Profesor Kazimierz Guzik
– zas³u¿ony geolog kartograf, geotechnik i tektonik
Jerzy B. Miecznik
1Professor Kazimierz Guzik – distinguished geological cartographer, geotechnician and tectonician. Prz. Geol., 65: 616–624.
A b s t r a c t. Kazimierz Guzik (1911–1970), Polish geologist, graduated from the Jagiellonian University in Cra-cow, employee of the National Geological Institute and professor at the University of Warsaw. He was the organizer of one of the first soil mechanics laboratories in Poland, an expert in engineering geology and cartography, a pio-neer in ground and aerial photogeology. He was a researcher of the tectonics of the Tatra Mts. and the Carpathians, and the co-author of the first detailed geological map of the Polish Tatras.
Keywords: soil science studies in Poland, photogeology, tectonic research in the Tatra Mts.
Profesor Kazimierz Guzik (1911–1970) zaczyna³ dzia³alnoœæ zawodow¹ jako geolog kartograf w Tatrach i Karpatach, odznaczaj¹c siê wybitn¹ wyobraŸni¹ prze-strzenn¹, bieg³oœci¹ rysunku i uzdolnieniami techniczny-mi. Wkrótce swoje zainteresowania rozszerzy³ na geologiê in¿yniersk¹ i bra³ udzia³ w organizowaniu jednej z pierw-szych w Polsce pracowni gruntoznawstwa na Uniwersyte-cie Jagielloñskim, a nastêpnie tworzy³ Zak³ad Geologii In¿ynierskiej i Mechaniki Gruntu na Politechnice War-szawskiej. Wobec ogromnych po wojnie potrzeb odbudo-wy i rozbudoodbudo-wy kraju, jego wiedza geotechniczna by³a wykorzystywana w bardzo szerokim zakresie. Kazimierz Guzik zas³u¿y³ siê w rozwoju polskiej kartografii geolo-gicznej przez wprowadzenie do niej metody fotointerpreta-cji naziemnych i lotniczych zdjêæ fotogrametrycznych oraz innych instrumentalnych metod geodezyjnych. Poligon doœwiadczalny stanowi³y m.in. Tatry, gdzie wraz z zespo³em pracowa³ nad szczegó³ow¹ map¹ geologiczn¹ w skali 1 : 10 000 (Kleczkowski, 1962; Passendorfer, 1971, 1978; Passendorfer, Hakenberg, 1974; Ostaficzuk, 1978; Wójcik, 1985; Barczyk, 2002; Szulczewski, 2016).
Kazimierz Guzik urodzi³ siê 10 stycznia 1911 r. w Ko³omyi w rodzinie Antoniego Guzika, maszynisty PKP (zm. w 1950 r.), i Jadwigi z Gaudynów (zm. w 1934 r.). Zawód maszynisty cieszy³ siê presti¿em, a zarobki gwaran-towa³y rodzinie dobre warunki bytowe. Kazimierz mia³ starszego brata Jana, prawnika (zm. w 1935 r.) i siostrê Sta-nis³awê, geologa. Po ukoñczeniu szko³y podstawowej w Czechowicach na Œl¹sku Cieszyñskim uczêszcza³ do gim-nazjum humanistycznego w Bia³ej k. Bielska (dzisiaj Bielsko-Bia³a). Maturê zda³ w 1929 r. w VII Mêskim Hu-manistycznym Gimnazjum w Krakowie i wst¹pi³ na Wy-dzia³ Filozoficzny Uniwersytetu Jagielloñskiego, gdzie odby³ studia w zakresie geografii u prof. Jerzego Smoleñ-skiego. W listopadzie 1933 r. uzyska³ stopieñ magistra filo-zofii na podstawie pracy „Zachodnia krawêdŸ Jury krakowskiej” (Odpis..., 1954).
W 1933 r. bêd¹c jeszcze studentem, Guzik podj¹³ badania stratygrafii triasu p³aszczowiny reglowej górnej w Tatrach (Guzik, 1936), a w latach 1934–1936 wykona³ mapê geologiczn¹ serii reglowych na zachód od Doliny Koœcieliskiej (w skali 1 : 20 000; Guzik, 1939a, b). W na-stêpnym roku rozpocz¹³ tak¿e prace nad zdjêciem geolo-gicznym Karpat Wschodnich, w dorzeczu górnego Prutu
Z MINIONYCH CZASÓW
1
Emerytowany pracownik PIG-PIB; jerzybartm@gmail.com.
Ryc. 1. Kazimierz Guzik w latach studenckich. Ryc. 1–5 fot. ze zbiorów rodzinnych
i Czeremoszu (Guzik, 1954b), przy czym ich rezultaty, przygotowywane do druku w 1939 r., zdo³a³ opublikowaæ dopiero po wojnie (Guzik, 1957). Do pocz¹tków dzia³al-noœci naukowej Guzika wrócimy w dalszej czêœci tekstu.
W 1933 r. Kazimierz Guzik uzyska³ asystenturê u prof. Jana Nowaka w Zak³adzie Geologii UJ, z zadaniem orga-nizowania i prowadzenia badañ w dziedzinie mechaniki gruntów pod kierunkiem prof. in¿. Wojciecha Pogany’ego (Guzik, 1954a; Kleczkowski, 1962; Czarniecki, 1964). W zak³adzie zosta³a utworzona Stacja Doœwiadczalna do Badañ Gruntowych, w której wykonywano systematyczne badania, obejmuj¹ce analizê granulometryczn¹ (sitow¹ i areometryczn¹), ustalanie wilgotnoœci, konsystencji i innych cech gruntu. Wiadomo, ¿e Guzik opracowywa³ w tym czasie orzeczenia geologiczno-in¿ynierskie m.in. w sprawie zsuwów w Sadowiu na linii kolejowej Kraków– Miechów, które powstawa³y wkrótce po jej uruchomieniu w 1934 r. (Kleczkowski, 1962).
W roku akademickim 1936–1937 Kazimierz Guzik przebywa³ jako stypendysta UJ na Akademii Górniczej we Freibergu u znanego specjalisty w dziedzinie mechaniki gruntów prof. Franza KØglera oraz na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana w Monachium, gdzie studiowa³ geologiê i stratygrafiê alpidów u profesorów: Ferdinanda Broiliego, Ernsta Stromera i Edgara Dacqu¾. Pobyt w Monachium wykorzysta³ do oznaczenia przywiezionych z Tatr okazów fauny. Wymienionych niemieckich naukow-ców zaliczy³ potem do grona nauczycieli, którzy kszta³towa-li jego naukow¹ sylwetkê, obok Jerzego Smoleñskiego, Jana Nowaka, Stanis³awa Soko³owskiego, Mariana Ksi¹¿kiewi-cza, Bohdana Œwiderskiego i Wojciecha Pogany’ego (Guzik, 1954a).
