.5<67<1$.5=<ĩ$12:6.$, 5$)$à*5=(*25&=<.
SPOŁECZNO-EKONOMICZNE DETERMINANTY ROZWOJU GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH
6WUHV]F]HQLH
W artykule przybliono cechy osobowe usługodawców istotne w kontaktach z tu-rystami, umiejtnoci komunikacyjne i organizacyjne przydatne w wiadczeniu usług agroturystycznych, motywy podjcia działalnoci agroturystycznej, ródła finanso-wania działalnoci agroturystycznej, sposoby ustalania cen usług agroturystycznych, struktur dochodów w badanych gospodarstwach domowych oraz ich sytuacj finan-sow po rozpoczciu działalnoci agroturystycznej.
Słowa kluczowe: JRVSRGDUVWZRDJURWXU\VW\F]QHFHFK\LXPLHMĊWQRĞFLXVáXJRGDZF\ĨUyGáD ILQDQVRZDQLDVWUXNWXUDGRFKRGyZZJRVSRGDUVWZLHGRPRZ\P
1. Wprowadzenie
$JURWXU\VW\NDMHVWMHGQą]IRUPSR]DUROQLF]HMDNW\ZQRĞFLJRVSRGDUF]HMPLHV]NDĔFyZZVLNWyUD ]DUyZQR Z 3ROVFH MDN L QD FDá\P ĞZLHFLH ]GRE\ZD FRUD] ZLĊNV]H JURQR ]ZROHQQLNyZ 7UDG\FMD Z\SRF]\QNXQDZVLVLĊJDSRF]ąWNX;,;ZLHNX:SU]HV]áRĞFLE\á\WRJáyZQLHRGZLHG]LQ\URG]LQ\ LSU]\MDFLyá PLHV]NDMąF\FK QD WHUHQDFK ZLHMVNLFK D WDNĪH ÄOHWQLVND´ QD NWyUH Z\MHĪGĪDOL EDUG]LHM ]DPRĪQL PLHV]NDĔF\ PLDVW JáyZQLH LQWHOLJHQFMD 3RF]ąZV]\ RG ODW SU]\EUDáD RQD SRVWDü W]Z ÄZF]DVyZ SRG JUXV]ą´ RUJDQL]RZDQ\FK SU]H] UyĪQH ]DNáDG\ SUDF\ RUD] ELXUR WXU\VW\F]QH Ä*URPDGD´2EHFQLHDJURWXU\VW\NDMDNR]RUJDQL]RZDQDLSUDZQLHXVDQNFMRQRZDQDIRUPDWXU\VW\NL ]DF]\QDSU]\ELHUDüEDUG]LHMVNRPHUFMDOL]RZDQHIRUP\2EHMPXMHERZLHPRGSáDWQHZ\QDMPRZDQLH NZDWHU OHWQLVNRZ\FK RUJDQL]RZDQLH Z\Ī\ZLHQLD RUD] ĞZLDGF]HQLH UyĪQRURGQ\FK XVáXJ WRZDU]\V]ąF\FK $JURWXU\VW\ND Z WDNLHM IRUPLH SR]ZDOD URG]LQRP UROQLF]\P QD X]\VNDQLH GRGDWNRZ\FK GRFKRGyZ FR MHVW V]F]HJyOQLH ZDĪQH Z REHFQHM EDUG]R WUXGQHM V\WXDFML SROVNLHJR UROQLFWZD2EVáXJDUXFKXWXU\VW\F]QHJRPRĪHUyZQLHĪVWDQRZLüJáyZQHĨUyGáRGRFKRGyZOXGQRĞFL PLHV]NDMąFHMQDREV]DUDFKZLHMVNLFK:]ZLą]NX]W\PZRVWDWQLFKG]LHVLĊFLXODWDFKREVHUZXMHVLĊ ]QDF]Q\Z]URVW]DLQWHUHVRZDQLDPLHV]NDĔFyZZVLUR]ZLMDQLHPSU]HGVLĊZ]LĊüWXU\VW\F]Q\FK-HGQDN DNWXDOQ\ VWDQ DJURWXU\VW\NL Z 3ROVFH RGELHJD ]QDF]QLH RG SR]LRPX MHM UR]ZRMX Z LQQ\FK NUDMDFK (XURS\ =DFKRGQLHM : U JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK Z 3ROVFH E\áR RNRáR W\V JG\ W\PF]DVHP Z U LFK OLF]ED Z]URVáD GR W\V FR VWDQRZL W\ONR RJyOQHM OLF]E\ JRVSRGDUVWZUROQLF]\FKZ3ROVFH GODSRUyZQDQLDZ:LHONLHM%U\WDQLL±Z$XVWULL±
1
Dane Departamentu Programowania i Analiz MR i RW za 2005 r. 2
A. Jagusiewicz, M. Byszewska-Dawidek: Turystyka wiejska w 2010 roku i załoenia jej rozwoju. Departament Turystyki, Warszawa 2010, s. 11.
3
M. Drzewiecki: Podstawy agroturystyki. Oficyna Wydawnicza Orodka Postpu Organizacyjnego Sp. z o.o., Bydgoszcz 2001, s. 89.
