Porównawcza analiza kosztów eksploatacji kombajnów zbożowych w SHR Ulhówek

Józef Ostrowski

Porównawcza analiza kosztów

eksploatacji kombajnów zbożowych

w SHR Ulhówek

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 21, 329-338

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E С U R I E - S К Ł O D O W S К A

L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XXI, 17 SECTIO H 1987

Instytut Nauk Rolniczych w Zamościu AR w Lublinie

J ó z e f O S T R O W S K I

Porów naw cza analiza kosztów eksploatacji kom bajnów zbożowych w SH R U lhów ek

Сравнительный анализ расходов по эксплуатации зерноубочных комбайнов (на примере семенной станции „Ульхувек”)

A Comparative Analysis of the Costs of Exploitation of Grain Combine Harve­ sters at the Station of Plant Cultivation (SHR) at Ulhówek

W ostatnich 20 latach n astąp ił bardzo duży postęp w m echanizacji zbioru zbóż i innych roślin technologicznie podobnych. P rz y w zględnie n orm alnych w aru n k ach atm osferycznych spraw n e przeprow adzenie żniw nie stw arza już obecnie gospodarstw om w iększych trudności. Pom yślne rozw iązanie w ielu problem ów n a tu ry technicznej nie powinno być je d ­ nak o dryw ane od ekonom iki postępu technicznego. P ro b lem aty k ą eks­ ploatacji kom bajnów zajm ow ało się w ielu auto rów \ w większości przy­ padków kon cen tro w ali oni swoją uw agę przede w szystkim na zagadnie­ n iach technicznych i w ydajnościach uzyskiw anych przez te m aszyny.

W naszym o p ra c o w a n iu 2 zw róciliśm y rów nież szczególną uw agę na analizę czasu roboczego, oszczędność nak ładów p rac y żyw ej oraz tec h ­

1 Por. m. in.: W. B o d n a r z i ws p . : Poróumanie w skaźn ików wydajności

m aszyn w zależności od długości dnia roboczego. „Roczniki Nauk Rolniczych”, 1980,

seria G, t. 74, z. 4; S. C i ę ż k o w s k i i ws p . : Badania testacyjn e w p ły w a ją c e na

obniżkę kosztów eksploatacji. ,,M echanizacja Rolnictwa” 1976, 3—4; E. G o ć : Oce­ na techniczno-ekonomiczna, kom bajn ów zbożow ych o du żej przepustowości. IBMER,

Warszawa 1981 (symb. dok. XXXVIII/700); A. K o n o w r o c k i i w s p . : Postęp

w mechanizacji zbioru zbóż w PGR Leszno w latach 1966—1980. IBMER, War­

szawa 1981 (symb. XXXIII/787).

2 H. P ł u d o w s k i , J. O s t r o w s k i , P. G r a d z i u k : Postęp techniczny a osz­

czędność i wydajn ość nakładów pracy ż y w e j w procesie kom bajnowego zbioru zbóż. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, vol. XXI, 1987.

niczną w ydajność, jak ą uzyskano na skutek zastąp ienia kom bajnów „Vis­ tu la ” k om bajnam i „B izo n -S u per” . Pom inięte zostały w ięc koszty eks­ p lo ata cji tych m aszyn, z tego w zględu, że uleg ają one ciągłym zmianom, a ty m sam ym w y m agają ciągłej aktualizacji. A by uzyskać n a jb ard ziej a k tu a ln e w yniki b ad ań odnoszące się do kosztów ek sp lo atacji k om b aj­ nów zbożowych, postanow iono dodatkow o przeanalizow ać je w roku 1985, czyli po przecenie środków trw ały ch i o statniej podw yżce cen na m aszyny i części zam ienne. T ak ie rozszerzenie badań um ożliw iło au to ro ­ w i u zy sk an ie a k tu a ln y ch w yników i porów nanie ich z w y n ik am i poprzed­ nich okresów , k tó re w yszczególniono w cytow anej p racy ®.

