78,4%. Przewozy dalekiego zasi´gu stanowià 9%, a przewozy krajowe – 12,6% ca∏oÊci ruchu pasa˝erskiego w Polsce. Natomiast w zakresie przewozów towarowych obecnie wi´kszoÊç przesy∏ek lotniczych kierowana jest do (z) Warszawy, z uwagi na wysokà koncentracj´ w tym miejscu spedytorów oraz fakt, ˝e wi´kszoÊç ruchu obs∏ugiwana jest przez ten port. Zauwa˝alne jest zwi´kszenie zapotrzebowania na ten rodzaj us∏ug przewozowych. Eksporterzy i spedytorzy dà˝à do wspó∏pracy i tworzenia stowarzyszeƒ. Pomi´dzy przewoênikami i spedytorami mo˝na równie˝ zauwa˝yç.

(5) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 99. Wp∏yw infrastru k t u ry lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà…. 99.

(6) ZN_675_ostateczna. 100. 7/7/08. 8:41 am. Page 100. Agnieszka Cholewa, Marek Kurdziel.

(7) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 101. Wp∏yw infrastru k t u ry lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà…. 101.

(8) ZN_675_ostateczna. 102. 7/7/08. 8:41 am. Page 102. Agnieszka Cholewa, Marek Kurdziel. tendencj´ do okreÊlania jakoÊci produktu, prowadzàcà do wzrostu oczekiwaƒ zarówno w odniesieniu do czasu dostawy, jak i standardów us∏ug. Najwi´ksze zapotrzebowanie na przewozy cargo obserwuje si´ na trasach d∏ugodystansowych, do miejsc takich jak Stany Zjednoczone, Kanada i Daleki Wschód [12]. Zarówno PLL LOT SA, jak i mniejsi przewoênicy cargo (Exin, Air Polonia) prowadzà dzia∏alnoÊç lotniczà w Êrodowisku silnej mi´dzynarodowej konkurencji. Zestawienie mi´dzynarodowych portów lotniczych cargo wraz z iloÊcià obs∏u˝onych ∏adunków w latach 2001 i 2002 przedstawia tabela 5. Najwi´kszà konkurencj´ dla polskich przewoêników stanowià du˝e mi´dzynarodowe firmy, które sà dobrze zorganizowane, z dobrze rozwini´tà siatkà po∏àczeƒ, oferujàce wiele d∏ugodystansowych lotów. Pozwalajà one na transport wszelkiego rodzaju przesy∏ek i niezale˝noÊç od ruchu pasa˝erskiego. Wi´kszoÊç konkurentów oferuje transport samochodowy jako us∏ug´ uzupe∏niajàcà. Równie˝ w Polsce coraz wi´kszà popularnoÊç zyskuje us∏uga transportowa zwana „trucking”. Polega ona na obs∏udze ∏adunku lotniczego przy u˝yciu samochodu ci´˝arowego w imieniu danej linii lotniczej. Tak zwane t ru c k i wykorzystywane sà do transportu towarów, których gabaryty przekraczajà mo˝liwoÊci ∏adunkowe samolotów rejsowych. Problemy ∏adunkowe wynikajà g∏ównie ze zbyt ma∏ych luków towarowych w danych typach samolotów. Przewóz ∏adunków przy u˝yciu t ru c k ó w odbywa si´ zgodnie z p r z e p isami i procedurami IATA (International Air Transport Association). Przewozów dokonuje si´ na podstawie dokumentów wymaganych w transporcie zarówno samochodowym, jak i lotniczym. Priorytetowym zadaniem t ru c k ó w jest dostarczenie przesy∏ek do portów lotniczych posiadajàcych po∏àczenia mi´dzykontynentalne, które sà obs∏ugiwane samolotami posiadajàcymi techniczne mo˝liwoÊci za∏adunku i przewozu przesy∏ek ponadgabarytowych. Obecnie w Polsce us∏ugi truckingowe sà oferowane przez takie lotniska, jak: Wa rszawa, Kraków, Wroc∏aw, Poznaƒ, Gdaƒsk oraz Szczecin [3, 12]. NowoÊcià w ofercie LOT CARGO jest równie˝ us∏uga polegajàca na kompleksowym ubezpieczeniu przewo˝onych przesy∏ek, która wykracza poza standardowe uregulowania Konwencji Warszawskiej z dnia 7 grudnia 1994 r. W ramach tej us∏ugi, oprócz mo˝liwoÊci ubezpieczenia przesy∏ek standardowych, objćie ochronà ubezpieczeniowà przewidziane jest tak˝e dla przesy∏ek niestandardowych, tzn. towarów o wartoÊci przekraczajàcej 500 000 USD, ˝ywych zwierzàt, artyku∏ów szybko psujàcych si´ itp. [7, 11]. Ubezpieczenie mienia przewo˝onego w transporcie lotniczym zapewnia finansowà rekompensat´ w wypadku powstania szkody w mieniu lub towarze, w transporcie zarówno krajowym, jak i mi´dzynarodowym. Mienie obj´te jest ubezpieczeniem na ca∏ej trasie przewozu, okreÊlonej w umowie ubezpieczenia, a w wypadku zaistnienia takiej koniecznoÊci – wraz z niezb´dnymi czynnoÊciami prze∏adunkowymi i przejÊciowym sk∏adowaniem mienia podczas zwyk∏ego przebiegu transportu [13]..