5R]ZyM DJURWXU\VW\NL MHVW ]JRGQ\ ] UHDOL]RZDQą RG NLONXQDVWX ODW SROLW\Ną ZLHORIXQNF\MQHJR UR]ZRMX REV]DUyZ ZLHMVNLFK :NRPSRQRZDQLH Z ZLHMVNą SU]HVWU]HĔ JRVSRGDUF]ą FRUD] ZLĊFHM QRZ\FKSR]DUROQLF]\FKIXQNFMLSU]\F]\QLDVLĊGR]UyĪQLFRZDQLDZLHMVNLHMHNRQRPLLLRGHMĞFLDRG UROQLFWZDMDNRMHG\QHMOXEGRPLQXMąFHMIXQNFMLWHUHQyZZLHMVNLFK
:RMHZyG]WZROXEHOVNLHFKDUDNWHU\]XMHVLĊGXĪąDWUDNF\MQRĞFLąWXU\VW\F]Qą3U]\WDNSRNDĨQ\FK ]DVREDFK WXU\VW\F]Q\FK ZDORUyZ SU]\URGQLF]\FK L DQWURSRJHQLF]Q\FK DJURWXU\VW\ND MDNR MHGQD ]IRUP FLHV]ąFHM VLĊ FRUD] ZLĊNV]\P X]QDQLHP WXU\VW\NL DOWHUQDW\ZQHM RUD] HOHPHQW UR]ZRMX ZLHORIXQNF\MQHJRVWDMHVLĊUHDOQąV]DQVąGODSU]HOXGQLRQHMLERU\NDMąFHMVLĊ]SUREOHPHPEH]URERFLD ZVL QD VWZRU]HQLH QRZ\FK PLHMVF SUDF\ ]UyĪQLFRZDQLH ĨUyGHá GRFKRGyZ LSRGQLHVLHQLH RJyOQHJR SR]LRPX Ī\FLD 3RGNUHĞODMąF UROĊ DJURWXU\VW\NL MDNR MHGQHM ] GUyJ RĪ\ZLHQLD UR]ZRMX REV]DUyZ ZLHMVNLFK]DVDGQ\PVWDMHVLĊSRGHMPRZDQLHEDGDĔXPRĪOLZLDMąF\FKUR]SR]QDQLHHNRQRPLF]Q\FK LVSRáHF]Q\FKGHWHUPLQDQWUR]ZRMXDJURWXU\VW\NLQDW\PWHUHQLH
7HPSRMHMUR]ZRMXX]DOHĪQLRQHMHVW ZGXĪ\PVWRSQLX]DUyZQRRGF]\QQLNyZZHZQĊWU]Q\FK QS SUHG\VSR]\FML RVRERZ\FK XVáXJRGDZF\ F]\ SRVLDGDQ\FK ĞURGNyZ ILQDQVRZ\FK MDN L]HZQĊWU]Q\FK QSSRPRF\RĞURGNyZGRUDG]WZDUROQLF]HJRVWRZDU]\V]HĔDJURWXU\VW\F]Q\FKF]\ VDPRU]ąGXWHU\WRULDOQHJR
: DUW\NXOH SU]\EOLĪRQR FHFK\ RVRERZH XVáXJRGDZFyZ LVWRWQH Z NRQWDNWDFK ] WXU\VWDPL XPLHMĊWQRĞFL NRPXQLNDF\MQH L RUJDQL]DF\MQH SU]\GDWQH Z ĞZLDGF]HQLX XVáXJ DJURWXU\VW\F]Q\FK PRW\Z\ SRGMĊFLD G]LDáDOQRĞFL DJURWXU\VW\F]QHM ĨUyGáD MHM ILQDQVRZDQLD VWUXNWXUĊ GRFKRGyZ Z EDGDQ\FK JRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK RUD] LFK V\WXDFMĊ ILQDQVRZą SR UR]SRF]ĊFLX G]LDáDOQRĞFL DJURWXU\VW\F]QHM
2. Metodyka badaĔ i charakterystyka populacji
2 UR]ZRMX DJURWXU\VW\NL GHF\GXMH ZLHOH GHWHUPLQDQW R FKDUDNWHU]H VSRáHF]Q\P LHNRQRPLF]Q\P$E\MHSU]\EOLĪ\üPDWHULDáHPSLU\F]Q\]HEUDQ\]RVWDáJáyZQLH]DSRPRFąPHWRG\ VRQGDĪX GLDJQRVW\F]QHJR QD NWyUą ]áRĪ\á\ VLĊ WU]\ WHFKQLNL EDGDZF]H DQNLHWD ]ZáDĞFLFLHODPL JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK REVHUZDFMD VZRERGQD L DQDOL]D OLWHUDWXU\ SU]HGPLRWX %DGDQLD ZáDĞFLZH SU]HSURZDG]RQH ]RVWDá\ Z U QD WHUHQLH ZRMHZyG]WZD OXEHOVNLHJR ZĞUyG UROQLNyZSURZDG]ąF\FKG]LDáDOQRĞüDJURWXU\VW\F]Qą
