Przeglqd Geologiczny, vo!. 44, nr 2, 1996
Osady interglacjalu mazowieckiego w Pawlowie Nowym na Podlasiu
Krzysztof Michal Krupiriski*
Sediments of the Mazovian futerglaciaI at Pawlow Nowy (podlasie Region, eastern Poland)
S umm a ry • Palynological study results oflithologically various lacustrine sediments from Pawlow Nowy site (Podlasie Region) indicates, that during of the Mazovian Interglacial period there was the lake reservoir. Therefore, the till horizon which cove-red above mentioned the lake sediments ought be connected to either Odra or Warta glacial periods.
Osady jeziome wypelniajqce misy dawnych zbiomikow wodnych Sq cz~sto spotykane wsrod plejstocenskich osadow poludniowej cz~sci Podlasia (Albrycht i in., 1995; Krupmski, 1988,1988,1988,1988-1990,1990,1991,1994, 1995a, b,c, d, Krupmski & Lindner, 1991; Krupinski i in., 1986, 1988; Krupinski & Nitychoruk, 1991; Krupinski & Skompski, 1995; Lindner i in., 1990, 1991, 1988; Nitychoruk, 1993; Rtihle & Zwierz, 1961). Wyst~pujqce w Pawlowie Nowym na NW od Janowa Podlaskiego wapienne osady jeziome interglacjalu mazowieckiego byly znane autorowi od dawna (Krupmski, 1989-1990; 1994, 1995b vide Falkowski i in., 1984--1985). Wyniki analizy pylkowej kilkunastu probek osadow pocho-dzqcych z tego stanowiska (Krupinski, 1989-1990, 1994) Sq przedmiotem tego opracowania. Dokumentujq one obecnose kolejnego na tym terenie w czasie interglacjalu mazowieckie-go, zbiornika wodnego i potwierdzajq jeziomy charakter ob
-szaru poludniowego Podlasia (Krupinski, 1995b).
Sytuacja geologiczna badanych osadow. Pawlow Nowy, polozony jest ok. 4 km na WNW od Janowa Podlaskiego. Stwierdzone tu srodkowoplejstocenskie osady jeziome wyst~pu jq w rozgakzionym zagkbieniu, nawiqzujqcym do doliny Czy-zowki (ryc. 1). Litologicznie Sq wyrainie zroznicowane. Wyksztalcone Sq w postaci osadow mulkowych, ilasto-mulkowo-wapiennych, wapiennych, lupkow bitumicznych, !up-kowatej gytii wapiennej czasem z malymi skupieniami wiwianitu. Zalegajq na starszych (od interglacjalu mazowieckie-go) piaszczystych glinach zwalowych i piaskach wodnolodowco-wych, czasem na szaroniebieskich ilach, ktorych pochodzenie (How) naleZy wiqzae z poinym glacjalem poludniowopolskiego zlodowacenia. Dwie probki tego ilu zostaly wydatowane metodq 1L w Lublinie na: 132± 19 ka i 137±20 ka (Nitychoruk, 1993). Wyniki ich datowania Sq wi~ zaskakujqce. Interglacjalne osady jeziome Sq przykryte, przez nieznacznej miqZszosci (1-2 m), piaskami, piaskami ze strefowo wyst~pujqcym grubszym mate-rialem lub ilem, lub przez glin~ zwalOWq zlodowacenia odry lub warty. Wyniki datowan 1L (154--168 ka), wyst~pujqcej rowniez w innych stanowiskach - w podobnej w stosunku do niZej zalegajqcych osadow interglacjalu mazowieckiego sytuacji -gliny zwalowej (Nitychoruk, 1993) przemawiajq zajej wiekiem warcianskim. Z mapy paleogeograficznej srodkowego
plejstoce-nu
wynika,
ze Pawlow Nowy znajdowal si~ w zasi~gu lqdoloduzlodowacenia
odry
(Baraniecka, 1971; Lindner, 1988; Lindner i in., 1991; Mojski, 1972; R6zycki,1972; Rtihle, 1973; Rtihle & Zwierz, 1%1), a bye moze rowniez warty (Baraniecka, 1984; Nowak, 1973, 1974, 1977; vide Krupmski, 1995; Nitychoruk, 1993).*Panstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa.
Badania palinologiczne. Badaniami obj~to 11 probek z profilu PN.6/89, 10 probek z PN.1/89, 2 probki z PN.2/89 i 3 probki z PN.10/89. Material wydzielony z probki nr 1, pochodzqcej z gl~b. 2,20 m profilu PN.1 0/89 ze wzgl~du na duzy stopien zniszczenia - korozji powierzchniowej oka-zal si~ nieprzydatny do tych badari.. W srod silnie zniszczo-nych szczqtkow oznaczono m.in. skorodowane ziarna pylku
Abies, Carpinus, Alnus, Pinus i kolonie Pediastrum. Z analizy
statystycznej oznaczonych szczqtkow zrezygnowano. Wyniki analizy pylkowej
PawlOw Nowy PN.6/89. Wyr6zniono cztery lokalne poziomy pylkowe (ryc. 2).
