Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji wyniku finansowego spółek giełdowych

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 735. 2007. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Piotr Wójtowicz Katedra RachunkowoÊci. Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji wyniku finansowego spó∏ek gie∏dowych 1. Wprowadzenie Problematyka jakoÊci informacji ujawnianej w sprawozdaniach finansowych nale˝y do najwi´kszych wyzwaƒ wspó∏czesnej rachunkowoÊci. Bankructwa ukrywane przez nierzetelnych zarzàdzajàcych, ksi´gowych i audytorów (np. Enron, WorldCom) Êwiadczà o tym, ˝e rozwój systemów rachunkowoÊci musi zmierzaç w stron´ standardów pozwalajàcych na tworzenie informacji wysokiej jakoÊci. Szczególnym wyzwaniem jest konwergencja systemów: opartego na MSR oraz na US GAAP. Jej osiàgnićie mo˝e byç niebezpieczne dla Êwiatowej gospodarki, jeÊli nowo powsta∏y system b´dzie dostarcza∏ informacji obcià˝onej b∏´dem. Wspó∏czeÊnie rozwój standardów rachunkowoÊci finansowej w USA zwiàzany jest z formu∏owaniem tzw. standardów ukierunkowanych na cele. Standardy te powinny opieraç si´ na zwartych, ale niezbyt szczegó∏owych ramach koncepcyjnych. Standardy powinny zawieraç jasno sformu∏owane cele rachunkowoÊci, charakteryzowaç si´ optymalnym stopniem szczegó∏owoÊci i byç jednoznaczne. Dà˝y si´ wić do ograniczania do minimum wyjàtków, aby nie by∏o mo˝liwe zapewnienie zgodnoÊci ze standardem i równoczesne ominićie celu standardu. Osobà odpowiedzialnà za stwierdzenie, czy zarzàdzajàcy wype∏nili swoje obowiàzki w zakresie sprawozdawczoÊci, jest bieg∏y rewident1. Cechy jakoÊciowe systemu rachunkowoÊci zosta∏y omówione w ramach koncepcyjnych mi´dzynarodowych standardów rachunkowoÊci (Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements) oraz w za∏o˝eniach do 1. Na podstawie referatu A. Jarugowej wyg∏oszonego na Zjeêdzie Katedr RachunkowoÊci w 2003 r. w Ciechocinku..

(2) Piotr Wójtowicz. 84. standardów rachunkowoÊci w Stanach Zjednoczonych (FASB Concepts Statement No 2; FASB Concepts Statement No 6). Cechy te przedstawiono m.in. w pracy [Wójtowicz 2003, s. 149–152]. Teoretyczne ujćie miar charakteryzujàcych jakoÊç systemu rachunkowoÊci przedstawili Y. Ijiri i R. Jaedicke [1966]. Problematyka ta zosta∏a przedstawiona tak˝e w pracy [Wójtowicz 2007]. Celem niniejszego artyku∏u jest pog∏´bienie analizy dotyczàcej zgodnoÊci wielkoÊci ujawnianych w rachunkach zysków i strat (RZiS) przed i po rewizji sprawozdaƒ finansowych. W centrum uwagi znalaz∏a si´ przede wszystkim wartoÊç wyniku finansowego netto. Badaniem obj´to dane za lata 2000–2003 pochodzàce z RZiS spó∏ek notowanych na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie (GPW). Wyniki badaƒ przeprowadzonych na podstawie danych z 2001 r. przedstawiono w pracy [Wójtowicz 2007], a z 2002 r. w pracy [Wójtowicz 2004]. Wskazujà one na stosunkowo liczne i znaczne korekty dokonywane przez bieg∏ych rewidentów. Korekty wyniku finansowego po rewizji sà niepokojàce. Zysk jest wielkoÊcià obserwowanà i prognozowanà przez inwestorów, warunkujàcà wycen´ akcji na GPW, a dost´pne w trakcie roku raporty kwartalne nie sà badane. Rynek oczekuje rekordowego zysku netto TP SA w 2004 r. (PAP, pr/28.10.2004, godz. 11.21) Rynek oczekuje rekordowego zysku netto TP SA w 2004 r. 2,1–2,2 mld z∏ po wynikach za III kwarta∏, kiedy zysk netto spó∏ki wed∏ug MSR wzrós∏ do 596 mln z∏ z 445 mln z∏ rok wczeÊniej i by∏ wy˝szy od 559,2 mln z∏ konsensusu. Narastajàco po 9 miesiàcach zysk netto TP SA wed∏ug MSR wyniós∏ 1,73 mld z∏, gdy prognozy wi´kszoÊci domów maklerskich na ca∏y rok by∏y do tej pory w granicach 1,7–1,9 mld z∏, co spowoduje prawdopodobnie podniesienie wycen spó∏ki. KGHM Polska Miedê mia∏ 247,72 mln z∏ zysku netto (PAP, tm/04.11.2004, godz. 18.29) Spó∏ka KGHM Polska Miedê SA mia∏a 247,72 mln z∏ zysku netto w III kw. 2004 r., wobec 137,80 mln z∏ zysku rok wczeÊniej, poda∏a spó∏ka w raporcie w czwartek. Jest to wynik gorszy od oczekiwaƒ rynkowych, których Êrednia wynosi∏a 434,16 mln z∏. Analitycy spodziewali si´ zysku w wysokoÊci 420–603 mln z∏ w tym kwartale. Narastajàco w I–III kw. 2004 r. spó∏ka mia∏a 1224,88 mln z∏ zysku wobec 353,20 mln z∏ zysku rok wczeÊniej przy obrotach odpowiednio 4587,41 mln z∏ wobec 3471,00 mln z∏.. W cytowanych pracach nie porównywano zgodnoÊci RZiS z ró˝nych lat, tak wić nie formu∏owano wniosków na temat ewentualnej tendencji zmian. Badaniem obj´to lata 2000–2003. Sprawozdania za lata 2000 i 2001 by∏y przygotowane wed∏ug ustawy o rachunkowoÊci sprzed nowelizacji z 9 listopada 2000 r., sprawozdania za lata 2002 i 2003 wed∏ug ustawy po tej nowelizacji, nawiàzujàcej wprost do rozwiàzaƒ pochodzàcych z MSR..