: EDGDQHM SRSXODFML NRELHW\ VWDQRZLá\ ± D PĊĪF]\ĨQL ± *RVSRGDUVWZD DJURWXU\VW\F]QHSURZDG]Lá\JáyZQLHRVRE\PáRGHLZĞUHGQLPZLHNX GR URNXĪ\FLD±RG ±ODWRGSRZLHGQLR±ZSU]HG]LDOH±ODW± RUD]SRZ\ĪHMODW± 5ROQLF\ ĞZLDGF]ąF\ XVáXJL DJURWXU\VW\F]QH E\OL Z\NV]WDáFHQL JG\Ī OHJLW\PRZDáR VLĊ Z\NV]WDáFHQLHP SRQDGSRGVWDZRZ\P ] F]HJR ± Z\NV]WDáFHQLHP ]DVDGQLF]\P ± Z\NV]WDáFHQLHP ĞUHGQLP L ± Z\NV]WDáFHQLHP Z\ĪV]\P ']LDáDOQRĞü DJURWXU\VW\F]Qą SRGHMPRZDOLUROQLF\NLHUXMąF\JRVSRGDUVWZDPLQDOHĪąF\PLGRUyĪQ\FKJUXSREV]DURZ\FKZW\P SRQDG SRáRZĊ VWDQRZLá\ JRVSRGDUVWZD PDáH SRQLĪHM KD :LĊNV]RĞü XVáXJRGDZFyZ SURZDG]LáD G]LDáDOQRĞü DJURWXU\VW\F]Qą VWRVXQNRZR NUyWNR GR ODW DW\ONR UHODW\ZQLHGáXJR SRZ\ĪHMODW
:RSUDFRZDQLX Z\NRU]\VWDQRUyZQLHĪĨUyGáD ZWyUQHSRFKRG]ąFH],QVW\WXWX7XU\VW\NL RUD] OLWHUDWXUĊSU]HGPLRWX
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 44, 2011
Krystyna Krzyanowska, Rafał Grzegorczyk
Społeczno-ekonomiczne determinanty rozwoju gospodarstw agroturystycznych
3. Społeczne determinanty powstawania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych
%DUG]R ZDĪQ\P HOHPHQWHP Z DJURWXU\VW\FH MHVW SR]\W\ZQ\ ZL]HUXQHN JRVSRGDUVWZD XVáXJRGDZF\ L MHJR URG]LQ\ NWyU\ Z ]QDF]Q\P VWRSQLX ZSá\ZD QD SURPRZDQLH G]LDáDOQRĞFL :L]HUXQHN ZáDĞFLFLHODJRVSRGDUVWZDDJURWXU\VW\F]QHJR Z\QLND]HVSRVREX ZMDNLSRVWU]HJDMąJR OXG]LHMHVWPLHV]DQNąZLHOXFHFKQSFKDUDNWHU\VW\F]Q\FKHOHPHQWyZZ\JOąGX Z]URVWNRORURF]X F]\ ZáRVyZ WHPSHUDPHQWX VSRVREX ZMDNLVLĊSRUXV]D PyZLFKRG]L XELHUD2LOHSRF]ąWNRZH FHFK\ Vą VWDáH WR SR]RVWDáH Z\QLNDMą ] LQG\ZLGXDOQHJR SRGHMĞFLD L áDWZR PRĪQD MH ]PLHQLDü 3RGREQLH Z SU]\SDGNX JRVSRGDUVWZD MHJR XV\WXRZDQLH MHVW FHFKą DEVROXWQLH QLH]PLHQQą MHJR ]DJRVSRGDURZDQLH ± DUFKLWHNWXUD EXG\QNyZ PLHV]NDOQ\FK L JRVSRGDUF]\FK ]LHOHĔ FKDUDNWHU SURGXNFML Vą FHFKDPL R GXĪ\P VWRSQLX VWDáRĞFL DOH SU]\JRWRZDQLH SRPLHV]F]HĔ GOD JRĞFL Z\SRVDĪHQLHáDGHVWHW\NDSRU]ąGHNR]QDNRZDQLH]DOHĪąRGZ\ERUXXVáXJRGDZF\LVąVWRVXQNRZR áDWZHGR]PLDQ\
3RQDGWRRVRE\FKFąFHSUDFRZDüZEUDQĪ\WXU\VW\F]QHMLXF]HVWQLF]\üZNRQWDNWDFK]NOLHQWDPL PXV]ą E\ü FLHUSOLZH L FKĊWQH GR VáXFKDQLD RUD] SURZDG]HQLD UR]PyZ D SRQDGWR SRZLQQ\ PLHü Ī\F]OLZą SRVWDZĊ GR NOLHQWyZ GREU]H WUDNWRZDü LQQ\FK OXG]L XĞPLHFKDü VLĊ LZ\ND]\ZDü VLĊ SRF]XFLHP KXPRUX +XPRU Z REFRZDQLX ] OXGĨPL SU]\VSDU]D QDP SU]\MDFLyá XáDWZLD SRUR]XPLHZDQLH D QDZHW VSUDZLD ĪH F]ĊVWR WUXGQH QHJRFMDFMH VWDMą VLĊ EDUG]LHM RF]\ZLVWH GR SRNRQDQLD :DĪQH MHVW UyZQLHĪ DE\ F]áRQNRZLH URG]LQ\ UyZQLHĪ DNFHSWRZDOL SU]\MPRZDQLH WXU\VWyZ 7UXGQR E\áRE\ UR]SRF]\QDü EL]QHV WXU\VW\F]Q\ NLHG\ NWRĞ ] URG]LQ\ PLDáE\ QLHFKĊWQą SRVWDZĊ ZREHF SU]\E\ZDMąF\FK JRĞFL 5DQNLQJ FHFK LVWRWQ\FK Z NRQWDNWDFK ] WXU\VWDPL SU]HGVWDZLRQRQDU\VXQNX
4
K. Karbowiak: Marketing w działalnoci agroturystycznej. W: Doradztwo w rozwoju agroturystyki. Red. naukowa A.P. Wiatrak. Wydaw. SGGW, Warszawa 1997, s. 63–64.
