Henryk Bogacki
"Bible et Tradition chez Newman :
aux origines de la théorie du
développement", Jean Stern, Paris
1967 : [recenzja]
Collectanea Theologica 39/3, 188-189
1 8 8 R E C E N Z J E
papieskich encyklik biblijnych o w olności Pism a św. od w szelkiego błędu, sobór w ybrał ogólną formułę: „księgi biblijne w sposób pewny, w iernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z w oli Bożej miała być przez Pisjno św. utrwalona dla naszego zbaw ienia,, (Dei V e rb u m , n. 11). W ten sposób II Sobór W aty kański nie tylko nie rozstrzygnął ostatecznie w szystkich problem ów teologii natchnienia, ale przez dyskusje i uchw ały w yłon ił nowe. Jednakże uchwały soboru wskazują teologii te problem y i kierunki poszukiw ania rozwiązań.
Broszura B e urn e r a podaje tylko szkicow y zarys historii teologii n at chnienia, a w ięc jeszcze nie spełnia postulatów domagających się w yczerpu jącego opracowania historycznodogm atycznego.
Ks. H enryk Bogacki SJ, Warszawa
JEAN STERN, Bible et Tradition chez N e w m a n . A u x origines de la théorie
du d éveloppem ent, Paris 1967, Aubier, s. 253.
N e w m a n interesuje się problem em rozwoju nauki chrześcijańskiej tak podczas swej drogi do katolicyzmu, jak potem, gdy już należy do Kościoła katolickiego. W ysiłki N e w m a n a , aby należycie zrozumieć i w yjaśnić ten rozwój są znam ienne dla trudności, jakie ten problem jeszcze dziś nasuwa.
D otychczasow e studia poświęcone stanowisku N e w m a n a wobec Pism a św. i Tradycji traktow ały to zagadnienie przede w szystkim od strony obiek tyw nych zw iązków m iędzy kierunkam i teologii anglikańskiej, z której w y rósł, a jego późniejszym i koncepcjami i próbami rozwiązania tej k w e s t ii1. S t e r n zajm uje się w prawdzie tym sam ym problemem, lecz analizuje go przede w szystkim od strony osobowości N e w m a n a . U siłuje dokładnie n a kreślić drogę przebytą przez N e w m a n a i ukazać związek m iędzy rozwojem jego poglądów a najgłębszym i osobistym i przeżyciam i i przekonaniami. Stąd S t e r n poświęca w ięcej uwagi pismom autobiograficznym N e w m a n a i jego listom , a w ięc enuncjacjom mniej doskonałym i w ykończonym niż p u blikacje, jednocześnie stanow iącym bogatsze i pełniejsze źródło, ukazujące stan duchowy N e w m a n a w poszczególnych odcinkach jego drogi. S t e r n rezygnuje z system atycznego przedstawienia syntezy ostatecznych poglądów N e w m a n a , natom iast ukazuje jego sposób dochodzenia do tych poglądów czyli duchowe itinerarium.
Kolejne rozw iązania przez N e w m a n a wzajem nego związku Pism a św. i Tradycji dokładnie odpowiadają kolejnym stadiom odkrywania przez niego i stopniowego zgłębiania m isterium Kościoła. R efleksja i praktyka życia k oś cielnego ukazuje N e w m a n o w i konieczność posłużenia się różnym i środ kami dla uzyskania pew ności w rozum ieniu słow a Bożego zawartego w P iś m ie św. S t e r n ukazuje na tym odcinku stopniowe etapy form owania ^ się poglądów N e w m a n a . Sześć pierwszych rozdziałów omawia poszczególne fazy ew olucji m yśli N e w m a n a w okresie anglikańskim , a dopiero ostatni (siódmy) przedstaw ia jego poglądy na Pism o św. i Tradycję z katolickiego okresu jego życia.
N aw et jako katolik N e w m a n podtrzym uje — choć z pew nym i w ah a niam i — twierdzenie z okresu anglikańskiego, że Pism o św. zawiera w szy st k ie artykuły w iary konieczne do zbawienia. Jednakże nie podziela protes tanckiego sposobu pojm owania „w ystarczalności” Pism a św., który wym aga dla uzasadnienia prawd w iary rygorystycznych dowodów
skrypturystycz-1 D otyczy to przede w szystkim podstaw owego studium: G. B i ę i p e r ,
Überlieferung und Offenbarung. Die Lehre von der Tradition nach John Henry New m an, Freiburg i. Br. 1961.