Po powrocie do kraju Guzik podj¹³ pracê w Pañstwo-wym Instytucie Geologicznym (PIG) w Warszawie, gdzie zajmowa³ siê wydawnictwami kartograficznymi i wróci³ do badañ w Karpatach Wschodnich (Guzik, 1939c, 1957; Passendorfer, Hakenberg, 1974). W 1937 r. o¿eni³ siê z Olg¹ G³êbock¹, kole¿ank¹ ze studiów, te¿ geologiem. Z ich zwi¹zku urodzi³o siê czworo dzieci: Jadwiga, Barbara, Andrzej i Teresa. W roku 1938 za namow¹ prof. Stefana Bry³y zaj¹³ siê organizacj¹ Zak³adu Geologii In¿ynierskiej i Mechaniki Gruntu przy Katedrze Statyki Konstrukcji II Wydzia³u Architektury Politechniki Warszawskiej, któr¹ kierowa³ do wybuchu wojny, pozostaj¹c pracownikiem PIG. Dziêki znacznym dotacjom tworzony zak³ad zosta³ wypo-sa¿ony w nowoczesn¹ aparaturê, m.in. w ró¿ne edometry, aparaturê do œcinania bezpoœredniego (Kreya), skonstru-owany przez Guzika przyrz¹d do œcinania trójosiowego, urz¹dzenia do oznaczania sk³adu ziarnowego gruntu, kapi-larymetr Beskowa, pe³ne wyposa¿enie do szczegó³owego kartowania geologicznego, urz¹dzenia do badania kamien-nych materia³ów budowlakamien-nych, jak prasy hydrauliczne, tarcza BØhmego i inne. Wspólnie z Krzysztofem Beresem Guzik przygotowa³ wzorcow¹ dokumentacjê geologicz-no-in¿yniersk¹ dla budowy stopnia wodnego w K³ódce Szlacheckiej na Pomorzu, w której po raz pierwszy w Pol-sce analizê warunków geologiczno-in¿ynierskich oparto na metodach gruntoznawstwa i mechaniki gruntów (Klecz-kowski, 1962).
Po wybuchu wojny Niemcy doœæ szybko, bo ju¿ w listopadzie 1939 r., zdecydowali siê na utrzymanie struktu-ry Pañstwowego Instytutu Geologicznego z polsk¹ za³og¹ i pod zarz¹dem niemieckim (Amt fòr Bodenforschung). Centralê instytutu przeniesiono do Krakowa, który sta³ siê stolic¹ Generalnego Gubernatorstwa, ale jej komisaryczny dyrektor prof. Roland Brinkmann wiêkszoœæ czasu spêdza³ w Warszawie. Po zajêciu Lwowa do krakowskiej centrali jako filiê przy³¹czono Zak³ad Geologii Uniwersytetu Jana Kazimierza. Zatrudnieni Polacy uzyskali wiêksze szanse na prze¿ycie niebezpiecznych czasów wojennych, a jedno-czeœnie mo¿liwoœæ prowadzenia dzia³alnoœci konspiracyj-nej przeciwko okupantowi, z czego od pocz¹tku korzystali (Janczewski, 1946; Ròhle, Tyski, 1989; G³azek, Znosko, 2003; Miecznik, 2014a, 2015).
Kazimierz Guzik pracowa³ pocz¹tkowo w Warszawie, a potem w Jaœle i Krakowie. W latach 1940–1941 pro-wadzi³ szczegó³owe badania stratygraficzne i tektoniczne fa³du Biecza, uzupe³nione badaniami biostratygraficznymi W³adys³awa Po¿aryskiego (Guzik, Po¿aryski, 1949). Zaj-mowa³ siê tak¿e badaniami geologiczno-in¿ynierskimi w zwi¹zku z projektowanymi zaporami na Dunajcu w Jazow-sku, na Wis³oku w Kamienicy Dolnej i w Solinie nad Sanem (Malinowski, 1960). Konspirowa³ jak wielu kole-gów, ale w innych œrodowiskach politycznych. Pochodzi³ z rodziny katolickiej o lewicowych sympatiach. Jego star-szy brat Jan by³ aktywnym dzia³aczem grupy „Odrodze-nie” Henryka Dembiñskiego, z któr¹ by³a zwi¹zana tak¿e siostra Stanis³awa i sam Kazimierz w latach studenckich. Ale jak pisa³ to przede wszystkim studia przyrodnicze skie-rowa³y go ku marksizmowi („od strony materializmu dia-lektycznego”), a dopiero potem znaczenia nabra³y aspekty spo³eczno-polityczne. Po powrocie z Niemiec, gdzie uzmys³owi³ sobie wielkie zagro¿enie ze strony faszyzmu wst¹pi³ do Polskiej Partii Socjalistycznej i podj¹³
dzia-Ryc. 2. Kazimierz Guzik w Akademii Górniczej we Freibergu, 1936–1937
³alnoœæ antyfaszystowsk¹ i antysanacyjn¹, wyg³aszaj¹c ok. 80 przemówieñ i referatów w oœrodkach robotniczych, podczas akcji wyborczych, wieców, masówek itp. Za pod-burzanie przeciwko rz¹dowi w 1939 r. zosta³ z polecenia biura personalnego Ministerstwa Przemys³u i Handlu ostrze¿ony przez dyrekcjê instytutu przed aresztowaniem i osadzeniem w Berezie Kartuskiej (Guzik, 1954a, b).
W roku 1940 Kazimierz Guzik rozpocz¹³ wspó³pracê z komunistyczn¹ organizacj¹ „M³ot i Sierp”, a w grudniu 1942 r. wst¹pi³ do Polskiej Partii Robotniczej. Podczas prac terenowych w Jazowsku, gdzie jednoczeœnie prowa-dzi³ dzia³alnoœæ konspiracyjn¹ wœród okolicznej ludnoœci (Ruhle, Tyski, 1989), wskutek „wsypy” kuriera w lutym 1943 r., aresztowa³o go gestapo. By³ wiêziony w Nowym S¹czu i na Montelupich w Krakowie, a nastêpnie jak pisa³ w swoim ¿yciorysie w obozach koncentracyjnych: Auschwitz, Gross-Rosen i Litomierzyce. Ostatecznie 4 maja 1945 r. uciek³ z obozu w Litomierzycach i przez Pragê powróci³ do kraju (Guzik, 1954a, b).
Inny przebieg wypadków przedstawili profesorowie G³azek i Znosko (2003) w swoim artykule o dzia³alnoœci Brinkmanna w instytucie w latach okupacji. Z ich ustaleñ wynika, ¿e po aresztowaniu Guzika Brinkmann podj¹³ udan¹ próbê ratowania go, doprowadzaj¹c do uwolnienia z Auschwitz i przeniesienia do wiêzienia w Krakowie, gdzie stworzono mu warunki do pracy. Dowodem jest oœwiadczenie Guzika spisane w Berlinie 29.10.1946 r. przy okazji jego pobytu w Niemczech w sprawach rewindykacji mienia PIG. Zosta³o sporz¹dzone w obecnoœci notariusza i zdeponowane w rodzinnym archiwum na wypadek
postawienia Brinkmanna przed polskim s¹dem, co wkrótce nast¹pi³o.