Rysunek 1. Ranking cech istotnych w kontaktach z turystami (w %)
*Badany mógł poda wicej ni jedn odpowied. Oceny dokonano wykorzystujc piciostopniow skal Likerta (1 – niewane, 5 – bardzo wane)
ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH
Rysunek 2. Umiejtnoci komunikacyjne i organizacyjne przydatne w wiadczeniu usług agroturystycznych (w %)
*Badany mógł poda wicej ni jedn odpowied ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH 2,1 3,1 3,6 3,7 3,9 4,1 4,6 4,7 0 1 2 3 4 5 CierpliwoĞü P ewnoĞü siebie Pogodne usposobienie Predyspozy cje kierownicze Schludny wygląd gospodarza ŁatwoĞü nawiązywania kontaktów UprzejmoĞü ĩycz liwoĞü 2,1 3,5 3,7 3,8 4,2 4,4 0 1 2 3 4 5
ZnajomoĞü jĊzyków obcych UmiejĊtnoĞü pozyskiwania Ğrodków z UE Dobra organizacja pracy Kształtowanie relacji miĊdzyludzkich UmiejĊtnoĞü przygotowywania posiłków UmiejĊtnoĞü organizacji czasu wolnego
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 44, 2011
Krystyna Krzyanowska, Rafał Grzegorczyk
Społeczno-ekonomiczne determinanty rozwoju gospodarstw agroturystycznych =DEDUG]RZDĪQHUHVSRQGHQFLX]QDOLWDNLHFHFK\MDN Ī\F]OLZRĞü SNW XSU]HMPRĞü SNW RUD]áDWZRĞüQDZLą]\ZDQLDNRQWDNWyZ SNW :HGáXJEDGDQ\FKRVREDNWyUDREVáXJXMHWXU\VWyZ SRZLQQD E\ü ]DGEDQD L VFKOXGQLH XEUDQD 2SUyF] FHFK RVRERZ\FK ZDĪQH Vą WDNĪH XPLHMĊWQRĞFL NRPXQLNDF\MQHLRUJDQL]DF\MQHNWyUH]DSUH]HQWRZDQH]RVWDá\QDU\VXQNX
=SU]HSURZDG]RQ\FKEDGDĔZ\QLNDĪH]DEDUG]RZDĪQHXVáXJRGDZF\X]QDOLWDNLHXPLHMĊWQRĞFL RUJDQL]DF\MQH MDN RUJDQL]RZDQLH F]DVX ZROQHJR WXU\VWRP L SU]\JRWRZDQLH DWUDNF\MQHM RIHUW\ GRW\F]ąFHM SRVLáNyZ 1DWRPLDVW XPLHMĊWQRĞFL NRPXQLNDF\MQH SROHJDMąFH QD NV]WDáWRZDQLX SR]\W\ZQ\FK UHODFML ] WXU\VWDPL UHVSRQGHQFL RFHQLOL MDNR ZDĪQH Z ĞZLDGF]HQLX XVáXJ DJURWXU\VW\F]Q\FK
: EDGDQLDFK SRV]XNLZDQR RGSRZLHG]L QD S\WDQLH MDNLH E\á\ ĨUyGáD LQVSLUDFML L PRW\Z\ SRGMĊFLDG]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHMSU]H]XVáXJRGDZFyZ"'DQHQDWHQWHPDW]DSUH]HQWRZDQRQD U\VXQNX
Rysunek 3. ródła inspiracji i motywy podjcia działalnoci agroturystycznej 0RW\Z\Z\FHQLRQRZVNDOL/LNHUWD ±QLHZDĪQ\±EDUG]RZDĪQ\
ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH
5
Por. K. Krzyanowska, R. Grzegorczyk: Działania marketingowe podejmowane przez włacicieli gospodarstw agrotury-stycznych. W: Problemy rozwoju turystyki edukacyjno-kulturowej w Polsce i na wiecie. T.XII. Red naukowa Z. J. Przycho-dze. Wydawnictwo WST i JO i Wydawnictwo SGGW, Warszawa-Biała Waka k. Wilna–Daugavpils–Lwów–Czerniowce 2009, s. 361–363. 1 ,3 1 ,4 2 ,7 2 ,9 3 ,1 3 ,3 3 ,4 3 ,6 3 ,6 3 ,8 4 ,3 0 1 2 3 4 5 U tra ta d o tyc h c za s o w e g o m ie js c a p ra c y N a m o w a d o ra d c y O D R N a m o w a ro d zin y, p rzyja c ió ł M o d a n a a g ro tu rys tyk Ċ W o ln e za s o b y p ra c y T ra d yc je ro d zin n e P o p ra w a s ytu a c ji fin a s o w e j W o ln e za s o b y m ie s zk a n io w e M o Īliw o Ğ ü p o zn a n ia n o w yc h o s ó b R e a liza c ja w ła s n yc h m a rze Ĕ P rzyk ła d zn a jo m yc h i p rzyja c ió ł
