Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii
Miros³aw Rutkowski
1W listopadzie i grudniu sytuacja w mediach niewiele ró¿ni³a siê od opisy-wanej w poprzednim odcinku przegl¹du prasy. Mimo ¿e wybory dawno ju¿ minê³y, zwyciêska koalicja sformowa³a rz¹d, a nowi ministrowie wgryŸli siê w swoje resorty, to w prasie nadal trwa gor¹cy festiwal polityczny. Go³ym okiem jest widoczna dysproporcja pomiêdzy nieco teatralnym œwiatem polityki a realnym ¿yciem spo³ecznym i gospo-darczym. Barwne opisy sporów parlamentarnych zepchnê³y na margines wiele istotnych informacji, w tym doniesienia o szczycie paryskim. Prasa informowa³a o nim zdawkowo, a dzienniki telewizyjne w ogóle nie zauwa¿y³y wydarze-nia, które ju¿ nied³ugo zacznie wywieraæ znacz¹cy wp³yw na œwiatow¹ gospodarkê.
Jednak trzeba przyznaæ, ¿e dla jednego tematu, poœred-nio zwi¹zanego z geologi¹, miejsce na pierwszych kolum-nach siê znalaz³o. 11 grudnia br. prawie wszystkie media poda³y informacjê:
„Do œwinoujskiego terminalu LNG wp³ywa w³aœnie gazowiec Al Nuaman. To pierwsze dokowanie do gazo-portu, który ma uniezale¿niæ Polskê od dostaw surowca z Rosji”. Artyku³om towarzyszy³a infografika, która przed-stawia³a rozmiary jednego z najnowoczeœniejszych gazow-ców na œwiecie, linie przesy³owe gazu w Polsce, zapo-trzebowanie na b³êkitne paliwo oraz lokalizacjê krajowych zasobów. Oprawa medialna wydarzenia zosta³a przygoto-wana profesjonalnie i bardzo starannie. I s³usznie, bo uru-chomienie gazoportu, a tak¿e wysi³ek inwestycyjny w³o¿ony w rozbudowê sieci gazoci¹gów s¹ warte upowszechnienia. Po raz pierwszy w historii Polska nie musi siê obawiaæ zakrêcenia kurka z rosyjskim gazem, co daje nam zupe³nie inn¹ pozycjê przetargow¹. Id¹c za ciosem, premier Beata Szyd³o w expos¾ sejmowym wyg³oszonym 16 listopada zapowiedzia³a, ¿e gazoport w Œwinoujœciu zostanie rozbu-dowany do zdolnoœci prze³adunkowej 7,5 mld m3 gazu rocznie, a w Zatoce Gdañskiej powstanie kolejny obiekt tego typu. Wed³ug informacji zebranych przez Micha³a Duszczyka (Rzeczpospolita, 19 listopada) terminal w Trój-mieœcie ma byæ ripost¹ na projekt Nord Stream II, dwukrot-nie zwiêkszaj¹cy przepustowoœæ ba³tyckiego ruroci¹gu. Jak twierdz¹ eksperci rz¹dowi, po wygaœniêciu kontraktu z Gazpromem w 2022 r. bêdziemy mogli wybraæ ca³kowit¹ niezale¿noœæ od dostaw ze wschodu. Instalacja ma powstaæ tym razem na morzu, a oprócz LNG bêdzie mog³a odbieraæ równie¿ CNG, czyli sprê¿ony gaz ziemny. S¹ plany, by do systemu w³¹czyæ magazyny zbudowane niedawno w ka-wernach solnych w Kosakowie. Prawdopodobnie
realizo-wany bêdzie te¿ projekt Baltic Pipe, o którym mówi³o siê ju¿ 14 lat temu, polegaj¹cy na po³¹czeniu z³ó¿ norweskich ruroci¹giem biegn¹cym przez Daniê do Szczecina. Jeœli nawet tylko czêœæ tych planów zostanie zrealizowana to szanse na powstanie na Wybrze¿u wielkiego hubu gazowe-go dla Europy Œrodkowo-Wschodniej rysuj¹ siê ca³kiem realnie.