Fotokopia oœwiadczenia w wersji niemieckiej i jego t³umaczenie na jêzyk polski znajduj¹ siê obecnie w zaso-bach Instytutu Pamiêci Narodowej w Warszawie. Frag-ment oœwiadczenia, dotycz¹cy osoby K. Guzika, brzmi nastêpuj¹co : „Gdy w styczniu 1942 [sic!] zosta³em aresz-towany przez gestapo za nale¿enie do polskiego ruchu opo-ru i zosta³em przes³any do obozu koncentracyjnego w Oœwiêcimiu celem likwidacji, mia³o siê staraniem pana prof. dr. Brinkmanna – mego ówczesnego s³u¿bowego prze³o¿onego jako kierownika Urzêdu do Badania Ziemi w Generalnej Guberni [Amt fòr Bodenforschung – przyp. JBM] – przewieŸæ mnie z powrotem do wiêzienia w Krako-wie. On da³ mi w wiêzieniu zlecenie do wypracowania geo-logicznych sprawozdañ i móg³ przez to przeszkodziæ temu, ¿eby ju¿ wyrzeczony wyrok œmierci na mnie zosta³ wyko-nany. Przy swoim odejœciu z Generalnej Guberni w lipcu 1944 r. zjawi³ siê prof. Brinkmann z swoim nastêpc¹ prof. W.E. Petrascheckiem w wiêzieniu i poleci³ mnie jego opie-ce” (Guzik, 1946). Warto dodaæ, ¿e w dalszej czêœci oœwiadczenia Guzik wspomnia³ o swojej wiedzy na temat pomocy Brinkmanna udzielonej Józefowi Zwierzyckiemu w wydostaniu siê z Auschwitz, Józefowi Go³¹bowi i Anto-niemu Gaw³owi z Dachau oraz Stanis³awowi Soko³owskie-mu ze stalagu, a tak¿e o wspieraniu Ludwika Horwitza. Wszyscy oni, oprócz Zwierzyckiego, zostali nastêpnie zatrudnieni w instytucie. Proces prof. Rolanda Brinkmanna zakoñczy³ siê w 1951 r. wyrokiem uniewinniaj¹cym.
Powojenna reaktywacja PIG nast¹pi³a zaraz po uciecz-ce Niemców w styczniu 1945 r. z Krakowa. Wobec znisz-czenia stolicy i powa¿nych uszkodzeñ instytutowych budynków na ul. Rakowieckiej, instalowanie PIG w War-szawie nie by³o wówczas mo¿liwe. Pocz¹tkowo mieœci³ siê on w Krakowie, a stopniowa przeprowadzka do Warszawy zaczê³a siê jesieni¹ 1946 r. Swoj¹ powojenn¹ pracê w insty-tucie Kazimierz Guzik podj¹³ wiosn¹ 1945 r. Ze Stanis³a-wem Soko³owskim zajmowa³ siê rozpoznaniem warunków geologiczno-in¿ynierskich doliny Pr¹dnika k. Ojcowa, w zwi¹zku z projektowanym zbiornikiem wodnym dla zaopatrzenia Krakowa w wodê. W latach 1946–1948 uczestniczy³ w pracach kartograficznych nad „Map¹ geo-logiczn¹ Tatr Polskich” w skali 1 : 10 000 (Miecznik, 2017), o czym bêdzie mowa w dalszej czêœci tekstu. Jego g³ównym zadaniem by³a organizacja w PIG pierwszego w Polsce Wydzia³u Geologii Technicznej, którym nastêpnie kierowa³ w latach 1948–1950. By³ to czas intensywnej odbudowy kraju i realizacji wielkich inwestycji przemys³owych. Kazimierz Guzik by³ autorem lub wspó³autorem ponad 200 orzeczeñ geologiczno-in¿ynier-skich dla wa¿nych obiektów budowlanych, m.in. hut w Warszawie i Czêstochowie, huty Bobrek, huty Lenina, zapór wodnych w Czorsztynie i Jazowsku, elektrowni w Koninie, oraz dla kopalñ Konrad i Turów, zak³adów gór-niczych w K³odawie, Wapnie i Inowroc³awiu. Wraz z zes-po³em odgrywa³ wiod¹c¹ rolê w badaniach zwi¹zanych z budow¹ warszawskiego metra i Pa³acu Kultury i Nauki, ratowa³ akademicki koœció³ œw. Anny w Warszawie zagro¿ony osuniêciem siê skarpy (Malinowski, 1960; Pas-sendorfer, Hakenberg, 1974; Œli¿ewski, 2009). Maciej
Hakenberg wspomina³, ¿e: „...dzia³alnoœæ profesora Guzika mia³a w tym czasie równie¿ charakter teoretyczno--badawczy, czego wynikiem by³o zaprojektowanie i skon-struowanie przez Niego 12 prototypów przyborów i przy-rz¹dów usprawniaj¹cych prace geologiczno-in¿ynierskie i hydrogeologiczne” (Passendorfer, Hakenberg, 1974). W roku 1950 Guzik znalaz³ siê w Ministerstwie Górnictwa, któremu w owym czasie podlega³ PIG, w celu zorganizo-wania tam Samodzielnego Wydzia³u Geologiczno-Poszuki-wawczego, ale odszed³ stamt¹d z chwil¹ œmierci Jana Czarnockiego w grudniu 1951 r., ¿eby obj¹æ po nim stano-wisko dyrektora PIG, na którym pozostawa³ do grudnia nastêpnego roku (Guzik, 1954a, b).
Realizacja sowieckiej koncepcji budowy wielkiego przemys³u ciê¿kiego w Polsce powodowa³a zwiêkszenie zapotrzebowania na surowce mineralne i prowadzi³a do wzrostu znaczenia geologii. Skala wyzwañ wymaga³a nowej organizacji pañstwowej s³u¿by geologicznej, która mia³a byæ tworzona wg wzorów sowieckich. W roku 1951 powo³ano Centralny Urz¹d Geologiczny – rz¹dowe centrum organizacji i koordynacji badañ geologicznych i poszuki-wañ surowców mineralnych w kraju, któremu podlega³y urzêdy geologów wojewódzkich, Instytut Geologiczny (jako zaplecze naukowe) i przedsiêbiorstwa geologiczne, wiert-nicze, hydrogeologiczne, geofizyczne (jako zak³ady pro-dukcyjne). Powa¿ny problem stanowi³ g³êboki deficyt geologów, wg ówczesnych ocen zapotrzebowanie na kadrê geologiczn¹ wynosi³o 1200 osób, a do dyspozycji by³o zaledwie ok. 80 osób (Ró¿ycki, 1995). Koniecznoœæ kon-centracji bardzo szczup³ej kadry do kszta³cenia m³odzie¿y doprowadzi³a do likwidacji studiów geologicznych w Poznaniu, Lublinie, Toruniu, £odzi, nie omijaj¹c UJ, i utworzenia dwóch g³ównych oœrodków nauczania: geolo-gii uniwersyteckiej w Warszawie (UW) i geologeolo-gii stosowa-nej w Krakowie (AGH). Ze wzglêdu na specyfikê geologii Sudetów (dopiero co w³¹czonych do Polski) podjêto decy-zjê o utrzymaniu studiów geologicznych we Wroc³awiu (Uniwersytet Wroc³awski), tymczasowo utrzymano tak¿e studia hydrogeologiczne i geologiczno-in¿ynierskie w Gdañsku (Politechnika Gdañska) (Ró¿ycki, 1995; Bolew-ski, 1996; SzulczewBolew-ski, 2016).