2WyĪRND]DáRVLĊĪH]DQDMZDĪQLHMV]HĨUyGáRLQVSLUDFMLGRSRGMĊFLDG]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHM UHVSRQGHQFLX]QDOLSR]\W\ZQHSU]\NáDG\]QDMRP\FKLSU]\MDFLyáRUD]PRĪOLZRĞüUHDOL]DFMLZáDVQ\FK PDU]HĔSDVMLFKĊüREFRZDQLD]LQQ\PLOXGĨPL&KĊüSRSUDZ\V\WXDFMLILQDQVRZHM]QDOD]áDVLĊQD SLąWHMSR]\FMLLRFHQLRQD]RVWDáDSU]H]EDGDQ\FKMDNRĞUHGQLRZDĪQD
3UDZLH EDGDQ\FK ZáDĞFLFLHOL JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK ]DUyZQR SU]HG SU]\VWąSLHQLHP MDN L Z WUDNFLH ĞZLDGF]HQLD XVáXJ XF]HVWQLF]\áR Z GRVNRQDOHQLX ]DZRGRZ\P .XUV\ L V]NROHQLD ] ]DNUHVX DJURWXU\VW\NL SURZDG]LOL JáyZQLH GRUDGF\ RĞURGNyZ GRUDG]WZD UROQLF]HJR7HPDW\NDV]NROHĔNRQFHQWURZDáDVLĊJáyZQLHZRNyáWDNLFK]DJDGQLHĔMDN ±SR]\VNLZDQLHĞURGNyZQDUR]ZyMG]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHM ±NDWHJRU\]DFMDZLHMVNLHMED]\QRFOHJRZHM ±G]LHG]LFWZRNXOWXURZHLDWUDNFMHUHJLRQX ±LQWHUQHWMDNRQDU]ĊG]LHSURPRFML ±SOHFLRQNDUVWZR =SU]HSURZDG]RQ\FKEDGDĔZ\QLNDĪHWHPDW\NDV]NROHĔE\áą]JRGQD]RF]HNLZDQLDPLZLHM VNLFKNZDWHURGDZFyZ
4. Ekonomiczne determinanty powstawania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych 6\WXDFMD ILQDQVRZD ZáDĞFLFLHOL JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK RUD] PRW\Z\ SRGMĊFLD G]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHMWRF]\QQLNLNWyUHVąF]ĊVWR]HVREąĞFLĞOHSRZLą]DQH2WyĪZLĊNV]RĞü DQNLHWRZDQ\FK RFHQLáR VZRMą V\WXDFMĊ ILQDQVRZą MDNR GREUą OXE EDUG]R GREUą ZVND]DáRĪHMHVWRQDSU]HFLĊWQDDW\ONRX]QDáRĪHPD]áHZDUXQNLPDWHULDOQH
3U]\XUXFKDPLDQLXNDĪGHMG]LDáDOQRĞFLJRVSRGDUF]HMLVWRWQąNZHVWLąMHVWRNUHĞOHQLHĨUyGHáMHM ILQDQVRZDQLDGODWHJRWHĪSRSURV]RQREDGDQ\FKXVáXJRGDZFyZRRSLQLĊQDWHQWHPDW6]F]HJyáRZH LQIRUPDFMHSU]HGVWDZLRQRQDU\VXQNX
Rysunek 4. ródła finansowania działalnoci agroturystycznej (w %) ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH 12,1 47,2 26,8 13,9 0 10 20 30 40 50 Dofinans owanie z e Ğ rodk ów UE P oĪ y c z k a od z najom y c h K redy t bank owy
W łas ne os z c z ĊdnoĞ c i
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 44, 2011
Krystyna Krzyanowska, Rafał Grzegorczyk
Społeczno-ekonomiczne determinanty rozwoju gospodarstw agroturystycznych
8VáXJRGDZF\ SRGHMPXMąF GHF\]MĊ R UR]SRF]ĊFLX G]LDáDOQRĞFL DJURWXU\VW\F]QHM JáyZQLH NRU]\VWDOL ] ZáDVQ\FK RV]F]ĊGQRĞFL FR F]ZDUW\ UHVSRQGHQW SRVLáNRZDá VLĊ NUHG\WHP EDQNRZ\P DW\ONRFRG]LHVLąW\Z\NRU]\VWDáĞURGNLILQDQVRZH8QLL(XURSHMVNLHMPLQSRFKRG]ąFH]SURJUDPX 6$3$5'=SU]HSURZDG]RQ\FKEDGDĔ Z\QLNDĪHZáDĞFLFLHOLEDGDQ\FKJRVSRGDUVWZQLJG\ QLHNRU]\VWDáR]NUHG\WyZQDFHOHDJURWXU\VW\F]QH'RZDĪQLHMV]\FKSU]\F]\QQLHVNRU]\VWDQLD]WHM IRUP\ GRILQDQVRZDQLD UROQLF\ ]DOLF]\OL VáDEH RULHQWRZDQLH VLĊ Z NUHG\WDFK SUHIHUHQF\MQ\FK GOD UROQLFWZD]E\W Z\VRNLHLFKRSURFHQWRZDQLHEUDNWDNLHMSRWU]HE\ ZV]\VWNLHUHPRQW\ LLQZHVW\FMH ILQDQVRZDQH E\á\ ]H ĞURGNyZ ZáDVQ\FK RUD] EUDN RGSRZLHGQLFK GRNXPHQWyZ &]ĊĞü EDGDQ\FK UROQLNyZZVND]\ZDáDĪHJG\E\QDZHWX]\VNDOLNUHG\WWRWUXGQRE\áRE\LPMHGQRF]HĞQLHUR]ZLMDü G]LDáDOQRĞüDJURWXU\VW\F]QąLVSáDFDüRGVHWNL
