Podatek od odsetek kapitałowych a zmiany w depozytach i kredytach bankowych polskich gospodarstw domowych

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 659. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Dariusz Fatu∏a Katedra Analizy Rynku i Badaƒ Marketingowych. Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach i kredytach bankowych polskich gospodarstw domowych 1. Wprowadzenie Po roku od wprowadzenia podatku od odsetek kapita∏owych brak jest jednoznacznej oceny tego posunićia. Wp∏ywy bud˝etowe sà ni˝sze od spodziewanych z tego tytu∏u. Ocena tego podatku nie mo˝e poprzestawaç tylko na wielkoÊci wp∏ywów. Spowodowa∏ on tak˝e pewne zmiany w zachowaniach gospodarstw domowych na rynku finansowym, a tak˝e zmiany samego rynku. W ustawie bud˝etowej na 2002 r. prognoza wp∏ywów z tego podatku wynosi∏a 1,35 mld z∏1. Faktyczne wp∏ywy po roku egzekwowania podatku nie przekroczy∏y 1 mld z∏. BezpoÊrednio po wprowadzeniu podatku depozyty bie˝àce gospodarstw domowych spad∏y o prawie 3,5 mld z∏, a depozyty terminowe prawie o 8,8 mld z∏. RównoczeÊnie wzros∏a kwota depozytów terminowych o terminie powy˝ej dwóch lat o ponad 9,8 mld z∏. ¸àcznie wić nastàpi∏ wyp∏yw z systemu bankowego depozytów na kwot´ ok. 2,5 mld z∏2. Wprowadzenie podatku spowodowa∏o wyd∏u˝enie terminów depozytów do ponad 2 lat tylko dla ok. 6% wszystkich depozytów terminowych. RównoczeÊnie nastàpi∏ znaczny wzrost aktywów funduszu inwestycyjnego i zakupu obligacji. WartoÊç aktywów funduszy inwestycyjnych wzros∏a z 7,12 mld z∏ na koƒcu paêdziernika do 10,32 mld z∏ na poczàtku grudnia 2001 r. Wzrost wyniós∏ wić ok. 3,2 mld z∏. Osoby fizyczne dokona∏y te˝ w tym okresie zakupów obligacji na kwot´ ok. 2,3 mld z∏ oraz zakupu polis ubezpieczeniowo-inwestycyjnych na kwot´ ok. 1 2. Strony internetowe Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl Strony internetowe NBP: www.nbp.pl.

(2) Dariusz Fatu∏a. 92. 200 mln z∏. ¸àczna suma wzrostu aktywów funduszy inwestycyjnych, zakupu obligacji i polis ubezpieczeniowo-inwestycyjnych, dajàca ok. 5,7 mld z∏, przewy˝sza o 3,2 mld z∏ wyp∏yw Êrodków z systemu bankowego. Ârodki te pochodzi∏y prawdopodobnie z oszcz´dnoÊci przechowywanych w domu (co do których brak wiarygodych danych) oraz z bie˝àcych Êrodków powsta∏ych w wyniku wstrzymywania si´ od konsumpcji3. Konstrukcja tego podatku (20% od nominalnych odsetek kapita∏owych) sprawia, ˝e realne obcià˝enie (czyli podatek od zysku ponad inflacj´) relatywnie roÊnie przy spadku stóp procentowych i niezmiennej inflacji, ale zarazem obcià˝enie to relatywnie maleje przy spadku inflacji i niezmiennych stopach procentowych. JeÊli stopy procentowe spadajà w tym samym tempie, co inflacja, relatywne obcià˝enie tym podatkiem zysku ponad inflacj´ pozostaje niezmienne. Przyjmijmy pewne uproszczenie, mianowicie ˝e stopa zysku realnego wynika z ró˝nicy pomi´dzy oprocentowaniem nominalnym i stopà inflacji (w rzeczywistoÊci nale˝y obliczyç iloraz jedynki plus oprocentowanie nominalne przez jedynk´ plus stopa inflacji, a nast´pnie od wyniku odjàç jedynk´). W przypadku ma∏ych wartoÊci stóp procentowych i inflacji ró˝nice wynikajàce z tego uproszczenia sà ma∏e i bez znaczenia. Przyk∏adowo, jeÊli nominalne oprocentowanie kapita∏u 100 z∏ wynosi 6%, a inflacja 3%, nominalne odsetki wyniosà 6 z∏, a podatek 1,20 z∏. Zysk nominalny wyniesie wówczas po podatku 4,80 z∏; jeÊli przyjmiemy, ˝e z tego 3 z∏ „pokrywa” inflacj´, to tylko 1,80 z∏ stanowi zysk realny. Odnoszàc owe 1,80 z∏ do realnego zysku przed opodatkowaniem, czyli do 3 z∏, otrzymamy 60%. Obcià˝enie realnego zysku wynosi wić 40%. JeÊli stopa procentowa spadnie do 4%, a inflacja pozostanie na poziomie 3%, wówczas podatek wyniesie 80 gr, co stanowiç b´dzie 80% realnego zysku. W przypadku spadku inflacji do 1% i stopie procentowej na poziomie 6%, jak w pierwszym przyk∏adzie, podatek wyniesie tak˝e 1,20 z∏, ale stanowiç to b´dzie tylko 24% z 5 z∏ realnego zysku. Podatek ten roÊnie wić relatywnie przy zmniejszaniu si´ ró˝nicy pomi´dzy stopà procentowà i inflacjà.. 2. Depozyty bankowe gospodarstw domowych Przy analizie danych dotyczàcych depozytów i kredytów, pochodzàcych z NBP, nale˝y wziàç pod uwag´ zmiany w sposobie liczenia wprowadzone przez t´ instytucj´ od marca 2002 r. Przede wszystkim pojćie „gospodarstw domowych” zosta∏o poszerzone o „rolników indywidualnych” i „przedsi´biorców indywidualnych” zatrudniajàcych do 9 osób w∏àcznie, zaliczanych wczeÊniej do „przedsi´biorstw”. Z kategorii gospodarstw domowych zosta∏ co prawda wyodr´bniony podsektor „osób indywidualnych”, nie jest on jednak 3. s. 96.. Por. B. Liberda, Oszcz´dzanie w gospodarce polskiej, teorie i fakty, PTE, Warszawa 2000,.

(3) Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach.... 93. bezpoÊrednio porównywalny z poprzednià kategorià gospodarstw domowych, gdy˝ ta obejmowa∏a przedsi´biorców indywidualnych zatrudniajàcych do 5 osób. Ponadto zmieni∏y si´ statystyki miar pieniàdza (agregaty M2 i M3), które obejmujà depozyty i kredyty gospodarstw domowych. Od marca 2002 r. depozyty terminowe nie obejmujà lokat o terminie powy˝ej 2 lat. Z jednej strony nastàpi∏o wić rozszerzenie kategorii gospodarstw domowych, z drugiej – zaw´˝ono cz´Êç dotyczàcà agregatu oszcz´dnoÊci. Tabela 1. Depozyty gospodarstw domowych na koniec danego roku* (w mln z∏). *. Rodzaj depozytu gospodarstw domowych. 1999. 2000. 2001. 2002. Bie˝àce Terminowe do 2 lat Terminowe powy˝ej 2 lat. 40 367,1 118 889,8 3 410,2. 40 976,0 150 099,7 3 899,3. 44 226,8 159 635,6 15 671,4. 49 545,5 146 329,6 17 090,0. Razem. 162 667,1. 194 975,1. 219 533,8. 212 965,1. bez uwzgl´dnienia odsetek. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. ¸àczne depozyty gospodarstw domowych wynosi∏y na koniec grudnia 2002 r. ok. 216,6 mld z∏ (w tym ok. 3,6 mld z∏ to odsetki). Z tego ok. 49,5 mld z∏ (23%) to depozyty bie˝àce, 145,7 mld z∏ (67%) stanowià depozyty terminowe do 2 lat, a 17,1 mld z∏ (8%) depozyty terminowe powy˝ej 2 lat (tab. 1). Pozosta∏e 2% depozytów stanowià odsetki od depozytów. WÊród depozytów bie˝àcych gospodarstw domowych depozyty osób prywatnych stanowià 41,2 mld z∏ (83% depozytów bie˝àcych gospodarstw domowych), a depozyty ma∏ych firm i gospodarstw rolnych 8,35 mld z∏ (17%). W depozytach terminowych do 2 lat 144,6 mld z∏ (99%) stanowià depozyty osób prywatnych, a 1,7 mld z∏ depozyty ma∏ych firm i gospodarstw rolnych. W depozytach powy˝ej 2 lat tylko 104 mln z∏ (0,6%) to depozyty ma∏ych firm i gospodarstw rolnych wchodzàcych do kategorii gospodarstw domowych. Ma∏y udzia∏ depozytów ma∏ych firm (zatrudniajàcych do 10 osób) i gospodarstw rolnych w depozytach gospodarstw domowych wynika z trzech przyczyn. Po pierwsze przedsi´biorstwa te nie posiadajà zbyt du˝ego zasobu kapita∏u; po drugie bardzo szybko obracajà dost´pnym kapita∏em. Trzecia przyczyna wynika zapewne z tego, ˝e firmy rodzinne anga˝ujà do dzia∏alnoÊci gospodarczej zasoby gospodarstwa domowego, bez ich formalnego wliczania do tej dzia∏alnoÊci. Poza tym cz´Êç oszcz´dnoÊci tego sektora mo˝e byç lokowana w tzw. szarej strefie. Prowadzàcy dzia∏alnoÊç gospodarczà mogà znacznà cz´Êç swoich Êrodków przeznaczaç na zakupy nieewidencjonowane, np. na bazarze. Ârodki takie nie muszà pochodziç z rachunków bankowych, lecz bezpoÊrednio z nieewidencjonowanej sprzeda˝y. GUS szacuje4 udzia∏ szarej strefy w tworzeniu PKB na 4. Strony internetowe GUS: www.stat.gov.pl.

(4) 94. Dariusz Fatu∏a. oko∏o 15%. System rachunkowoÊci i rozwiàzania organizacyjne w du˝ych firmach zapobiegajà rozszerzaniu szarej strefy. Musi mieç wić ona znacznie wy˝szy udzia∏ w ma∏ych przedsi´biorstwach.. 3. Dynamika zmian w depozytach Analiza dynamiki rocznej depozytów wskazuje na spadajàcà sk∏onnoÊç do oszcz´dzania w tym segmencie rynku (rys. 1). Depozyty terminowe do 2 lat osób prywatnych spadajà nominalnie od kwietnia 2002 r. Ujemna dynamika roczna tych depozytów pojawi∏a si´ pierwszy raz od poczàtku lat 90. Do tej pory zawsze odnotowywano przyrost depozytów w skali roku. Najwi´ksze przyrosty, rz´du 80%, wyst´powa∏y na prze∏omie lat 1995 i 1996. Przez prawie ca∏à dekad´ lat 90. dynamika ta nie spada∏a poni˝ej 20% w skali roku. Tylko w drugiej po∏owie 1999 r. i pierwszej po∏owie 2000 r. wspomniana dynamika spad∏a nieznacznie poni˝ej 20%, nast´pnie znów wzros∏a i ponownie zacz´∏a spadaç od wrzeÊnia 2001 r. Depozyty terminowe ma∏ych firm i gospodarstw rolnych wchodzàcych w sk∏ad gospodarstw domowych odnotowujà nominalny