W tych wa¿nych dla polskiej geologii wydarzeniach bra³ udzia³ Kazimierz Guzik, w latach 1950–1952 jako cz³onek Komisji Organizacyjnej Centralnego Urzêdu Geologii, a w latach 1953–1954 organizator i dyrektor Departamentu Nadzoru Geologicznego CUG (Guzik, 1954b; Passendorfer, Hakenberg, 1974). Równolegle by³ zaanga¿owany w prace nad reform¹ szkolnictwa w zespole doradczym ds. reorganizacji wy¿szego szkolnictwa geo-logicznego, powo³anym w kwietniu 1951 r. przez ministra szkolnictwa wy¿szego Adama Rapackiego. W sk³ad zes-po³u weszli: prof. Andrzej Bolewski (AGH), mgr Kazi-mierz Guzik i prof. Zdzis³aw Pazdro (PGdañ.), poszerzonym nastêpnie o profesorów Stefana Zbigniewa Ró¿yckiego (UW) i Henryka Teisseyre’a (UWroc.). We wrzeœniu 1951 r. zosta³ on przekszta³cony w Komisjê Geologiczn¹ Rady G³ównej Szkolnictwa Wy¿szego (RGSW), z przewod-nicz¹cym Guzikiem i sekretarzem Bolewskim (Bolewski, 1996; Szulczewski, 2016). Do udzia³u Guzika w tych brze-miennych w skutki dzia³aniach bez w¹tpienia przyczyni³o siê zaufanie, jakim darzy³y go w³adze polityczne. Wœród cz³onków Komisji Geologicznej RGSW, postaci
nych w polskiej geologii, jako jedyny nale¿a³ do PZPR, która cierpia³a na brak fachowych kadr. St¹d w³adza komu-nistyczna godzi³a siê na tak daleko id¹ce kompromisy jak uczestnictwo w pracach komisji prof. Pazdry – podczas wojny prezesa Stronnictwa Narodowego we Lwowie i uczestnika prac Delegatury Rz¹du Emigracyjnego oraz wiêŸnia sowieckiego po wojnie (Miecznik, 2014b). Kazi-mierz Guzik do koñca ¿ycia by³ wierny swoim lewicowym pogl¹dom, ale kariery pañstwowej nie zrobi³, mimo, jak mog³oby siê wydawaæ, widoków na ni¹. Dziêki temu móg³ siê zaj¹æ tym, co faktycznie zajmowa³o go najbardziej – kartografi¹ geologiczn¹ i geologi¹ gór.
W roku 1954 powróci³ do pracy akademickiej, obej-muj¹c Zak³ad Kartowania Geologicznego na Wydziale Geologii UW. W nastêpnym roku zosta³ mianowany docen-tem, a w 1962 r. profesorem nadzwyczajnym (Uchwa³a..., 1962). W latach 1964–1968 prof. Kazimierz Guzik by³ kie-rownikiem Katedry Geologii Ogólnej, a po likwidacji struktury katedralnej uczelni dyrektorem Instytutu Geolo-gii Podstawowej (1968–1970). Od roku 1957 r. równolegle dzia³a³ tak¿e w Zak³adzie Nauk Geologicznych PAN, gdzie zorganizowa³ Pracowniê Kartografii Geologicznej. Na wydziale prowadzi³ zajêcia z kartografii geologicznej, tek-toniki oraz wyk³ad monograficzny z fotogrametrii geolo-gicznej. Zak³ad szybko sta³ siê wa¿nym w Polsce oœrodkiem prac nad metodyk¹ kartografii geologicznej, w szczegól-noœci wielkoskalowej kartografii powierzchniowej. Z uwa-gi na ograniczony dostêp wydzia³u do materia³ów z re-gionalnych badañ struktur wg³êbnych, pracami nie objêto kartografii wg³êbnej (Passendorfer, Hakenberg, 1974; Szulczewski, 2016).
G³ównym obszarem dzia³alnoœci naukowej i dydak-tycznej prof. Kazimierza Guzika sta³y siê Tatry, w których pracowa³ w czasach asystentury na UJ, a powróci³ w 1946 r. zwi¹zku z decyzj¹ o realizacji szczegó³owej „Mapy geolo-gicznej Tatr Polskich” w skali 1 : 10 000 przez PIG-owski zespó³ Stanis³awa Soko³owskiego w sk³adzie: Kazimierz Guzik, Andrzej Michalik i Ludwik Watycha. Ze wzglêdu na swój wysokogórski charakter i skomplikowan¹ budowê geologiczn¹, Tatry stanowi³y znakomity teren do prowa-dzenia prac nad metodyk¹ kartowania geologicznego, zaœ wprowadzanie nowych instrumentów i metod kartogra-ficznych poszerza³o mo¿liwoœci dalszego rozpoznawania ich struktury. Zastosowanie zdjêæ lotniczych do prac kartogra-ficzno-geologicznych by³o mo¿liwe dopiero w 1956 r., wtedy bowiem po raz pierwszy zosta³y one udostêpnione do celów geologicznych. „Morfologia terenu Tatr, widzia-na w modelu stereoskopowym zdjêæ lotniczych, okaza³a siê wprost rewelacyjnie czytelna dla kartuj¹cego geologa” – pisa³ entuzjastycznie Kazimierz Guzik. „Geologiczna interpretacja zdjêæ lotniczych (...) dostarczy³a zupe³nie nowych danych o tatrzañskim plejstocenie, m³odszej pokrywie oraz zjawiskach i procesach egzodynamicznych wspó³czesnych” (Guzik, 1959a). Bogaty materia³ uzyska-no na temat tektoniki dysjunktywnej trzonu krystalicznego Tatr (Guzik, 1961; Grochocka-Piotrowska, 1970). Metody fotogrametrii naziemnej i miernictwa instrumentalnego Guzik zacz¹³ wprowadzaæ w roku 1957, przy czym wobec braku odpowiedniego sprzêtu pocz¹tkowo jako fotogra-ficznej kamery pomiarowej u¿ywano zaadoptowanego wg jego projektu aparatu fotograficznego Linhoff-Techni-ka 13/18 (Hakenberg, Passendorfer, 1974). Pionowe zdjê-cia lotnicze umo¿liwia³y opracowanie generalnie p³askich
lub s³abo nachylonych partii terenu, natomiast strome zbo-cza wychodzi³y w bardzo du¿ym skrócie perspektywicz-nym, a pó³nocne stoki i œciany w pó³cieniu lub ca³kowitym zaciemnieniu. Dla pe³nego pokrycia fotogrametrycznego terenu stosowano zatem zdjêcia naziemne poziome lub nachylone (Ba¿yñski, 1958; Jaczynowski, 1959). W latach 50. i póŸniej do zespo³u kartograficznego do³¹czali nowi wspó³pracownicy, g³ównie magistranci i doktoranci z Wy-dzia³u Geologii UW oraz doktoranci Zak³adu Nauk Geolo-gicznych PAN. By³ to czas wielkiego „wysypu” geologów tatrzañskich, kulminacja ich aktywnoœci przypad³a na lata 60. XX w., okreœlane jako „z³oty okres geologii tatrzañ-skiej” (Guzik, 1959a; Passendorfer, 1978; Wójcik, 1985; Miecznik, 2017).
Wydana w latach 1958–1980 szczegó³owa „Mapa geo-logiczna Tatr Polskich” w skali 1 : 10 000, ³¹cznie 14 arku-szy, by³a wielkim osi¹gniêciem jej redaktorów, profesorów Soko³owskiego i Guzika oraz ca³ego zespo³u wy-konawców (Piotrowska, Wójcik, 2008). Profesor Edward Passendorfer, twórca szko³y tatrzañskiej, pisa³ w poœmiert-nym wspomnieniu o Kazimierzu Guziku:
„...piêkn¹ kartê dzia³alnoœci naukowej prof. Guzika stanowi¹ jego zdjêcia [mapy – przyp. JBM] geologiczne. W jego wykonaniu b¹dŸ samodzielnym, b¹dŸ w wspó³pra-cy z innymi autorami ukaza³o siê 8 arkuszy mapy geolo-gicznej Tatr Polskich (...) Na zdjêciach tych czy ich czêœciach, których autorem by³ prof. Guzik, mo¿na podzi-wiaæ precyzyjnoœæ ujêcia najdrobniejszych nieraz szcze-gó³ów zawik³anej budowy geologicznej badanego terenu. Wychodzi to szczególnie wyraziœcie na arkuszu Czerwone Wierchy, na którym prof. Guzik opracowa³ pokrywê czwartorzêdow¹ w sposób budz¹cy podziw plastycznoœci¹
przedstawienia bardzo skomplikowanej morfologii terenu” (Passendorfer w: Passendorfer, Hakenberg, 1974).