: EDGDQLDFK SRV]XNLZDQR RGSRZLHG]L QD S\WDQLD GRW\F]ąFH SUHIHURZDQ\FK SU]H] XVáXJRGDZFyZ VSRVREyZ XVWDODQLD FHQ ]D ĞZLDGF]RQH XVáXJL DJURWXU\VW\F]QH : OLWHUDWXU]H SU]HGPLRWXQLHPDMHGQROLW\FK]DVDGXVWDODQLDFHQXVáXJDJURWXU\VW\F]Q\FKJG\ĪGHF\GXMHRQLFK ZLHOHF]\QQLNyZQSMDNRĞüXVáXJLRIHURZDQ\NRPIRUWF]\V\WXDFMDQDU\QNXXVáXJWXU\VW\F]Q\FK 8VWDORQD FHQD SRZLQQD XPRĪOLZLü ]ZURW SRQLHVLRQ\FK NRV]WyZ L RVLąJQLĊFLH ]\VNX G]LĊNL Z\WZRU]HQLXZDUWRĞFLSURGXNWXLXVáXJLZĞZLDGRPRĞFLQDE\ZFyZ:OLWHUDWXU]HHNRQRPLF]QHMVą SURSRQRZDQH UyĪQH PHWRG\ RNUHĞODQLD ZLHONRĞFL FHQ ZĞUyG NWyU\FK QDMF]ĊĞFLHM Z\PLHQLD VLĊ PHWRGĊNRV]WRZą±NRV]WSOXV]\VNRGNRV]WXPHWRGĊNRV]WRZą±NRV]WSOXV]\VNRGNDSLWDáXRUD] PHWRGĊRSDUWąQDNRV]FLH]PLHQQ\PLPDUĪ\EUXWWR&HQDSURGXNWXDJURWXU\VW\F]QHJRSRZLQQDE\ü UyZQLHĪ SRUyZQ\ZDOQD GR FHQ XVáXJ LQQ\FK RNROLF]Q\FK JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK RSRGREQ\P VWDQGDUG]LH =E\W Z\VRND FHQD PRĪH VSRZRGRZDü ĪH WXU\VWD ]QDMG]LH VRELH LQQą NZDWHUĊ]E\WQLVNDQDWRPLDVWPRĪHZ]EXG]LüSRGHMU]HQLDOXEGRSURZDG]LüGRZURJRĞFL]HVWURQ\ LQQ\FK XVáXJRGDZFyZ :DUWR SDPLĊWDü ĪH SROLW\ND FHQRZD ZJRVSRGDUVWZLH DJURWXU\VW\F]Q\P SRZLQQDE\üLQVWUXPHQWHPG]LĊNLNWyUHPXQLHW\ONRRVLąJDVLĊGRUDĨQHNRU]\ĞFLDOHWDNĪHSRPDJD X]\VNDüMHZSU]\V]áRĞFL
:áDĞFLFLHOH EDGDQ\FK JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK XVWDODOL FHQ\ QRFOHJyZ L Z\Ī\ZLHQLD Z\NRU]\VWXMąF GR WHJR FHOX QDVWĊSXMąFH VSRVRE\ QD SRGVWDZLH NRV]WRU\VX ZHGáXJ ZáRĪRQ\FKNRV]WyZ ZHGáXJPHWRG\SRS\WRZHM WDNMDNVąVLHG]L ZHGáXJ PHWRG\U\QNRZHM RUD]QDZ\F]XFLH
-HGQ\P ]H VSRVREyZ SR]\VNLZDQLD NOLHQWyZ MHVW VWRVRZDQLH UyĪQHJR URG]DMX ]QLĪHN 1DMF]ĊĞFLHM VWRVRZDQH Vą FHQ\ SRVH]RQRZH Z RNUHVLH PDáHJR ]DLQWHUHVRZDQLD Z\MD]GDPL XUORSRZ\PL3URSRQRZDQHREQLĪNLFHQZ\QRV]ąLZLĊFHMZSRUyZQDQLX]JáyZQ\PVH]RQHP OHWQLP L ]LPRZ\P 2EQLĪND GRW\F]\ W\ONR QRFOHJyZ D ]DVDGQLF]\ GRFKyG SU]\QRV]ą XVáXJL WRZDU]\V]ąFH:UH]XOWDFLHQDVWĊSXMHZ\GáXĪHQLHVH]RQXLOHSV]HZ\NRU]\VWDQLHRELHNWXNWyU\EH] ]DVWRVRZDQLDFHQSRVH]RQRZ\FKVWDáE\SXVW\,QQ\PURG]DMHPXSXVWXVą]QLĪNLGODG]LHFL=UHJXá\ RSáDWD]DQRFOHJG]LHFNDZ\QRVLFHQ\RVRE\GRURVáHMDPDáHG]LHFLSU]\MPRZDQHVąEH]SáDWQLH 6WRVRZDQHVąWHĪQLĪV]HFHQ\SRVLáNyZGODG]LHFL&HQ\PRĪQDUyZQLHĪUyĪQLFRZDüZ]DOHĪQRĞFLRG F]DVXSRE\WX2JyOQD]DVDGDMHVWQDVWĊSXMąFD LPGáXĪHMW\PWDQLHM ZSU]HOLF]HQLXQDMHGHQG]LHĔ 6
S. Wodejko: Ekonomiczne zagadnienia turystyki. Wydaw. Wyszej Szkoły Handlowej w Warszawie, Warszawa 1997, s. 27. 7
Por. M. Dbniewska, M. Tkaczuk: Agroturystyka. Koszty, ceny, efekty. Wydaw. Poltext, Warszawa 1997, s. 65. 8
S. Szarek: Zarys ekonomiki i organizacji gospodarstwa agroturystycznego. Wydaw. Akademii Podlaskiej w Siedlcach, Siedlce 2006, s. 114.