W spektrach P AZ-PN -6-1- Betula-Juniperus-(NAP) - pr6bki nr 11-9, gl~b. 3,00-2,80 m, dominuje Betula (56-58%). Licznie
wyst~puje NAP (24-26%), w tymJuniperus (12%). Udzial Pinus jest nieznaczny (12-16%). Wartosci Salix wahajq si~ od 1 do 1,5%. Obecny jest pylek: Empetrum, Ephedra distachya typ, Gentiana, Helianthemum, Saxifraga, Artemisia, Chenopodiaceae, Caryophyla-ceae. Frekwencj a sporomorf jest stosunkowo dobra, ty lko w najniZszej pr6bce zdecydowanie slaba. Stan ich zachowania w badanym ile i w wyzej wyst~pujqcych slabo wapiennych mulkach ilastychjest dobry. Ilose zniszczonych sporomorf nie przekracza 3%, zredeponowanych sporomorf roslin egzotycznych i cyst Hystrichosphaeridium nie prze-kracza 3%. Jego g6mq granic~ wyznacza: wzrost wartosci Pin us wyrainy spadek udzialuBetula, NAP, Salix, Juniperus, Polypodiace-ae, sporomorf zniszczonych i zredeponowanych.
PAZ-PN-6-2 -Betula-Pinus-{NAP) - pr6bki nr 8-7, gl~b. 2,80-2,60 m, cechujq wysokie wartosci Betula (49-54%), wyrainie mniejsze, lecz wi~ksze aniZeli w poprzednim poziornie wartosci Pinus (25-31 %). Udzial NAP wynosi 16-18%, w tym Juniperus 5-7%.
Frekwencj a sporomorf w jego osadach 0 charakterze mulk6w ilastych
lub mulkowatych z nieznacznq zawartosciq oznaczonych metodq Scheiblera CaC03 (ok. 9-11 %), jest wyrainie lepsza aniZeli w niZszej
c~sci tego profIlu. Sporomorfy roSlin egzotycznych i cysty Hystri-chosphaeridium zanikajq niemalZe zupelnie lub zupelnie. Spektra stajq
si~ czysto czwartorz~owe. Zanika pylek roslin heliofIlnych, z kt6rych
Ryc. 1. Szkic lokalizacyjny okolic Pawlowa Nowego Fig. 1. Location sketch of the Pawl6w Nowy area
]!lVlS -'-Nd Z~d QJ0039 :J~
SHdtlOWOOOdS Atl~IHj31
\-IntO 11I3'fl-!dSOH)HU S)'I-!
N V
"'" I
AOZVW 13~I
I¥II~I
SHd!lOWDtlOdS OH)('ltllS]O VIl:i~"
~~~~~~~~~~~~~
SO))O)O.l.tllOll WnN!l'tHdS 3'13)'t100d)'10d 101 0 l'f1l't1) WnIOOdO).l.l ldAl Wr1N!10NN't WmOOdO)A1 S3QIONI!l'tHS 'tlllNI!.l'113S WnUSlr103 N0139014V10d !lVHdr1N WO! 'I')[d. Wf111AHdOIl:iAW !IN'I' ~HdAl WnINV'ltlYd.
YIlO~ IlY1 'tHdAl snlOWOH WONl:tnQIA WIlIN[))'t/l l~3Jvmll )VtlOl~IQn.L lVllSOdl-lOl lVMOHnn'll1 lYllSOdWOJ wntlDIWHl lVU1I1139wn ]dH !HW Sn1(1)NONYlj
I Ittu!11
3'13 Jlf1n )Nr1N Y lj f-J---'-..,...L---l.--.--1f-7-...,..,::::...-'--,..--L-.J-.l--+ 3't3J't!J3d.O I "",V I : 3Y3NI\.I't~!l : 3V3)vllAdOAti1fJ JYD'1100dON3HJ '1ISHH1tiY V)ll~r1 V!lV/HIXVS 3dA! SIl19V!H V!lQ]Hd33dA1 '1AHJV! SIO Vtl03Hd]
WOlH3d I-l1 "l:iVlr1WWnN I--ln\.l3HINvll3H
en
ex)(0-z
a.