spadek (rz´du 20%). Spadek ten rozpoczà∏ si´ od lipca 2002 r. i trwa dalej z nasilajàcà si´ dynamikà. WczeÊniej dynamika depozytów firm by∏a dodatnia i stosunkowo wysoka (rz´du 40%) z wyjàtkiem pierwszej po∏owy 2000 r. Wówczas wystàpi∏ tak˝e nominalny spadek depozytów w stosunku do poprzedniego roku, jednak spadek ten nie przekroczy∏ 14%. Osobnego omówienia wymagajà depozyty terminowe powy˝ej 2 lat. W listopadzie 2001 r. (miesiàcu wprowadzenia podatku od odsetek kapita∏owych) nastàpi∏ ponad trzykrotny wzrost wartoÊci tych depozytów (z 5 do ponad 15 mld z∏). WartoÊç tych depozytów ciàgle ulega zwi´kszeniu, jednak˝e dynamika tego wzrostu jest malejàca i obecnie wynosi ok. 2% w skali miesiàca (rys. 2). WÊród depozytów terminowych najwićej Êrodków gromadzà depozyty o krótkich terminach do 3 miesićy. Stanowià one ponad 43% wszystkich depozytów terminowych. Depozyty od 3 do 6 miesićy oraz od 6 miesićy do roku stanowià po ok. 20% depozytów terminowych. Najmniejszy udzia∏ w depozytach terminowych (ok. 4%) majà depozyty o terminie od roku do 2 lat (tab. 2). Generalnie, bardziej popularne od lokat w walucie obcej sà lokaty z∏otówkowe. WÊród depozytów bie˝àcych depozyty z∏otówkowe stanowià 83%, a walutowe 17%. Podobna proporcja wyst´puje dla wi´kszoÊci lokat terminowych. Nieco wi´kszy udzia∏ lokat walutowych (27%) wyst´puje tylko w grupie depozytów terminowych od 6 miesićy do jednego roku. G∏ównym czynnikiem takiego rozk∏adu proporcji jest wy˝sze oprocentowanie lokat w z∏otówkach oraz zaufanie do krajowej waluty odbudowane po spadku z prze∏omu lat 80. i 90..

(5) XII 1999. X 1999. VIII 1999. VI 1999. osoby prywatne. VIII 2001. VI 2001. IV 2001. II 2001. XII 2000. VIII 2000. X 2000. VI 2000. ma∏e firmy i gospodarstwa rolne. XII 2001. X 2001. IV 2000. II 2000. IV 1999. II 1999. XII 1998. X 1998. VIII 1998. VI 1998. IV 1998. XII 1997. II 1997. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. Rys. 1. Dynamika roczna bankowych depozytów terminowych do 2 lat dla gospodarstw domowych. –30,00. –20,00. –10,00. 0,00. 10,00. 20,00. 30,00. 40,00. 50,00. 60,00. %. Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach... 95. XII 2002 VIII 2002. X 2002 VI 2002. IV 2002. II 2002.

(6) XII 1999. X 1999. VIII 1999. VI 1999. osoby prywatne. VIII 2001. VI 2001. IV 2001. II 2001. XII 2000. VIII 2000. X 2000. VI 2000. ma∏e firmy i gospodarstwa rolne. II 2002. XII 2001. X 2001. IV 2000. II 2000. IV 1999. II 1999. XII 1998. X 1998. VIII 1998. VI 1998. IV 1998. XII 1997. II 1997. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. Rys. 2. Dynamika roczna bankowych depozytów terminowych powy˝ej 2 lat dla gospodarstw domowych. –100,00. –50,00. 0,00. 50,00. 100,00. 150,00. 200,00. 250,00. 300,00. 350,00. %. 96. Dariusz Fatu∏a. XII 2002. VIII 2002. X 2002. VI 2002. IV 2002.