(3) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 85. Analiza zgodnoÊci, podobnie jak w poprzednich pracach, dotyczy tylko RZiS. Ze wzgl´du na zale˝noÊci mi´dzy wielkoÊciami ujawnianymi w tym sprawozdaniu oraz w bilansie, rachunku przep∏ywów pieni´˝nych, a tak˝e w zestawieniu zmian w kapitale w∏asnym, wnioski dotyczàce RZiS mogà byç, choç poÊrednio, odnoszone do pozosta∏ych sprawozdaƒ.. 2. Dobór próby i êród∏o danych Do badaƒ wykorzystano rachunki zysków i strat za lata 2000–2003 spó∏ek notowanych na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie. Dane liczbowe pochodzi∏y z baz danych dostarczanych przez serwis Notoria. Badaniem obj´to spó∏ki, których przedmiotem dzia∏alnoÊci sà: produkcja, us∏ugi inne ni˝ finansowe lub handel. Dane pochodzi∏y z RZiS sprzed oraz po rewizji sprawozdaƒ finansowych. Zgodnie z ustawà o rachunkowoÊci sprawozdania spó∏ek akcyjnych podlegajà badaniu i og∏aszaniu. Zgodnie z Rozporzàdzeniem Rady Ministrów z 16 paêdziernika 2001 r. (Dz.U. nr 139, poz. 1569, zmienione Dz.U. nr 31, poz. 280 z 2002 r.) na spó∏kach dopuszczonych do obrotu gie∏dowego cià˝à dodatkowe obowiàzki w zakresie sprawozdawczoÊci. W art. 61 ust. 1 tego rozporzàdzenia okreÊlono treÊç raportu kwartalnego. W takim raporcie majà byç ujawniane dane za kwarta∏ obj´ty raportem oraz narastajàco za wszystkie kwarta∏y od poczàtku roku obrotowego. W raporcie za czwarty kwarta∏ sà wić ujawniane dane za ca∏y rok. Raport kwartalny musi zawieraç sprawozdanie finansowe sporzàdzone zgodnie z obowiàzujàcymi zasadami rachunkowoÊci, z uwzgl´dnieniem wszystkich zasad wyceny stosowanych na dzieƒ bilansowy. Raport kwartalny nie podlega badaniu. Tabela 1. Struktura próby Rok. Spó∏ki notowane na koniec roku. Spó∏ki w próbie. 2000 2001 2002 2003 Razem. 225 230 216 202 873. 166 155 144 152 617. Procent spó∏ek Spó∏ki osiàgajàce Spó∏ki ponoszàce w próbie zysk netto strat´ netto 74 67 67 75 71. 108 83 82 110 383. 58 72 62 42 234. èród∏o: dane z GPW i obliczenia w∏asne.. W próbie uwzgl´dniono wszystkie spó∏ki, których RZiS sprzed rewizji sprawozdaƒ finansowych by∏y dost´pne w serwisie Notoria. Spó∏ki do próby nie by∏y losowane. Taki dobór próby nie gwarantuje jej reprezentatywnoÊci, choç jej te˝ nie wyklucza. Wnioski sformu∏owane na podstawie przeprowadzonych.

(4) 86. Piotr Wójtowicz. badaƒ nie mogà byç ekstrapolowane na spó∏ki inne ni˝ uwzgl´dnione w próbie, a wić ani na wszystkie notowane spó∏ki o podobnym przedmiocie dzia∏alnoÊci, ani tym bardziej na wszystkie jednostki gospodarcze, w których prowadzone sà ksi´gi rachunkowe. Liczba spó∏ek w ka˝dym roku, tak˝e z podzia∏em na spó∏ki osiàgajàce zysk bàdê ponoszàce strat´ netto na koniec roku, podana jest w tabeli 1. JeÊli uwzgl´dni si´ fakt, ˝e w ka˝dym roku ok. 40 notowanych spó∏ek stanowià banki, ubezpieczyciele, NFI lub spó∏ki Êwiadczàce us∏ugi finansowe, to w próbie znalaz∏o si´ ok. 85% populacji, z której próba pochodzi.. 3. Przedmiot badaƒ Przedmiotem badaƒ by∏a zgodnoÊç wyniku finansowego netto, a tak˝e innych wielkoÊci, ujawnionych w rocznych rachunkach zysków i strat notowanych spó∏ek. ZgodnoÊç dotyczy wartoÊci ujawnionych w rocznych RZiS przed rewizjà ksiàg oraz po rewizji. Mo˝na wyró˝niç nast´pujàce przyczyny zró˝nicowania tych wartoÊci: – ujawnienie, po sporzàdzeniu rocznego sprawozdania, zdarzeƒ majàcych istotny wp∏yw na to sprawozdanie, – pope∏nienie b∏´du przy sporzàdzaniu sprawozdania, który zosta∏ wykryty w trakcie rewizji. Pierwszy przypadek wynika z art. 54 ustawy o rachunkowoÊci. Zgodnie z tym artyku∏em, je˝eli po sporzàdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, jednostka otrzyma∏a informacje o zdarzeniach, które majà istotny wp∏yw na to sprawozdanie, lub powodujàcych, ˝e za∏o˝enie kontynuowania dzia∏alnoÊci przez jednostk´ nie jest uzasadnione, powinna ona odpowiednio zmieniç to sprawozdanie, dokonujàc jednoczeÊnie odpowiednich zapisów w ksi´gach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomiç bieg∏ego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub zbada∏. Je˝eli zdarzenia, które nastàpi∏y po dniu bilansowym, nie powodujà zmiany stanu istniejàcego na dzieƒ bilansowy, to odpowiednie wyjaÊnienia zamieszcza si´ w informacji dodatkowej. W tym wypadku ró˝nica mi´dzy wartoÊciami sprzed i po rewizji Êwiadczy o poprawie jakoÊci sprawozdania i mimo zmniejszenia zgodnoÊci prowadzi do zwi´kszenia wiarygodnoÊci. JeÊli jednak ró˝nica nie jest wynikiem okolicznoÊci uwzgl´dnionych w art. 54, to jest skutkiem b∏´du, czy to w zakresie doboru zasad rachunkowoÊci (art. 8 ustawy), czy to pope∏nionego przy klasyfikacji transakcji bàdê wycenie ich skutków. W prezentowanych badaniach nie rozró˝nia si´ przyczyn powstania ró˝nic, lecz jedynie obserwuje si´ fakt ich zaistnienia. Na tym etapie badaƒ poszukuje si´ przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, czy ró˝nice sà cz´ste i znaczne. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie „dlaczego?” by∏oby bezzasadne wobec nieudzielenia jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o wyst´powanie ró˝nic jako takich..