Interpretacjê zdjêæ lotniczych w pracach kartograficz-no-geologicznych prof. Guzik i jego zespó³ z Zak³adu Kartografii Geologicznej UW i Pracowni Kartografii Geo-logicznej ZNG PAN stosowa³ szeroko poza Tatrami (np. Pszczó³kowski, 1968, 1970), równie¿ za granic¹, w Grecji i na Kubie.
Jednoczeœnie Kazimierz Guzik rozwija³ prace nad me-todyk¹ fotogrametrii naziemnej i miernictwa instrumental-nego pod k¹tem przygotowywania wielkoskalowych map specjalnych, s³u¿¹cych konkretnym celom praktycznym, kartowaniu odkrywek, osuwisk, skarp i innych obiektów terenowych, naturalnych i sztucznych (Ostaficzuk, 1962, 1978; Ró¿ycki, 1973; Jaczynowski, 1974; Passendorfer, Hakenberg, 1974). Zdobyte doœwiadczenia wykorzystywa³ do podejmowania takich zadañ, jak np. wykonanie serii map topograficznych i geologicznych w wielkich skalach na potrzeby budowy zapory wodnej i zbiornika w Czorsz-tynie (Passendorfer, Hakenberg, 1974).
Wa¿n¹ dziedzinê dzia³alnoœci naukowej prof. Guzika stanowi³a geologia gór, co wynika³o z jego wielkiej fascy-nacji górami, szczególnie Tatrami, w których by³ rozko-chany i zwi¹zany ca³e ¿ycie jako geolog, taternik, narciarz i artysta. W Tatrach debiutowa³ publikacj¹ o stratygrafii triasu p³aszczowiny reglowej górnej (Guzik, 1936), w której ustali³ pozycjê tzw. dolomitu choczañskiego i retycki wiek ciemnych wapieni z krzemieniami, „wyczuwaj¹c dobrze, ¿e problem stratygrafii triasu reglowego w ogóle jest klu-czem do zrozumienia geologii serii reglowej” (Passendor-fer w: Passendor(Passendor-fer, Hakenberg, 1974). Zachêcony przez dr. Stanis³awa Soko³owskiego zaj¹³ siê nastêpnie
niem serii reglowych na zachód od Doliny Koœcieliskiej (Guzik, 1939a, b). Niestety tekst objaœniaj¹cy do powsta³ej mapy i profile geologiczne uleg³y zniszczeniu podczas wojny. Plonem prac w Karpatach Wschodnich (w dorzeczu górnego Prutu i Czeremoszu) by³a rozprawa poœwiêcona przegl¹dowi najnowszych do 1939 r. wyników badañ stra-tygraficznych i tektonicznych w rêkopiœmiennych mate-ria³ach kartograficznych B. Œwiderskiego, A. Tokarskiego, ¿ony Olgi Guzikowej i w³asnych, a tak¿e w drukowanych pracach m.in. Z. Pazdry, H. Teisseyre’a, Z. Sujkowskiego i opartym na tych wynikach porównaniom litofacjalnym oraz tektonicznym fliszu Karpat Wschodnich i Zachodnich (Guzik, 1939c, 1957; Ksi¹¿kiewicz, 1972). Jak ju¿ wspo-mnia³em, w latach 1940–1941 K. Guzik pracowa³ nad szczegó³owym rozpoznaniem budowy fa³du Biecza, uzu-pe³niaj¹c jego profil litostratygraficzny o nieznane tam wczeœniej piaskowce czarnorzeckie oraz odkrywaj¹c w s¹siedztwie, w warstwach kroœnieñskich, inne podobne struktury – fa³dy Rozembarku i Kunowej-Grudnej (Guzik, Po¿aryski, 1949).
Do badañ tatrzañskich prof. Kazimierz Guzik powróci³ po wojnie podczas prac nad „Map¹ geologiczn¹ Tatr Pol-skich”, w latach 1946–1948, koncentruj¹c siê na tatrzañ-skim krystaliniku w otoczeniu Hali G¹sienicowej (Guzik, 1959a). W roku 1959 opublikowa³ dwie prace na temat
pasma reglowego. Pierwsza dotyczy³a triasu p³aszczowiny choczañskiej, w której autor wyró¿ni³ dwie jednostki tekto-niczne, a zarazem litofacjalne, doln¹ jednostkê Furkaski i górn¹ Korycisk. Do wydzieleñ tych nawi¹za³ póŸniej Z. Kotañski, podbudowuj¹c je znalezion¹ przez siebie faun¹ (Passendorfer, 1978). Kazimierz Guzik zwróci³ uwa-gê, ¿e jednostka Furkaski pod wzglêdem wykszta³cenia litofacjalnego przypomina seriê reglow¹ doln¹, zaœ jed-nostka Korycisk jest podobna do p³aszczowiny choczañ-skiej w s³owackiej czêœci pasma reglowego (Guzik, 1959b). Druga z publikacji dotyczy³a zmiennoœci litofacjalnej lia-su–doggeru p³aszczowiny reglowej dolnej (Guzik, 1959c). Wypada tak¿e wspomnieæ o pracy poœwiêconej morfogenezie zachodniej czêœci Kotliny Zakopiañskiej tzw. trójk¹ta zakopiañskiego, bez odwo³ywania siê do m³odych ruchów wypiêtrzaj¹cych, napisanej wspólnie z Wand¹ Jaczynowsk¹ (Guzik, Jaczynowska, 1959).