SRE\WX =QLĪNLSU]\GáXĪV]\FKSRE\WDFKSRZLQQ\E\üRGF]XZDOQHGODNOLHQWDQDW\OHDE\FKFLDá SR]RVWDüZW\PVDP\PPLHMVFX]DPLDVWZ\ELHUDüQDVWĊSQHZLQQ\PUHJLRQLH
:áDĞFLFLHOH EDGDQ\FK JRVSRGDUVWZ DJURWXU\VW\F]Q\FK ] UHJXá\ Z\UDĪDOL VNáRQQRĞü GR QHJRFMRZDQLD SURSR]\FML FHQRZ\FK ]GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü FHQLáD VWDá\FK NOLHQWyZ L ZREHF QLFK VWRVRZDáD XOJL FHQRZH 3UDZLH ZV]\VF\ DQNLHWRZDQL UyĪQLFRZDOL VZRMHFHQ\Z]DOHĪQRĞFLRGWHJRMDNLHJUXS\RVyEXQLFKZ\SRF]\ZDá\FRLOXVWUXMHU\VXQHN
Rysunek 5. Zniki cen noclegów w badanych gospodarstwach agroturystycznych (w %) ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH
= SU]HSURZDG]RQ\FK EDGDĔ Z\QLND ĪH ]GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü XVáXJRGDZFyZ GDZDáD ]QLĪNL QD QRFOHJ GOD G]LHFL SRQDGWR FHQ\ RIHUW\ DJURWXU\VW\F]QHM UyĪQLFRZDQH E\á\ JáyZQLH Z]DOHĪQRĞFLRGOLF]E\RVyEZ\SRF]\ZDMąF\FKRUD]GáXJRĞFLSRE\WXZJRVSRGDUVWZLH
ĝUHGQLD FHQD MHGQRGQLRZHJR SRE\WX EH] Z\Ī\ZLHQLD Z EDGDQ\FK JRVSRGDUVWZDFK DJURWXU\VW\F]Q\FKZURNXZ\QRVLáD]áSU]\F]\PSR]LRPPDNV\PDOQ\WR]áDPLQLPDOQ\ WR]á1DWRPLDVWNRV]WFDáRG]LHQQHJRZ\Ī\ZLHQLDXVáXJRGDZF\NDONXORZDOLQDSR]LRPLHRGGR ]áĝUHGQLDMHJRFHQDNV]WDáWRZDáDVLĊQDSR]LRPLH]á-DNZ\QLND]]DSUH]HQWRZDQ\FKGDQ\FK SRE\W Z JRVSRGDUVWZLH DJURWXU\VW\F]Q\P MHVW VWRVXQNRZR WDQLą IRUPą Z\SRF]\QNX SRGF]DV NWyUHJR]QDF]QDF]ĊĞüZ\GDQ\FKĞURGNyZILQDQVRZ\FKSU]H]QDF]DQDMHVWQDZ\Ī\ZLHQLH:ZLHOX EDGDQ\FKJRVSRGDUVWZDFKGRG\VSR]\FMLJRĞFLE\áDQHNVNXFKHQQ\JG]LHPRJOLSU]\JRWRZDüSRVLáNL ZH ZáDVQ\P ]DNUHVLH D Z NRQVHNZHQFML REQLĪ\ü NRV]W\ Z\SRF]\QNX :DUWR UyZQLHĪ GRGDü ĪH SRQDG SRáRZD EDGDQ\FK XVáXJRGDZFyZ SU]\JRWRZ\ZDáD SRVLáNL Z\NRU]\VWXMąF SURGXNW\ SRFKRG]ąFH]ZáDVQHJRJRVSRGDUVWZDUROQLF]HJRFRZ]QDF]Q\PVWRSQLXPRĪHPLHüZSá\ZQDLFK MDNRĞü RUD] ZDORU\ VPDNRZH D W\P VDP\P QD VDW\VIDNFMĊ WXU\VWyZ L LFK SU]HĞZLDGF]HQLH RVSRĪ\ZDQLXW]Z]GURZHMĪ\ZQRĞFL 6,3 8,1 85,7 87,5 71,2 0 20 40 60 80 100
ZniĪki dla studentów ZniĪki dla emerytów i
rencistów W zaleĪnoĞci od liczby osób
W zaleĪnoĞci od liczby dni pobytu
ZniĪki dla dzieci
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 44, 2011
Krystyna Krzyanowska, Rafał Grzegorczyk
Społeczno-ekonomiczne determinanty rozwoju gospodarstw agroturystycznych
: EDGDQLDFK SRGMĊWR UyZQLHĪ SUyEĊ UR]SR]QDQLD ĨUyGHá L VWUXNWXU\ GRFKRGyZ ZJRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK 2WyĪ RND]DáR VLĊ ĪH DJURWXU\VW\ND VWDQRZLáD 6]F]HJyáRZH GDQHGRW\F]ąFHVWUXNWXU\GRFKRGyZSU]HGVWDZLRQRQDU\VXQNX
Rysunek 6. Struktura dochodów w badanych gospodarstwach domowych (w %) ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH
2FHQĊ V\WXDFML ILQDQVRZHM JRVSRGDUVWZ GRPRZ\FK SR UR]SRF]ĊFLX G]LDáDOQRĞFL DJURWXU\VW\F]QHMSU]HGVWDZLRQRQDU\VXQNX
Rysunek 7. Poprawa sytuacji finansowej po rozpoczciu działalnoci agroturystycznej (w %) ħUyGáR %DGDQLDZáDVQH
=GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü EDGDQ\FK ZVND]\ZDáD QD SRSUDZĊ V\WXDFML ILQDQVRZHM VZRLFK JRVSRGDUVWZGRPRZ\FKSR XUXFKRPLHQLXG]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHMW\ONRFRSLąW\UHVSRQGHQW 1,9 13,9 41,7 23,1 19,4 0 10 20 30 40 50 Nie Rac zej nie Rac zej tak Tak Zdecydowanie tak 2,8 5,6 11,1 12 21,3 23,1 24,1 0 5 10 15 20 25 30 Handel zagraniczny Praca najemna sezonowa ĝwiadczenia społeczne Inna działalnoĞü pozarolnicza Usługi agroturystyczne Produkcja rolnicza Praca najemna stała
