View of Instytucja Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych w ramach stanu wojennego - historia i współczesność

(1)

Katedra Prawa Konstytucyjnego :\G]LDá3UDZD

8QLZHUV\WHWZ%LDá\PVWRNX2

izabela.niczyporuk@wp.pl

INSTYTUCJA NACZELNEGO DOWÓDCY

6,à ZBROJNYCH W RAMACH STANU

WOJENNEGO – HISTORIA I

:63Ïà&=(612ĝû

ABSTRAKT: :VSyáF]HĞQLHNDĪGHSDĔVWZRZVZRLFKXUHJXORZDQLDFKSRZLQQRSU]HZLG\ZDü LQVW\WXFMHEĊGąFHJZDUDQFMąEH]SLHF]HĔVWZDQDURGRZHJR:3ROVFHMHGQą]WDNLFKLQVW\WXFMLMHVW 1DF]HOQ\'RZyGFD6Lá=EURMQ\FK3RZ\ĪV]DNZHVWLDMHVWW\PEDUG]LHMLQWHUHVXMąFDJG\ĪE\áD SU]HGPLRWHP RVWDWQLFK GHF\]ML SRGMĊW\FK SU]H] SUH]\GHQWD %URQLVáDZD .RPRURZVNLHJR 'RGDWNRZR RSLV\ZDQH VWDQRZLVNR SRVLDGD GáXJą WUDG\FMĊ : ]ZLą]NX ] SRZ\ĪV]\P DUW\NXá ]RVWDá SRG]LHORQ\ QD SHZQH F]ĊĞFL VNáDGRZH Z\]QDF]DMąFH GDQ\ KLVWRU\F]Q\ czasookres.

CelemDUW\NXáX MHVW FKDUDNWHU\VW\ND KLVWRU\F]QD SU]HGPLRWRZHM LQVW\WXFML RUD] RSLV MHM

ZVSyáF]HVQ\FKXUHJXORZDĔ0yZLąFR1DF]HOQ\P'RZyGF\6Lá=EURMQ\FKQLHPRĪQDSRPLQąü SU]HSLVyZGRW\F]ąF\FKVWDQXZRMHQQHJR'ODWHJRWHĪF]ĊĞüDUW\NXáX]RVWDáDSRĞZLĊFRQDWHPX rodzajowi stanu nadzwyczajnego.

6à2:$./8&=2:( 1DF]HOQ\'RZyGFD6Lá=EURMQ\FK3UH]\GHQWVWDQZRMHQQ\

THE INSTITUTION OF THE COMMANDER IN CHIEF

OF THE ARMED FORCES IN PERIOD OF MARTIAL LAW

– THE PAST AND THE PRESENT

ABSTRACT: Today, each state in its legal regulations should provide for the institutions which guarantee national security. In Poland one of such institutions is the Commander in Chief of the Armed Forces. This is all the more interesting because it was the subject of the recent decisions taken by President Bronislaw Komorowski. In addition, this institution has a long tradition. Therefore, the article is divided into certain components that designate a given historical period. The aim of the article is to present the historical characteristics of

1 _{Izabela Niczyporuk-Chudecka – magister, doktorantka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WyG]LDáX 3UDZD}

8QLZHUV\WHWZ%LDá\PVWRNX:NUĊJX]DLQWHUHVRZDĔDXWRUNLSR]RVWDMHEH]SLHF]HĔVWZRSDĔVWZDZ V]F]HJyOQRĞFL NRQVW\WXF\MQHVWDQ\QDG]Z\F]DMQHRUD]SUREOHPDW\ND]ZLą]DQD]WUHĞFLą:VWĊSXGR.RQVW\WXFML5]HF]\SRVSROLWHM Polskiej.

(2)

the concerned institution and to describe its modern legal regulations. Speaking of the Commander in Chief of the Armed Forces one should not forget to take into account the rules of martial law. Therefore, a part of the article was devoted to this kind of emergency.

KEYWORDS:The Commander in Chief of the Armed Forces, the President, Martial Law

W

PROWADZENIE

-HGQą ] RVWDWQLFK GHF\]ML SRGMĊW\FK SU]H] SUH]\GHQWD %URQLVáDZD .RPRURZVNLHJR E\áR

PLDQRZDQLH QD VWDQRZLVNR 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá =EURMQ\FK gen. Marka Tomaszyckiego3

. 1LHVSRG]LHZDQD QRPLQDFMD ]RVWDáD RSDUWD R QRZHOL]DFMĊ XVWDZ\ R SRZV]HFKQ\P RERZLą]NX

obrony4:VSyáF]HĞQLHZSDĔVWZLHEĊGąF\PZVWDQLHSRNRMXQDWHUHQLHNWyUHJRQLHRERZLą]XMH

VWDQQDG]Z\F]DMQ\LQVW\WXFMD1DF]HOQHJR'RZyGF\6Lá=EURMQ\FKPRĪHE\üPDUJLQDOL]RZDQD

aSU]HFLHĪ SRVLDGD RQD ERJDWą KLVWRULĊ 'RGDWNRZR MHM SRGVWDZą MHVW V]HUHJ ZVSyáF]HĞQLH

RERZLą]XMąF\FK DNWyZ SUDZQ\FK : ]ZLą]NX ] SRZ\ĪV]\P FHOHP SRQLĪV]HJR WHNVWX MHVW SU]HGVWDZLHQLH RUD] SU]\EOLĪHQLH QD SRGVWDZLH DNWyZ SUDZQ\FK L OLWHUDWXU\ SU]HGPLRWX U\VX KLVWRU\F]QHJR LQVW\WXFML 1'6= G]LDáDMąFHJR Z ramach stanu wojennego zaczyQDMąF RG ;,; ZLHNX NRĔF]ąF QD ZVSyáF]HVQRĞFL 1DOHĪ\ QDGPLHQLü LĪ RPDZLDMąF LQVW\WXFMĊ 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ QLH PRĪQD SRPLQąü SU]HSLVyZ GRW\F]ąF\FK VDPHJR VWDQX ZRMHQQHJR 3RZ\ĪV]H UyZQLHĪ]RVWDáRZWHNĞFLHXZ]JOĊGQLRQH

H

ISTORIA

– XIX

WIEK

ĝOHG]ąFKLVWRULĊLQVW\WXFML1DF]HOQHJR'RZyGF\6Lá=EURMQ\FKZKLVWRULLSU]HGPLRWRZH VWDQRZLVNRSU]\MPRZDáRUyĪQHQD]Z\QDOHĪ\FRIQąüVLĊGRSRF]ąWNX;,;ZLHNX– do 1809 r. :yZF]DVIXQNFMRQRZDáR.VLĊVWZR:DUV]DZVNLHNWyUHJRWHU\WRULXP]DOHĪQHSRGSRU]ąGNRZDQH E\áRSRG &HVDUVWZR)UDQFXVNLHLMHJRZáDGFĊF]\OL&HVDU]D)UDQFX]yZ1DSROHRQD%RQDSDUWH

WSU]\ZRáDQ\P RNUHVLH F]DVRZ\P LVWQLDáR VWDQRZLVNR 1DF]HOQHJR :RG]D5. Dnia 21 marca

1809 r. ówczesny minister wojny – NVLąĪĊ-y]HI3RQLDWRZVNL]RVWDáQRPLQRZDQ\SU]H]VDPHJR

1DSROHRQDQDIXQNFMĊ1DF]HOQHJR:RG]D6LáQDWHUHQLH.VLĊVWZD:DUV]DZVNLHJR6 . Zmiana na 3_{1DF]HOQ\'RZyGFD6Lá=EURMQ\FK– dalej NDSZ.} 4 _{2EZLHV]F]HQLH0DUV]DáND6HMPX5]HF]\SRVSROLWHM3ROVNLHM]GQLDVW\F]QLDUZVSUDZLHRJáRV]HQLD} MHGQROLWHJRWHNVWXXVWDZ\RSRZV]HFKQ\PRERZLą]NXREURQ\5]HF]\SRVSROLWHM3ROVNLHM'].U. 2015 poz. 144). Dalej jako u.p.o.o.