>
~
Z
~IfHdOddIH snNlV MDV SnNldtlV) Sn)(Vl SnNI)(v!j~ 3dA1 IflIfOtlOJ ~11l1 SnlAt!O) SnJtl3nO SOWl0 (Wl H1d30 )'9010H1I1 XIWS~.I~:
I -' Iv;-
"
I "1 ... _ -o'"
o V") o "'" o M o N S o 0\ o 00 o t-O'"
o V") o N I'lll 1'1 I11Przeglqd Geologiczny, vol. 44, nr 2, 1996
Rye. 2. Pawlow Nowy PN.6/89. Diagram pylkowy, pola czarne w
%, pola biale w %0, + - stwierdzenie obecnosci jednej sporomorfy w czasie dodatkowego przegl,!dania materialu pylkowego, x -stwierdzenie obecnosci dwu lub wivcej sporomorfw czasie dodat-kowego przegl,!dania materialu pyldodat-kowego. Lista taksonow nie umieszczonych w diagramie pylkowym (m probki/%): Botrychium 9/0,1; Cornus mas-suecica 5/+; Cruciferae 5/0,1; Filipendula 5/0,1; Gentiana 9/+; Geum type 10/+; Ledum 51+; Rubiaceae 8/+; Rumex sec. Acetosa 9/0,1
Fig. 2. Pawlow Nowy PN.6/89. Pollen diagram, black fields %, white fields %0 + - single sporomorph out of total pollen sumis indicated, x - two or more sporomorphs out of total pollen sum are indicated of the pollen diagrams. Taxa which are not marked in the diagram (sample N 0/%): Botrychium 9/0,1; Comus mas-suecica 5/+; Cruciferae 5/0,1; Filipendula 5/0,1; Gentiana 9/+; Geum type 10/+; Ledum 5/+; Rubiaceae 8/+; Rumex sec. Acetosa 9/0,1
stale jest obecny tylko Hippophae. Regulamie, lecz 0 niskich warto-sciach wystvpuje: Larix (1-1,5%), Picea, Alnus, Ulmus, Quercus.
Gom'! granicv poziomu wyznacza: przecivcie siv opadaj,!cej krzywej wartosci Betula i wznosZ'!cej Pin us, zalamanie wysokiej krzywej Juni-perus, a w pewnym stopniu rowniez Gramineae.
PAZ-PN-6-3 - Pinus-Betula-(Picea-Alnus) - probki m 6-3, glvb. 2,60-2,10 m, charakteryzuj'! znaczne wartosci Pinus (52-45%) i Betula (30-39%), wyrainie mniejsze, lecz wzrastaj'!ce Picea (1-10%) iAlnus (2-7%), stala obecnoscLarix (2-3%), Ulmus (0,6-1 %), Quercus, Fraxinus oraz maly udzial NAP (6-3%). Obecny jest pylek: Humulus i Viburnum. Spektra S,! czysto czwartorzvdowe. Frekwencja sporomorf i stan zachowania jest dobry. Gorna granica tego poziomu jest wyraina. Wyznaczaj'!: zalamanie krzywej Pinus, Betula, Larix wyrainy wzrost wartosci Alnus, dalszy Picea oraz pojawienie siv lub wzrost wartosci: Fraxinus, Tilia cordata typ, Corylus, Quercus,
Ul-mus, a nieznacznie poiniej Taxus.
W spektrach PAZ-PN-6-4 - Alnus-Picea-(Fraxinus) -probki m 2-1, glvb. 2,10-1,90 m, dominuje Alnus (28-33%). Licznie jest reprezentowany pylek Picea (13-15%), Pinus
(25-27%) oraz Fraxinus (4-5%). W wyrainie mniejszych ilosciach odnotowano: Ulmus, Quercus, Corylus, Tilia cordata typ (po 1-2%) i Taxus (do 1 %). Wartosci Larix ulegly obniZeniu do niespelna 0,3%, NAP do 3%, w tym Humulus 0,4-0,5%. Licznie wystvpuj,! cenobia Pediastrum. Gorna granica tego poziomu ma charakter erozyjny. Zaznacza siv zmian,! sedymentacji: z ilastego mulku z domieszk,! gytii wapiennej najalowy florystycznie piasek (ryc. 3).
Paw16w Nowy PN.2/89. Z tego profilu pobrano i zbadano
tylko dwie probki wysokowapiennej gytii (CaC03 od 67 do 84%). Probki te pochodZ'! z gomej strefy osi'!gaj,!cych tu znaczn'! miqZszosc osadow biogenicznych.
W spektmm probki m 2 (glvb. 1,20 m) licznie wystvpuje NAP (29%, w tymArtemisia 8%) i Pinus (38%). Zdecydowanie mniejsze udzialy ma: Picea (4%), Alnus (6%), Betula (22%). Udzial pylku
Abies, Carpinus, Corylus jest znikomy i l,!cznie nie przekracza 2%. Obecny jest: Larix, Salix, Juniperus. Licznie wystvpuj,! cenobia
Pe-diastrum (45%).
W spektrum probki m 1 (glvb. 0,80 m) dominuje Betula (63%). Wartosci Pinus wynosz,! 15%. Udzial Larix, Picea, Alnus jest zdecydowanie mniejszy (0,5-1 %). Wartosci NAP dochodz,! do 20%. Dominuje tu: Artemisia (7%) i Grarnineae (9%). Stosunkowo licznie wystvpuje pylek Compositae; Tubiflorae (1 %). Analizowa-ny material wykazuje stosunkowo slab,! frekwencjv i znaczny stopien zniszczenia. Liczne S,! cenobia Pediastrum (104%).