CEL, ZAKRES I METODA BADAŃ

C elem p o d jęty ch b ad ań było przeanalizow anie i po ró w n an ie poziom u i s tr u k tu ry kosztów ek sp lo atacji kom bajnów zbożowych w dłuższym o k re­ sie, w k tó ry m eksploatow ane b y ły dwie generacje ty ch m aszyn. Chodziło głów nie o porów nanie kosztów eksploatacji p rzy p ad ający ch n a jedn ą m a ­ szynę, kom bajnogodzinę (kmbh), h e k ta r zbioru i tonę ziarna.

N iezbędne in fo rm acje dotyczące organizacji żniw i p ra c y kom bajnów oraz w a ru n k ó w ek sp lo atacji zam ieszczone zostały w pop rzed niej p u b lik a ­ cji \ Nie m a p o trzeb y więc ich pow tarzać, bo odnoszą się one w rów nej m ierze do ro k u 1985. Ź ródła m ateriałó w b y ły te sam e, czyli obow iązująca w przedsiębio rstw ie rolniczym do kum entacja pierw o tna. We w spom nianej p ra c y p rzedstaw ione zostały także w yniki eksp loatacji kom bajnów zbo­ żow ych w lata ch 1966— 1967 i 1981— 1982, dlatego też w opracow aniu ogra­ niczono się do sch arak tery zo w an ia w yników ek sp lo atacy jn y ch w rok u 1985, p o ró w n u jąc je z analogicznym i w ynikam i la t 1981 i 1982.

W prow adzenie do p rzedsiębiorstw a rolniczego m aszyn kap itało ch ło n ­ n y ch o dużych w ydajnościach, jak im i są k om b ajn y zbożowe, zm ienia w zasadniczy sposób ekonom ikę gospodarow ania, a przede w szystkim ekonom ikę ek sp lo atacji m aszyn. W iększa, badziej skom plikow ana i droż­ sza m aszyna pociąga za sobą duże koszty stałe, k tó re gospodarstw o m usi podnieść niezależnie od ilości w ykonanej pracy.

P rz y analizie kosztów eksp lo atacji m aszyn sto suje się więc podział na k o szty stałe i zm ienne 5, p rzy czym te ostatnie w iążą się ściśle ze stopniem w y k o rzy stan ia danej m aszyny. W p rzeprow adzonych badaniach

analizo-* Ibidem. 4 Ibidem.

5 Zob. m. in.: R. M a n t e u f f e l : Rachunkowość rolnicza. T. II, PWRiL, War­ szawa 1964; A. Wo ś : Rachunek ekonomiczn y w rolnictwie. PWRiL, Warszawa 1966.

Porównawcza analiza kosztów eksploatacji kombajnów... ₃₃₁

wano koszty bezpośrednie sta łe i zm ienne, czyli bezpośrednio zw iązane z eksploatacją kom bajnu. Nie uw zględniono zatem kosztów ogólnogospo­ darczych, które m ają c h a ra k te r sta ły i podnoszone są niezależnie od sto­ sow anej techniki zbioru. D oliczanie ich do kosztów ek sp lo atacji zaciem nia rach u n ek ekonom iczny postępu technicznego.

Zgodnie z p rzy ję ty m i założeniam i do kosztów stały ch zaliczono: a m o r­ tyzację, nap raw y główne, ubezpieczenia rzeczowe oraz garażow anie.

K oszty am o rty zacji zostały obliczone zgodnie z obow iązującym i p rz e ­ pisam i 8, czyli w wysokości 10°/o p ierw o tn ej w artości m aszyny. T aki spo­ sób obliczania am o rty zacji zm usza przedsiębiorstw o do pełnego w y k o rzy ­ stan ia posiadanych m aszyn.