5

Naczelny Wódz – dalej jako NW.

6 _{=D7.RĞPLGHU5RODLPLHMVFH1DF]HOQHJR'RZyGF\6Lá=EURMQ\FKZSU]\JRWRZDQLDFKREURQQ\FKSDĔVWZD}

polskiego. Od deskrypcji do ekstrapolacji, http://www.klubgeneralow.pl/rola-i-miejsce-nd-sz-w-przygotowaniach-obronnych-panstwa/ U 6]HU]HM QD WHPDW NVLĊFLD - 3RQLDWRZVNLHJR MDNR naczelnego wodza w: L. Kania6ąG\ZRMVNRZHZDUPLL.VLĊVWZD:DUV]DZVNLHJRSUDZRVWUXNWXU\SUDNW\ND, Studia Lubuskie Tom VII, M. Bielawska (red.), Sulechów 2011, s. 15-20.

(3)

SRZ\ĪV]\P VWDQRZLVNX QDVWąSLáD V]HĞü ODW SyĨQLHM JG\ NVLąĪĊ .RQVWDQW\ 3DZáRZLF]

zPLDQRZDQLDRWU]\PDáIXQNFMĊ1DF]HOQHJR:RG]DDUPLL.UyOHVWZD3ROVNLHJR7.

ZaznaczeniaZ\PDJDIDNWLĪZ Konstytucji z 1815 r. nie przewidziano tego stanowiska8.

)RUPDOQHXVDQNFMRQRZDQLHLQVW\WXFML:RG]D1DF]HOQHJR]RVWDáRZ\SUDFRZDQHGRSLHURZWUDNFLH SRZVWDQLD OLVWRSDGRZHJR 3RMDZLáD VLĊ XFKZDáD R ZáDG]\ ZRG]a naczelnego z 24 stycznia

1831 r.9 3U]HSLV\ DNWX 1DF]HOQHPX :RG]RZL SRZLHU]Dá\ Z\áąF]Qą ZáDG]Ċ QDG ZRMVNLHP

SROVNLP :yG] PyJá QS PLDQRZDü GRZyGFyZ RUD] RILFHUyZ GR VWRSQLD SXáNRZQLND10

.

JegoGRGDWNRZ\PXSUDZQLHQLHPE\áDPRĪOLZRĞü]DZLHUDQLDXNáDGyZGRW\F]ąF\FK]DZLHV]HQLD

broni. PomiPR WHJR LĪ ZyG] QLH E\á F]áRQNLHP U]ąGX MHJR ]GDQLH E\áR ]QDF]ąFH SU]HGH

ZV]\VWNLPZNZHVWLDFKZRMHQQ\FK1LHZąWSOLZ\PPDQNDPHQWHPRPyZLRQHJRGRNXPHQWXE\á

EUDNSU]HSLVyZGRW\F]ąF\FKSURFHGXU\SRZRáDQLDRUD]RGZRáDQLD1:11

.

XX

WIEK

–

2.5(60,ĉ'=<:2-(11<

3U]HGVWDZLRQ\Z\ĪHMVWDQU]HF]\WUZDáDĪGROLSFDU:yZF]DVSRZRáDQRGRĪ\FLD

5DGĊ 2EURQ\ 3DĔVWZD12_{5R]SRF]ĊWR SURFHV GHPRELOL]DFML ZRMVND RGEXGRZ\ZDQR VWUXNWXU\}

SRNRMRZH0DUV]DáHNGąĪ\áGRUR]EXGRZDQLDSR]\FML1DF]HOQHJR:RG]D3UDJQąáXQLH]DOHĪQLü VLá\]EURMQH=D]QDF]HQLDZ\PDJDLĪ3LáVXGVNLVSUDZXMąFRELHZ\PLHQLRQHZF]HĞQLHMIXQNFMH SRVLDGDá SUDZR Z\GDZDQLD SUHURJDW\Z = XSUDZQLHQLD VNRU]\VWDá stycznia 1921 r.

WydanoGHNUHW GRW\F]ąF\ NV]WDáWX QDMZ\ĪV]\FK ZáDG] ZRMVNRZ\FK 3U]HSLV\ XZ]JOĊGQLá\

UyZQLHĪIXQNFMH1:ZWUDNFLHNLHURZDQLDZRMHQQ\PLSU]\JRWRZDQLDPLVLá]EURMQ\FKGRG]LDáDĔ 3U]HáRPZXQRUPRZDQLXSU]HSLVyZGRW\F]ąF\FK1:QDVWąSLáZUJG\PDUFD

XFKZDORQR .RQVW\WXFMĊ ]ZDQą 0DUFRZą13_{$UW\NXá SU]\ZRáDQHJR DNWX ZVND]\ZDá LĪ}

QDMZ\ĪV]\P]ZLHU]FKQLNLHP6Lá=EURMQ\FKMHst Prezydent Rzeczypospolitej z ]DVWU]HĪHQLHP LĪ QLH PRĪH RQ VSUDZRZDü QDF]HOQHJR dowództwa w przypadku wojny. W czasie wojny NRPSHWHQFMHPLDáRWU]\P\ZDü1:0LDQRZDQLH:RG]DQDVWĊSRZDáRSU]H]JáRZĊSDĔVWZDQD SRGVWDZLH ZQLRVNX SU]\JRWRZDQHJR SU]H] 5DGĊ 0LQLVWUyZ L przedstawionego przez Ministra 6SUDZ :RMVNRZ\FK 'RGDWNRZR SU]\ZRáDQ\ SU]HSLV ZVND]\ZDá QD RGSRZLHG]LDOQRĞü SRQRV]RQą SU]HG VHMPHP ]D GRZyG]WZR RUD] ZV]HONLH VSUDZ\ ]ZLą]DQH ] NLHURZQLFWZHP

7_{6]HU]HMRU\VLHKLVWRU\F]Q\PSRVWDFLZ6&LHSáRZVNL/*RFHOPowstanie listopadowe i Wielka Emigracja:}

katalog zbiorów Ludwika Gocla. Tom 2, Warszawa 1987, s. 79.

8

Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815 r., (Dziennik Praw Królestwa Polskiego z 1815, t. I, s. 1-103).

9_{8FKZDáDRZáDG]\ZRG]DQDFzelnego z 24 stycznia 1831 r.,}

https://pl.wikisource.org/wiki/Uchwa%C5%82a_Sejmu_o_bezkr%C3%B3lewiu_i_niepodleg%C5%82o%C5%9 Bci_Polski_oraz_o_powo%C5%82aniu_Rz%C4%85du_Narodowego, (07.07.2017).

10 _{=D / 0DĪHZVNL 2 NV]WDáWRZDQLX VLĊ XVWURMX .UyOHVWZD 3ROVNLHJR Z URNX, „Czasopismo}

prawno-historyczne” 2014, Tom LXVI, Zeszyt 1, s. 284.

11_{6]HU]HMQDWHPDWXFKZDá\RZáDG]\QDF]HOQHJRZRG]D 24 stycznia 1831 r. w: W. Rostocki, :áDG]D:RG]yZ}

Naczelnych w powstaniu listopadowym. Studium historycznoprawne:URFáDZV-68.