(7) %. VIII 1999. VI 1999. IV 1999. XII 1998. II 1999. X 1998. gospodarstwa domowe. VIII 2000. VI 2000. IV 2000. II 2000. osoby prywatne. VIII 1998. VI 1998. IV 1998. II 1997. XII 1997. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. IV 2002. II 2002. XII 2001. X 2001. VIII 2001. VI 2001. II 2001. ma∏e firmy i gospodarstwa rolne. IV 2001. XII 2000. X 2000. XII 1999. X 1999. Rys. 3. Dynamika roczna bankowych depozytów bie˝àcych dla gospodarstw domowych. –10,00. –5,00. 0,00. 5,00. 10,00. 15,00. 20,00. 25,00. 30,00. 35,00. 40,00. Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach... 97. XII 2002. X 2002. VIII 2002. VI 2002.

(8) Dariusz Fatu∏a. 98. Tabela 2. Struktura depozytów gospodarstw domowych (w grudniu 2002 r.) Terminowe Rodzaj. W mld z∏ W % ogó∏u W % terminowych. Depozyty bie˝àce 49,55 23,24 –. do 3 miesićy 70,43 33,07 43,08. 3–6 miesićy 35,68 16,75 21,82. 6–12 miesićy 32,36 15,19 19,79. 1–2 lat. powy˝ej 2 lat. 6,64 3,12 4,06. 17,00 7,98 10,40. pozosta∏e i zablokowane 1,41 0,65 0,85. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. Dynamika roczna depozytów bie˝àcych, stosunkowo wysoka w pierwszej po∏owie 2002 r., uleg∏a wyraênemu obni˝eniu w drugiej po∏owie roku (rys. 3). Dynamika ta na przestrzeni lat 90. ulega∏a znacznym wahaniom. Najwy˝szà wartoÊç (ponad 80%) osiàga∏a w 1996 r. Nast´pnie z pewnymi wahaniami spada∏a, osiàgajàc ujemne wartoÊci w paêdzierniku i listopadzie 2000 r. oraz w czerwcu i listopadzie 2001 r. ¸àczna dynamika depozytów (bie˝àcych i terminowych), determinowana w wi´kszej mierze depozytami terminowymi, jest w ostatnim pó∏roczu 2002 r. ujemna, jednak z tendencjà do niewielkiego wzrostu w kierunku dodatnich wartoÊci.. 4. Kredyty bankowe dla gospodarstw domowych Kredyty gospodarstw domowych wynosi∏y na koniec 2002 r. oko∏o 87 mld z∏. Ok. 31% tej kwoty stanowi∏y kredyty krótkoterminowe do 1 roku, w sk∏ad których wchodzà tak˝e debety na rachunku bie˝àcym. Kredyty o terminach od 1 roku do 2 lat stanowià ok. 9% ∏àcznej wartoÊci kredytów, od 2 do 3 lat 7%, od 3 do 5 lat 14%, od 5 do 10 lat 17%, od 10 do 20 lat 15%, a powy˝ej 20 lat 5,5% wszystkich kredytów. Ciekawym zjawiskiem jest wzrastajàcy udzia∏ kredytów walutowych w stosunku do z∏otowych przy d∏u˝szych terminach. Ogólnie wszystkie kredyty walutowe stanowià ok. 31% kredytów z∏otowych. O ile jednak wÊród kredytów do 2 lat kredyty walutowe stanowià tylko 6% z∏otowych, to w terminie 2 do 3 lat ju˝ 16% z∏otowych, w terminach 3 do 5 lat – 31% kredytów z∏otowych, w terminach 5 do 10 lat – 48%, w terminach 10 do 20 lat kredyty walutowe sà prawie równe wartoÊciowo z∏otowym (dok∏adnie stanowià 99% z∏otowych), a dla terminów powy˝ej 20 lat kredyty walutowe stanowià a˝ 162% kredytów z∏otowych. Taka struktura wynika z ni˝szego oprocentowania kredytów walutowych w stosunku do z∏otowych. D∏u˝sze terminy kredytów dotyczà g∏ównie kredytów mieszkaniowych. Pozostaje obawa, czy osoby zaciàgajàce kredyty w walutach obcych zdajà sobie w pe∏ni spraw´ z ryzyka walutowego z tym zwiàzanego..