(5) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 87. Cz´stoÊç wyst´powania korekt pozycji RZiS by∏a przedmiotem prowadzonych badaƒ. Obserwacja cz´stoÊci pozwala nie tylko na stwierdzenie, czy ró˝nice wyst´pujà, ale tak˝e na obserwacj´ tendencji zmian. Ewentualne zmniejszanie cz´stoÊci korekt mo˝e Êwiadczyç o wzroÊcie zgodnoÊci RZiS. Oprócz cz´stoÊci korekt obserwowano tak˝e ich kierunek. Sam fakt np. cz´stego korygowania przychodów ze sprzeda˝y jeszcze nie przesàdza o zgodnoÊci tej kategorii. Istotne jest te˝, czy przychody po korekcie by∏y zwi´kszane, czy te˝ zmniejszane. W celu oceny kierunku korekt policzono wspó∏czynnik znaku WZ, tak jak w pracy [Ucieda Blanco, Garcia Osma 2004], wed∏ug formu∏ (1) albo (2): – je˝eli wićej zwi´kszeƒ ni˝ zmniejszeƒ: WZ = (#zw/#zm) – 1,. (1). – je˝eli wićej zmniejszeƒ ni˝ zwi´kszeƒ: WZ = –(#zm/#zw) + 1,. (2). gdzie: #zw – liczba zwi´kszeƒ danej kategorii, #zm – liczba zmniejszeƒ danej kategorii. WZ przyjmuje wartoÊç 0, jeÊli by∏o tyle samo zwi´kszeƒ, ile zmniejszeƒ kategorii. Dodatnia wartoÊç WZ oznacza, ˝e by∏o wićej zwi´kszeƒ, a ujemna wartoÊç WZ oznacza, ˝e by∏o wićej zmniejszeƒ. Bezwzgl´dna wartoÊç WZ Êwiadczy o proporcji mi´dzy liczbà zwi´kszeƒ i zmniejszeƒ. WartoÊç WZ nie przesàdza, czy dana kategoria (np. przychody) jest w badanej próbie zwi´kszana bàdê zmniejszana. Mo˝liwa jest bowiem asymetria rozk∏adu korekt, czyli sytuacja, gdy np. b´dzie wićej zwi´kszeƒ, ale równoczeÊnie wartoÊci zmniejszeƒ b´dà wi´ksze. Kolejny aspekt badaƒ dotyczy∏ istotnoÊci korekt. Tylko korekty o znacznej wartoÊci majà praktyczne znaczenie dla wyceny wyniku finansowego spó∏ki i w konsekwencji jej akcji. Mo˝liwe jest przecie˝, ˝e dana kategoria jest korygowana bardzo cz´sto, lecz wartoÊç korekt jest minimalna, a zatem bez praktycznej wartoÊci dla wyceny. Istotnym problemem jest okreÊlenie wartoÊci, od której korekty mogà byç uznane za istotne. Wydaje si´, ˝e udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie jest mo˝liwe bez przeprowadzenia badaƒ ankietowych wÊród inwestorów gie∏dowych. W tej pracy przyjmuje si´ dwie graniczne wartoÊci korekt: 5% i 10%. IstotnoÊç korekt okreÊlana jest za pomocà indeksu zgodnoÊci IZ, zdefiniowanego tak jak w pracach [Ucieda Blanco, Garcia Osma 2004], [Street i in. 2000], [Reducing..., 1999]: IZi, j = 1 – {(xREW – xPRE )/abs(xREW )}, i, j i, j i, j. (3).

(6) Piotr Wójtowicz. 88. gdzie: xREW – wartoÊç j-tej wielkoÊci ujawniona po rewizji w RZiS i-tej spó∏ki, i, j – wartoÊç j-tej wielkoÊci ujawniona przed rewizjà w RZiS i-tej spó∏ki, xPRE i, j ) – wartoÊç bezwzgl´dna z xREW . abs(xREW i, j i, j Indeks zgodnoÊci przyjmuje wartoÊç 1, jeÊli wartoÊç ujawniona w RZiS po rewizji by∏a taka sama jak przed rewizjà. JeÊli indeks przyjmuje wartoÊci mniejsze od 1, to wartoÊç przed rewizjà ksiàg, xPRE , by∏a mniejsza ni˝ wartoÊç i, j po rewizji ksiàg, xREW , a wić po rewizji wartoÊç ujawniona zosta∏a zwi´kszoi, j na. JeÊli indeks przyjmuje wartoÊci wi´ksze od 1, to wartoÊç ujawniona zosta∏a po rewizji zmniejszona. Interpretacja korekty zale˝y nie tylko od jej wielkoÊci, ale tak˝e od tego, czy korygowana wartoÊç to stymulanta (przychody), czy te˝ destymulanta (koszty). Ze stosowaniem IZ wià˝e si´ kilka ograniczeƒ wynikajàcych z tego, ˝e jest to wielkoÊç wzgl´dna. IZ b´dzie przyjmowa∏ znaczne wartoÊci zawsze wtedy, gdy korekta b´dzie istotna w stosunku do wartoÊci ujawnionej w RZiS po rewizji, co nie oznacza, ˝e korekta b´dzie istotna co do wartoÊci bezwgl´dnej. JeÊli xPRE = 1, xREW = 2, to IZ = 0,5. Oznacza to korekt´ o 50%, jednak wartoÊç i, j i, j korekty, wzgl´dnie znaczna, nie zmienia oceny sytuacji finansowej spó∏ki. IZ mo˝e byç stosowany tylko dla wielkoÊci mierzonych na skali ilorazowej, tu dla przychodów i kosztów. Nie powinien natomiast byç stosowany dla ˝adnej kategorii wyniku finansowego, gdy˝ sà one mierzone na skali przedzia∏owej. Ominićie tego ograniczenia jest wa˝ne ze wzgl´du na przedmiot badaƒ, gdy˝ informacja o zakresie korekt wyniku finansowego netto ma podstawowe znaczenie. Z tego powodu spó∏ki w próbie podzielono na dwie grupy: spó∏ki osiàgajàce zysk netto oraz spó∏ki ponoszàce strat´. Podzia∏ ten by∏ jednoznaczny, poniewa˝ w ani jednym przypadku nie wystàpi∏a zmiana znaku wyniku finansowego netto po rewizji. W tej sytuacji, mimo ˝e zysk netto formalnie nadal mierzony jest na skali przedzia∏owej, IZ zosta∏ wykorzystany w analizie. Komentarza wymaga jeszcze interpretacja IZ dla strat netto. WartoÊç IZ wi´ksza od 1 oznacza zasadniczo zmniejszenie wartoÊci wyniku finansowego po rewizji, jednak treÊç ekonomiczna takiej korekty to zwi´kszenie straty. WartoÊç IZ mniejsza od 1 oznacza zwi´kszenie wartoÊci wyniku finansowego, czyli zmniejszenie straty.. 4. Wyniki badaƒ W tabeli 2 przedstawiono wartoÊci Êrednich i median zysków netto z RZiS przed rewizjà sprawozdaƒ finansowych (PRE) oraz po rewizji (REW). Obydwie miary obliczono dla wszystkich obserwacji, bez usuwania obserwacji nietypowych, co jest przyczynà znacznych ró˝nic mi´dzy Êrednià a medianà. Nie-.