12 _{6]HU]HM QD WHPDW 5DG\ 2EURQ\ 3DĔVWZD Z 3 . 0DUV]DáHN 5DGD 2EURQ\ 3DĔVWZD ] U 6WXGLXP}

prawnohistorycznH:URFáDZ

13

(4)

PrzedstawLRQ\ V\VWHP SUDZQ\ RERZLą]\ZDá GR U gdy po wydarzeniach majowych

6VLHUSQLD 3UH]\GHQW ,JQDF\ 0RĞFLFNL Z\GDá GHNUHW GRW\F]ąF\ VSUDZRZDQLD GRZyG]WZD QDG

VLáDPL]EURMQ\PL14_{$NWZVND]\ZDá3UH]\GHQWD53MDNR]ZLHU]FKQLND6Lá=EURMQ\FKQDWRPLDVW}

Ministra 6SUDZ :RMVNRZ\FK REDUF]\á RERZLą]NLHP GRZyG]WZD 'RNXPHQW QD 1DF]HOQHJR

:RG]D Z\]QDF]\á *HQHUDOQHJR ,QVSHNWRUD 6Lá =EURMQ\FK NWyU\ PLDá ]DVWĊSRZDü PLQLVWUD 'RGDWNRZR ,QVSHNWRU SRVLDGá XSUDZQLHQLD GR RSUDFRZ\ZDQLD RUD] NRQWURORZDQLD ZV]HONLFK

prac o chaUDNWHU]H PRELOL]DF\MQ\P RUD] RSHUDF\MQ\P 3RPLPR LĪ ,QVSHNWRU E\á MHG\QLH

]DVWĊSFąPLQLVWUDZ SUDNW\FHZVZRLFKG]LDáDQLDFKQDGQLPGRPLQRZDá)XQNFMH1:ZWUDNFLH

VWDQXZRMHQQHJRV]F]HJyáRZR]RVWDá\RSLVDQHZXVWDZLHRVWDQLHZRMHQQ\P]U15

.

KolejQą KLVWRU\F]Qą ] G]LVLHMV]HJR SXQNWX ZLG]HQLD XVWDZą ]DVDGQLF]ą E\áD W]Z

Konstytucja Kwietniowa z 1935 r.16 -HM DUW\NXá ]H]ZDODá 3UH]\GHQWRZL QD PLDQRZDQLH

oraz zwalnianie NW oraz Generalnego Inspektora. KonstytucjaXSUDZQLáDQRZRSRZRáDQHJR

wodza do FDáRĞFLRZHJRG\VSRQRZDQLD6LáDPL=EURMQ\PLRUD]Z\GDZDQLHDNWyZQLH]EĊGQ\FK

wGRZRG]HQLX $UW\NXá XVW ZVND]\ZDá LĪ 1: ]D VZRMH G]LDáDQLD RGSRZLDGD SU]HG

3UH]\GHQWHP:WDPWHMV]\PRNUHVLHIXQNFMĊ1:RUD]*HQHUDOQHJR,QVSHNWRUD6Lá=EURMQ\FK

powierzonR (GZDUGRZL ĝPLJáHPX-Rydzowi. W 1936 roku wydano szereg dekretów

UR]V]HU]DMąF\FK XSUDZQLHQLD ZRG]D 1LQLHMV]H ]PLDQ\ VSRZRGRZDá\ LĪ ( ĝPLJá\-Rydz

]RVWDáQD]ZDQ\ÄSLHUZV]ąRVREą´SRSUH]\GHQFLH17

.

XX

WIEK

–

OKRES PO

II

:2-1,(ĝ:,$72:(-:GQLXZU]HĞQLDUUR]SRF]ĊWRG]LDáDQLDREURQQH]ZLą]DQH],,ZRMQąĞZLDWRZą 7HJRVDPHJRGQLD3UH]\GHQW5]HF]\SRVSROLWHMXFKZDOLáGHNUHWRVSUDZRZDQLX]ZLHU]FKQLFWZD

QDG 6LáDPL =EURMQ\PL18_{$NW WHQ SU]\SLVDá 1DF]HOQHPX :RG]RZL NROHMQH XSUDZQLHQLD}

Mianowicie chodzi pr]HGH ZV]\VWNLP R SUDZR XG]LHODQLD U]ąGRZL Z\W\F]Q\FK L instrukcji

GRW\F]ąF\FK NZHVWLL G]LDáDĔ ZRMHQQ\FK RUD] SUDZR VWDZLDQLD ZLąĪąF\FK SRVWXODWyZ ']LDáDQLD ]EURMQHSURZDG]RQHQDWHUHQLH5]HF]\SRVSROLWHM]PXVLá\SROVNąHOLWĊGR HPLJUDFML

ucieczki lub poddDQLD VLĊ 1LH SU]HNUHĞOLá\ RQH GRWąG SLHUZV]RSODQRZHM UROL 1DF]HOQHJR

Wodza. Lata 1940-VąRNUHVHPIXQNFMRQRZDQLD53Z XNáDGDFKNRDOLF\MQ\FKIUDQFXVNR-brytyjskich oraz brytyjsko-DPHU\NDĔVNLFK 1LQLHMV]\ VWDQ U]HF]\ PLDá QLHE\ZDá\ ZSá\Z QD

Wojsko PolskiH QS GR NRĔFD ZRMQ\ DUPLD PLDáD E\ü ]DU]ąG]DQD SU]H] 1DF]HOQHJR :RG]D

Armii Francuskiej.

14_{'HNUHW3UH]\GHQWD5]HF]\SRVSROLWHM]GQLDVLHUSQLDURVSUDZRZDQLXGRZyG]WZDQDG6LáDPL=EURMQ\PL}

w czasie pokoju i o ustanowieniu Generalnego InspektRUDVLá]EURMQ\FK']8]U1USR]

15_{5R]SRU]ąG]HQLH3UH]\GHQWD5]HF]\SRVSROLWHM]GQLDVW\F]QLDURVtanie wojennym (Dz.U. 1928 nr}

8 poz. 54).

16

Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. 1935 nr 30 poz. 227).

17_{Za: 7.RĞPLGHU5RODLPLHMVFH1DF]HOQHJR'RZyGF\6Lá=EURMQ\FK« op. cit.}

18 _{'HNUHW 3UH]\GHQWD 5]HF]\SRVSROLWHM ] GQLD ZU]HĞQLD U R VSUDZRZDQLX ]ZLHU]FKQLFWZD QDG 6LáDPL}

=EURMQ\PL R RUJDQL]DFML QDF]HOQ\FK ZáDG] ZRMVNRZ\FK L R NRPLVDU]DFK F\ZLOQ\FK - od chwili mianowania Naczelnego Wodza (Dz.U. 1939 nr 86 poz. 543).

(5)

'QLDOLSFDUQDVWąSLáD]PLDQDQD]HZQLFWZD8VWDZD.UDMRZHM5DG\1DURGRZHM LQVW\WXFMĊ1DF]HOQHJR:RG]D]DVWąSLáD1DF]HOQ\P'RZyGFą:RMVND3ROVNLHJR.ROHMQDustawa

zasadnicza –.RQVW\WXFMD35/]UQLHSU]HZLG]LDáDWHJRVWDQRZLVND19.

3U]HáRPODWL;;ZLHNXZ\PXVLá\QDyZF]HĞQLHSDQXMąFHMZáDG]\NRQLHF]QRĞü usystematyzowania omawianej instytucji Naczelnego Wodza, Naczelnego Dowódcy. Po raz

pierwszy QD]ZĊ Ä1DF]HOQ\ 'RZyGFD 6Lá =EURMQ\FK” zastosowano w uchwale Komitetu

Obrony Kraju z 21 lutego 1990 roku203U]\ZRáDQDGDWDVWDQRZLNROHMQ\SU]HáRPRZ\F]DV

w kwestii poruszanego tematu.

W

63Ïà&=(612ĝû

S

TAN WOJENNY

–

35=(6à$1.,25$==$6$DY WPROWADZANIA

OmaZLDMąF LQVW\WXFMĊ 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá =EURMQ\FK QLH PRĪQD SRPLQąü

XUHJXORZDĔGRW\F]ąF\FKVWDQXZRMHQQHJR]NWyU\PWDIXQNFMDMHVWQLHUR]HUZDOQLH]ZLą]DQD 5R]G]LDá;,REHFQLHRERZLą]XMąFHM.RQVW\WXFML]DW\WXáRZDQ\Ä6WDQ\1DG]Z\F]DMQH´]DZLHUD

szereg inWHUHVXMąF\FKQDV]SXQNWXZLG]HQLDREUDQHMWHPDW\NLSU]HSLVyZ21.