P rz y obliczaniu kosztów n a p ra w głów nych p rzy ję to założenie, że w dziesięcioletnim okresie ek sp lo atacji w y ko n y w an y jest jeden rem o n t głów ny. Założenie to w y n ik a z analizy częstotliw ości w ykon yw ania n a ­ p raw "w analizow anym p rzedsiębiorstw ie w latach 1972— 1982. K oszty n a p ra w głów nych w ty m o k resie w yniosły 49,2%> w artości początkow ej rem ontow anych kom bajnów , czyli średnio w ro k u 4,92% i ta k i w skaźnik p rzy ję to do obliczeń. W ro k u 1985 w skaźnik ten zm niejszył się do pozio­ m u 4,25% z tego względu, że n a p ra w y głów ne w y konyw ane b y ły w e w ła ­ snych w arsztatach. T ak więc rem o n ty głów ne tra k tu je się jako elem en t kosztów stałych, co — w edług a u to ra — jest postępow aniem n a jb a rd zie j uzasadnionym z m etodycznego i ekonom icznego p u n k tu w idzenia.

W ysokość kosztów ubezpieczenia kom bajnów p rzy ję to zgodnie z obo­ w iązującym i p rz e p isa m i7, na poziom ie 0,14% w artości b ru tto tych m aszyn. P ań stw o w y Z akład U bezpieczeń w stosu nk u do jedno stek państw o w y ch stosow ał w bad an ym okresie zniżkę w w ysokości 30% od sum y naliczonej sk ład k i ubezpieczeniow ej, co rów nież zostało w p rac y uw zględnione.

K oszty garażow ania m aszyn w b u d y n kach poszczególnych zakładów stano w ią rzeczyw iście poniesione koszty na u trz y m a n ie ty c h budynków ; część kom bajnów przechow yw ana była pod p land ekam i przystosow anym i do tego celu. Na podstaw ie uzyskanych in fo rm acji p rzy jęto , że jedna p la n ­ deka w y k o rzy sty w an a była przez cztery lata. W tak im p rzy p ad k u koszty garażow ania obliczono, u w zględniając cenę jednostkow ą p lan d ek i i o kres jej użytkow ania.

W kosztach zm iennych w yodrębniono k oszty p ra c y żyw ej, m ate ria łó w pęd n y ch i sm arów oraz n a p ra w bieżących. K oszty p ra c y żyw ej o b ejm u ją płace w raz z prem iam i i dodatkam i oraz ubezpieczenia społeczne.

6 Rozporządzenie Rady M inistrów z dnia 27 grudnia 1983 r. w sprawie amor­ tyzacji m ajątku trw ałego jednostek gospodarki uspołecznionej (Dz. U. Nr 72, 1983 r. poz. 320).

7 Okólnik Naczelnego Dyrektora PZU z dnia 9 czerwca 1976 r. nr 22/76.

P rz y analizie kosztów eksp lo atacji m aszyn (nie ty lk o kom bajnów ) n a j­ w ięcej tru dn o ści sp raw ia obliczenie kosztów n a p ra w bieżących. Z tego w zględu oblicza się je najczęściej w skażnikow o w sto su n k u do ceny za­ k u p u m aszyny i p rzy jm u je , że jest to elem en t kosztów stałych. O bliczane w ten sposób koszty, jak podaje F ą fa ra 8, m ogą być obarczone pow ażnym błędem . Celem dokładnego ich o kreślenia zaistn iała p o trzeb a przep ro w a­ dzenia analizy każdego k o m b ajn u oddzielnie z u w zględnieniem czasu p rze­ znaczonego na n ap raw y , liczby i a so rty m e n ty zuży tych części. W sk ład kosztów n ap raw bieżących w eszły więc koszty robocizny (pracow nicy w arsztato w i i obsługa kom bajnów zatru d n io n a p rzy rem ontach), części zam iennych oraz n a p ra w w yk onanych przez obce jed n o stk i usługow e. Do kosztów n a p ra w bieżących wliczono rów nież czynności przygotow a­ w cze (przed żniw am i) i zakonserw ow anie m aszyn y na okres zimowy.

