Stefan Moysa
"Drogi ku Bogu", Stanisław
Kowalczyk, Wrocław 1983 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 54/4, 191-192
R E C E N Z J E
w ie w y łą c z n ie o d n o si się o n a . do m e to d w y c h o w a n ia . Z a ło ż e n ia n a to m ia s t p e d a g o g ic z n e c ra z tr e ś c i i z a d a n ia w y c h o w a w c z e , p rz y ję te w k r a j a c h n ie s o - c ja lis ty c z n y c h , n a d a l n ie w c h o d z ą z a s a d n ic z o w z a k re s p r a c a n a lity c z n y c h p e d a g o g ik i p o ró w n a w c z e j w N RD .
R o z p ra w a A d e lh e id y B u s c h m a c h a r a k t e r w y b itn ie s p e c ja lis ty c z n y . W y d a je się je d n a k , że m o ż n a w y c ią g n ą ć ró w n ie ż w n io s e k p r a k ty c z n y p ro d o m o
su a : n a le ż a ło b y m ia n o w ic ie p o m y ś le ć o tw o r z e n iu ta k ż e u n a s p e d a g o g ik i
p o ró w n a w c z e j, k tó r a o b ję ła b y z a ró w n o c a ło k s z ta łt d o ro b k u k r a jo w e g o , ja k te ż a n a liz ę o sią g n ię ć in n y c h k ra jó w , p r z y n a jm n ie j e u ro p e js k ic h , w te j d z ie d z in ie.
. r ks. J a n u s z T a r n o w s k i, W a r s z a w a
ks. S ta n is ła w K O W A L C Z Y K , D rogi k u B ogu, W ro c ła w 1983, W y d a w n ic tw o W ro c ła w s k ie j K s ię g a r n i A rc h id ie c e z ja ln e j, s. 338.
T y tu ł p r a c y n a w ią z u je do p ię c iu d ró g św . T o m a sz a , n a k tó r y c h m o ż n a ro z u m o w o o d n a le ź ć B oga. S w . T o m a sz n ie m ó w i o śc isły c h d o w o d a c h n a is tn ie n ie B o g a, a le d ro g a c h J e g o p o z n a n ia . P o te j s a m e j lin ii id z ie a u to r . W ' c ią g u c a łe j p r a c y a f i r m u j e w a rto ś ć k o n c e p c ji A k w in a ty , a le się do n ie j n ie o g ra n ic z a , t r a k t u j ą c s w o ją p ra c ę tr a n s s y s te m o w o . D ro g i a n i m e to d a św . T o m a s z a n ie są je d y n e ; a u to r u z u p e łn ia je m e to d a m i, ja k ie s u g e r u je w s p ó ł c z e s n a filo z o fia . Z a s a d n ic z ą ro lę o d g ry w a tu d o ś w ia d c z e n ie ; c a łą p r a c ę m o ż n a p o tr a k to w a ć ja k o . d o w a rto ś c io w a n ie d ro g i d o ś w ia d c z e n ia w m e to d z ie p o z n a n ia B oga. Z n a jd u j e tu z a s to s o w a n ie s t a r a z a s a d a , że c z ło w ie k p o z n a je B oga n ie ty lk o d y s k u r s y w n y m in te le k te m , a le c a ły m sobą.
N a w s tę p ie s w o ic h r o z w a ż a ń s ta w ia a u to r p y ta n ie , czy m o ż n a m ó w ić o k ry z y s ie filo z o fii B oga. O d p o w ia d a n a n ie w z n a c z n e j m ie rz e a f i r m a
ty w n ie . Ś w ia d c z ą o ty m m ię d z y in n y m i ró ż n e r o d z a je a te iz m u , k tó r e ro z s z e rz y ły się w e w sp ó łc z e s n e j filo z o fii. P o w s ta ły one g łó w n ie n a tle a n tr o p o lo g ic z n y m — z c h ę c i p o s ta w ie n ia a b s o lu tu c z ło w ie k a n a m ie js c e B oga, a le te ż n a tle m e to d y n a u k p rz y ro d n ic z y c h . Z tego, że m e to d a t a n ie p ro w a d z i b e z p o ś r e d n io do o d k ry c ia A b s o lu tu , w y p ro w a d z o n o w n io s e k , że A b s o lu t n ie is tn ie je lu b je s t c a łk o w ic ie n ie p o z n a w a ln y . R ó w n o le g le je d n a k do· p o w s ta n ia a te iz m ó w w sp ó łc z e s n y c h p o ja w iły się ró ż n e p ró b y r e i n te r p r e ta c j i m o d e lu filo z o fii B oga. Z a częto tę filo z o fię tr a k to w a ć ja k o d y sc y p lin ę a u to n o m ic z n ą , co p rz y c z y n iło się do je j p o g łę b ie n ia i ścisło ści. O w ie le te ż częściej n iż d a w n ie j d o c h o d z i w n ie j do g ło su e le m e n t a n tro p o lo g ic z n y . C z ło w ie k u ś w ia d a m ia ją c so b ie s w o ją w ła s n ą p rz y g o d n o ść , k ru c h o ś ć i o g ra n ic z o n o ść o d n a j d u je p o tr z e b ę o p a r c ia się n a A b so lu cie. N a s tę p n ie a u to r p r z y s tę p u je do w ła śc iw e g o te m a tu i o m a w ia ro lę d o ś w ia d c z e n ia w p o z n a n iu B oga. A n a liz u