R E C E N Z J E 1 8 9
nych. N ie zadowala go rów nież form uła p a r tim -p a r tim katolickiej teologii potrydenckiej, która w łaściw ie rezygnuje z poszukiw ania dla pewnej części dogm atów uzasadnienia w P iśm ie św., a odw ołuje się dla nich do Tradycji uzupełniającej, choć argum ent z Tradycji nasuw a nie m niejsze trudności niż argum ent skrypturystyczny.
N e w m a n tw orzy w łasną teorię w yjaśniającą rozwój zrozum ienia prawd objawionych. Nauka Pism a św. podlega rozwojowi, gdyż niewyrażalność słowa Bożego prowokuje w ierzących do zgłębiania jego treści. Choć trzeba poszukiw ać dowodów skrypturystycznych, lecz gdy się uzna niemożność adekwatnego w yrażenia praw dy objawionej w słow ach, nie można domagać się w yraźnych św iadectw z Pism a św. dla każdego punktu doktrynalnego zdefiniow anego przez Kościół. Podany przez N e w m a n a sposób pojm ow a nia owej penetracji prawdy Bożej przez w iernych jest bliski w spółczesnym koncepcjom, które uznają, że w szyscy w ierni, a nie tylko hierarchia, w n i kają w treść Objawienia. P ogłębienie znajomości Objawienia jest w y n i kiem końcowym , w ypadkow ą skom plikow anych procesów i w nich w łaśn ie na różny sposób uczestniczą w szyscy w K ościele.
N e w m a n przy końcu życia m ógł stwierdzić, że jego przynależność do Kościoła rzym skiego nie osłabiła poglądów w yniesionych z „ew angeliz- m u”, w którym wzrósł, lecz je tylko uzupełniła.
Ks. H enryk Bogacki SJ, Warszawa
EDUARD SCHICK, Offenbarung und Geschichte, Mainz 1968, M atthias- - G rünew ald-Verlag, s. 96.
Autor podjął w pięciu rozdziałach próbę przedstaw ienia współczesnej problem atyki dotyczącej sposobu rozum ienia historycznego charakteru Obja w ienia. K olejne rozdziały poświęca następującym kwestiom : historyczne i teologiczne problem y w spółczesnych badań now otestam entow ych; zagad nienie „Jezusa h istorii” i „Chrystusa w iary” w dociekaniach egzegetycz- nych; program, m ożliwość i granice „odm itologizowania”; teologiczne roz w ażania nad rzeczyw istością Zm artwychwstania; Objawienie, Pism o św. i Tradycja w e w zajem nym organicznym powiązaniu w ramach Kościoła.
D ociekania egzegetyczne pokazały, że pisma Nowego Testam entu sta nowią w yraz żyw ego przepowiadania w iary przez Kościół pierwotny. W szyst kie zagadnienia poruszane przez autora obracają się w okół jedności zacho dzącej m iędzy historycznym Jezusem a Chrystusem stanow iącym przedm iot teg© przepowiadania, S c h i c k , biskup pom ocniczy w Fuldzie i przew od niczący kom isji biblijnej przy fuldajskiej konferencji episkopatu, łączy po prawność i dokładność naukową z um iejętnością posługiw ania się językiem zrozum iałym rów nież dla tych, którzy nie są specjalistam i w dziedzinie biblistyki.
Autor nie podaje oryginalnych rozwiązań poruszanych przez siebie pro-: blem ów, lecz zbiera odpowiedzi przedstaw iane w e współczesnej teologii k a tolickiej, uwzględniając przede w szystkim stanow iska zajm owane podczas dyskusji w czasie trwania ostatniego soboru, a częściowo wyrażone w jego uchwałach. Zasadniczą tezą S c h i c k a, przewijającą się przez w szystkie rozdziały jest stw ierdzenie, że na rzeczyw istość Kościoła składają się dwa istotne elem enty: obecność Ducha Św iętego w życiu Kościoła oraz przy jęcie skoncentrowanej w Chrystusie historii zbawienia, o której świadczy.” Pism o św.