P onadto należy podkreślić, że w analizow anym okresie m etodyka obli­ czania kosztów eksploatacji kom bajnów zbożowych by ła jednakow a, co zapew nia porów nyw alność w yników badań.

WYNIKI EKSPLOATACJI KOMBAJNÓW W ROKU 1985

W ostatn im ro k u badań, ze w zględu na w a ru n k i atm osferyczne, żniw a trw a ły 42 dni i każdy k om bajn p rzep raco w ał średnio 10 dni dłużej niż w latach 1981 i 1982, stą d też liczba p rzepracow an y ch kom bajnogo- dzin zw iększyła się o 24,5°/o, n astąp ił w zrost pow ierzchni zbioru i m asy zeb ranego ziarna przez jedn ą m aszynę.

W iększej w ydajności sezonow ej nie to w arzyszył jed n a k w zrost w y ­ dajn ości dziennej, bo w ro k u 1985 k o m b ajn y przep raco w ały w ciągu dnia o 1 godz. i 15 m in. krócej niż w lata ch 1981 i 1982. W ydajność godzino­ w a — p rak ty czn ie rzecz biorąc — pozostała na zbliżonym poziomie, była ona o 5°/o niższa przy w y rażan iu jej pow ierzchnią zbioru i o 3,6% w yż­ sza, gdy została określona m asą zebranego ziarna.

R easu m ując m ożna stw ierdzić, że w ydajność godzinow a kom bajnów „B izo n -S u p er” — zarów no w ro k u 1985, ja k i w lata ch 1981— 1982 — była stosunkow o niska w poró w n an iu z m ożliw ościam i w yn ik ający m i z p rz e ­ pustow ości bębna m łócącego i u rząd zeń czyszczących. W prow adzenie k o m b ajn ó w o w yższych 'w ydajnościach m iało na celu zw iększenie tec h n i­ czn ej w yd ajn o ści p racy żyw ej i zm niejszenie jednostkow ych kosztów zbioru. W rzeczyw istości jed n ak efek ty ek sp lo atacy jn e nie były tak k o rzy stn e, jak m ożna było oczekiw ać. C zynniki k ształtu jące poziom u z y sk iw an y c h w yd ajn o ści p rzez te m aszyn y zostały om ów ione w

po-8 R. F ą f a r a i ws p . : Porównanie ekonomicznej wydajn ości zbioru zbóż p rzy

różn ym stopniu jego zmechanizowania. „Roczniki Nauk Rolniczych” 1959, seria G,

Porównawcza analiza kosztów eksploatacji kombajnów.., ₃₃₃

Tab. 1 Przeciętne w yn ik i eksploatacji na 1 kombajn The average outcomes of the exploitation per one combine

harvester W yszczególnienie Średnio w latach 1981 i 1982 1985

Czas trwania akcji żniwnej

w dniach 31 42

Liczba dni przepracowanych

przez kombajn 24 34 Liczba kombajnogodzin 244,7 304,6 Powierzchnia zbioru w ha 99,1 115,6 Zbiór w t 341,0 439,3 Wydajność dzienna w ha 4,12 3,40 Wydajność dzienna w t 14,17 12,92 Wydajność w ha/h 0,40 0,38 Wydajność w t/h 1,39 1,44

Źródło: badania w łasne autora.

p rzed n iej p r a c y 9, gdzie w skazano, że wiążą się one głów nie z e fe k ty w ­ nością w y k o rzy stan ia czasu roboczego. M ożna w skazać na praw idłow ość, że im wyższe Uzyskuje się w ydajności ek sploatacyjn e, tym niższe są koszty zbioru.