Pawlow Nowy PN.I0/89 (ryc. 3). Z tego profIlu pobrano i zbadano
tylko dwie probki gytii wapiennej, zawieraj,!cej 50-72% CaC03. Spektrum probki nr 3 (glvb. 4,00 m) mozna przypisac nawv P
AZ-Pinus-Alnus -{Carpinus-Corylus). Wartosci tych taksonow odpowie-dniowynosz,!:Pinus-38%,Alnus-22%,Carpinus-12%,Corylus
- 6%. Stosunkowo wysokie wartosci osi'!ga: Picea - 6%, Quercus. Obecny jest rowniez pylek Fraxinus, Tilia cordata typ, Abies, Larix,
Taxus, Hedera, Ligustrum, Humulus. WartosciNAP poniZej 3%.
Licz-nie wystvpuj,! cenobia Pediastrum (49%).
Przeglqd Geologiczny, vol. 44, nr 2, 1996 3V3)VIOOdA10d VQNnl-lSO I-InlVAVl) IoInl00dOJA1 IoInNIlONN'II I-lnrOOdOlAl 9NV VHdAl- 1-lf1IN'<19!1'11dS vno:! 11'11 'IIHdAl VNOlW) 3Vl)VJI!J3 3V !J01~18nl 3VlISOdWO} 1olf1!J1J[l'tHl l-'-f---f---i 3VDV!J3dAJ 3V3W"AHdOA~'<1) 3'lDVIOOdON3HJ 'tlSI1-l3HJ'II Smf1l-lnH I-ImUSf19Il v~303H S[lNlV S31SV snNld~V) snNIXV~:J 3dA1 V1VOMO) V[1U
Sf1lA~O) snJ~3nO smnn '<13)[d Xl~Vl XIl'l'S 31dl-lVS ~O /j38101f1N d'llN + dV I UJ) Hld30 A~OlOHlll q \ \ 0..\
<C
\,1' , \ " b N 00 0 t- 0 N ' " \ \ \ \ rn Cl u '"--•
<>- _______ -0 Cl u .3 0 0.. 0 00 0 t-o 'Cl ~ 0 <T 0 '" 0 N :2~
0 0.. 0 00 0 r-0 'Cl 0 <T 0 '" 0 N :2~
1
~ .~
ro~.~ ~
0.;:< ~ ~ os <u .~~~
Carpinus - 24%, Alnus - 31 %, Abies - 9%, znaeme Corylus
-9%, Quercus - 7% oraz male: Picea, Ulmus, Fraxinus, Tilia cordata typ. Obeeny jest Buxus. Sporomorfy wykazujq znaemy stopien znisz-ezenia. Ilose nieomaezonyeh sporomorf doehodzi do 3%. Spektrum moina przypisae nazw~ P AZ - Carpinus-Abies-(Alnus-Quercus).
Paw16w Nowy PN.1I89 (rye. 4). W diagramie pylkowym wyr6iniono trzy poziomy pylkowe. PAZ-PN-1-1 - Carpinus-Abies-Quercus-(Alnus) - pr6bki nr 10-5 gkb. 2,45-3,05 m, eeehujq wysokie wartosci Carpinus (20-25%), Abies (15-20%), Quercus (11-17%) i Alnus (17-20%), znaezne Corylus (6-8%),
Rye. 3. Pawl6w Nowy PN.2/89, PN.10/89. Diagram pylkowy. Objas-nieniajak na rye. 2. PN.2/89: Juniperus2/0,3; Labiatae 2/0,3; Lycopo-dium inundatum 1/0,4; Botrychium 2/0,3. PN.1O/89: Buxus 2/+ Fig. 3. Pawl6w N owy PN. 2/89, PN.1 0/89. Pollen diagrams. Denota-tions as in Fig. 2. PN.2/89: Juniperus 2/0,3; Labiatae 2/0,3; Lycopo-dium inundatum 1/0,4; Botrychium 2/0,3. PN.10/89: Buxus 2/+
wyrainie mniejsze lub male: Fraxinus, Ulmus, Taxus i Buxus (l %). Stale obeeny jest pylek: Pin us, Betula, Acer, Tilia cordata typ, a w g6mej strefie r6wniei Picea. G6mq granic~ tego poziomu wyzna-eza: wzrost wartosci Picea, wyraine obniienie krzywej Quercus, tendencje spadkowe krzywej: Carpinus, Alnus, stosunkowo niskiej Corylus oraz wzrost znaczenia Abies.