„G³ówn¹ jednak dziedzin¹ zainteresowañ prof. Guzika by³a tektonika” – pisa³ prof. Passendorfer (Passendorfer, Hakenberg, 1974) – „Obdarzony du¿¹ wyobraŸni¹ prze-strzenn¹ i wyczuciem geometrii mas skalnych w oparciu o gruntowne studia w zakresie mechaniki odkszta³ceñ umia³ prof. Guzik odtwarzaæ bardzo skomplikowane struktury tektoniczne. Nieprzeciêtne zdolnoœci rysunkowe dawa³y niezwykle sugestywny obraz olbrzymich nieraz powik³añ tektonicznych. Zalety te w pe³ni zajaœnia³y w prze³omowej dla geologii Tatr pracy o tektonice Regli Zakopiañskich, napisanej wspólnie ze Zb. Kotañskim”. Decyduj¹ce zna-czenie mia³o odkrycie przez K. Guzika nieznanych w pó³-nocnym paœmie reglowym utworów seisu i kampilu, które wobec ró¿nych niejasnoœci budowy geologicznej regli wskazywa³o na koniecznoœæ dokonania dodatkowych badañ stratygraficznych (Guzik, 1963). Do wspó³pracy zosta³ zaproszony doc. Zbigniew Kotañski, który opraco-wa³ szczegó³ow¹ stratygrafiê œrodkowego triasu reglowe-go, wykorzystuj¹c swoj¹ bardzo dobr¹ znajomoœæ triasu wierchowego (Kotañski, 1963). Na podstawie nowych wy-dzieleñ stratygraficznych zespó³ Guzika i Kotañskiego z grup¹ m³odych asystentów z Wydzia³u Geologii UW i Zak³adu Nauk Geologicznych PAN sporz¹dzi³ szczegó³ow¹ mapê geologiczn¹ regli zakopiañskich w skali 1 : 8000 (miêdzy Dolin¹ Bystr¹ a Dolin¹ Ma³ej £¹ki). Uzyskano nowy obraz ich budowy, w którym dominowa³y ³uski, a nie plastyczne dygitacje jak dotychczas przyjmowano (Goetel, Soko³owski, 1930). Obraz ten odpowiada³ koncepcjom Kotañskiego na temat pasma wierchowego, g³ównego obszaru jego badañ, którego powstanie t³umaczy³ za pomoc¹ teorii zeœlizgów i sp³ywania grawitacyjnego (Kotañski, 1961). Tektonika grawitacyjna cieszy³a siê w owym czasie du¿ym zainteresowaniem, by³a stosowana przez badaczy francuskich w Alpach, wa¿n¹ rolê przypisy-wa³ jej Bie³ousow, a najszerzej ujmoprzypisy-wa³ van Bemmelen (Grabowska-Hakenberg, 1962; Chain, 1974; Ksi¹¿kiewicz, 1979; Dadlez, Jaroszewski, 1994). Autorzy rozprawy zgodnie przyjêli, ¿e budowa regli zakopiañskich stanowi dobry przyk³ad tektoniki grawitacyjno-sp³ywowej. Pow-stawanie struktur grawitacyjnych widzieli nastêpuj¹co: „... podczas wêdrówki p³aszczowin reglowych istnia³ ju¿ zundulowany guz tatrzañski (geotumor) z zeœlizgniêtymi grawitacyjnie do depresji transwersalnych jednostkami wierchowymi. Przy przekraczaniu go dosz³o miejscami do wstêpnych sfa³dowañ, a wszêdzie do potê¿nych odk³uæ w
Ryc. 7. W s³owackich Pieninach, Aksamitka. Od lewej: prof. Kazimierz Guzik, NN, Daniel Danilewski, sierpieñ 1969 r. Ryc. 7 i 8 fot. ze zbiorów rodzinnych
obrêbie p³aszczowiny reglowej dolnej. P³aszczowina ta rozpad³a siê przy tym na omawianym terenie na trzy g³ówne jednostki (jednostka Suchego Wierchu, jednostka Krokwi-Czarnej Turni oraz najbardziej po³udniowa jed-nostka Ma³ej Œwinicy), z których szczególnie jedjed-nostka Ma³ej Œwinicy uleg³a dalszemu rozcz³onkowaniu i z³usko-waniu grawitacyjnemu” (Guzik, Kotañski, 1963). Wielofa-zowoœæ tego procesu autorzy opisali i przedstawili graficznie.
Ustalenie ³uskowo-p³aszczowinowego stylu budowy serii reglowych by³o wa¿nym krokiem w rozwoju wiedzy na temat geologii Tatr, natomiast koncepcja sp³ywów gra-witacyjnych, jako g³ównego czynnika fa³dowañ w Tatrach, spotka³a siê ze zdecydowan¹ krytyk¹ (Ksi¹¿kiewicz, 1972; Passendorfer, 1978, 1983; Bac-Moszaszwili i in., 1983). Przeciwko temu pogl¹dowi u¿yto wielu argumentów, bez wchodzenia w szczegó³y mo¿na wymieniæ m.in. kwestio-nowanie podstaw do przyjmowania obecnoœci geotumorów odpowiedzialnych za sp³ywy elementów tektonicznych, trudnoœci w wyjaœnieniu sp³ywów wielkich p³atów krysta-licznych w p³aszczowinach wierchowych czy brak odpo-wiednio rozleg³ego obszaru „erozji tektonicznej”, z którego mia³yby siê zsun¹æ p³aszczowiny reglowe.
Wielokierunkowa dzia³alnoœæ zawodowa prof. Guzika nie sprzyja³a zajmowaniu siê szerzej tektonik¹. ¯ywy tem-perament i uznanie, jakim cieszy³ siê jako specjalista w dziedzinie kartografii geologicznej i geologii in¿ynierskiej, wci¹¿ stawia³y go przed nowymi wyzwaniami. Wyje¿d¿a³ jako ekspert do Grecji, Jugos³awii, Bu³garii, Sudanu, bra³ udzia³ w licznych krajowych i miêdzynarodowych sympo-zjach, konferencjach geologicznych i kartograficznych, nale¿a³ do ró¿nych rad naukowych i komisji, przez lata wspó³pracowa³ jako konsultant z Katedr¹ Geotechniki Politechniki Warszawskiej, a jednoczeœnie pe³ni³ kierowni-cze funkcje na uniwersytecie i w ZNG PAN, anga¿owa³ siê w pracê nauczyciela akademickiego. By³ promotorem wie-lu prac magisterskich oraz 10 prac doktorskich m.in. póŸ-niejszych profesorów: Jerzego G³azka, Stanis³awa Ostaficzuka, Andrzeja Pszczó³kowskiego, Krystyny Pio-trowskiej. Otaczali go uczniowie, którym nie sk¹pi³ szcze-rego zainteresowania i pomocy, a swoim nieustaj¹cym zapa³em poci¹ga³ do dzia³ania.
W lutym 1968 r. prof. Guzik wyjecha³ do Hawany w sprawie realizacji mapy geologicznej Kuby, planowanej jako wspólne przedsiêwziêcie akademii nauk kilku pañstw, tzw. krajów demokracji ludowej (Guzik, 1968; Piotrowska, 2005). Wobec zaanga¿owania siê w organizacjê przedsiê-wziêcia i gotowoœæ prowadzenia polskiej ekipy w pracach nad map¹, które mia³y trwaæ kilka lat, prof. Guzik odszed³ z pocz¹tkiem grudnia 1970 r. z Wydzia³u Geologii, pozo-staj¹c na etacie w ZNG PAN. Zmar³ nagle cztery tygodnie póŸniej, 31 grudnia. By³o to zaskoczeniem, choæ tak naprawdê Kazimierz Guzik by³ od lat cz³owiekiem bardzo schorowanym, z przewlek³¹ niewydolnoœci¹ uk³adu kr¹-¿enia, po zawale serca i kilku zawa³ach p³uc, którego jed-nak do koñca nie opuszcza³a wielka wola dzia³ania, entu-zjazm i optymizm. Zosta³ pochowany na Cmentarzu Pow¹zkowskim w Warszawie.
W swoim wspomnieniu poœmiertnym o prof. Guziku prof. Passendorfer pisa³: „Obraz prof. Guzika nie by³by pe³ny, gdybym nie wspomnia³ o jego niezwyk³ych uzdol-nieniach malarskich i fantastycznym wprost odczuciu
kolorów. Malowa³ przede wszystkim Tatry, zim¹ i latem. Pamiêtam moje pierwsze spotkanie z prof. Guzikiem po wojnie po przyjeŸdzie moim z Wilna w r. 1946. By³ piêkny sierpniowy dzieñ. Wybra³em siê na Granaty, by ujrzeæ znów ten ukochany œwiat skalny. Na szczycie spotka³em prof. Guzika z palet¹ w rêce” (Passendorfer, Hakenberg, 1974).