KOSZTY EKSPLOATACJI KOMBAJNÓW I ICH STRUKTURA

Pod w pływ em w zrostu cen na środki p ro d u k cji koszty ek sploatacji kom bajnów zbożowych w porów nyw anych okresach uległy dużym zm ia­ nom, co u tru d n ia ich p o rów nyw anie w czasie. Z tego też w zględu zw ró­ cim y szczególną uw agę na w zrost tych elem entów kosztów , k tó re w y w a ­ rły n ajw ięk szy w pływ na s tru k tu rę kosztów eksploatacji.

J a k w y n ik a z tab eli 2, w okresie o statn ich 20 la t w s tru k tu rz e kosz­

tów u ży tko w an ia kom bajnów zbożowych w zrastał udział kosztów

zm iennych, a m alał udział kosztów stałych. W yw arło to określony w p ły w n a ekonom ikę eksploatacji tych m aszyn, gdyż w m iarę zw iększa­ nia w ydajności sezonow ej obniżyły się koszty zbioru, co jest zgodne z p r a ­ w em d e g re sji kosztów- Z m iany w s tru k tu rz e spow odow ane zostały przede w szystkim przez szybki w zrost cen na m a te ria ły pędne i sm ary oraz na części zam ienne. K oszty m ate ria łó w p ędnych i sm arów w zrosły po n ad

15-krotnie, a rem ontów bieżących 5,5 raza (dla p o ró w n an ia w arto podać, że w lata ch 1966— 1967 kilo g ram oleju napędow ego kosztow ał 2 zł, a w 1985 aż 29 zł).

P o n ad d w u k ro tn ie w iększy koszt rocznego użytk ow ania kom b ajn u „B izo n -S u p er” w porów naniu z „V istu lą” w yn ika nie tylk o ze w zrostu cen n a m a te ria ły i części zam ienne, ale głów nie ze w zględu na d w u k ro t­ nie korzy stn iejsze p a ra m e try techniczne i p raw ie 2 ,5 -krotn y w zrost w arto ści jed n ej m aszyny. N ato m iast w zrost kosztów eksploatacji kom ­ b a jn ó w „B izon-S u p er” w ro k u 1985 w p o ró w nan iu do la t 1981 i 1982 spow odow any został przeceną środków trw ały ch , w zrostem cen na m a­ te ria ły i części zam ienne oraz w zrostem płac.

J a k w y n ik a z d anych zam ieszczonych w tab eli 2, koszty eksploatacji k om b ajn ó w „B izon-S uper” w ro k u 1985 w zrosły p ra w ie 2,5 raza w po­ ró w n a n iu z lata m i 1981 i 1982. N ajw iększa, bo ponad 300 procentow a d y ­ n a m ik a w zrostu w y stąp iła w kosztach napraw 7 bieżących oraz m ateriałó w p ę d n y c h i sm arów . K oszty n a p ra w bieżących w zrosły n a sk u tek k ilk a ­ k ro tn y c h podw yżek cen n a części zam ienne oraz w zro stu płac p raco w n i­ ków w arsztato w y ch i kom bajn istó w zatru d n io n y ch p rzy usuw aniu usterek . Z tab e li 2 w y n ika także, iż w ro k u 1985 n astąp ił (ponad d w u k ro tn y w zro st kosztów stałych. Rosnące koszty p ro d u k cji części zam iennych, ro ­ bocizny, energii, paliw i sm arów spow odow ały, że ceny now ych środków p ro d u k cji w sposób rażący odbiegały od dotychczas u żytkow anych śro d ­ ków trw ałych . W celu zaktualizow ania w artości ty c h składników m a ją t­ ko w ych przeprow adzono ich przecenę w ro k u gospodarczym 1983/1984; o b jęła ona zarów no k om bajny, jak i bu dy nk i, w k tó ry c h były one g a ra ­ żow ane. A by jedn o stk i gospodarcze nie odczuły skutkó w tej przeceny w jed n y m roku, rozłożono je na 3 lata. A w ro k u 1985 — zgodnie z p rz y ­ ję ty m i z a sa d a m i10 — obliczono koszt am o rty zacji na poziom ie 70°/o rocznej sto p y am o rty zacy jn ej. Z m iany te w p ły n ęły na w zrost poszczególnych ele­ m en tó w kosztów stałych. W sum ie k oszty te stanow ią nadal znaczny udział (45,5%), a więc jednostkow e k oszty zbioru zbóż uzależnione są w dużym stopniu od w ielkości w y k o rz y sta n ia k o m b ajn u w sezonie.