(7) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 89. zale˝nie od asymetrii rozk∏adów, w przypadku pe∏nej zgodnoÊci wartoÊci statystyk powinny byç takie same dla wielkoÊci sprzed i po rewizji. Ârednie wartoÊci wyniku finansowego netto zawsze by∏y ni˝sze po rewizji, zarówno dla wszystkich spó∏ek, jak i w podgrupach wyodr´bnionych wed∏ug znaku wyniku finansowego. W przypadku median prawid∏owoÊç ta wyst´puje prawie zawsze (trzy ró˝nice median by∏y dodatnie). Sugeruje to, ˝e w badanej próbie zysk netto po rewizji by∏ zmniejszany, a strata netto zwi´kszana. Korekty straty netto sà znacznie wi´ksze ni˝ zysku netto. Mo˝na tak˝e zauwa˝yç, ˝e wartoÊç korekt zmniejsza∏a si´ w kolejnych latach. Tabela 2. Ârednie i mediany wyniku finansowego netto przed rewizjà (PRE) i po rewizji (REW) (w tys. z∏) Rok. Liczba obserwacji. PRE Êrednia. REW. mediana. Êrednia. Ró˝nice: REW – PRE. mediana. Êrednia. mediana. 1,858 125 436 2,137 986. –8,114 –4,114 –2,420 –709 –3,956. –314 –172 –106 62 –211. –5,677 –3,065 –152 –394 –2,411. 111 399 –485 –2 –99. –12,650 –5,323 –5,421 –1,534 –6,485. –226 –1,551 –2,969 –368 –1,397. Panel A: Wszystkie spó∏ki 2000 2001 2002 2003 Razem. 166 155 144 152 617. 38,559 5,646 846 19,384 16,765. 2000 2001 2002 2003 Razem. 108 83 82 110 383. 74,036 22,659 26,171 30,976 40,287. 2,171 297 542 2,075 1,197. 30,446 1,532 –1,574 18,676 12,809. Panel B: Spó∏ki osiàgajàce zysk netto 4,938 3,291 3,962 4,528 4,513. 68,358 19,594 26,019 30,582 37,876. 5,049 3,690 3,478 4,526 4,414. Panel C: Spó∏ki ponoszàce strat´ netto 2000 2001 2002 2003 Razem. 58 72 62 42 234. –27,500 –13,966 –32,648 –10,974 –21,733. –7,400 –6,852 –6,879 –5,076 –6,614. –40,150 –19,289 –38,068 –12,508 –28,219. –7,626 –8,403 –9,847 –5,443 –8,011. èród∏o: obliczenia w∏asne.. W tabeli 3 przedstawiono odsetek spó∏ek, dla których dokonywano korekt wartoÊci wielkoÊci ujawnianych w RZiS. Korekty dokonywane by∏y bardzo cz´sto, nawet w przypadku wielkoÊci na pozór tak nie budzàcej wàtpliwoÊci jak przychody ze sprzeda˝y (ok. 40% korekt). Odsetek korekt jest wy˝szy dla pozosta∏ych kategorii przychodów oraz wszystkich kosztów. Najwićej korekt dotyczy∏o wyniku finansowego netto. W kategorii wynikowej powielajà si´ korekty zarówno przychodów, jak i kosztów. Cz´stoÊç korekt w przypadku nie-.

(8) Piotr Wójtowicz. 90. których wielkoÊci prawie nie zmienia si´ w kolejnych latach, w przypadku innych podlega znacznym wahaniom. Charakterystyczne jest, ˝e korekty sà znacznie cz´stsze dla spó∏ek, które ponios∏y strat´, ni˝ w przypadku spó∏ek, które osiàgn´∏y zysk. W kontekÊcie wartoÊci ró˝nic z tabeli 2 mo˝e to oznaczaç, ˝e zarzàdzajàcy notowanymi spó∏kami starajà si´ przede wszystkim ukryç rozmiar ponoszonych strat. Zarówno ró˝nice Êrednich i median przed i po rewizji (tabela 2), jak i cz´stoÊci korekt (tabela 3) w grupie spó∏ek osiàgajàcych zysk i ponoszàcych strat´ wskazujà, ˝e badana próba jest niejednorodna. Z tej przyczyny w dalszej analizie zrezygnowano z panelu „wszystkie spó∏ki”, a badania kontynuowano tylko dla dwóch wyodr´bnionych podgrup. Tabela 3. Odsetek spó∏ek w próbie, dla których dokonywano korekt pozycji RZiS (w %) Wyszczególnienie. 2000. 2001. 2002. 2003. 37 54 39 64 49 69 54 63 78. 40 51 38 61 48 67 55 63 81. 36 51 38 61 58 69 59 68 84. 36 54 34 57 62 69 56 66 80. 31 45 33 54 42 62 53 54 71. 37 51 41 58 49 64 60 61 78. 38 46 43 59 56 60 61 67 76. 36 55 35 55 58 64 55 62 76. 47 69 50 83 64 81 57 81 91. 43 51 35 65 46 71 49 64 83. 34 58 32 65 60 81 56 69 95. 36 52 33 64 71 83 57 76 88. Panel A: Wszystkie spó∏ki Przychody netto ze sprzeda˝y produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzeda˝y Koszty ogólnego zarzàdu Pozosta∏e przychody operacyjne Pozosta∏e koszty operacyjne Przychody finansowe Koszty finansowe Zysk (strata) netto Panel B: Spó∏ki osiàgajàce zysk netto Przychody netto ze sprzeda˝y produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzeda˝y Koszty ogólnego zarzàdu Pozosta∏e przychody operacyjne Pozosta∏e koszty operacyjne Przychody finansowe Koszty finansowe Zysk (strata) netto Panel C: Spó∏ki ponoszàce strat´ netto Przychody netto ze sprzeda˝y produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów Koszty sprzeda˝y Koszty ogólnego zarzàdu Pozosta∏e przychody operacyjne Pozosta∏e koszty operacyjne Przychody finansowe Koszty finansowe Zysk (strata) netto. èród∏o: obliczenia w∏asne..

