Tadeusz Oracki
W związku z artykułem Marii Walo o
W. T. Wisłockim
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 491-492
ARTYKUŁY R E C E N Z Y J N E i POLEMIKI
Tadeusz O rac ki
W związku z artykułem Marii Walo o W .T . Wisłockim*
Lektura artykułu M arii W alo rodzi szereg wątpliwości, wśród których na czoło wysuwa się sam tem at, nie związany jednak z charakterem czasopisma „poświęconego przeszłości ziem Polski północno-wschodniej” . Bogata kore spondencja W .T . Wisłockiego, znajdująca się nie tylko we wrocławskim Ossolineum (o czym inform uje autorka) czy w Lwowskiej Bibliotece Naukowej im. W. Stefanyka, lecz także w Bibliotece Kórnickiej oraz w Bibliotece PAN w K rakow ie, zawiera wiele interesującego m ateriału do kontaktów Wisłockiego z działaczami i instytucjam i zajmującymi się sprawami Pom orza, W ielkopolski i Kaszub. W ystarczy przypom nieć m.in. jego kontakty z Towarzystwem Opieki K ulturalnej nad Polakam i Zagranicą, z Instytutem Spraw Narodowościowych w W arszawie, Instytutem Bałtyckim w Gdyni, z redakcją wejherowskiego czasopisma „Zrzesz K aszëbskô”, z księgarzami polskimi w G dańsku (Rom an Czarliński, A. J. Pilarczyk), z Zygm untem M ocarskim z T orunia i Zygmuntem Wojciechowskim z Poznania oraz z działaczami na rzecz M azurów (Jakub Glass, Jerzy K urnatow ski), Łużyczan i Pom orzan (Alfons Parczewski). Ten tem at czeka na swego autora.
A utorka nie zna podstaw owych polskich opracow ań o W .T . W isłockim 1, a nawet jego biogram ów znajdujących się w dostępnych leksykonach i ency klopediach2. W iedza autorki o polskim życiu kulturalnym i naukowym we Lwowie jest powierzchowna, stąd też szereg błędów i nieścisłości. Należy sprostować przynajmniej ważniejsze z nich.
M aria W alo podaje, że W isłocki „został aresztowany przez funkcjonariuszy gestapo”, co nie odpow iada prawdzie, gdyż aresztowali go 11 lipca 1941 r. nacjonaliści ukraińscy i oni właśnie go zam ordow ali3. Bałamutne informacje podaje auto rk a zarów no o „Przew odniku Bibliograficznym” , redagowanym
* M . W alo , A rch iw u m W ładysław a Tadeusza W isłockiego w zbiorach L w ow skiej B iblioteki N a u ko w ej
im. W. S te fa n y k a N A N U krainy, K o m u n ik a ty M azu rsk o -W a rm iń sk ie , 1999, n r 1, ss. 1 1 7 —121. 1 S. W ierczynski, W ła d ysła w Tadeusz W isłocki, P am iętn ik L iterack i, 1946, z. 3—4 , ss. 425— 430;
H . B atow ski, W ładysław Tadeusz W isło cki (1887— 1 9 4 1 ), K w art. H ist., 1946, z. 3—4, ss. 632—633; J. L o ret-H ein tsc h , W ładysław T adeusz W isło cki i je g o „R uch S łow iański", Ze S k a rb c a K u ltu ry , 1967, z. 19,
ss. 1 0 7 - 1 4 6 .
2 E ncyklopedia w ied zy o ksią żc e, W ro c la w 1971, szp. 2016 2017 i 2482— 2483; S ło w n ik pracow ników k sią ż k i
polskiej, red . I. T reich el, W a rsz a w a — L ó d ź 1972, ss. 966— 967; Słow nik współczesnych p isa rzy polskich, red.