PAZ-PN-1-2-Abies-Carpinus-(Picea-Alnus)-pr6bkanr 4, gl~b. 2,25-2,35 m,jestreprezentowany tylko przezjednqpr6bk~. Cechujq go wysokie wartosci: Abies (21 %), Carpinus (20%) i Alnus (16%) oraz wyrainie mniejsze Picea (6%), nieco wi~ksze Pinus (18%). Pylek Quercus (5%) i innych mezokratycznych drzew wyst~puje w jeszcze mniejszych ilosciach, zas krzew6w i roslin zielnych 0 wi~kszych wymaganiach klimatycznych zanika niemalie zupelnie. G6mq granic~ tego poziomu wyznacza: gwal -towny wzrost wartosci pylku Pinus, zalamanie krzywych wysokie-go lub znacznewysokie-go udzialu Carpinus, Abies, Alnus oraz zanik pylku Fraxinus, Taxus, Ulmus i Tilia.
PAZ-PN-1-3-Pinus-(Picea)-pr6bki nr3-l gl~b. 1,75-2,05 m,
cechuje si~ dominaejq pylku Pinus (63-75%), macmymi wartosciami Picea (5-6%), Betula (6-19%), malymi Carpinus (0,4-2%), Abies (1-3%), Alnus (1-6%). Obecny jestLarix (do 1,5%). Nie odnotowano pylku krzew6w i roslin zielnych 0 wi~kszych wymaganiach klimatycz-nych. Wyrainie zyskal na maczeniu pylekArtemisia, liczne Sq cenobia Pediastrum (87%). W znikomych iloseiach wyst~puje pylek Pteroca-rya (do 0,3%). G6ma granica tego poziomu ma charakter erozyjny. Zaznacza si~ zmianq sedymentu z gytii wapiennej 0 charakterze
lupko-watym, na pozbawiony CaC03 piasek.
Rozw6j roslinnosci lokalnej i wnioski biostratygraficzne
Pawl6w Nowy PN.6/89. Spektra pylkowe dolnego odcinka
profilu P AZ-PN 6-1 -
Betula-Iuniperus-(NAP)
i PAZ-PN-6-2- Betula-Pinus-(NAP),
wskazujq na panowanie luinych lub slabo zwartych zbiorowisk lesnych brzozowo-sosnowych lub brzozowych z sosnq, modrzewiem (na terenach podmoklych zarosli wierzbowych), z licznymi krzewami i roslinami zieJny-rni z rodzajow lub rodzin: jalowiec, trawy, turzycowate, bylica, baldaszkowate oraz niektoryrni heliofitami m.in. baiynq, prze-slq, goryczkq. Obecnosc w spektrach sporomorf roslin egzoty-cznych wskazuje na znacznq, zwlaszcza poczqtkowo, rok procesow denudacyjnych oraz niecalkowite i niezupelne opa-nowanie przez te zbiorowiska utworow powierzchniowych.Srodkowy odcinek diagramu (PAZ-PN-6-3 -
Pinus-Betula-Picea-Alnus)
odzwierciedla faz~ wyrainego prze-ksztalcania wczesniej majqcych juz dobre zwarcie lasow sosnowych z brzozq i modrzewiem. Stopniowo do tych zbio-rowisk lesnych zaczql wchodzic, wyrainie zyskujqc na znacze-niu swierk. Tereny podmolde lub okresowo podtapiane zacz~la zasiedlac i opanowywae olsza. W znikomych ilosciach zaczq1: sk kolejno pojawiae wiqz, jesion, dqb. Ekspansja zbiorowisk lesnych spowodowala wyraine ograniczenie lub nawetustq-pienie wi~kszosci uprzednio licznie wyst~pujqcych
roznora-kich krzewow i roslin zielnych.
Gomy odcinek diagramu (PAZ-PN-6-4 -
Alnus-Pi-cea-{Fraxinus)
reprezentuje faz~ panowania - na umiarko-wanie wilgotnych siedliskach zwartych lasow mieszanych: swierkowych z sosnq i drzewiastymi gatunkami brzoz, a byemoze rowniez z jesionem, wiqzem, d~bem, sporadycznie
pod-_
l
_N:9;~! ~[ =~
'
:::>~V~~l~D~I~
'
~~~~~I=::::I~N=V~I~M~~O~Z~V=~W==~1
dilO.,OtlOdS
o3Un~~~!~ 6:r::=~
""
~-I-l====::4'J:::
=
=
I
t::::Si::::~X~;::' ?fS:t~~~1 ~
>lnillSVI03dPrzeglqd Geologiczny, vo!. 44, nr 2, 1996
Rye. 4. Pawl6w Nowy PN.1I89. Diagram pylkowy. Objasnienia jak na rye. 2. Caryophyllaeeae 4/0,2; Compositae Liguliflorae 3/+; Ledum 5/+; SparganiumlTypha angustifolia 9/0,2; Lycopodium inundatum 3/+
Fig. 4. Pawl6w Nowy PN.1/89. Pollen diagram. Denotations as in Fig. 2. Caryophyllaeeae 4/0,2; Compositae Liguliflorae 3/+; Ledum 5/+; SparganiumlTypha angustifolia 9/0,2; Lycopodium inundatum 3/+
mokle i okresowo nadmiemie wilgotne, zostaly opanowane przez monolityczne zbiorowiska olszynowe i olszynowe z domieszkq wiqzu, jesionu, wierzb, a bye moze ze sporadycz-nie przejawiajqcym siy cisem. Pojawily siy pierwsze rosliny 0 wiykszych wymaganiach klimatycznych (chmiel). Wyraine ograniczenie ruchu dobrze naslonecznionych wod w tym zbiorniku lub tej jego cZysci zaznaczylo siy w licznym wysty-powaniu glonow z rodzaju Pediastrum.