(9) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 91. Dotychczas sformu∏owano wnioski dotyczàce przede wszystkim cz´stoÊci korekt i ró˝nic ich wyst´powania w grupach wyodr´bnionych ze wzgl´du na znak wyniku finansowego. Nadal otwarta pozostaje kwestia wartoÊci i kierunku korekt. W tabeli 4 przedstawiono wartoÊci wspó∏czynnika znaku WZ oraz Êrednià wartoÊç korekty wyra˝onà w tys. z∏. Ârednie korekty liczone by∏y po usunićiu obserwacji nietypowych. W kolumnie „% odst.” podano odsetek obserwacji uznanych za nietypowe. Zidentyfikowanie i wyeliminowanie obserwacji nietypowych by∏o konieczne, gdy˝ Êrednia jest bardzo wra˝liwa na wyst´powanie obserwacji skrajnych. Zwykle za nietypowe uznaje si´ wartoÊci spoza przedzia∏u Êrednia ±3 odchylenia standardowe. Tu za obserwacje nietypowe uznano wszystkie spoza przedzia∏u Êrednia ±1 odchylenie standardowe. Postàpiono tak, gdy˝ rozk∏ady korekt wielkoÊci ujawnionych w RZiS by∏y silnie leptokurtyczne. Wspó∏czynnik kurtozy C obliczono wed∏ug wzoru: C = [n (n + 1) M4 – 3 M2 M2 (n – 1)]/[(n – 1) (n – 2) (n – 3) s4], gdzie: Mk = ∑(xi – – x)k.. (4). Przyjmowa∏ on wartoÊci dodatnie rz´du kilkudziesićiu, a nawet 100, podczas gdy wspó∏czynnik ten przy umiarkowanej kurtozie przyjmuje wartoÊci z przedzia∏u ⟨–3; 3⟩. W wypadku gdy C > 3 wyst´puje znaczàca spiczastoÊç rozk∏adu [Luszniewicz, S∏aby 2003, s. 42]. Konsekwentne usuwanie tak zdefiniowanych obserwacji nietypowych spowodowa∏o, ˝e w przypadku niektórych wielkoÊci usuni´to kilkanaÊcie procent obserwacji, zw∏aszcza w grupie spó∏ek ponoszàcych straty. WZ przyjmowa∏ wartoÊci bliskie 0 w zasadzie tylko dla przychodów ze sprzeda˝y i kosztów sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów. Oznacza to, ˝e liczba zwi´kszeƒ i zmniejszeƒ by∏a podobna. Ârednie wartoÊci korekt, choç ró˝ne od zera, nie sà znaczne. W wi´kszoÊci pozosta∏ych przypadków, poza wynikiem finansowym netto, WZ przyjmowa∏ wartoÊci dodatnie, co oznacza, ˝e po rewizji wićej by∏o zwi´kszeƒ ni˝ zmniejszeƒ wartoÊci ujawnionych. Nie zaobserwowano jednak, by przychody by∏y cz´Êciej zmniejszane, a koszty zwi´kszane, choç mo˝na by∏o tego oczekiwaç wobec poczynionej wczeÊniej obserwacji o zawy˝aniu wyniku finansowego netto. Charakterystyczne sà wartoÊci WZ dla wyniku finansowego netto. W ka˝dej podgrupie i w ka˝dym roku WZ mia∏ wartoÊci ujemne, a to oznacza, ˝e wićej by∏o zmniejszeƒ ni˝ zwi´kszeƒ wyniku finansowego netto. Zyski by∏y wić zmniejszane, a straty zwi´kszane. W grupie spó∏ek osiàgajàcych zysk netto (panel A) WZ mia∏ wartoÊç bezwzgl´dnà od 1,35 w 2000 r. do 0,40 w 2003 r., a zatem obserwuje si´ tendencj´ malejàcà. W grupie spó∏ek ponoszàcych straty (panel B) wartoÊç bezwzgl´dna WZ wynosi∏a 4,63 w 2000 r. i mimo spadku do 2,92 w 2002 r., w 2003 r. wzros∏a do 4,17. Oznacza to, ˝e straty by∏y znacznie.

(10) 0,00 0,45 1,00 0,64 0,65 2,19 0,38 0,76 –1,35. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów. Koszty sprzeda˝y. Koszty ogólnego zarzàdu. Pozosta∏e przychody operacyjne. Pozosta∏e koszty operacyjne. Przychody finansowe. Koszty finansowe. Zysk (strata) netto. WZ. Przychody netto ze sprzeda˝y produktów, towarów i materia∏ów. Rok WZ % odst. Êrednia. 2001. 2. 3. 3. 1. 3. 2. 17. 3. 2. 0,68. 0,38. 1,31. 1,42. 1,43. 0,62. 0,10. –303,8 –0,95. 104,4. –32,5. 743,6. –20,9. 51,9. 54,5. 58,9. 0,5 –0,82. 4. 2. 1. 4. 1. 6. 14. 1. 1. 1,27. 0,88. 0,09. 0,50. 0,38. 0,21. WZ. 0,12 –216,8 –0,14. 184,6. 1,4 –0,50. 297,3. 202,3. 23,4. –28,3. 89,1. 35,8. Panel A: Spó∏ki osiàgajàce zysk netto. % odst. Êrednia. 2000. 7. 5. 2. 10. 2. 4. 1. 1. 1. WZ. 2,12. 0,91. 0,50. 0,53. 0,00 –28,1 –0,40. –98,6. –166,5 –0,03. 90,6. 59,2. –48,1. 4,4. –9,9 –0,22. 16,1 –0,67. % odst. Êrednia. 2002. Tabela 4. Wspó∏czynnik znaku (WZ), odsetek usuni´tych obserwacji nietypowych i Êrednia wartoÊç korekty. 2. 6. 7. 3. 4. 3. 7. 1. 2. –47,9. 17,6. 13,7. 150,9. 29,0. 14,1. 1,8. –89,1. –47,8. % odst. Êrednia. 2003. 92. Piotr Wójtowicz.