QLHGRVWU]HJDáMHV]F]HNRU]\ĞFLPDWHULDOQ\FK:Lą]DáRVLĊWRSUDZGRSRGREQLH]F]DVHPSURZDG]HQLD G]LDáDOQRĞFLLSRQLHVLRQ\PLQDNáDGDPLQDLQZHVW\FMH
5. Podsumowanie
=D EDUG]R ZDĪQH UHVSRQGHQFL X]QDOL WDNLH FHFK\ RVRERZH L XPLHMĊWQRĞFL MDN Ī\F]OLZRĞü XSU]HMPRĞüáDWZRĞüQDZLą]\ZDQLDNRQWDNWyZLQWHUSHUVRQDOQ\FKXPLHMĊWQRĞüRUJDQL]RZDQLD F]DVXZROQHJRWXU\VWRPLSU]\JRWRZDQLDDWUDNF\MQHMRIHUW\GRW\F]ąFHMSRVLáNyZ
=GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü DQNLHWRZDQ\FK RFHQLáD VZRMą V\WXDFMĊ ILQDQVRZą MDNR GREUą OXE EDUG]RGREUą 3UDZLHSRáRZDEDGDQ\FKXVáXJRGDZFyZSRGHMPXMąFGHF\]MĊRUR]SRF]ĊFLXG]LDáDOQRĞFLDJUR WXU\VW\F]QHMJáyZQLHNRU]\VWDáD]ZáDVQ\FKRV]F]ĊGQRĞFLFRF]ZDUW\UHVSRQGHQWSRVLáNRZDá VLĊNUHG\WHPEDQNRZ\PDW\ONRFRG]LHVLąW\Z\NRU]\VWDáĞURGNLILQDQVRZH8QLL(XURSHMVNLHM P LQSRFKRG]ąFH]SURJUDPX6$3$5' =GHF\GRZDQDZLĊNV]RĞüXVáXJRGDZFyZGDZDáD]QLĪNLQDQRFOHJGODG]LHFLDFHQ\RIHU W\DJURWXU\VW\F]QHMUyĪQLFRZDQHE\á\JáyZQLHZ]DOHĪQRĞFLRGOLF]E\RVyEZ\SRF]\ZDMąF\FK RUD]GáXJRĞFLSRE\WXZJRVSRGDUVWZLH :VWUXNWXU]HGRFKRGyZEDGDQ\FKJRVSRGDUVWZGRPRZ\FKDJURWXU\VW\NDVWDQRZLáD =GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞüEDGDQ\FK ZVND]\ZDáD QDSRSUDZĊV\WXDFMLILQDQVRZHMVZRLFK JR VSRGDUVWZGRPRZ\FKSRXUXFKRPLHQLXG]LDáDOQRĞFLDJURWXU\VW\F]QHMW\ONRFRSLąW\UHVSRQ GHQWQLHGRVWU]HJDáMHV]F]HNRU]\ĞFLPDWHULDOQ\FK:Lą]DáRVLĊWRSUDZGRSRGREQLH]F]DVHP SURZDG]HQLDG]LDáDOQRĞFLLSRQLHVLRQ\PLQDNáDGDPLQDLQZHVW\FMH Bibliografia
>@
'ĊEQLHZVND07NDF]XN0Agroturystyka. Koszty, ceny, efekty:\GDZ3ROWH[W:DUV]DZD V>@'U]HZLHFNL0Podstawy agroturystyki2ILF\QD:\GDZQLF]D2ĞURGND3RVWĊSX2UJDQL]D F\MQHJR6S]RR%\GJRV]F] V
>@-DJXVLHZLF]$%\V]HZVND'DZLGHN0Turystyka wiejska w 2010 roku i załoenia jej roz-woju'HSDUWDPHQW7XU\VW\NL:DUV]DZD V
>@.DUERZLDN.Marketing w działalnoci agroturystycznej. W: Doradztwo w rozwoju agrotu-rystyki.5HGQDXNRZD$3:LDWUDN:\GDZQLFWZR6**::DUV]DZD V± >@.U]\ĪDQRZVND.*U]HJRUF]\N5Działania marketingowe podejmowane przez włacicieli
gospodarstw agroturystycznych, W: Problemy rozwoju turystyki edukacyjno-kulturowej w Polsce i na wiecie. 7;,, 5HG QDXNRZD = - 3U]\FKRG]HĔ :\GDZQLFWZR :67 L -2 L:\GDZQLFWZR6**::DUV]DZD%LDáD:DNDN:LOQD±'DXJDYSLOV±/ZyZ±&]HUQLRZ FH V±
>@6]DUHN6Zarys ekonomiki i organizacji gospodarstwa agroturystycznego.:\GDZ$NDGH PLL3RGODVNLHMZ6LHGOFDFK6LHGOFH V
>@:RGHMNR6Ekonomiczne zagadnienia turystyki:\GDZ:\ĪV]HM6]NRá\+DQGORZHMZ:DU V]DZLH:DUV]DZD V
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 44, 2011
Krystyna Krzyanowska, Rafał Grzegorczyk
Społeczno-ekonomiczne determinanty rozwoju gospodarstw agroturystycznych
SOCIO-ECONOMIC DETERMINANTS OF DEVELOPMENT OF AGRITOURISM FARMS
6XPPDU\
The article brings closer personal characteristics of providers important in con-tacts with tourists, communication and organizational skills useful in offering agritourism services, reasons of agritourism activity, sources of finance of agritour-ism activity, structure of income in researched households and their financial situa-tion after beginning of agritourism activity.
Keywords: DJULWRXULVPIDUPFKDUDFWHULVWLFDQGVNLOOVRISURYLGHUVRXUFHVRIILQDQFHVWUXFWXUHRI LQFRPHLQKRXVHKROG .U\VW\QD.U]\ĪDQRZVND 5DIDá*U]HJRUF]\N .DWHGUD(NRQRPLNL(GXNDFML.RPXQLNRZDQLDL'RUDG]WZD :\G]LDá1DXN(NRQRPLF]Q\FK 6]NRáD*áyZQD*RVSRGDUVWZD:LHMVNLHJRZ:DUV]DZLH XO1RZRXUV\QRZVND:DUV]DZD HPDLO NU\VW\QDBNU]\]DQRZVND#VJJZSO