Œwiadectwem uzdolnieñ plastycznych s¹ nie tylko za-chowane pejza¿e tatrzañskie prof. Guzika (patrz ok³adka), ale te¿ rysowane przez niego z wielk¹ finezj¹ przekroje i mapy geologiczne. Wobec powtarzaj¹cej siê wiadomoœci o nauce malarstwa Kazimierza Guzika u Juliana Fa³ata (Szulczewski, 2016; inf. ustna prof. J. Lefelda, 2017), wypa-da stwierdziæ, ¿e mog³o siê to zwypa-darzyæ podczas jego pobytu w gimnazjum humanistycznym w Bia³ej (Bielsko-Bia³a), sk¹d by³o bardzo blisko do Bystrej Œl¹skiej (dziœ Bystra), gdzie Fa³at mieszka³ od 1910 r. prawie nieprzerwanie, a¿ do œmierci w 1929 r. (www.culture.pl/pl/tworca/julian-falat).
Pañstwu Barbarze i Wies³awowi Olszyñskim, Teresie i Andrzejowi Kassenbergom oraz Panu Andrzejowi Guzikowi dziêkujê za rozmowy o Ojcu i Teœciu, a tak¿e za udostêpnienie materia³u fotograficznego. Za rozmowy o prof. Kazimierzu Guzi-ku i uwagi na temat manuskryptu artyGuzi-ku³u wdziêczny jestem Panom profesorom Zbigniewowi Wójcikowi i Jerzemu Lefeldowi, za wspomnienia o Profesorze dziêkujê tak¿e Pani prof. Aurelii Makowskiej i mgr. Andrzejowi Iwanowowi. Podziêkowania winien jestem Pani Annie Wende-Surmiak, dyr. Muzeum Tatrzañskiego w Zakopanem, za udostêpnienie skanu obrazu K. Guzika, zaœ Panu Krzysztofowi Pileckiemu, dyr. Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, za umo¿liwienie korzystania z teczki osobowej prof. K. Guzika. Pracownikom Instytutu Pamiêci Narodowej dziêkujê za udostêpnienie dokumentów z procesu s¹dowego prof. Rolanda Brinkmanna.
LITERATURA
BAC-MOSZASZWILI M., JAROSZEWSKI W., PASSENDORFER E. 1984 – W sprawie tektoniki Czerwonych Wierchów i Giewontu w Tatrach. Rocz. Pol. Tow. Geol., 52: 67–88.
BARCZYK W. 2002 – Kazimierz Guzik (1911–1970), prof. mgr – geo-log – kartograf. Ksiêga pami¹tkowa absolwentów Wydzia³u Geogeo-logii 1952–2002. Stow. Absolwentów Wydz. Geol. UW, s. 298.
BA¯YÑSKI J. 1958 – Zastosowanie lotniczych i naziemnych zdjêæ foto-grametrycznych w geologii. Prz. Geol., 6 (2): 74–81.
BOLEWSKI A. 1996 – Moje ¿ycie – moja praca. Akademia Górni-czo-Hutnicza, Ministerstwo Ochrony Œrodowiska, Zasobów Natural-nych i Leœnictwa, Zak³ad Polityki Surowcowej i Energetycznej Centrum PPGSMiE, Kraków, s. 408.
CHAIN W.J. 1974 – Geotektonika ogólna. Przek³ad z ros. Z. Kotañski. Inst. Geol., Warszawa, s. 615.
CZARNIECKI S. 1964 – Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiel-loñskim. Wyd. Jubileuszowe UJ, t. 14, Kraków, s. 144.
DADLEZ R., JAROSZEWSKI W. 1994 – Tektonika. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 743.
G£AZEK J., ZNOSKO J. 2003 – Profesor Roland Brinkmann (1898–1995); ¿ycie, pomówienia i fakty – przyczynek do okupacyjnej historii geologii w Polsce. Prz. Geol., 51 (4): 299–305.
GOETEL W., SOKO£OWSKI S. 1930 – Tektonika serji reglowej okoli-cy Zakopanego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 6: 235–301.
GRABOWSKA-HAKENBERG H. 1962 – Tektogeneza Alp francuskich w œwietle teorii sp³ywów grawitacyjnych i próba zastosowania tej teorii w tektogenezie Karpat centralnych. Kwart. Geol., 6 (4): 695–706. GROCHOCKA-PIOTROWSKA K. 1970 – Fotointerpretacja i geneza struktur nieci¹g³ych w masywie granitowym polskiej czêœci Tatr Wyso-kich. Acta Geol. Pol., 20 (2): 365–411.
GUZIK K. 1936 – O stratygrafii triasu p³aszczowiny reglowej górnej (choczañskiej) (wiadomoœæ tymczasowa). Rocz. Pol. Tow. Geol., 12: 478–485.
GUZIK K. 1939a – Serie reglowe na zachód od Doliny Koœcieliskiej w Tatrach. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 18: 83–84.
GUZIK K. 1939b – Serie reglowe na zachód od Doliny Koœcieliskiej w Tatrach. Mapa w skali 1 : 20 000. Biul. Pañstw. Inst. Geol.
GUZIK K. 1939c – Sprawozdanie z badañ na arkuszu ¯abie i demonstra-cja zdjêæ. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 18: 85–86.
GUZIK K. 1946 – Der Wahrheit gemass erklare ich... Akta w sprawie: Roland Brinkmann oskar¿ony o... S¹d Wojewódzki w Warszawie. Sygn. arch. IPN GK 318/2/3, maszynopis: 343–344, rkp: 313.
GUZIK K. 1954a – ¯yciorys, maszynopis (z 1.4.1954). [W:] Teczka oso-bowa K. Guzika nr 6.039 zw, Arch. UW, s. 3.
GUZIK K. 1954b – ¯yciorys i ankieta personalna, rêkopis (z 19.7.1954). [W:] Teczka osobowa K. Guzika nr 6.039 zw, Arch. UW, s. 9.
GUZIK K. 1957 – Budowa geologiczna Karpat Wschodnich w górnych partiach dorzeczy Bia³ego i Czarnego Czeremoszu, Prutu i Bia³ej Cisy. Biul. Inst. Geol., s. 67 + mapy i przekroje geol.
GUZIK K. 1959a – Mapa geologiczna Tatr Polskich w skali 1 : 10 000. Prz. Geol., 5 (8): 344–347.
GUZIK K. 1959b – Przewodnie rysy stratygrafii serii reglowej górnej (choczañskiej) w Tatrach Zachodnich. Biul. Inst. Geol., 149: 183–188. GUZIK K. 1959c – Niektóre zagadnienia stratygrafii liasu-doggeru p³aszczowiny reglowej dolnej w Tatrach. Biul. Inst. Geol., 149: 189–196. GUZIK K. 1961 – Wykorzystanie zdjêæ lotniczych i naziemnych przy kartowaniu i opracowaniu Mapy Geologicznej Tatr Polskich w skali 1 : 10 000. Kwart. Geol., 5 (1): 182–195.
GUZIK K. 1963 – Budowa geologiczna po³udniowych i zachodnich zbo-czy Ma³ej Œwinicy w reglach zakopiañskich. Acta Geol. Pol., 13 (3–4): 423–444.
GUZIK K. 1968 – Pismo do Rektora UW z dn. 30.01.1968 o zgodê na udzia³ w konferencji w Prezydium Kubañskiej AN w Hawanie w dn. 6–21.02.1968 r. [W:] Teczka osobowa K. Guzika, nr 6.039 zw, Arch. UW, s. 1.