ją c ró ż n e k o n c e p c je d o ś w ia d c z e n ia d o c h o d z i do m o ż liw ie sz e ro k ie g o p o ję c ia te j k a te g o r ii i u w a ż a j ą za „ w sz e lk ie b e z p o ś r e d n ie d o c h o d z e n ie do w ie d z y o rz e c z y w is to ś c i p rz e d m io to w e j i p o d m io to w e j b ę d ą c e k o n s e k w e n c ją p o z n a w c z e g o k o n ta k t u c z ło w ie k a w o b e c ś w ia t a b ą d ź z w ią z a n e z b o g a tą s k a lą jeg o w e w n ę tr z n y c h p rz e ż y ć ” (s. 70). T a k ie sz e ro k ie p o ję c ie a d a p tu j e do p o tr z e b te o d y c e i m ó w ią c o d o ś w ia d c z e n iu k o s m o lo g ic z n y m , a n tr o p o lo g ic z n y m i a k s jo lo g ic z n y m w p o z n a w a n iu B o g a. C zło w ie k d o ś w ia d c z a w ię c B o g a w św ie c ie o ta c z a ją c y m go, p o z n a je G o n a d ro d z e tr a n s c e n d e n c j i w ła s n e j o so b y w s t o s u n k u do ś w ia ta m a te r ia ln e g o , ro z p o z n a je G o te ż w ś w ie c ie w a rto ś c i. S z c z e g ó ln y m ty p e m d o ś w ia d c z e n ia je s t d o św ia d c z e n ie re lig ijn e . O k re ś la n e b y w a ja k o p rz e ż y c ie sa c r u m , ta je m n ic y in n o ś c i w s to s u n k u do ś w ia ta . O t t o o k re ś la tę ta je m n ic ę ja k o m is te r iu m w z b u d z a ją c e g ro zę i p o c ią g a ją c e z a ra z e m . D o św ia d c z e n ie r e lig ijn e m oże te ż s ta n o w ić a r g u m e n t z a rz e c z y w is to ś c ią B oga, z w ła sz c z a je ż e li się go u z u p e łn i p rz e z r o z w a ż a n ia m e ta f i zyczne. P e w n ą , sz c z e g ó ln ie b o g a tą k a te g o r ią d o ś w ia d c z e n ia re lig ijn e g o je s t d o ś w ia d c z e n ie m is ty c z n e ja k o b e z p o ś r e d n ie s p o tk a n ie z B ogiem , c a łk o w ita
p e w n o ść o J e g o is tn ie n iu , ja k i e j d o św ia d c z y ło w ie lu św ię ty c h c h rz e ś c ija ń sk ic h , a ta k ż e w ie lu m is ty k ó w p o z a c h rz e ś c ija ń s tw e m . M im o że p o s ia d a o-no c h a r a k t e r su b ie k ty w n y , w ie lu a u to r ó w z B e r g s o n e m n a czele u w a ż a , że m o że ono by ć o b ie k ty w n y m ź ró d łe m w ie d z y o B ogu i p o tw ie r d z e n ie m J e g o is tn ie n ia . P o z n a n ie in tu ic y jn e je s t o c e n ia n e ró ż n ie — p o s ia d a z a w z ię ty c h p r z e c iw n ik ó w i n ie m n ie j g o rą c y c h z w o le n n ik ó w . A u to r z g o d n ie z p r z y ję tą m e to d ą p r z e d s ta w ia z d a n ia je d n y c h i d ru g ic h , a s a m o d rz u c a ty lk o s k r a jn y in tu ic jo n iz m . U w a ż a n a to m ia s t, że te g o r o d z a j u p o z n a n ie m oże b y ć c e n n y m u z u p e łn ie n ie m p o z n a n ia in te le k tu a ln o - d y s k u r s y w n e g o . W re sz c ie ks. K o w a lc z y k p r z e d s ta w ia p r o b le m y h e rm e n e u ty k i, k o n c e n t r u j ą c s w o ją u w a g ę n a h e r m e n e u ty c e ję z y k a re lig ijn e g o . R a d y k a ln e z a k w e s tio n o w a n ie se n s o w n o śc i teg o ję z y k a g łó w n ie p rz e z W i t t g e n s t e i n a n a le ż y ju ż do p rz e sz ło śc i. W sp ó łc z e śn i a u to r z y p r z y p is u ją z d a n io m r e l ig i j n y m w ie lo r a k i s e n s o ra z f u n k c ję p o z n a w c z ą , n o rm a ty w n ą , in w o k ac-y jn ą i in n e . K s ią ż k ę z a m y k a ją r o z w a ż a n ia a u to r a o a r g u m e n ta c ji r a e jo n a ln o - d y s k u r - s y w n e j. J e s t to ja k b y a f ir m a c ja m e to d y tr a d y c y jn e j, k tó r a ta k ż e w o b liczu p r ą d ó w w s p ó łc z e s n y c h z a c h o w u je s w o ją w a rto ś ć . K lu c z o w ą z a s a d ą , n a k tó r e j m e to d a ta się o p ie r a , je s t z a s a d a p rz y c z y n o w o śc i. A u to r, s to ją c n a g ru n c ie filo z o fii k la s y c z n e j, w y ja ś n ia , u z a s a d n ia i p o d tr z y m u je z n a c z e n ie te j z asad y . U m o ż liw ia o n a p ra w id ło w e ro z u m o w a n ie m e ta fiz y c z n e i a u to r n a z y w a j ą k lu c z e m d o tr a n s c e n d e n c ji.