Zawarte w tym diagramie cechy sukcesji pozwalajq siy spodziewae, ze reprezentuje on: najrnlodszy odcinek poinego glacjalu zlodowacenia poprzedzajqcego interglacjal mazowie-cki i najstarszy odcinek tego interglacjalu, cechujqcych siy formowaniem i panowaniem polnocnoborealnych zbiorowisk lesnych. Za takq oceny wieku osadow i flory z tego stanowiska przemawia jednoczesnie pojawienie siy i wzrost wartosci pylku
Picea i Alnus. Cecha ta nie moze przesqdzae 0 takiej ocenie
wieku, gdyz Sq rowniez flory interstadialne charakteryzujqce siy podobnym lub analogicznym przebiegiem krzywych tych taksonow (Krupinski, 1995b). Drugim argumentem przema-wiajqcym za takq ocenqjest pojawienie siy nieznacznie poiniej Taxus, waznego stratygraficznie, uprzednio nie wydzielanego w analizie pylkowej taksonu (Krupinski, 1995b,c).
Pawt6w Nowy
PN.2189. Wyniki badaJi palinologicznych zaledwie dwoch pr6bek osadow z tego profilu wskazuje na rozrzedzony, niezupelnie zwarty lub luiny charakter zbiorowisk lesnych. Glownym ich skladnikiem byla: nieco wczesniej (prob-ka nr 2) sosna z domieszkq brzozy, swier(prob-ka, poiniej zaS (prob(prob-ka nr 1) brzoza z domieszkq sosny. Licznie, zwlaszcza poczqtkowo wystypowaly bylice i trawy. W stagnujqcych, lub 0 ograniczo-nym ruchu, dobrze naslonecznionych wodach tego zbiornika licznie wystypowaly glony z rodzaju Pediastrum. Ocena czasu akumulacji osadow, pochodzqcej z tego otworu wiertniczego nie jest mozliwa. Wystypujqca w ich flora nie ma interglacjalnego charakteru lub reprezentuje chlodny odcinek interglacjalu.Pawt6w Nowy PN.
1
0/89.
Spektra pylkowe dwoch, pobranych probek, nie przewierconych do Spqgu znacznej miqzszosci osadow wapiennych, reprezentujq poczqtek for-mowania siy zwartych lasow mieszanych. Glownym sklad-nikiem zbiorowisk lesnych, na siedliskach umiarkowanie wilgotnych, by la sosna (tylko poczqtkowo), swierk, dqb, leszczyna, grab, w mniejszym stopniu jodla, lipa, jesion, wiqz. Licznie wystypujqce siedliska podmokle byly opano-wane przez bezwglydnie dominujqcq olszy, z domieszkq, zwlaszcza na siedliskach lygowych - jesionu, wiqzu, a bye moze i swierka. Zwarty charakter zbiorowisk lesnych zostal wyrazony w niskich wartosciach NAP. Wystypowaly nato-miast krzewy i rosliny zielne 0 wiykszych wymaganiachklimatycznych m.in. bukszpan, bluszcz, ligustr.
Ocena czasu akumulacji tych osadow i zawartej w nich flory jest bardzo trudna m.in. ze wzglydu na fragmentarycznose zawartej w tym "paradiagramie" cech sukcesji roslinnosci. Podobienstwo litologiczne osadow, sytuacji geologicznej i bliskosci tego otworu w stosunku do PN.1/89 przemawiajq za podobnym wiekiem. Wnioski wynikajqce z analizy palinolo-gicznej nie tylko dopuszczajq, lecz nawet wskazujq na mozli-wose przyjycia takiej interpretacji biostratygraficznej.
Przeg!qd Geo!ogiczny, vo!. 44, nr 2, 1996
Pawlow Nowy PN.l/89. Spektra pylkowe dolnego odcin-ka tego diagramu (P AZ-PN -1-1 -
Carpinus-Abies-Quercus-(Alnus)
i PAZ-PN-1-2-Abies-Carpinus-(Picea
-
Alnus)
reprezentuj'l okres panowania zwartych, wielorodzajowych i 0
zmiennym w czasie, skladzie lasow mieszanych. Ich glownym skladnikiem byIy na siedliskach umiarkowanie wilgotnych: jodla, grab i d'lb z domieszk'lleszczyny, w mniejszym stopniu wi'lzu, jesionu, lipy, cisa, klonu, a w gomej cz~sci rowniez ze swierkiem. Na siedliskach podmoklych panowala olsza z do-mieszk'l jesionu, wi'lzu, a bye moze trac'lcego na znaczeniu cisa. Licznie w tych zbiorowiskach wyst~powal: bukszpan, a w zdecydowanie mniejszych ilosciach: bluszcz, jemiola, li-gustr, winorosl, chmiel. Ograniczony ruch wody przejawial si~
obecnosci'llicznych glonow z rodzaju
Pediastrum
.