Z in fo rm a c ji za w a rty c h w tabeli 3 w y nik a, że koszty jednostkow e w ro k u 1985 w p o rów n an iu do śre d n ie j z la t 1966 i 1967 w zrosły 3,5 r a ­ za w przeliczen iu na tonę ziarna, 5,2 raz a n a h e k ta r zbioru i 5,6 raza na godzinę p rac y k o m b ajn u . W ty m sam y m czasie 6 -k ro tn ie w zrosły ceny zbóż, stąd re la ty w n e koszty zbioru nie b y ły wyższe, a przeciw nie — zbiór k o m b ajn a m i „B izo n -S u p er” o k azał się tańszy. N ajb ard ziej k o rzy stn e relacje w ystąpiły, gdy bezpośrednie ko szty zbioru odniesiono do m asy

10 Rozporządzenie Rady M inistrów z dnia 26 lutego 1982 r. w sprawie przekw a­ lifikow ania m ajątku trw ałego (Dz. U. Nr 7, 1982, poz. 55).

T a b . 2. S tru kt ur a be zpośrednich k os zt ów e k sp lo a ta c ji w przeliczeniu na 1 k o m b a jn (c en y b ie ż ą c e ) T he str uc tu re of d ir ec t co st s of ex p lo it a ti on in co nve rsi on to on e co m b in e h a rv es ter (c ur re nt p r ic e s) .

Porównawcza analiza kosztów eksploatacji kombajnów.., 335

3 •N 3> 0 a *-n. 3

1 s

Ol e * s X sj X 'OS o —; • i > 3 O V* .« o . ai .C .. tZ) o _{o >»} ^ - N 2 3 o P Jć u 73 « co (i)- > T3 o o o I I s ° i ! M ° i _Ko_C/1 N U tn o ce • g a> n S ce •g u A ~ ^ C a • ce £T £ *_{SO c O} «2 ^ ? ^ . <i> • • C £ M c § .2 < m N O T3 -N T3 ce o 3 O N 1) 3 % Ph *—_{o «} 2; •-■' £ •* en n ’gO fe o o. o 06 2 W ce « § c O l a ;

^ 1 1

3 o £c/j r> £ * ce o .« -2 ■a 5 £ &, o * • a ^ K 0 O o •3 ■o_u' N 3 •+J_{w ®} O o s > * * co ^ 1 9 4 ,8 2 1 9 ,1 2 0 0 ,0 O_O o co 20 4 ,7 2 5 0 ,9 3 0 9 ,1 3 2 4 ,6 2 9 2 ,9 2 4 4 ,9 X in •2 oo S 2 ce c % >> > Q 4 7 4 ,7 3 3 2 ,5 3 0 0 ,0 4 3 6 ,4 4 1 1 ,5 3 9 5 ,2 1 5 3 9 ,2 5 5 1 ,5 6 4 3 ,3 51 2 ,2 OJ 'i-i <D a 3 U} lOS8 2 8 ,2 CO_in^ M_o %rH 45 ,5 1 6 ,3 2 2 ,2 O_co 5 4 ,5 1 0 0 ,0 1 a o .3 ty s. z ł 9 9 ,7 5 5 ,2 w rH 4,8 1 6 0 ,9 5 7 ,7 7 8 ,5 5 6 ,8 1 9 3 ,0 3 5 3 ,9 M \-4 0) a 3