M im o c z ę sty c h o b ja w ó w fid e iz m u is tn ie je dziś ta k ż e m o c n a tę s k n o ta z a r a c jo n a ln y m u z a s a d n ie n ie m p o d s ta w w ia ry . S tą d te ż k s ią ż k a t r a f i a w is to tn ą p o tr z e b ę w sp ó łc z e sn e g o ży cia re lig ijn e g o . N a szczeg ó ln e u z n a n ie z a s łu g u je u m ia r k o w a n ie a u to r a , k tó r y sw o je tw ie r d z e n ia w y s u w a d o p ie ro po w s z e c h s tro n n e j a n a liz ie in n y c h p o g lą d ó w . T e tw ie r d z e n ia o so b iste n a b ie r a j ą w ię c sz c z e g ó ln e j w a r to ś c i, g d y ż n ie są g ło sz o n e p o w ie rz c h o w n ie . T o też, m im o iż le k t u r a d z ie ła ks. K o w a lc z y k a n ie n a le ż y do ła tw y c h , w y w rz e on a n a p e w n o tr w a ł e s k u tk i w n a s z e j ro d z im e j filo zo fii B oga.
ks. S te f a n M o y sa S J , W a r s z a w a
H e in z S C H Ü R M A N N , G o tte s R e ic h — J e s u G e sc h ic k . J e s u u r e ig e n e r T o d
i m L ic h t s e in e r B a s ile ia - V e r k ü n d ig u n g , F re ib u r g - B a s e l- W ie n 1983, V e rla g
H e rd e r, s. 269.
P o sz c z e g ó ln e ro z d z ia ły te j k s ią ż k i p o w s ta ły z ró ż n y c h o k a z ji, n ie m n ie j k r ą ż ą w o k ó ł te g o sa m e g o z a g a d n ie n ia i z d ą ż a ją do je d n e g o celu, a m ia n o w ic ie do w y ja ś n ie n ia zb aw czeg o z n a c z e n ia śm ie rc i Je z u s a . W sp ó łczesn a eg zeg eza p r a c u ją c a k ry ty c z n y m i m e to d a m i w s k a z u je b o w ie m , że w N o w y m T e s ta m e n c ie m a m y z a w a r te d w ie ró ż n e d o k tr y n y zb aw cze. Is tn ie je w n im b o w ie m n a u k a o z b a w c z y m z n a c z e n iu ś m ie rc i J e z u s a — ta k z w a n a soteri-o- lo g ia k rz y ż a . C z ło w ie k z o sta ł z b a w io n y p rz e z to, że J e z u s u m a r ł za n ieg o n a k rz y ż u . J e s t to , ja k w ia d o m o , s a m r d z e ń c h r z e ś c ija ń s tw a , a ró w n ie ż w e d łu g R e fo rm a c ji a r tic u lu s s ta n tis e t c a d e n tis E cclesia e. N ie k tó rz y je d n a k eg zeg eci u tr z y m u ją , że J e z u s n ie g ło s ił w y ra ź n ie te j n s u k i p rz e d sw o im z m a r tw y c h w s ta n ie m , a le że je s t to te o lo g ia g m in y c h rz e ś c ija ń s k ie j, g łó w n ie św . P a w ła . N a to m ia s t s a m J e z u s m ia ł głosić ty lk o n a u k ę o n a d c h o d z ą c y m k r ó le s tw ie B ożym , czyli t a k z w a n ą s o te rio lo g ię e sc h a to lo g ic z n ą . Z b a w ie n ie p rz y jd z ie p rz e z to, że n a d e jd z ie e sc h a to lo g ic z n e k ró le s tw o Boże, n o w y eon, w k tó r y m n ie b ę d z ie c ie r p ie n ia , g d y ż B óg b ę d z ie w s z y s tk im w e w s z y stk ic h .
B a d a ją c szczegółow o i k ry ty c z n ie te k s ty P is m a Ś w ię te g o a u to r d o ch o d zi do w n io sk u , że m ię d z y o b y d w o m a z b a w c z y m i n a u k a m i is tn ie je ciąg ło ść, że się n ie w y k lu c z a ją , a le u z u p e łn ia ją w z a je m n ie
W p ie rw s z y m ro z d z ia le S c h ü r m a n n b a d a z a g a d n ie n ie od s tro n y g ło sze n ia k r ó le s tw a B ożego p rz e z Je z u s a . To g ło sz e n ie b y ło J e g o m isją , a z a ra z e m