Spektra pylkowe gomego, bardzo rzadko oprobowanego odcinka osadow z tego profilu nie pozwalaj'l na przedstawienie wszystkich spodziewanych faz przemian zmieniaj'lcych si~
wowczas zbiorowisk lesnych. Badany palinologicznie odcinek (PAZ-PN-I-3
-Pinus-(Picea))
odzwierciedlafaz~ panowa-nia jeszcze zwartych lasow polnocnoborealnych. Ich glownym skladnikiem byIa sosna, w mniejszym stopniu drzewiaste brzo-zy i swierk oraz inne przetrwaIe w nieznacznych ilosciach drzewa mezo- i oligokratyczne (jodla, grab, olsza, d'lb, lesz-czyna, wi(!Z, lipa). Pojawil si~ modrzew. Sporadycznie i tylko w jednej probce odnotowano obecnose pylku
Pterocarya
(0,3%). Wycofaly si~ krzewy i rosliny zielne 0 wkkszych
wymaganiach klimatycznych. Stagnuj'lcy charakter dobrze nasIonecznionych wod w tym zbiomiku przejawil si~ obecno
-sci'llicznych glonow z rodzaju
Pediastrum.
Szczegolowa analiza wynikow badari pahnologicznych nielicznych probek osadow wapiennych z tego profilu, pozwa-la wnioskowae 0 lesnym i interglacjalnym charakterze roslin
-nosci reprezentowanej przez ten diagram. Czas akumulacji osadow i wyst~puj'lcej flory nalezy wi(!Zae z jego rnIodsz'l
cz~sci'l. Pochodzenie osadow gomego odcinka profilu nalezy I'lczye zjego schylkiem. Elementy florystyczne i cechy sukce
-sji nie pozwalaj'l dokonae jednoznacznej oceny ich wieku.
Opracowany diagram wykazuje najwi~cej cech wspolnych i charakteryzuj'lcych nazowieck'l sukcesj~ pylkow'l (Krupmski 1984-1985, 1990, 1995b, 1995d; Krupmski
&
Lindner, 1991; Krupinski & Nitychoruk, 1991).Uwagi metodyczne i wnioski biostratygraficzne
Istniej'lce obawy i w'ltpliwosci interpretacyjne przedstawio-no wczesniej. Cz~se z nichjestuwarunkowanai spowodowana w znacznym lub decyduj'lcym stopniu m.in. sposobem pobrania probek osadow. G~stose pobrania probek w odst~pach 1 metra (patrz PN.10/89) jest wysoce niewystarczaj'lca. Nie dotrzymanie tego, jednego z podstawowych i zasadniczych warunkow meto-dycznych badari paleoflorystycznych, spowodowalo nie uchwy-cenie lub pomini~cie licznych elementow sukcesji roslinnosci, posiadaj'lcych znaczenie nie tylko poznawcze, ale rowniez diag-nostyczne oceny wieku flory i czasu akumulacji osadow.
Diagram pylkowy, ok. I-metrowej mi£tZszosci serii, niezna-cznie zaw~g1onych mulkow ilastych profilu PN.6/89, zawieraj'l-cych 8-15% CaC03, obejmuje stadium protokratyczne lasow
p61nocnoborelanych pocz'ltku interglacjalu mazowieckiego.
Za-warty w tymdiagramiezapis powinien bye korelowany z poziornami: odRP AZ-A -
Betula-NAP
do RPAZ-D-Picea-Alnus-{Taxus)
stratygrafii pylkowej interglacjalu mazowieckiego obszaru polu-dniowego Podlasia (Krupmski, 1995b, c).
Diagramy pylkowe gomych odcinkow zachowanej lupko-watej gytii wapiennej, czasem z malymi skupieniami wiwiani-tu profilu PN.1/89, i PN.10/89 zawieraj'lcych od 43 do 57%
CaC03 odzwierciedlaj'l wyst~powanie zbiorowisk roslinnych
mlodszego odcinka interglacjalu mazowieckiego. Spektra pyl-kowe reprezentuj'l rnIodsze ogniwo optimum klimatycznego tego interglacjalu. Spektra pylkowe wysokowapiennych osadow z profIlu
PN.2189,
zawieraj'lcych 84% CaC03, reprezentuj'lro-slinnosci schylku interglacjalu mazowieckiego. W zadnym z badanych palinologicznie profili nie stwierdzono obecnosci osa-dow z chlodn'l fior'l pointerglacjaln'l.
Pr6bki z wszystkich profili, z wyjqtkiem PN.6/89 pobral J.