(9) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 103. Wp∏yw infrastru k t u ry lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà…. 103. Tabela 5. Wykaz mi´dzynarodowych portów lotniczych cargo wraz z iloÊcià obs∏u˝onego cargo w latach 2001 i 2002. èród∏o: [9]..

(10) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. 104. Page 104. Agnieszka Cholewa, Marek Kurdziel. W zwiàzku z faktem, ˝e od 2001 r. Biuro Cargo i Poczty posiada mi´dzynarodowy certyfikat wystawiony przez firm´ Loyd’s Register Quality Assurance, który potwierdza zgodnoÊç systemu jakoÊci z normà ISO 9001:2000, LOT CARGO jest postrzegany jako firma nowoczesna, dobrze zorganizowana, która rzetelnie wykonuje zobowiàzania wobec klientów oraz dba o sta∏e doskonalenie jakoÊci Êwiadczonych us∏ug [11 ] .. 4. Po d s u m o w a n i e W sytuacji s∏abnàcego monopolu paƒstwowego w transporcie lotniczym i prognoz silnego wzrostu popytu na us∏ugi lotnicze priorytetem powinno byç zachowanie i rozwój wszystkich elementów lotniczej infrastruktury punktowej. Porty lotnicze, podobnie jak inne elementy infrastruktury transportowej, sà przedmiotem dzia∏alnoÊci planistycznej, która stanowi jednà z podstaw stwarzajàcych warunki dla efektywnego rozwoju gospodarczego kraju. Rozwój portów lotniczych stymuluje mobilnoÊç spo∏eczeƒstwa i dzia∏alnoÊç gospodarczà, a tak˝e inspiruje do inwestowania w t´ dziedzin´ transportu. Ten wyznaczony kierunek dzia∏ania zwiàzany jest równie˝ z zapewnieniem odpowiedniego wyposa˝enia technicznego portów lotniczych oraz w∏aÊciwego zagospodarowania ich otoczenia poprzez rozwój wspó∏pracy z operatorami Êwiadczàcymi pomocnicze us∏ugi lotnicze. Literatura [1] Decyzja Rady Unii Europejskiej nr 1692/96. Klasyfikacja portów lotniczych. [2] Decyzja Rady Unii Europejskiej nr 1346/01. Klasyfikacja portów lotniczych. [3] GoÊciniak D., Trucking’owe us∏ugi LOT Carg o, „Logistyka” 2003, nr 2. [4] Informacja o kierunkach rozwoju lotnictwa cywilnego do roku 2010, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2003. [5] Jak LOT przygotowuje si´ na walk´ z rosnàcà konkure n c j à ?, www.gazeta.pl, 28.10.2003. [6] Konwencja Chicagowska z 7 grudnia 1944 r., Dz.U. nr 78, poz. 700. [7] Konwencja Warszawska z 12 paêdziernika 1929 r., Dz.U. nr 3, poz. 189, za∏àcznik. [8] Krasucki Z., Transport i spedycja w handlu zagranicznym, UG, Gdaƒsk 1998. [9] L a rgest cargo airports of the world, Global Statistics, www.geohive.com, 15.12.2003. [10] Liwiƒski J., Dzia∏alnoÊç lotnisk komunikacyjnych w Polsce w latach 1998–2002, OÊrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej ULC, Warszawa 2003. [11] Nowak I., LOT Cargo – przesy∏ki kompleksowo ubezpieczone, „Logistyka” 2003, nr 6. [12] Sikorski P.M., Zembrzycki T., Spedycja w p r a k t y c e, PWE, Warszawa 2000. [13] Ubezpieczenia transportowe, www.alianz.com.pl, 12.12.2003. [14] Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze, Dz.U. 2002, nr 130, poz. 1112..

(11) ZN_675_ostateczna. 7/7/08. 8:41 am. Page 105. Wp∏yw infrastru k t u ry lotniczej na dzia∏alnoÊç us∏ugowà…. 105. The Impact of the Airline Infrastructure on the Service Operations of Polish Airports In aviation transport, the basic elements of the transportation infrastructure are airports that must meet appropriate standards and technical norms. A good aviation transport infrastructure enables the provision of service operations by Polish airports. These operations are related to servicing regular and non-regular passenger and cargo transports conducted by PLL LOT SA and by domestic and foreign carriers. Presently, Polish carriers operate under strong international competition and therefore it is of great importance to reinforce their position by developing infrastructure and extending the range of services offered by Polish carriers and Polish airports..

(12)