(11) 0,22 2,14 2,36 4,17 3,22 0,20 2,70 –4,63. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materia∏ów. Koszty sprzeda˝y. Koszty ogólnego zarzàdu. Pozosta∏e przychody operacyjne. Pozosta∏e koszty operacyjne. Przychody finansowe. Koszty finansowe. Zysk (strata) netto. èród∏o: obliczenia w∏asne.. 0,08. Przychody netto ze sprzeda˝y produktów, towarów i materia∏ów. 2. 2. 10. 2. 7. 10. 16. 5. 3. 1,83. 0,33. 3,10. 1,00. 0,94. 2,17. 0,47. –2.624,7 –3,45. 959,9. –2,4. 1.418,2. 63,9. 64,8. 21,0. –9,3. 50,8 –0,58. 8. 6. 8. 10. 1. 7. 17. 7. 3. –1.512,6. 416,9. –5,2. 487,3. 73,0. –1,0. 2,6. 4,2. 101,8. Panel B: Spó∏ki ponoszàce strat´ netto. –2,92. 4,14. 0,33. 3,00. 0,85. 1,08. 3,00. 2,50. 0,10. 13. 5. 3. 10. 8. 5. 15. 8. 2. 5,00. 0,50. 0,70. 0,33. 2,40. 0,14. 2,00 –1.158,5 –4,17. 2.889,5. 137,8 –0,40. 511,6. –2,2. 19,5. 1,1. 126,3. –80,5. 24. 10. 10. 21. 12. 17. 2. 7. 7. –567,2. 394,1. 56,8. 405,4. 56,6. 16,0. 0,6. 12,1. –3,0. Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji... 93.

(12) Piotr Wójtowicz. 94. cz´Êciej zwi´kszane ni˝ zyski zmniejszane, a zatem znacznie mniejszà zgodnoÊcià charakteryzowa∏ si´ wynik finansowy netto spó∏ek ponoszàcych straty. Niezale˝nie od cz´stoÊci i kierunku Êrednie wartoÊci korekt wykazujà wyraênà tendencj´ malejàcà, zw∏aszcza w przypadku strat. Ârednia korekta (zmniejszenie) zysku netto w 2000 r. wynosi∏a nieco ponad 300 tys. z∏, a w 2003 r. nieca∏e 50 tys. z∏. W praktyce, z punktu widzenia inwestora, korekty te by∏y prawdopodobnie ma∏o znaczàce, zw∏aszcza dla wi´kszych spó∏ek. Ârednia korekta (zwi´kszenie) straty netto w 2000 r. wynosi∏a ponad 2,6 mln z∏ i zmniejszy∏a si´ do poziomu ponad 560 tys. z∏ w 2003 r. (rys. 1).. 500 0 –500 –1000 –1500 –2000 –2500 –3000 2000. 2001 zysk netto. 2002. 2003. strata netto. Rys. 1. Ârednie wartoÊci korekt wyniku finansowego netto w latach 2000–2003 (w tys. z∏) èród∏o: opracowanie w∏asne.. W celu oceny istotnoÊci korekt policzono indeks zgodnoÊci IZ. Wyniki dla wyniku finansowego netto przedstawiono w tabeli 5. W przypadku IZ usuni´to tylko dwie obserwacje nietypowe w grupie spó∏ek osiàgajàcych zysk za 2001 r. By∏y to obserwacje o wartoÊciach 8,28 oraz 9,50. W przypadku zysków i strat, razem i w ka˝dym roku, Êrednia IZ mia∏a wartoÊç wi´kszà od 1, a to oznacza, ˝e wynik finansowy netto po rewizji by∏ w próbie zmniejszany (zyski zmniejszane, straty zwi´kszane). Zarówno w przypadku zysków, jak i strat korekty z roku na rok mala∏y. Korekty wartoÊci strat by∏y co roku wi´ksze ni˝ korekty zysków (rys. 2). Spadkowa tendencja korekt Êwiadczy o rosnàcej zgodnoÊci i równoczeÊnie potwierdza wczeÊniejsze spostrze˝enia. W obydwu panelach Êrednia wartoÊç korekty.

(13) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 95. w kolejnych latach by∏a coraz bli˝sza medianie i modalnej. Oznacza to, ˝e rozk∏ady korekt by∏y coraz bardziej symetryczne. Tabela 5. Statystyki opisowe indeksu zgodnoÊci wyniku finansowego netto w latach 2000–2003 Rok. Liczba obserwacji. Ârednia. Mediana. Modalna. Procent modalnej. Odchylenie standardowe. 29 22 24 24 25. 0,273 0,612 0,244 0,246 0,362. 9 17 5 12 11. 0,685 0,510 0,342 0,439 0,512. Panel A: Spó∏ki osiàgajàce zysk netto 2000 2001 2002 2003 Razem. 108 81 82 110 381. 2000 2001 2002 2003 Razem. 58 72 62 42 234. 1,092 1,133 1,032 1,039 1,072. 1,00011 1,00070 1,00000 1,00000 1,00000. 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000. Panel B: Spó∏ki ponoszàce strat´ netto 1,325 1,209 1,182 1,188 1,227. 1,07005 1,02252 1,03310 1,06976 1,04392. 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000. èród∏o: obliczenia w∏asne.. 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 2000. 2001 zysk netto. 2002. 2003. strata netto. Rys. 2. Indeks zgodnoÊci IZ wyniku finansowego netto w latach 2000–2003 èród∏o: opracowanie w∏asne..

(14) Piotr Wójtowicz. 96. Ârednia wartoÊç IZ w 2000 r. wynosi∏a w grupie spó∏ek zyskownych 1,092 i spad∏a do 1,039 w 2003 r. Odchylenie standardowe, poza 2001 r., ma podobnà wartoÊç i wynosi ok. 0,25. Odchylenie informuje o Êredniej wartoÊci odchyleƒ od Êredniej. Oznacza to, ˝e choç w ca∏ym panelu Êrednia korekta zysku netto wynosi∏a nieco ponad 7%, to zró˝nicowanie korekt by∏o znaczne. Jest liczna grupa spó∏ek, dla których zysk jest zgodny i, jak mo˝na przypuszczaç, tak˝e wiarygodny. Niestety sà tak˝e takie spó∏ki, których zyski netto nie sà zgodne, co podwa˝a tak˝e wiarygodnoÊç wyceny wyniku finansowego. Ârednia wartoÊç IZ w grupie spó∏ek ponoszàcych straty wynosi∏a w 2000 r. 1,325 i spad∏a do 1,188 w 2003 r. Mimo korzystnej tendencji, wartoÊç ta – w kontekÊcie przedmiotu badaƒ – by∏a du˝a. Malejàca wartoÊç odchylenia standardowego (od 0,685 w 2000 r. do 0,439 w 2003 r.) tak˝e Êwiadczy o rosnàcej zgodnoÊci. Niestety, zró˝nicowanie korekt by∏o znaczne i stanowczo zbyt du˝e. Mo˝na si´ jednak spodziewaç, ˝e z punktu widzenia inwestora znacznie istotniejszy jest sam fakt poniesienia straty, a jej ostateczna wartoÊç ma drugoplanowe znaczenie. Zakres i cz´stoÊç korekt godzi natomiast w wiarygodnoÊç sprawozdaƒ finansowych. Tabela 6. Liczba korekt wyniku finansowego netto w latach 2000–2003 2000 Wyszczególnienie. IZ <= 0,90 0,90 < IZ < 0,95 0,95 <= IZ < 0,96 0,96 <= IZ < 0,97 0,97 <= IZ < 0,98 0,98 <= IZ < 0,99 0,99 =< IZ < 1 IZ = 1 1 < IZ <= 1,01 1,01 < IZ <= 1,02 1,02 < IZ <= 1,03 1,03 < IZ <= 1,04 1,04 < IZ <= 1,05 1,05 < IZ < 1,10 IZ >= 1,10 Razem % IZ >= 1,10 (w %). 2001. 2002. 2003. 2000. Panel A: Spó∏ki osiàgajàce zysk netto 1 3 1 0 1 4 13 31 14 7 3 0 5 5 20 108 19. 8 4 1 0 2 0 7 18 9 4 6 3 0 5 14 81 17. 7 2 1 3 2 2 12 20 8 3 2 1 2 4 13 82 16. 2001. 2002. 2003. Panel B: Spó∏ki ponoszàce strat´ netto 9 4 3 2 2 3 12 26 17 6 3 0 1 6 16 110 15. 1 1 3 1 0 1 1 5 7 2 2 1 1 6 26 58 45. 2 1 1 0 1 2 4 12 8 3 3 1 2 6 26 72 36. 2 1 0 0 4 0 5 3 7 4 4 3 2 5 22 62 35. 3 0 0 0 0 0 3 5 3 1 1 1 2 5 18 42 43. èród∏o: obliczenia w∏asne.. W tabeli 6 przedstawiono licznoÊci indeksu zgodnoÊci. Wyodr´bniono wartoÊci IZ ró˝niàce si´ od 1 (zupe∏na zgodnoÊç) o co najmniej ±0,1. Nast´pnie wyodr´bniono wartoÊci ró˝niàce si´ od 1 o mniej ni˝ ±0,1 i nie wićej ni˝.