$UW\NXá]RVWDáZFDáRĞFLSRĞZLĊFRQ\]DVDGRPZSURZDG]DQLDVWDQyZQDG]Z\F]DMQ\FK DZLĊFMHJRUHJXODFMHRGQRV]ąVLĊQLHW\ONRGRVWDQXZRMHQQHJR3U]HSLVRNUHĞODV]F]ĊĞü]DVDG

ust. 1 – zasaGDZ\MąWNRZRĞFLXVWL– ]DVDGDOHJDOQRĞFLXVW 5 – ]DVDGDSURSRUFMRQDOQRĞFL

iFHORZRĞFL XVW – zasada ochrony podstaw systemu prawnego oraz ust. 7 zasada ochrony

organów przedstawicielskich22 =D]QDF]HQLD Z\PDJD IDNW LĪ ZSURZDG]HQLH VWDQX ZRMHQnego

PXVLE\ü]JRGQH]HZV]\VWNLPLZ\ĪHMZ\PLHQLRQ\PL]DVDGDPL23

.

=DVDG Z\MąWNRZRĞFL X]DOHĪQLD ZSURZDG]HQLH VWDQX QDG]Z\F]DMQHJR RG NDWDORJX

SU]HVáDQHNNWyUH]RVWDá\ĞFLĞOHRNUHĞORQHZ.RQVW\WXFML5324_{=DVDGOHJDOQRĞFLZVND]XMHQD}

NRQLHF]QRĞü LVWQLHQLD GDQHM SRGVWDZ\ SUDZQHM XSUDZQLDMąFHM GR ZSURZDG]HQLD VWDQX

nadzwyczajnego. Dodatkowo ust. 2-DUWQDNáDGDRERZLą]HNRJáRV]HQLDQRZHJRUHĪLPX

SUDZQHJR Z ']LHQQLNX 8VWDZ = SU]\ZRáDQHJR SU]HSLVX Z\ZRG]RQ\ MHVW UyZQLHĪ RERZLą]HN D zarazem uprawnienie Sejmu i Senatu do uchwalenia przez obie izby aktów

DGHNZDWQ\FK GR ]DLVWQLDáHM V\WXDFML25_{2PDZLDQ\ XVWĊS XZ]JOĊGQLD UyZQLHĪ PRĪOLZRĞü}

19

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. 1952 nr 33 poz. 232).

20 _{8FKZDáD .RPLWHWX 2EURQ\ .UDMX ] GQLD OXWHJR r. w sprawie doktryny obronnej Rzeczypospolitej}

Polskiej (M.P. 1990 nr 9 poz. 66).

21

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483). Dalej jako Konstytucja RP.

22

Katalog zasad wymieniony za: M. Granat, Prawo konstytucyjne w pytaniach i odpowiedziach,Wyd. 5, Warszawa 2012, s. 384-385.

23_{03DĨG]LRUStany nadzwyczajne>Z@03DĨG]LRU%6]PXOLN (red.), ,QVW\WXFMHEH]SLHF]HĔVWZDQDURGRZHJR,}

Warszawa 2012, s. 414.

24

Vide A. Kustra, Stany nadzwyczajne, [w:] Z. Witkowski (red.), Prawo konstytucyjne,7RUXĔ5, s. 698.

25_{:2GURZąĪ-Sypniewski, Zakres regulacji ustawodawczych w sprawie obrony narodowej wymaganych przez}

(6)

GRFKRG]HQLD URV]F]HĔ PDMąWNRZ\FK ZREHF 6NDUEX 3DĔVWZD RUD] RUJDQyZ MHGQRVWHN VDPRU]ąGXWHU\WRULDOQHJR.ROHMQ\ XVWĊSDUWWMXVWZ\UDĪD]DVDGĊSURSRUFMRQDOQRĞFL =JRGQLH ] QLP ZV]HONLH G]LDáDQLD SRGMĊWH Z WUDNFLH VWDQX QDG]Z\F]DMQHJR PXV]ą E\ü

DGHNZDWQHGRVWRSQLD]DJURĪHQLD26_{3U]\ZRáDQ\XVWĊSZ\]QDF]DWDNĪH]DVDGĊFHORZRĞFL2WyĪ}

FHOHP ZV]\VWNLFK SRGMĊW\FK ĞURGNyZ RUD] G]LDáDĔ PXVL E\ü SU]\ZUyFHQLH QRUPDOQHJR IXQNFMRQRZDQLDSDĔVWZD.ROHMQD]]DVDG– ochrony podstaw systemu prawnego w trakcie trwania stanu nadzwyczajnego zabrania zmiany takich aktów jak np. Konstytucja RP,

RUG\QDFMDZ\ERUF]DF]\WHĪXVWDZ\GRWRUJDQów przedstawicielskich27

. Ustrojodawca w art. XVWZ\UD]Lá]DVDGĊRFKURQ\RUJDQyZSU]HGVWDZLFLHOVNLFKQD]\ZDQąUyZQLHĪ]DVDGą

NDGHQF\MQRĞFL28_{2]QDF]D RQD FDáNRZLW\ ]DND] VNUDFDQLD NDGHQFML 6HMPX SU]HSURZDG]DQLD}

referendum ogólnokrajowego, wyborów do Parlamentu, organów przedstawicielskich oraz na VWDQRZLVNR 3UH]\GHQWD : SU]\SDGNX XSá\ZX NDGHQFML Z WUDNFLH WUZDQLD VWDQX QDG]Z\F]DMQHJR NWyUHJRĞ Z Z\ĪHM Z\PLHQLRQ\FK RUJDQyZ ]RVWDMH RQD DXWRPDW\F]QLH Z\GáXĪRQDGRF]DVXSU]\ZUyFHQLDÄQRUPDOQHJRIXQNFMRnowanLDSDĔVWZD´

P

5=(6à$1.,:352:$'=(1IA STANU WOJENNEGO

3U]HVáDQNLZSURZDG]HQLDVWDQXZRMHQQHJR]RVWDá\Z\PLHQLRQHHQXPHUDW\ZQLHZDUW .RQVW\WXFML 53 8VWURMRGDZFD SU]HZLG]LDá WU]\ SU]\SDGNL Z NWyU\FK PRĪOLZH MHVW zastosowanie tego stanu. Jet nimL]HZQĊWU]QH]DJURĪHQLHSDĔVWZDUyZQLHĪWHNWyUH]RVWDáR VSRZRGRZDQHG]LDáDQLDPLWHUURU\VW\F]Q\PL]EURMQDQDSDĞüQDWHU\WRULXP5]HF]\SRVSROLWHM RUD] ]RERZLą]DQLH GR ZVSyOQHM DJUHVML Z\QLNDMąFH ]H ]RERZLą]DĔ ]DZDUW\FK Z umowach PLĊG]\QDURGRZ\FK

1DOHĪ\ SDPLĊWDü LĪ SLHUZV]D ] SU]HVáDQHN WM ]HZQĊWU]H ]DJURĪHQLH SDĔVWZD QLH MHVW WRĪVDPD ] ]RERZLą]DQLHP GR ZVSyOQHM REURQ\ SU]HFLZNR DJUHVML 2PDZLDMąF SU]HVáDQNL ZSURZDG]HQLD VWDQX ZRMHQQHJR QLH]EĊGQH MHVW ZVND]DQLH GHILQLFML EH]SLHF]HĔVWZD 3RZ\ĪV]H SRMĊFLHQDMF]ĊĞFLHMXWRĪVDPLDQHMHVW]HÄVWDQHPSHZQRĞFLQLH]DJURĪHQLDRUD]SRF]XFLD

]DJZDUDQWRZDQLD SRGVWDZRZ\FK SUDZ L ZROQRĞFL´29 0yZLąF R EH]SLHF]HĔVWZLH QDOHĪ\ WDNĪH

]ZUyFLü XZDJĊ QD EH]SLHF]HĔVWZR QDURGRZH RUD] EH]SLHF]HĔVWZR SDĔVWZD : literaturze

przedmLRWX PRĪHP\ VSRWNDü XMĊFLH LĪ SU]\ZRáDQH EH]SLHF]HĔVWZR QDURGRZH QLHNLHG\

XWRĪVDPLDQH MHVW ] EH]SLHF]HĔVWZHP SDĔVWZD NWyUH NROHL VNáDGD VLĊ ] EH]SLHF]HĔVWZD

26

K. Prokop, Stany nadzwyczajne w Konstytucji RP, [w:] W. Kitler, M. Czuryk, M. Karpiuk (red.), Aspekty SUDZQHEH]SLHF]HĔVWZDQDURGRZHJR53&]ĊĞüRJyOQD, Warszawa 2013, s. 175.