(9) Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach.... 99. Wed∏ug innej klasyfikacji kredytów gospodarstw domowych kredyty w rachunku bie˝àcym wynoszà ok. 13,8 mld z∏ (16% ogó∏u kredytów), kredyty z tytu∏u u˝ywania kart kredytowych ok. 1,6 mld z∏ (2% ogó∏u kredytów), kredyty na inwestycje, wykorzystywane przede wszystkim przez gospodarstwa domowe prowadzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà, wynoszà ok. 10 mld z∏ (12% ogó∏u kredytów, z tego po po∏owie przypada na przedsi´biorców indywidualnych i rolników indywidualnych), kredyty mieszkaniowe ok. 20 mld z∏ (23% ogó∏u kredytów). Wzrost bezrobocia powoduje, ˝e coraz wi´kszy odsetek gospodarstw domowych ma k∏opoty ze sp∏atà zaciàgni´tych kredytów. Ogó∏em dla gospodarstw domowych nale˝noÊci zagro˝one wynoszà 12,5 mld z∏. Stanowi to 14,3% ogó∏u nale˝noÊci, a tendencja w tym zakresie jest rosnàca. W latach najwy˝szego wzrostu PKB (1996–1998) wskaênik ten oscylowa∏ wokó∏ 8%. W strukturze gospodarstw domowych wskaênik nale˝noÊci zagro˝onych najwy˝szy jest dla przedsi´biorców indywidualnych i wynosi 27% wszystkich ich nale˝noÊci. Jest to sytuacja bardzo niepokojàca, zwa˝ajàc na to, ˝e segment ten w ostatnich latach by∏ najbardziej dynamicznie rozwijajàcym si´ wÊród wszystkich firm. Potrafi∏ najszybciej i najelastyczniej reagowaç na potrzeby odbiorców. Poczynione wić wówczas inwestycje sà obecnie zagro˝one. Bankructwo takich firm zagra˝a bezpoÊrednio bytowi cz∏onków gospodarstwa domowego, gdy˝ firmy prowadzone sà tu w formie nie kapita∏owej, lecz osobowej. W∏aÊciciele odpowiadajà wić za wszelkie zobowiàzania ca∏ym swym majàtkiem. Ni˝szy wskaênik nale˝noÊci zagro˝onych wÊród gospodarstw domowych odnotowujà osoby prywatne nie prowadzàce dzia∏alnoÊci gospodarczej. Dla tej grupy wskaênik ten wynosi 12%. Najni˝szy wskaênik nale˝noÊci zagro˝onych odnotowujà rolnicy indywidualni – 8%. Wbrew panujàcym opiniom sà oni wić ostro˝niejsi w zaciàganiu kredytów ni˝ wymienione wczeÊniej grupy gospodarstw domowych. Dynamika kredytów dla gospodarstw domowych by∏a dodatnia i oscylowa∏a w ciàgu ostatniego roku wokó∏ 15%. Jednak w podsektorze ma∏ych firm i gospodarstw rolnych dynamika ta od po∏owy 2002 r. spad∏a poni˝ej zera. Nastàpi∏ w tym pó∏roczu nominalny spadek zaciàganych kredytów w stosunku do 2001 r. o ok. 3–4% (rys. 4). Widoczne na wykresie szczyty wzrostu dynamiki w czerwcu 2000 r. i spadku w czerwcu 2001 r. wynikajà z kredytowania zakupów akcji PKN Orlen. Znaczna redukcja zleceƒ spowodowa∏a, ˝e niewykorzystane Êrodki w nast´pnym miesiàcu wróci∏y z powrotem do banków jako sp∏ata kredytów krótkoterminowych. Specyficznym segmentem w bankowoÊci sà spó∏dzielcze kasy oszcz´dnoÊciowo-kredytowe. Instytucje te zdoby∏y ponad 700 tys. klientów na przestrzeni 10 lat. Podczas gdy depozyty gospodarstw domowych w bankach komercyjnych zacz´∏y w 2002 r. spadaç, depozyty lokowane w SKOK-ach wzros∏y o ponad 40%. Na koniec grudnia 2002 r. depozyty te wynios∏y 2,45 mld z∏. Kredyty natomiast wynosi∏y 1,65 mld z∏ i wzros∏y w 2002 r. o 34% w porów-.