GUZIK K., PO¯ARYSKI W. 1949 – Fa³d Biecza (Karpaty Œrodkowe). Biul. Pañstw. Inst. Geol., 53, s. 33 + mapy i przekroje geol.
GUZIK K., JACZYNOWSKA W. 1959 – Uwagi o morfogenezie „trój-k¹ta zakopiañskiego” w Kotlinie Zakopiañskiej. Acta Geol. Pol., 9 (2): 203–215.
GUZIK K., KOTAÑSKI Z. 1963 – Tektonika regli zakopiañskich. Acta Geol. Pol., 13 (3–4): 387–424.
JACZYNOWSKI S. 1959 – Fotogrametryczna analiza m³odszej pokry-wy i form czwartorzêdopokry-wych Doliny Chocho³owskiej i Jarz¹bczej w Tatrach Zachodnich. Prz. Geol., 5 (8): 369–372.
JACZYNOWSKI S. 1974 – Metody fotogrametrii naziemnej w bada-niach erozji i rozwoju osuwisk. [W:] Nowoczesne metody kartowania w naukach geologicznych (sesja naukowa). Inst. Geol. CUG, Wydz. Geolo-gii UW, Zak³ad Nauk Geol. PAN. Warszawa: 75–86.
JANCZEWSKI E. 1946 – Kronika Instytutu od wrzeœnia 1939 r. do stycznia 1945 r. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 25: 20–27.
KLECZKOWSKI A. 1962 – Pocz¹tki geologii in¿ynierskiej w Polsce. Studia i Materia³y z Dziejów Nauki Polskiej, seria C, z. 5: 61–78. KOTAÑSKI Z. 1961 – Tektogeneza i rekonstrukcja paleogeografii pasma wierchowego w Tatrach. Acta Geol. Pol., 9 (2–3): 187–476. KOTAÑSKI Z. 1963 – Stratygrafia i litologia triasu regli zakopiañskich. Acta Geol. Pol., 13 (3–4): 317–385.
KSI¥¯KIEWICZ M. 1972 – Karpaty. [W:] Budowa geologiczna Polski. T. 4 Tektonika, Cz. 3. Inst. Geol., Warszawa, s. 228.
KSI¥¯KIEWICZ M. 1979 – Geologia dynamiczna. Wyd. 5. Inst. Geol., Warszawa, s. 708.
MALINOWSKI J. 1960 – Badania geologiczno-in¿ynierskie. [W:] Czter-dzieœci lat Instytutu Geologicznego 1919–1959. Cz. I. Prace Inst. Geol., 30: 381–390.
MIECZNIK J.B. 2014a – Zbigniew Sujkowski – uczony i ¿o³nierz. Prz. Geol., 62 (5): 234–239.
MIECZNIK J.B. 2014b – Profesor Zdzis³aw Pazdro – twórca polskiej szko³y hydrogeologii. Prz. Geol., 62 (8): 391–396.
MIECZNIK J.B. 2015 – Stanis³aw Tyski – Cz³owiek Instytutu. Prz. Geol., 63 (12/2): 1443–1449.
MIECZNIK J.B. 2017 – Profesor Stanis³aw Soko³owski, klasyk geologii tatrzañskiej. Prz. Geol., 65 (4): 211–218.
ODPIS dyplomu magistra filozofii Kazimierza Guzika. [W:] Teczka oso-bowa K. Guzika, nr 6.039 zw. Arch. UW, s. 1.
OSTAFICZUK S. 1962 – Wykorzystanie w badaniach geologicznych efektu przestrzennego do fotogrametrycznego okreœlania przypowierzch-niowych ruchów masowych i innych. Prz. Geol., 10 (6): 307–310. OSTAFICZUK S. 1978 – Fotogeologia. Fotointerpretacja i fotogrametria geologiczna. Inst. Geol., Warszawa, s. 250.
PASSENDORFER E. 1971 – Kazimierz Guzik nie ¿yje. Taternik, 47 (2): 64. PASSENDORFER E. 1978 – Rozwój pogl¹dów na budowê geologiczn¹ Tatr w okresie powojennym. Pr. Muz. Ziemi, 28: 3–33.
PASSENDORFER E. 1983 – Jak powsta³y Tatry. Wyd. VII. Inst. Geol., Warszawa, s. 286.
PASSENDORFER E., HAKENBERG M. 1974 – Kazimierz Guzik (1911–1970). Rocz. Pol. Tow. Geol., 48 (4): 585–594.
PIOTROWSKA K. 2005 – Badania do mapy geologicznej prowincji Matanzas. [W:] Œli¿ewski W., Salski W., Werner Z. (red.), Polscy geolo-dzy na piêciu kontynentach. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa: 404–409. PIOTROWSKA K., WÓJCIK Z. 2008 – Kartografia geologiczna Tatr. Prz. Geol., 56 (12): 1069–1078.
PSZCZÓ£KOWSKI A. 1968 – Fotointerpretacja struktur fa³dowych w po³udniowej czêœci centralnej depresji karpackiej. Acta Geol. Pol., 18 (4): 847–862.
PSZCZÓ£KOWSKI A. 1970 – Zastosowanie zdjêæ lotniczych do bada-nia utworów kimerydu po³udniowo-zachodniego obrze¿ebada-nia mezozoicz-nego Gór Œwiêtokrzyskich. Acta Geol. Pol., 20 (2): 337–363.
RÓ¯YCKI A. 1973 – Fotogrametryczna metoda dokumentowania ods³oniêæ geologicznych w bardzo du¿ych skalach. Prz. Geol., 21 (10): 533–537.
RÓ¯YCKI S.Z. 1995 – Geologia. [W:] Historia nauki polskiej wiek XX. Nauki o Ziemi. PAN Instytut Historii Nauki, Warszawa: 111–141. R¥HLE E., TYSKI S. 1989 – Wspomnienie o losach wojennych praco-wników i wspó³pracopraco-wników Pañstwowego Instytutu Geologicznego w czasie drugiej wojny œwiatowej. Kwart. Geol., 33 (1): 13–27.
SZULCZEWSKI M. 2016 – Nauki geologiczne. [W:] Nauki œcis³e i przy-rodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Monumenta Universitatis Var-soviensis 1816–2016. Wyd. UW, Warszawa: 544–669.
ŒLI¯EWSKI W. 2009 – Warszawskie metro oczami geologa. Prz. Geol., 57 (3): 201.
UCHWA£A Rady Pañstwa nr 15/62 z dn. 27.04.1962 o powo³aniu K. Guzika na stanowisko profesora nadzwyczajnego. [W:] Teczka osobowa K. Guzika, nr 6.039 zw, Arch. UW, s. 1.
WÓJCIK Z. 1985 – Edward Passendorfer i z³oty okres geologii tatrzañ-skiej. Wierchy, 54: 45–61.
www.culture.pl/pl/tworca/julian-falat. Praca wp³ynê³a do redakcji 22.07.2017 r. Akceptowano do druku 4.09.2017 r.
Osuwiska w przełomie Bobru
Złoża hybrydowe i ich dokumentowanie
Minerały autigeniczne aluwiów Białej Przemszy
Kazimierz Guzik – geolog z pasją i artysta
(nr inw. S/1508/MT). Patrz strona 616
Cover photo: Landscape of the Tatra Mts. Kazimierz Guzik, 1953. Distemper on cardboard, 69 ´ 100 cm. The Tatra Museum in Zakopane (inv. No. S/1508/MT). See page 616