27_{2SU]HGPLRWRZHM]DVDG]LHV]HU]HMZ$%DáDEDQħUyGáDSUDZDZSROVNLHMNRQVW\WXFML]NZLHWQLDURNX,}

„PrzeJOąG 6HMPRZ\´ QU V - . ']LDáRFKD Ä=DPNQLĊFLH´ Vystemu ĨUyGHá SUDZD Z .RQVW\WXFML 5]HF]\SRVSROLWHM 3ROVNLHM >Z@ 0 .XGHM UHG : NUĊJX ]DJDGQLHĔ NRQVW\WXF\MQ\FK 3URIHVRURZL Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu w darze, Katowice 1999, s. 126 oraz P. 6DUQHFNL 6\VWHP ĨUyGHá SUDZD w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002.

28

Za M. Zubik (red.), .RQVW\WXFMD ,,, 53 Z WH]DFK RU]HF]QLF]\FK 7U\EXQDáX .RQVW\WXF\MQHgo i wybranych VąGyZ, Wyd. 2, Warszawa 2011, s. 875-876.

29

Vide $ ĩHEURZVNi, =DU]ąG]DQLH NU\]\VRZH HOHPHQWHP EH]SLHF]HĔVWZD 5]HF]\SRVSROLWHM 3ROVNLHM, Kraków 2012, s. 215 oraz A. Deryng, Prawo w diagramach. Prawo konstytucyjne, Warszawa-Bielsko-%LDáDV.

(7)

ZHZQĊWU]QHJR RUD] ]HZQĊWU]QHJR =D]QDF]HQLD Z\PDJD UyZQLHĪ IDNW LĪ SRMĊFLH ]DJURĪHQLD ]HZQĊWU]QHJRMHVWQLHGRRNUHĞORQHSRQLHZDĪEUDNXMHMHGQROLWHMGHILQLFMLOHJDOQHMOXEGRNWU\QDOQHM : ]ZLą]NX ] SRZ\ĪV]\P GRNRQXMąF DQDOL]\ SU]HVáDQNL ]HZQĊWU]QHJR ]DJURĪHQLD SDĔVWZD V]F]HJyOQLHLVWRWQHVąZ\ĪHMZ\PLHQLRQH]DVDG\V]F]HJyáRZH]DUW.RQVW\WXFML53.

'UXJąSU]HVáDQNąSR]ZDODMąFąQDZSURZDG]HQLHVWDQXZRMHQQHJRMHVW]EURMQDQDSDĞü QD WHU\WRULXP 53 7XWDM UyZQLHĪ EUDNXMH GHILQLFML OHJDOQHM SU]HGPLRWRZHM SU]HVáDQNL

WOLWHUDWXU]HSU]HGPLRWXPRĪHP\RGQDOHĨüMHG\QLHF]\PFKDUDNWHU\]XMHVLĊ]EURMQDQDSDĞü

RUD] ]EURMQD DJUHVMD 0LDQRZLFLH EĊG]LH QLą ÄXĪ\FLH ĞURGNyZ PLOLWDUQ\FK VáXĪąF\FK

SRJZDáFHQLX QDUXV]HQLD LQWHJUDOQRĞFL WHU\WRULDOQHM L QLH]DOHĪQRĞFL SROLW\F]QHM SDĔVWZD´30

.

ZSXQNWXZLG]HQLDRSLV\ZDQHMSU]HVáDQNLLVWRWQDMHVWUyZQLHĪGHILQLFMDWHU\WRULXPSDĔVWZD

1DMF]ĊĞFLHM MHVW RQR UR]XPLDQH MDNR ÄREV]DU OąGRZ\ RGG]LHORQ\ JUDQLFDPL SDĔVWZD RUD] ]QDMGXMąFHVLĊSRGQLPZQĊWU]H]LHPLD WDNĪHZRG\PRUVNLHNWyUHREHMPXMąSDVGZXQDVWX

mil morskich”31.

2VWDWQLąSU]HVáDQNąMHVWZ\QLNDMąFH]XPyZPLĊG]\QDURGRZ\FK]RERZLą]DQLHGRZVSyOQHM REURQ\SU]HFLZNRDJUHVML=RERZLą]DQLHQLHR]QDF]DDQLNRQLHF]QRĞFLDQLRERZLą]NXZgodnie

zDUW .DUW\ 1DURGyZ =MHGQRF]RQ\FK NDĪGH SDĔVWZR PD SUDZR EURQLü VZRLFK LQWHUHVyZ

3RZ\ĪV]HXSUDZQLHQLHPRĪHSU]\EUDüFKDUDNWHULQG\ZLdualny lub zbiorowy32

.

T

RYB WPROWADZENIA STANU WOJENNEGO

1D VDP\P SRF]ąWNX ]D]QDF]HQLD Z\PDJD IDNW LĪ RJáRV]HQLH QLH MHVW WRĪVDPH

zZSURZDG]HQLHP VWDQX QDG]Z\F]DMQHJR :SURZDG]HQLH FHFKXMH NRQVW\WXW\ZQRĞü = NROHL

RJáRV]HQLH– GHNODUDWRU\MQRĞü

Zgodnie z art. 229 Konstytucji RP organem odpowiedzialnym za wprowadzenie stanu ZRMHQQHJRMHVW3UH]\GHQW-DNZVND]XMHDUWXVWXVWDZ\]DVDGQLF]HMWRRQÄVWRLQDVWUDĪ\ VXZHUHQQRĞFL L EH]SLHF]HĔVWZD RUD] QLHQDUXV]DOQRĞFL L QLHSRG]LHOQRĞFL WHU\WRULXP NUDMX

PRF]ąWNRZ\P HWDSHP SURFHGXU\ ZSURZDG]HQLD VWDQX ZRMHQQHJR MHVW ]áRĪHQLH SU]H] 3UH]\GHQWD

ZáDĞFLZHJR ZQLRVNX VNLHURZDQHJR GR 5DG\ 0LQLVWUyZ 1D 3UH]HVLH 5DG\ 0LQLVWUyZ FLąĪ\ RERZLą]HN SU]HSURZDG]HQLD NRQVXOWDFML QS ] PLQLVWUHP RGSRZLHG]LDOQ\P ]D REURQĊ SDĔVtwa, NWyUH SRPRJą ]ZHU\ILNRZDü F]\ ]DJURĪHQLH PLHĞFL VLĊ Z UDPDFK SU]HVáDQHN SR]ZDODMąF\FK QD ZSURZDG]HQLHVWDQXZRMHQQHJR-HĪHOLFDáD5DGD0LQLVWUyZ] MDNLHJRĞSRZRGXQLHPRĪH]HEUDüVLĊ QDSRVLHG]HQLHZáDĞFLZąGHF\]MĊPRĪHSRGMąüVDP3UHPLHU1D PrezesLH5DG\0LQLVWUyZFLąĪ\ WDNĪH RERZLą]HN SU]\JRWRZDQLD GRNXPHQWX ]DZLHUDMąFHJR Z VZRMHM WUHĞFL ZáDĞFLZH SRGVWDZ\ SUDZQH F]DV WUZDQLD VWDQX ZRMHQQHJR REV]DU RERZLą]\ZDQLD D WDNĪH SODQRZDQH RJUDQLF]HQLD

w]DNUHVLHSUDZLZROQRĞFLF]áRZLHNDLRE\ZDWHOD

30_{=D:&]DSOLĔVNL6NXWNLSUDZQHQLHOHJDOQHJRXĪ\FLDVLá\ZVWRVXQNDFKPLĊG]\QDURGRZ\FK Warszawa 1993, s. 50.} 31 _{3DWU] - .DF]PDUHN : àHSNRZVND % =GURMHZVNL UHG 6áRZQLN WHUPLQyZ ] ]DNUHVX EH]SLHF]HĔVWZD}

narodowego. Wydanie szóste, Warszawa 2008, s. 153.