(15) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 97. ±0,05. Wyodr´bniono tak˝e licznoÊci w przedziale ró˝nic od ±0,05 do ±0,01, ze skokiem 0,01. W ostatnim wierszu tabeli, „%IZ >=1,10” podano odsetek zmniejszeƒ wyniku finansowego o co najmniej 10%. W przypadku spó∏ek osiàgajàcych zysk w ka˝dym roku ok. 70% korekt mia∏o IZ ró˝niàcy si´ od 1 o co najwy˝ej ±0,05. Oznacza to, ˝e co roku w przypadku ok. 70% spó∏ek wartoÊç korekty (zwi´kszenia bàdê zmniejszenia) by∏a nie wi´ksza ni˝ 5% wartoÊci wyniku finansowego netto ujawnionego po rewizji. Mo˝na uznaç, choç jest to decyzja arbitralna, ˝e te wartoÊci korekt sà nieistotne dla oceny kondycji spó∏ki. W pozosta∏ych przypadkach IZ przyjmowa∏ wartoÊci wi´ksze ni˝ ±1,05. Odsetek spó∏ek, w przypadku których IZ mia∏ wartoÊç co najmniej 1,10 (zmniejszenie zysku o co najmniej 10%), systematycznie mala∏, choç 15% w 2003 r. to nadal znaczna wartoÊç. Charakterystyczna jest asymetria najwi´kszych korekt. Znacznie wićej jest zmniejszeƒ ni˝ zwi´kszeƒ o ponad 10%, choç liczba tak znacznych zwi´kszeƒ ros∏a. WÊród spó∏ek ponoszàcych straty zgodnoÊç by∏a znacznie mniejsza, ze wzgl´du na wi´kszy zakres korekt. Odsetek obserwacji znajdujàcych si´ w „pasie” IZ = 1±0,05 waha∏ si´ od 38% w 2003 r. do 52% w 2002 r. i by∏ znacznie ni˝szy ni˝ w przypadku spó∏ek zyskownych. Wynika z tego, ˝e odsetek spó∏ek majàcych IZ wi´ksze ni˝ ±1,05 wynosi∏ co najmniej 48% w 2002 r., a w pozosta∏ych latach by∏ wy˝szy. Odsetek spó∏ek, w przypadku których IZ mia∏ wartoÊç co najmniej 1,10 (zwi´kszenie straty o co najmniej 10%), utrzymywa∏ si´ na podobnym poziomie, ok. 40%, mimo niewielkiego spadku w latach 2001 i 2002. RównoczeÊnie zmniejszenia strat o ponad 10% by∏y sporadyczne (najwićej: 3 przypadki w 2003 r.). Generalnie straty netto by∏y bardzo cz´sto i istotnie zwi´kszane.. 5. Zakoƒczenie Wyniki przeprowadzonych badaƒ potwierdzajà wyniki uzyskane wczeÊniej, osobno dla danych z 2001 i 2002 r. Przeprowadzone badania ujawni∏y niedostatki zgodnoÊci wyniku finansowego netto, zw∏aszcza spó∏ek ponoszàcych straty. W badanej próbie stwierdzono satysfakcjonujàcy poziom zgodnoÊci zysku netto. W przypadku ok. 70% spó∏ek korekta wyniku wynosi∏a co najwy˝ej ±5% wartoÊci zysku netto ujawnionego po rewizji sprawozdaƒ. Mimo znacznej cz´stoÊci korekt, wi´kszoÊç z nich nie wp∏ywa∏a istotnie na ocen´ sytuacji majàtkowej i finansowej notowanych spó∏ek. Zaobserwowano tendencj´ spadkowà odsetka korekt znacznych, o ponad 10%, oraz Êredniej wartoÊci korekty. Ârednia ta w 2000 r. wynosi∏a nieca∏e 50 tys. z∏, a wić mo˝e byç uznana za nieistotnà. Ârednia wartoÊç korekty zysku netto by∏a ujemna, tzn. zysk netto by∏ po rewizji ksiàg zmniejszany. Znacznie gorzej oceniç trzeba zgodnoÊç strat netto. Nie tylko odsetek korekt by∏ wysoki, ale te˝ ich zakres by∏ znaczny. Tylko w przypadku ok. 50% spó∏ek korekta straty wynosi∏a co najwy˝ej ±5%. W ok. 40% przypadków zwi´kszenie.