w

w la ta c h -1 9 8 2 o 3 5 ,4 H 0 , 4rH 5 4 ,4 OT in rH 17, 6 rH Cł 4 5 ,6 1 0 0 ,0 i c ś r e d n io 198 1-o N ® ty s. z ł 5 1 ,2 2 5 ,2 ₀,6 co rH <o 00 c— 23 ,0 2 5 ,4 1 7 ,6 6 5 ,9 1 4 4 ,5 iS 3 w la ta c h -1 9 6 7 o o ₃0,4 ₂₄,0 | 0 ,6 ₁,6 5 6 ,6 rH 1 4 ,9 4 3 ,4 1 0 0 ,0 w > ś r e d n io 19 6 6-ty s. z ł 0 1( <N CO co" 0,4 H rH otT co co rH ^H to COo Oo co rH aT co W y s z c z e g ó ln ie n ie O dp is y a m o r ty -z a c y jn e N a p r a w y g łó w n e U b e z p ie c z e n ia r z e c z o w e G a r a ż o w a n ie R az em k o s z ty s ta łe Praca ż y w a M a te r ia ły p ę d n e i s m a r y N a p r a w y b ie ż ą c e R az em k o s z ty z m ie n n e R az em k o s z ty e k s p lo a ta c ji a r? <NCO Tf iO coO 00 OJ O rH

z eb ran eg o ziarna, poniew aż śred n i koszt zbioru 1 ,t zrów now ażony był w p rzy p ad k u k o m bajnów „ V istu la ” w artością 57 kg zboża, ą przy użyciu kom bajn ów „B izo n -S u p er” w arto ścią 34 k g ,‘czyli był niższy o 40%. Zbiór z 1 h e k ta ra był tań sz y o 12%, a w od n iesien iu do 1 km bh o 8%.

Tab. 3. Jednostkowe koszty eksploatacji kombajnów i ich równoważniki wyrażone masą ziiarna zbóż *

Unitary costs of the exploitation of combine harvesters and their equivalents expressed by the mass of co m grain *

„V istula” „Bizon-Super” „Bizon-Super”

Jedno­

stka średnio średnio

odnie­ w latach w latach 1985

sienia 1966--1967 1981--1982

zł kg zł kg kg zł

kmbh 207 52 590 48 1162 48

ha 580 145 1458 118 3062 128

t 228 57 424 34 806 34

* Średnia cena 100 kg zboża: 1966—67 = 400 zł, 1981—82 = 1240 zł, 1985 = 2400 zł

Źródło: obliczenia w łasne na podstawie udokum entowanych zaszłości gospodarczych

Z in fo rm acji zaw arty ch w tab e li 3 w y n ik a rów nież, że koszty jedn o­ stkow e w ostatnim roku badań w porów naniu do lat 1981— 1982 w zrosły średnio o około 100%. Z d ru g iej stro n y cena zboża w zrosła w tym sam ym czasie o 94%. W sum ie więc ilość zboża, jak ą należało sprzedać, aby po­ k ry ć koszt 1 km bh i 1 to n y zbioru pozostała tak a sam a. R elacje te uległy pogorszeniu o 8,5% w odniesieniu do h e k ta ra zbioru, lecz nadal były ko­ rzy stn iejsze w poró w n an iu do kosztów zbioru kom b ajnam i „V istu la” . R easum ując m ożem y stw ierdzić, że pom im o dużego w zrostu kosztów ek sp lo atacji now ej gen eracji kom bajnów „B izon -S uper” rela ty w n e koszty zbioru w porów naniu z „V istu lam i” uległy zm niejszeniu, a to z tego w zględu, że ceny zbóż w z ra sta ły w szybszym tem pie niż koszty ek splo a­ ta c ji kom bajnów .