32

K. Skubiszewski, 8SUDZQLHQLH SDĔVWZD GR VDPRREURQ\, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1962, z. 4, s. 116.

(8)

NasWĊSQLH SU]\JRWRZDQH GRNXPHQW\ WUDILDMą Z UĊFH JáRZ\ SDĔVWZD 1D W\P HWDSLH SUH]\GHQW PRĪH RGU]XFLü RWU]\PDQ\ ZQLRVHN 1DOHĪ\ MHGQDN SDPLĊWDü ĪH Z SU]\SDGNX ]DJURĪHQLD VWDQ QDG]Z\F]DMQ\ SRZLQLHQ ]RVWDü ZSURZDG]RQ\ MDN QDMV]\EFLHM DE\ XQLNQąü

strat w ludnoĞFLL mieniu.

2VWDWQLPHWDSHPSURFHGXU\MHVWZ\GDQLHSU]H]3UH]\GHQWDRGSRZLHGQLHJRUR]SRU]ąG]HQLD =JRGQLH]DUWXVW.RQVW\WXFML53DNWZ\PDJDNRQWUDV\JQDW\3UHPLHUD)LQDáHPRSLV\ZDQHM SURFHGXU\ MHVW RJáRV]HQLH VWDQX ZRMHQQHJR Z ']LHQQLNX 8VWDZ Dodatkowo informacja musi ]RVWDü SRGDQDGRSXEOLF]QHMZLDGRPRĞFLUyZQLHĪ]DSRĞUHGQLFWZHPLQQ\FKĞURGNyZQSRJáRV]HĔ

wXU]ĊGDFKOXEZNRPXQLNDWDFKUDGLRZ\FK330RĪOLZRĞüNRQWUROLGHF\]MLR wprowadzeniu stanu

ZRMHQQHJRSRVLDGD6HMP1DOHĪ\SDPLĊWDüWDNĪHLĪLQQ\PURG]DMHPNRQWUROLZSURZDG]HQLDVWDQX

MHVWRGSRZLHG]LDOQRĞüNRQVW\WXF\MQDRUD]SROLW\F]QDJáRZ\SDĔVWZD34

.

Z

$6,ĉ*7(5<725,$/1<

,

CZAS TRWANIA ORAZ ZA.2ē&=(1,(67$18:2-(NNEGO

-DNZVND]XMHDUW.RQVW\WXFML533UH]\GHQWPRĪHZSURZDG]LüVWDQZRMHQnym na FDá\POXEMHG\QLHSHZQHMF]ĊĞFLWHU\WRULXPSDĔVWZD8VWDQDZLDMąF]DVLĊJWHU\WRULDOQ\ZáDG]D Z\NRQDZF]DQLHPRĪH]DSRPQLHüR]DVDGQLHSURSRUFMRQDOQRĞFL]DUWXVWDZ\]DVDGQLF]HM :SURZDG]DQ\P QRZ\P V]F]HJyOQ\P UHĪLPHP SUDZQ\P PRĪH ]RVWDü REMĊW\ jedynie ]DJURĪRQ\ REV]DU /LWHUDWXUD SU]HGPLRWX ZVND]XMH LĪ Z\EUDQH WHU\WRULXP PRĪH ]RVWDü QS

oparte oDGPLQLVWUDF\MQ\SRG]LDáNUDMX

2PDZLDMąF VWDQ ZRMHQQ\ UyZQLH LVWRWQ\ MHVW F]DV MHJR WUZDQLD -HVW WR WDNĪH LVWRWQH z punktu widzenia nieuchronnych ogUDQLF]HĔ Z ]DNUHVLH SUDZ L ZROQRĞFL F]áRZLHND

iRE\ZDWHOD.RQVW\WXFMDRUD]XVWDZDV]F]HJyáRZDZ\PLHQLąV]HURNLNDWDORJSUDZLZROQRĞFL

F]áRZLHNDW\FKNWyUHPRJą]RVWDüRJUDQLF]RQHRUD]W\FKNWyU\FKRJUDQLF]HQLHMHVW]DND]DQH QS ZROQRĞü VXPLHQLD =H Z]JOĊGX MHGQDN QD UR]ZOHNáRĞü WHPDW\NL SRZ\ĪV]D NZHVWLD ]RVWDQLHSRPLQLĊWD8VWURMRGDZFDQLHZVND]DáRNUHĞORQHJRF]DVXWUZDQLDVWDQXZRMHQQHJR 8Ī\ZDMąF MHGQDNRNUHĞOHQLDÄF]DV´QDNUHĞOLáLĪVWDQZRMHQQ\PXVLPLHüVZyMSRF]ąWHNDOH

i koniec. Jego permanentnHWUZDQLHQLHMHVWPRĪOLZH=DWHPLOHPRĪHWUZDüZSURZDG]RQ\

VWDQZRMHQQ\":V]\VWNR]DOHĪ\RGLQWHQV\ZQRĞFL]DJURĪHQLDLFKDUDNWHUXSU]HVáDQHNNWyUH VWDQRZLá\SRGVWDZĊGRMHJRZSURZDG]HQLD

=DNRĔF]HQLHVWDQXZRMHQQHJR]JRGQLH]DUWSU]HGPLRWRZHMXVWDwy o stanie wojennym MHVWDQDORJLF]QHGRSURFHGXU\MHJRZSURZDG]HQLD*áyZQąSU]HVáDQNą]DSU]HVWDQLDV]F]HJyOQ\FK G]LDáDĔ MHVW XVWDQLH ]DJURĪHQLD 'HF\]MĊ R ]DNRĔF]HQLX SRGHMPXMH 3UH]\GHQW MHGQDN UR]SRU]ąG]HQLH Z\GDQH SU]H] JáRZĊ SDĔVWZD PRĪH ]RVWDü XFK\ORQH SU]H] 6HMP =DNRĔF]HQLH VWDQXZRMHQQHJRXWRĪVDPLDQHMHVW]FKZLOąSXEOLNDFMLUR]SRU]ąG]HQLDZ']LHQQLNX8VWDZRUD] SRGDQLXLQIRUPDFMLGRZLDGRPRĞFLSXEOLF]QHM

33_{A. Szmyt, W sprawie projektu ustawy o stanie wojennymÄ3U]HJOąG6HMPRZ\´QUV} 34

(9)

W

IEK

XXI –

INSTYTUCJA NACZELNEG2'2:Ï'&<6,à=%52-1YCH

:VSyáF]HVQH IXQNFMRQRZDQLH LQVW\WXFML 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá =EURMQ\FK RSLHUD VLĊ

oWU]\DNW\SUDZQHWMRERZLą]XMąFą.RQVW\WXFMĊ53XVWDZĊRVWDQLHZRMHQQ\P35 oraz ostatnio

]QRZHOL]RZDQąXVWDZĊRSRZV]HFKQ\PRERZLą]NXREURQ\5]HF]\SRVSROLWHM3ROVNLHM

: SROVNLHM XVWDZLH ]DVDGQLF]HM PRĪHP\ RGQDOHĨü MHG\QLH MHGHQ SU]HSLV RGQRV]ąF\ VLĊ VZRMąWUHĞFLąGRLQVW\WXFML1DF]HOQHJR'RZyGF\$UW\NXáXVWZVND]XMHLĪQDF]DVZRMQ\

QD ZQLRVHN 3UH]HVD 5DG\ 0LQLVWUyZ JáRZD SDĔVWZD PLDQXMH 1'6=36

. Konstytucyjny zapis QDU]XFD DQDORJLF]Qą SURFHGXUĊ RGZRáDQLD 2VWDWQLD F]ĊĞü SU]\ZRáDQHJR DUW\NXáX RGV\áD

doXVWDZ\V]F]HJyáRZHM$UW\NXáXVZSRZWDU]DXUHJXORZDQLD].RQVW\WXFML533U]HMĊFLH

GRZRG]HQLD QDG 6LáDPL =EURMQ\PL PRĪH QDVWąSLü MXĪ Z PRPHQFLH PLDQRZDQLD 1'6= SU]H]

Prezydenta. Przepisy dopuszc]DMą ZVND]DQLH LQQHJR WHUPLQX 3U]HGVWDZLRQH UR]ZLą]DQLH

wGRNWU\QLHEXG]LáRZLHOHNRQWURZHUVML*áyZQHZąWSOLZRĞFLL SUREOHP\EXG]LáDVNRPSOLNRZDQD

SURFHGXUDGRZRG]HQLD6LáDPL=EURMQ\PL37

.