E. K o rzen iew sk a, t. 3, W a rsz a w a 1964, ss. 4 9 8 —500.
3 Z o b . m .in .: B. O lszew icz, L ista stra t k u ltu r y p o lskiej (1 1 X 1 9 3 9 —1 I I I 1946), W arszaw a 1947, s. 307; M . R u to w sk a , L ista s tra t osobow ych bibliotekarstw a polskiego w czasie I I w ojny światowej, Przegląd B iblioteczny, 1981, z. 2, s. 192; S. S iero tw iń sk i, K ro n ika życ ia literackiego w Polsce p o d okupacją hitlerowską w iatach 1939— 1945, t. 1, K ra k ó w 1988, s. 70. F a k t te n p o tw ie rd z a ją ta k ż e p o lsk ie en cy k lo p ed ie i leksykony, z w yjątkiem W ielkiej
encyklopedii pow szechnej P W N , w k tó re j nieścisła in fo rm a cja , ja k o b y W isłocki z o stał „aresz to w an y po zajęciu
L w ow a p rz e z h itle ro w c ó w ” (t. 12, W arsz a w a 1969, s. 354). K om unikaty
według niej przez W isłockiego w latach 1920— 1923 i 1929— 1931, jak i o „R uchu Słowiańskim”, pisząc, że Wisłocki „redagow ał i wydawał” to czasopismo w latach 1926— 1939. W rzeczywistości, Wisłocki redagował „Przewodnik Bibliograficzny” za lata 1920 i 1921 (wyd. we Lwowie w 1922 i 1926); opracow ane przez niego roczniki za 1922 i 1923 z pow odu braku wydawcy pozostały w rękopisie (obecnie w Bibliotece Narodowej w Warszawie). Gdy wydawnictwo „Przew odnika” przejęło Ossolineum, Wisłocki był w latach 1924— 1928 jego naczelnym redaktorem i redagował go nadal w latach 1929— 1931 po przejęciu pisma przez Związek Księgarzy Polskich. Potem redaktoram i byli: Ja n M uszkowski (1932) i Władysław W ołodkiewicz (1933).
Nieścisła jest także inform acja, że Wisłocki „w latach 1926— 1939 redagował i wydawał miesięcznik »Ruch Słowiański«” . Czasopismo to zaczęło się ukazywać dopiero od listopada 1928 r. (nr 1), a jego naczelnym redaktorem był Tadeusz Lehr-Spławiński; W isłocki był jego zastępcą aż do 1931 r. włącznie. Potem pismem kierował kom itet, a Wisłocki był redaktorem odpowiedzialnym (do 1933 r.). Po przerwie pismo ukazywało się od października 1936 do wybuchu wojny w 1939 r. jak o seria II i dopiero w tym okresie Wisłocki figuruje jako redaktor.
W śród korespondentów Wisłockiego au to rk a wymienia prof. Dąbrowskiego bez imienia, a przecież działało wówczas kilku profesorów o tym nazwisku. Wątpliwości nasuw ają się w związku z uczonym o nazwisku Kazimierz Alberti. Chodzi praw dopodobnie o literatkę i tłum aczkę literatury bułgarskiej i czeskiej na język polski — Kazim ierę Alberti.
Przy okazji w arto przypomnieć, zapewne spokrewnionego z W .T. W isłoc kim, A dam a Wisłockiego, z tytułu jego związków z M azuram i. Adam Wisłocki (zginął w 1943 r. w Oświęcimiu), geograf, pedagog i krajoznaw ca, przed 1939 r. pracownik M SW w W arszawie, w okresie plebiscytu był członkiem K om itetu M azurskiego w W arszawie i współpracownikiem A dam a Uziembły; kilkakrot nie przebywał na terenie plebiscytowym, ogłaszając w prasie warszawskiej artykuły o terrorze niemieckim i szykanowaniu Polaków w Prusach W schod nich; wykonał także szereg zdjęć fotograficznych o tej tematyce, których część opublikow ała prasa p o lsk a4.
4 T . O ra c k i, S ło w n ik b io g ra ficzn y W arm ii, M a zu r i Pow iśla X I X i X X и \ K a rto teka uzupełnień i sprostow ań (rkps).