(10) %. VIII 1999. VI 1999. IV 1999. II 1999. XII 1998. X 1998. VIII 1998. gospodarstwa domowe. VI 2000. IV 2000. XII 1999. II 2000. osoby prywatne. VIII 2000 X 2000. X 1999. VI 1998. IV 1998. II 1997. XII 1997. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie danych NBP.. Rys. 4. Dynamika roczna kredytów bankowych dla gospodarstw domowych. -10,00. 0,00. 10,00. 20,00. 30,00. 40,00. 50,00. 60,00. 70,00. 80,00. 90,00. IV 2002. XII 2001. II 2002. VIII 2001. X 2001. VI 2001 IV 2001. XII 2000. II 2001. ma∏e firmy i gospodarstwa rolne. 100. Dariusz Fatu∏a. XII 2002. VIII 2002. X 2002. VI 2002.

(11) Podatek od odsetek kapita∏owych a zmiany w depozytach.... 101. naniu z 2001 r. SKOK-i posiadajà 923 oddzia∏y w ca∏ej Polsce. Wzrastajàca konkurencyjnoÊç SKOK-ów wynika z lepszego oprocentowania depozytów i kredytów oraz przyzwyczajenia klientów. Kasy ze wzgl´du na to, ˝e sà instytucjami non profit, nie muszà odprowadzaç rezerwy obowiàzkowej do NBP i p∏aciç sk∏adki na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, mogà pobieraç ni˝sze op∏aty od Êwiadczonych us∏ug. Ich klientami sà zazwyczaj osoby o ni˝szych dochodach i mniejszych wymaganiach co do szerokoÊci Êwiadczonych us∏ug finansowych5. Mimo to SKOK-i ciàgle poszerzajà i ulepszajà swojà ofert´ w tym zakresie. Opisywana dynamika roczna dotyczy zmian nominalnych. Dla uzyskania realnych zmian nale˝y uwzgl´dniç stosowny wskaênik inflacji. Najcz´Êciej stosowany wskaênik wzrostu cen towarów i us∏ug konsumpcyjnych nie w ka˝dym jednak przypadku w∏aÊciwie oddaje si∏´ nabywczà oszcz´dnoÊci. W zale˝noÊci od tego, na co oszcz´dnoÊci sà przeznaczane, ich si∏a nabywcza zale˝y od wskaênika wzrostu cen danej grupy dóbr lub us∏ug. Literatura Biuletyny statystyczne GUS, styczeƒ–grudzieƒ 2002. Liberda B., Oszcz´dzanie w gospodarce polskiej, teorie i fakty, PTE, Warszawa 2000. Pluta-Olearnik M., Marketing us∏ug bankowych, PWE, Warszawa 1999. Roczniki statystyczne GUS, 1998–2002. ˚urawik B.W., Marketing us∏ug finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.. Tax on Capital Interest and Changes in Deposits and Bank Loans of Polish Households The introduction of the tax on capital interest led to a change in the savings structure of Polish households. The share of long-term deposits opened before introduction of the tax increased. At that time about PLN 2.5 billion was drawn out of the banking system. Simultaneously, a considerable increase occurred in investment fund assets and in the purchase of bonds. For the first time at the end of November 2001 (the effect of introducing a tax on capital gains) and later, starting in April 2002 and continuing over the following months, a disturbing nominal decrease in deposits ensued. This phenomenon appeared for the first time since the early 1990s. From April to December 2002, about PLN 10 billion was withdrawn from households’ bank accounts.. 5 Por. B.W. ˚urawik, Marketing us∏ug finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 140 oraz M. Pluta-Olearnik, Marketing us∏ug bankowych, PWE, Warszawa 1999, s. 43..

(12)