Z

MIANY W ZAKRESIE KOMPETENCJI INSTYTUCJI

N

ACZELNEGO

D

OWÓDCY

S

,à

Z

%52-1<&+:<:2à$1(26TATNIMI NOWELIZACJAMI Zgodnie z ostatnimi nowelizacjami przedmiotowej ustawy Naczelny Dowódca w czasie ZRMQ\SU]HMPLHGRZRG]HQLHQLHFDá\PL6LáDPL=EURMQ\PLOHF]MHG\QLHQDGLFKSHZQąF]ĊĞFLą

SU]H]QDF]RQą GR REURQ\38_{3R]RVWDáH ]DGDQLD DUPLL SR]RVWDMą Z JHVWLL 0LQLVWUD 2EURQ\}

1DURGRZHM 6]F]HJyáRZH ]DGDQLD 1'6= ]RVWDá\ Z\PLHQLRQH Z DUW XVW XVZ

OpróczGRZRG]HQLD 6LáDPL =EURMQ\PL 'RZyGFD Z SU]\SDGNX XG]LDáX VLá VRMXV]QLF]\FK

PXVL ]DSHZQLü EH]Z]JOĊGQH ZVSyáG]LDáDQLH SRPLĊG]y jedQRVWNDPL XF]HVWQLF]ąF\PL

wREURQLH GDQHJR WHU\WRULXP .ROHMQ\P ]DGDQLHP MHVW Z\RGUĊEQLHQLH ZVND]DQLH SRWrzeb

wNZHVWLL W]Z SR]DPLOLWDUQHM REURQ\ 1DF]HOQ\ 'RZyGFD Z\]QDF]D UyZQLHĪ RUJDQ\

ZRMVNRZH NWyU\FK FHOHP EĊG]LH VSUDZRZDQLH Z F]DVLH G]LDáDĔ ZRMHQQ\ch administracji U]ąGRZHMMDNLVDPRU]ąGRZHM8VWDZDZVND]XMHUyZQLHĪLĪ5DGD0LQLVWUyZPRĪHSU]HND]Dü F]\ WHĪ QDU]XFLü GDQH NRPSHWHQFMH Z\EUDQ\P RUJDQRP ZRMVNRZ\P -DNR XSUDZQLHQLH 1'6= ]RVWDáR ZVND]DQH WDNĪH SU]HGVWDZLDQLH JáRZLH SDĔVWZD SODQyZ RSHUDF\jnych GRW\F]ąF\FK XĪ\FLD SRV]F]HJyOQ\FK URG]DMyZ 6Lá =EURMQ\FK Z WUDNFLH G]LDáDĔ ]EURMQ\FK 'RZyGFD SU]HGVWDZLD 3UH]\GHQWRZL ZQLRVNL GRW\F]ąFH X]QDQLD GDQ\FK WHUHQyZ 5]HF]\SRVSROLWHM]DREV]DU\REMĊWHEH]SRĞUHGQLPLG]LDáDQLDPLZRMHQQ\PL

35 _{Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Nac]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá}

Zbrojnych i]DVDGDFKMHJRSRGOHJáRĞFLNRQVW\WXF\MQ\PRUJDQRP5]HF]\SRVSROLWHM3ROVNLHM']8QU poz. 1301). Dalej jako u.s.w. Naczelny DRZyGFD6Lá=EURMQ\FKGDOHMjako NDSZ.

36

Za: K. Kubuj, 2SLQLDSUDZQDQDWHPDWZ\NáDGQLDUWXVW.RQVW\WXFML53Z]DNUHVLHUR]XPLHQLD]ZURWX „na czas wojny, „Zeszyty prawnicze” 2015, nr 2(46), s. 103-RUD]:6NU]\GáRKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. 7 Wydanie, Warszawa 2013, s. 162-180.

37 _{$ %LáJRUDMVNL Stany nadzwyczajne >Z@ 50 0DáDMQ\ UHG Polskie prawo konstytucyjne na tle}

porównawczym, Warszawa 2013, s. 738.

38

(10)

3U]HFKRG]ąF GR XUHJXORZDĔ XSRR PRĪHP\ Z QLFK RGQDOHĨü NROHMQH NRPSHWHQFMH 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ $UW\NXá XVW ZVND]XMH LĪ Z F]DVLH PRELOL]DFML RUD] ZRMQ\ 'RZyGFD EĊG]LH RUJDQHP ZáDĞFLZ\P Z NZHVWLL QDGDZDQLD Z\ĪV]\FK VWRSQL ZRMVNRZ\FK

W przypadku nadania np. stopnia JHQHUDáDOXEDGPLUDáDQLH]EĊGQ\MHVWZQLRVHNVNLHURZDQ\

GR3UH]\GHQWDSR]RVWDáHQDGDMH0LQLVWHU2EURQ\1DURGRZHMOXE1'6=ZGURG]HGHF\]MLOXE UR]ND]X-DNZLGDüXSUDZQLHQLD1DF]HOQHJR'RZyGF\VWDQRZLąV]HURNLNDWDORJ

W opinii publicznej oraz przedmiotoZHMGRNWU\QLHGRF]DVXSRZRáDQLDQDVWDQRZLVNR

NDQG\GDWD QD 1'6= JHQ 0 7RPDV]\FNLHJR SRMDZLDá\ VLĊ RSLQLH LĪ LVWQLHMH OXND SUDZQD

GRW\F]ąFD EUDNX XUHJXORZDĔ Z V\WXDFML JG\ WDNRZ\ GRZyGFD QLH ]RVWDQLH SRZRáDQ\39

.

W]ZLą]NX ] QRZHOL]DFMą XSRR Z\GDMH VLĊ LĪ QLQLHMV]D NZHVWLD ]RVWDáD UR]ZLą]DQD 'R

F]DVXZSURZDG]HQLDQRZHOL]DFMLSU]\ZRáDQHMXVWDZ\SRMDZLDá\VLĊUyZQLHĪ]DU]XW\RGQRĞQLH DUW XVW PyZLąF\ LĪ ]D G]LDáDQLD REURQQH RGSRZLDGD 3UH]\GHQW NWyU\ SRZLQLHQ ZVSyáG]LDáDü] 5DGą0LQLVWUyZ=DU]XWGRW\F]\áNRQIOLNWXNRPSHWHQFMLRUJDQyZ

P

ODSUMWANIE

2EHFQLH SU]HSLV\ PyZLą LĪ 1DF]HOQ\ 'RZyGFD PD SU]HMPRZDü GRZRG]HQLH Z F]DVLH ZRMQ\ L SRGOHJDü ZWHG\ EH]SRĞUHGQLR 3UH]\GHQWRZL NLHUXMąFHPX REURQą SDĔVWZD ZVSyOQLH

zU]ąGHP :\GDMH VLĊ LĪ NZHVWLD NRRUG\QDFML REURQ\ NUDMX ZFDOH QLH ]RVWDáD XSURV]F]RQD

WĞURGRZLVNX ]ZLą]DQ\P ] 6LáDPL =EURMQ\PL L REURQą NUDMX SRMDZLDMą VLĊ JáRV\ VXJHUXMąFH

XWZRU]HQLH RGUĊEQHM XVWDZ\ FDáNRZLFLH SRĞZLĊFRQHM LQVW\WXFML 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá =EURMQ\FK NWyUD FDáRĞFLRZR ]DMĊáDE\ VLĊ SRUXV]DQ\P SUREOHPHP L XV\VWHPDW\]RZDáDE\ ÄSRUR]U]XFDQH´SU]HSLV\%LXUR%H]SLHF]HĔVWZD1DURGRZHJRRĞZLDGF]\áRLĪWUZDMąSUDFHQDG

FDáRĞFLRZ\P XUHJXORZDQLHP LQVW\WXFML 1'6=40_{3URSR]\FMD XVWDZ\ ]RVWDáD SU]HGVWDZLRQD}

Sejmowi poprzedniej kadencji:]ZLą]NX]H]PLDQąU]ąGXSUDFH]RVWDá\ZVWU]\PDQH

B

IBLIOGRAFIA

%DáDEDQ $QGU]HM ÄħUyGáD SUDZD Z SROVNLHM NRQVW\WXFML ] NZLHWQLD URNX´ 3U]HJOąG6HMPRZ\QU-45.