WNIOSKI

P rzeprow adzone b a d a n ia w ykazały, że kom b ajn y ty p u „B izon-S uper” osiągają w stosunku do posiadanych p a ra m etró w technicznych niskie w y ­

Porównawcza analiza kosztów eksploatacji kombajnów.. 3 3 7

a ta c ji nie stw arza to m ożliwości m inim alizow ania jednostkow ych kosztów zbioru, m im o dysponow ania przez przedsiębiorstw o coraz w y d ajn iejszy m i ty p am i kom bajnów .

2. W stru k tu rz e kosztów eksploatacji k om bajnów w ostatn ich 20 la­ tach zaobserw ow ano duże zm iany, k tó re spow odow ane zostały przez zróż­ nicow aną dynam ikę w zrostu poszczególnych jej elem entów . W iększą dy­ n am ikę w zrostu w tym okresie w ykazały koszty zm ienne, co spow odow a­ ło, że n astąpiło przegrupow anie, w w yniku którego udział kosztów zm ien­ nych przekroczył 50%> i w ro k u 1985 w yniósł on 54,5°/o.

3. Pom im o szybko w zrastający ch kosztów eksploatacji w latach 1966— 1985, relaty w n e koszty zbioru nie uległy zwiększeniu, a to z tego w zględu, że średni koszt u żytkow ania jednego kom bajnu wzrósł o 5,1 ra- za, a śred n ia cena tony zboża sześciokrotnie.

4. W latach 1966— 1985 w ystąpiło wyższe tem po w zrostu cen zbóż niż

kosztów eksploatacji kom bajnów , Stąd rela ty w n e koszty zbioru k o m b aj­ nam i „B izon-S uper” by ły niższe niż k om bajnam i „V istu la”.

5. W analizow anym przedsiębiorstw ie w y stęp u ją m ożliwości z m n iej­

szenia jednostkow ych kosztów zbioru przez doskonalenie organizacji zbioru i efektyw niejsze w y korzystanie czasu roboczego.

Р Е З Ю М Е Работа посвящена расходам по эксплуатации зерноуборочных комбайнов. Исследования провели в семенной станции „Ульхувек” в '1966— 1985 гг. Анали­ зировали структуру и уровень эксплуатационных расходов двух генераций зерноуборочных комбайнов — „Vistula” и „Bizon-Super”. Сравнивались, глав­ ным образом, эксплуатационные расходы относительно 1 машины, комбайночаса, гектара сбора и тонны зерна. Выла применена одна методика подсчета расходов, что позволило на сравниваемость результатов. Анализ структуры расходов показал, что под влиянием диф ф еренциро­ ванной динамики роста отдельных элементов расходов произошли в ней зна­ чительные изменения, причем большую динамику роста дали переменные издерж ки. Несмотря на динамический рост расходов по эксплуатации комбай­ нов в текущ их ценах, условные расходы на уборку комбайнами „Bizon-Super” по сравнению с комбайнами „Vistula” не изменились, т.к. цены на зерновые росли быстрее (в 6 раз), чем расходы по эксплуатации комбайнов (5,1 раза). S U M M A R Y

The paper discusses the cost of exploiting com bine harvesters. Investigations were carried out at the Station of Plant Cultivation at U lhówek between 1966 and 1985. The level and structure of the costs of exploiting two generations of grain com­ bine harvesters — ’’V istula” and ’’Bizon-Super” were analyzed. The point was to

compare the costs of exploitation in reference to one machine, one hour worked by a harvester, one hectare of the crop and one ton of the grain. The sam e methodics of calculating the costs w as applied for all periods w hich ensured comparable results.

The analysis of the structure of costs showed that significant changes of this structure took place under the influence of varied dynam ics of the increase of particular elem ents of the costs, and changeable costs showed greater dynamics. In spite of dynam ically increasing costs of exploiting the harvesters in current prices, the relative costs of picking by ’’Bizon-Super” harvesters as compared w ith ’’V istula” harvesters did not undergo any increase, since grain prices grew faster (six tim es) than the costs of exploiting the harvesters (5,1 times).