Nitychoruk z Zakladu Geologii Czwartorz~du Uniwersytetu War-szawskiego. Za ich powierzenie do badan serdecznie dzi~kuj~.
Literatura
ALBRYCHT A, PIDEK L.A & SKOMPSKI S. 1995 - Prz. Geol., 43: 321-330.
BARANIECKA M.D. 1971 - Kwart. Geol., 15: 10-14.
BARANIECKA MD. 1984 - [W:] Budowa geologiczna Polski 1, Stratygrafia 3b, Kenozoik, Czwartor~d. Wyd. Geol.: 154-19l. FALKOWSKI E., FALKOWSKI T., GRANACKI W., KARA
-BON J. & KRAUZLIS K. 1984-1985 - Rocz. Mi~dzyrzecki, 16-17: 56-82.
KRUPINSKI K.M. 1984-1985 - Ibidem, 16-17: 144-17l.
KRUPINSKI K.M. 1988 - Prz. Geol., 36: 647-654.
KRUPINSKI K.M. 1988 - Ibidem, 36: 665-669.
KRUPINSKI K.M. 1989-1990 - Tabela wynik6w analizy pylko
-wej osad6w interglacjalnych z Pawlowa Nowego k. Janowa Podla-skiego, profile PN.1/89, PN.2/89, PN.6/89 i PN.10/89. Wydz. Geol.u\y, mat. arch. Warszawa.
KRUPINSKI K.M. 1990 - Wst~pna ocena zasob6w i przydat-nosci nawozowej osad6w wapiennych (plejstocenskiej kredy je
-ziornej w rejonie Oss6wki, gm. Lesna Podlaska. Maszynopis, Urzqd V{oj. w Bialej Podlaskiej.
KRUPINSKI K.M. 1991- Wst~pna ocena zasob6w i przydatnosci nawozowej osad6w wapiennych (plejstocenskiej kredy jeziornej) w rejonie Grabonowa, gm. Biala Podlaska Ibidem.
KRUPINSKI K.M. 1994 - Analiza pylkowa osad6w biogenicz-nych z Pawlowa Nowego na Podlasiu. lust. Geol. Podst. UW.
(Mat. arch.)
KRUPINSKIK.M.1995a-Prz. Geol., 43: 117-122. KRUPlr9"SKI K.M. 1995b - Acta Geogr. Lodz., 70 (w druku).
KRUPINSKI K.M. 1995c - Bull. Pol. Acad., Earth Sc., 34: 365-373.
KRUPINSKI K.M. 1995d - Acta Palaeobot. (w druku). KRUPINSKI K.M. & LINDNER L. 1991- [W:] A Kostrze-wski, G~ografia, 50: 511-518. Wyd. UAM Poznan.
KRUPINSKI K.M., LINDNER L. & TUROWSKI W. 1986-Bull. Pol. Acad., Earth Sc., 34: 365-373.
KRUPINSKI K.M., LINDNER L. & TUROWSKI W. 1988-Acta Palaeobot., 28: 29-47.
KRUPINSKl K.M. & NITYCHORUK 1. 1991-lbidem, 31: 227-243. KRUPINSKI K.M. & SKOMPSKI S. 1995 - Prz. Geol., 43: 1045-1048.
LINDNER L. 1988 - Ibidem, 36: 637-647.
LINDNER L., KRUPINSKI K.M., MARCINIAK B. & NITY-CHORUK J. 1990 -Ibidem, 38: 476-483.
LINDNER L., KRUPINSKl K.M., MARCINIAK B., NITYCHO
-RUK1. & SKOMPSKl S. 1991-Kwart. Geol., 35: 337-362.
LINDNER L., KRUPINSKI K.M., SEMIL 1. & ZALEWSKI A
1988 - Bull. Pol. Acad., Earth Sc., 36: 49-57.
MOJSKI J.E. 1972 - [W:] R. Galon - Geomorfologia Polski, 2: 318-362. PWN.
NITYCHORUKJ. 1993 - Wydz. Geol. UW. Pr. dokt. NOWAK 1. 1973 - Przeglqdowa mapa geologiczna Polski, A, 1 : 200000, ark. Biala Podlaska. Wyd. Geol.
NOW AK J. 1974 - Objasnienia do przeglqdowej mapy geol. Polski, 1 : 200 000, ark. Biala Podlska. Wyd. Geol.
NOWAK J. 1977 - Stud. Geol. Pol., 52: 347-359.
ROZYCKI S.Z. 1972 - [W:] R. Galon - Geomorfologia Pol-ski 2: 271-317.PWN.
RUHLE E. 1973 - [W:] E. RUhle - Metodyka badan osad6w
czwartorz~dowych: 31-78. Wyd. Geol.
RUHLEE. &ZWIERZS.1961-Biul. Inst. Geol., 169: 213-240. STRASZEWSKA K. & STUPNICKA E. 1987 - Biul. Geol. UW, 31: 339-400.