%LáJRUDMVNL $UWXU 6WDQ\ QDG]Z\F]DMQH 3ROVNLH SUDZR NRQVW\WXF\MQe na tle porównawczym. Warszawa: C.H. Beck.

&LHSáRZVNL 6WDQLVáDZ *RFHO /XGZLN 3RZVWDQLH OLVWRSDGRZH L :LHOND (PLJUDFMD katalog zbiorów Ludwika Gocla. Tom 2. Gdynia: Inne.

39 _{=DU]XW\ ]RVWDá\ SU]HGVWDZLRne MXĪ Z URNX QD SRVLHG]HQLX .RPLVML 1DG]Z\F]DMQHM GR UR]SDWU]HQLD}

SURMHNWyZ XVWDZ GRW\F]ąF\FK VWDQyZ QDG]Z\F]DMQ\Fh /nr 14/, http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/31a5 e0f7750d0317c1256b2900339858/7dea8ea125a6e19fc1256b9800452cad?OpenDocument (12.11.2015).

40 _{1LQLHMV]ą LQIRUPDFMĊ PRĪHP\ RGQDOHĨü QD VWURQLH LQWHUQHWRZHM %LXUD %H]SLHF]HĔVWZD 1DURGRZHJR}

w prezentacji multimedialnej przygotowanej w kwietniu 2014 roku przez ówczesnego szefa biura. [w:] S. Koziej, .LHURZDQLH REURQą SDĔVWZD SRWU]HED QRZHOL]DFML L UHJXODFML SUDZQ\FK GRW\F]ąF\FK WHM SUREOHPDW\NL, http://www.bbn.gov.pl/download/1/16027/Kierowanieobronapanstwa-prezentacja.pdf+&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl (12.11.2015).

(11)

&]DSOLĔVNL :áDG\VáDZ 6NXWNL SUDZQH QLHOHJDOQHJR XĪ\FLD VLá\ Z VWRVXQNach PLĊG]\QDURGRZ\FK. Warszawa: Agencja Scholar.

Deryng Anna. 2009. Prawo w diagramach. Prawo konstytucyjne. Warszawa-Bielsko-%LDáD

Wydawnictwo Szkolne PWN.

']LDáRFKD .D]LPLHU] Ä=DPNQLĊFLH´ V\VWHPX ĨUyGHá SUDZD Z .RQVW\WXFML

Rzeczypospolitej PolskiHM : : NUĊJX ]DJDGQLHĔ NRQVW\WXF\MQ\FK 3URIHVRURZL

Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu w darze, 121-134. Katowice: Wydawnictwo 8QLZHUV\WHWXĝOąVNLHJR

*UDQDW 0LURVáDZ. 2012. Prawo konstytucyjne w pytaniach i odpowiedziach. Wydanie 5. Warszawa: LexisNexis.

KaczPDUHN -XOLDQ àHSNRZVNL :RMFLHFK =GURMHZVNL %RJGDQ 6áRZQLN WHUPLQyZ

z]DNUHVXEH]SLHF]HĔVWZDQDURGRZHJR:\GDQLHV]yVWH:DUV]DZD$NDGHPLD2EURQ\

1DURGRZHM:\G]LDá6WUDWHJLF]QR-Obronny.

Kania Leszek. Ä6ąG\ ZRMVNRZHZ DUPLL.VLĊVWZD:DUV]DZVNiego (prawo, struktury,

praktyka)”. Studia Lubuskie (Tom VII):15-48.

.RĞPLGHU 7DGHXV] 5ROD L PLHMVFH 1DF]HOQHJR 'RZyGF\ 6Lá =EURMQ\FK Z przygotowaniach REURQQ\FKSDĔVWZDSROVNLHJR2GGHVNU\SFMLGRHNVWUDSRODFMLKWWSZZZNOXEJHQHUDORZSO rola-i-miejsce-nd-sz-w-przygotowaniach-obronnych-panstwa/.

.XVWUD $OHNVDQGUD 6WDQ\ QDG]Z\F]DMQH 3UDZR NRQVW\WXF\MQH 7RUXĔ 7RZDU]\VWZR Naukowe Organizacji.

.R]LHM 6WDQLVáDZ .LHURZDQLH REURQą SDĔVWZD SRWU]HED QRZHOL]DFML L UHJXODFML SUDZQ\FK

GRW\F]ąF\FK WHM Sroblematyki), http://www.bbn.gov.pl/download/1/16027/

Kierowanieobronapanstwa-prezentacja.pdf+&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl.

.XEXM .DWDU]\QD Ä2SLQLD SUDZQD QD WHPDW Z\NáDGQL DUW XVW .RQVW\WXFML 53 w zakresie rozumienia zwrotu „na czas wojny””. Zeszyty prawnicze 2 (46): 103-110. 0DUV]DáHN 3LRWU .U]\V]WRI 5DGD 2EURQ\ 3DĔVWZD ] U 6WXGLXP

SUDZQRKLVWRU\F]QH:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX:URFáDZVNLHJR

0DĪHZVNL /HFK Ä2 NV]WDáWRZDQLX VLĊ XVWURMX .UyOHVWZD 3ROVNLHJR Z URNX´ Czasopismo prawno-historyczne Tom LXVI (Zeszyt 1): 277-294.

0RMDN5\V]DUGÄ3R]\FMDXVWURMRZD3UH]\GHQWD53ZĞZLHWOHQRZHM.RQVW\WXFML53´ 3DĔVWZRL3UDZR]-12): 71-85.

2GURZąĪ-Sypniewski Wojciech. 1997. „Zakres regulacji ustawodawczych w sprawie obrony QDURGRZHMZ\PDJDQ\FKSU]H]NRQVW\WXFMĊ´(NVSHUW\]\L2SLQLH3UDZQH 3DĨG]LRU 0DUHN 6WDQ\ QDG]Z\F]DMQH ,QVW\WXFMH EH]SLHF]HĔVWZD QDURGRZHJR

Warszawa: C.H. Beck.

Prokop Krzysztof. 2013. Stany nadzwyczajne w Konstytucji RP. Aspekty prawnHEH]SLHF]HĔVWZD

QDURGRZHJR53&]ĊĞüRJyOQD-196. Akademia Obrony Narodowej.

5RVWRFNL :áDG\VáDZ :áDG]D :RG]yZ 1DF]HOQ\FK Z SRZVWDQLX OLVWRSDGRZ\P 6WXGLXPKLVWRU\F]QRSUDZQH:URFáDZ=DNáDGLP2VVROLĔVNLFK

6DUQHFNL 3DZHá 6\VWHP ĨUyGHá prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

6NU]\GáR :LHVáDZ .RQVW\WXFMD 5]HF]\SRVSROLWHM 3ROVNLHM .RPHQWDU] :\GDQLH Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

(12)

6NXELV]HZVNL .U]\V]WRI 8SUDZQLHQLH SDĔVWZD GR VDPRREUony. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny z. 4: 109-120.

Szmyt Andrzej. 1988. „W sprawie projektu ustawy o stanie ZRMHQQ\P´3U]HJOąG6HMPRZ\

nr 3: 70-73.

Zubik Marek. 2011. Konstytucja III RP w tezach orzecznicz\FK7U\EXQDáX.RQVW\WXF\MQHJR

i wybrDQ\FKVąGyZ:\GDQLH:DUV]DZD&+%HFN

ĩHEURZVNL$QGU]HM=DU]ąG]DQLHNU\]\VRZHHOHPHQWHPEH]SLHF]HĔVWZD5]HF]\SRVSROLWHM Polskiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.