(16) 98. Piotr Wójtowicz. straty przekroczy∏o 10%. Pozytywnie oceniç trzeba zmniejszenie Êredniej wartoÊci korekty od –2.625 tys. z∏ w 2000 r. do –567 tys. z∏ w 2003 r. Niestety, w ca∏ym okresie straty by∏y po rewizji zwi´kszane. Zagadnienie zgodnoÊci, a przede wszystkim wiarygodnoÊci wyniku finansowego jest niezwykle istotne w trakcie roku, gdy˝ raporty kwartalne nie podlegajà badaniu. Tylko w przypadku raportu za czwarty kwarta∏ dysponuje si´, i to ze znacznym opóênieniem, wartoÊciami zweryfikowanymi przez bieg∏ego rewidenta. Tymczasem wartoÊci ujawnione w raportach kwartalnych sà podstawà do podejmowania decyzji przez inwestorów. Wskazanie przyczyn poprawy zgodnoÊci wyniku finansowego netto nie jest ∏atwe. Mo˝na jednak przypuszczaç, ˝e jednà z przyczyn jest wdro˝enie na GPW zasad ∏adu korporacyjnego. Zasady te by∏y po raz pierwszy ustalone, po wielomiesićznych konsultacjach, w 2002 r. w dokumencie zatytu∏owanym „Dobre praktyki w spó∏kach publicznych w 2002”. Wed∏ug informacji dost´pnych na stronie internetowej GPW (www.gpw.com.pl) na 31.12.2004 r. spoÊród 229 spó∏ek notowanych nie ma ani jednej, która nie wdro˝y∏aby ˝adnej z zasad. 90 spó∏ek zadeklarowa∏o wype∏nienie wszystkich zasad, z wyjàtkiem zasady 20, dotyczàcej tzw. niezale˝nych cz∏onków rad nadzorczych, a 220 spó∏ek wype∏nia co najmniej jednà zasad´. Przedstawione wyniki nie wyczerpujà problemu badawczego. ZgodnoÊç wyniku finansowego netto wynika ze zgodnoÊci przychodów i kosztów kszta∏tujàcych ten wynik. W trakcie dalszych badaƒ nale˝a∏oby wskazaç, które wielkoÊci charakteryzujà si´ najmniejszà zgodnoÊcià, z uwzgl´dnieniem wag wynikajàcych z wartoÊci poszczególnych wielkoÊci. Niewielka, kilkuprocentowa korekta przychodów ze sprzeda˝y mo˝e spowodowaç znacznà korekt´ wyniku finansowego, natomiast znaczna korekta wielkoÊci o wartoÊci niewielkiej w strukturze RZiS nie spowoduje istotnej zmiany wyniku netto. Kolejny problem badawczy to szczegó∏owa analiza obserwacji uznanych za nietypowe oraz tych, dla których wartoÊç IZ przekracza∏a ±1,10. Wa˝ne jest, czy o wartoÊci korekt decyduje jakiÊ czynnik systematyczny, czy te˝ sà one spowodowane ró˝nymi b∏´dami ksi´gowymi. Warto tak˝e ustaliç, czy wyst´pujà, jak cz´sto i jak du˝e korekty spowodowane okolicznoÊciami, o których mowa w art. 54 ustawy o rachunkowoÊci. Literatura Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements [1989], International Accounting Standards Committee. Ijiri Y., Jaedicke R.K. [1966], Reliability and Objectivity in Accounting Measurements, „The Accounting Review”, July. Luszniewicz A., S∏aby T. [2003], Statystyka z pakietem komputerowym STATISTICA PL, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa..

(17) Rewizja finansowa jako podstawa obiektywizacji.... 99. Reducing the Burden of US GAAP Reconciliations by Foreign Companies Listed in the United States: the Key Question of Materiality [1999], C.A. Adams, P. Weetman, E.A.E. Jones, S.J. Gray, „The European Accounting Review”, vol. 8, nr 1. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 16 paêdziernika 2001 r., Dz.U. nr 139, poz. 1569 z póên. zm. Statement of Financial Accounting Concepts [1985], No 6: Elements of Financial Statements, Financial Accounting Standards Board. Statement of Financial Accounting Concepts [1980], No 2: Qualitative Characteristics of Accounting Information, Financial Accounting Standards Board. Street D.L., Nichols N.B., Gray S.J. [2000], Assessing the Acceptability of International Accounting Standards in the US: An Empirical Study of the Materiality of US GAAP Reconciliations by non-US Companies Complying with IASC Standards, „The Journal of International Accounting”, vol. 35, nr 1. Ucieda Blanco J.L., Garcia Osma B. [2004], The Comparability of International Accounting Standards and US GAAP: An Empirical Study of Form 20-F Reconciliations, „International Journal of Accounting, Auditing and Performance Evaluation”, vol. 1, nr 1. Ustawa o rachunkowoÊci z dnia 29 wrzeÊnia 1994 r., Dz.U. nr 121, poz. 591 z póên. zm. Wójtowicz P. [2003], Towards General Accounting Theory. A Methodological Inquiry [w:] General Accounting Theory in statu nascendi, ed. M. Dobija, AE w Krakowie, Kraków. Wójtowicz P. [2004], ZgodnoÊç rachunków zysków i strat spó∏ek gie∏dowych. Wyniki analizy za 2002 rok, Zeszyty Teoretyczne RachunkowoÊci nr 20 (76). Wójtowicz P. [2006], Analiza zgodnoÊci sprawozdaƒ finansowych spó∏ek notowanych na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków, nr 691.. Financial Audit as the Basis of Objectivity in Reporting the Financial Results of Public Companies In this article, the author conducts a thorough analysis of the consistency of figures disclosed in income statements, in particular the net financial result, of companies quoted on the Warsaw Stock Exchange. Statements for 2000 and 2001 were prepared in compliance with the Accounting Law prior to its amendment on 9 November 2000, while statements for 2002 and 2003 were prepared according to the amended version. The author examined the frequency of corrections in income statement entries, as well as their trends and significance. The research covered companies involved in production, trade and non-financial services. The data came from income statements from before and after the annual audit of financial reports and were taken from the Notoria service databases. All companies for which data were available were selected for study. As it was not randomly drawn from all companies, it is not certain whether this sample was representative and the conclusions based thereon cannot be extrapolated onto other companies. The author found a satisfactory level of consistency of net profit in the examined sample. For about 70% of the companies, the correction in profit amounted at most to ±5% of the value of profit revealed after auditing the statements. Despite their high frequency, the majority of the corrections did not have a significant impact on the assessment of the quoted companies. The author noted a declining trend in the percentage of significant corrections, i.e., of over 10%, and in the average value of corrections. The average value of the net profit correction was negative, i.e., net profit was decreased following the audit..

(18) 100. Piotr Wójtowicz. The consistency of net losses is significantly lower. The percentage of corrections was high and their scope extensive. For almost 50% of the companies the loss correction was at the most ±5%, and in about 40% of cases, the increase in the loss exceeded 10%. Losses after the audit increased annually, while the average correction in the following years declined.

(19)