Przechodz¹c do wydarzeñ o mniejszym ciê¿arze gatun-kowym z dosyæ bogatego zestawu prasowego, nale¿a³oby wybraæ otwarcie Lapidarium Geologicznego na Wzgór-zach Dylewskich. 3 grudnia w Gazeci Olsztyñskiej opubli-kowano tekst o intryguj¹cym tytule „B³êkitna Dziewica w Lapidarium”. Tajemnicza panienka ma wymiary okaza³e – ponad 3 m wysokoœci, a przyby³a na grzbiecie lodowca (lub mniej malowniczo – w jego wnêtrzu) ze szwedzkiej wysepki Bla Jungfrun, której nazwê nale¿y t³umaczyæ tak jak podano w tytule artyku³u. Jak wszystkie g³azy w lapida-rium jest eratykiem przewodnim, cennym dla dok³adnego oznaczenia tras transportu lodowcowego. Okazy zosta³y wydobyte ze ¿wirowni w G³aznotach i Marcinkowie w powiecie ostródzkim. Lapidarium powsta³o z inicjatywy Zespo³u Parków Krajobrazowych Pojezierza I³awskiego i Wzgórz Dylewskich oraz Olsztyñskiego Centrum Edu-kacji Ekologicznej. Nadzór merytoryczny sprawowa³ Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy.
HISTORYCZNE POROZUMIENIE W PARY¯U
Po wielu latach wysi³ków w³o¿onych w projektowanie koñcowej deklaracji szczytu COP 21 jego sukces wydawa³ siê oczywisty. Jednak ³atwo nie posz³o. Delegaci ze 196 krajów przez blisko dwa tygodnie mozolnie ucierali poro-zumienie, pracuj¹c dzieñ i noc w podparyskim Le Bourget. Konferencja, w której udzia³ wziê³o blisko 40 tys. uczes-tników, zakoñczy³a siê podpisaniem wspólnej deklaracji 9 grudnia wieczorem.
– To punkt zwrotny – powiedzia³ przewodnicz¹cy obra-dom szef francuskiego MSZ Laurent Fabius, co relacjono-wa³ Tomasz Ulanowski w tekœcie, który ukaza³ siê w dziale naukowym Gazety Wyborczej 12 grudnia.
Co zawarte jest na 31stronach porozumienia paryskie-go? Po pierwsze wezwanie do ograniczenia globalnego ocieplenia o najwy¿ej 2°C w porównaniu z okresem sprzed wybuchu rewolucji przemys³owej w XVIII w. Strony poro-zumienia maj¹ nadto „staraæ siê” ograniczyæ ten wzrost do 1,5°C. Celem ma byæ zerowa emisja netto, czyli wytwarza-nie CO2zrównowa¿one z poch³anianiem, której
osi¹gniê-cie planuje siê w drugiej po³owie XXI w.
7
Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 1, 2016
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw.rutkowski@ pgi.gov.pl.
Ponadto od 2020 r. kraje rozwiniête maj¹ przekazywaæ krajom rozwijaj¹cym siê 100 mld USD rocznie na inwesty-cje w ograniczanie emisji i adaptacjê do zmiany klimatu. Wed³ug porozumienia do 2025 r. wsparcie ma ulec zwiêksze-niu. Polska zadeklarowa³a udzia³ w wysokoœci 8 mln USD. Jak obliczyli geofizycy ograniczenie ocieplenia do 2°C oznacza koniecznoœæ spadku emisji netto do zera ok. 2050 r., a ograniczenia ocieplenia do 1,5°C to spadek emisji netto do zera ju¿ do 2030 r. Wydaje siê to prawie niemo¿liwe do osi¹gniêcia, poniewa¿ wymaga³oby zamkniêcia w ci¹gu najbli¿szych kilkunastu lat wszystkich elektrowni, które nie posiadaj¹ instalacji CCS i unieruchomienie wszystkich œrodków transportu napêdzanych paliwami kopalnymi – samochodów, samolotów i statków.
Porozumienie paryskie stanie siê prawnie wi¹¿¹ce jeœli pomiêdzy 22 kwietnia 2016 r. a 21 kwietnia 2017 r. podpi-sze je w siedzibie ONZ w Nowym Jorku co najmniej 55 krajów, które emituj¹ w sumie 55% antropogenicznego dwutlenku wêgla. Formalne z³o¿enie podpisu w imieniu rz¹du musi byæ poprzedzone ratyfikacj¹ dokumentu w par-lamencie narodowym i wprowadzeniem do programów gospodarczych przepisów daj¹cych rêkojmiê dotrzymania zobowi¹zañ. Jednak nawet wtedy za z³amanie postanowieñ porozumienia nikomu nic nie grozi poza „wstydem i wpi-saniem na listê hañby” jak to okreœli³ jeden z cz³onków pre-zydium COP 21.
Czy porozumienie wejdzie w ¿ycie? Trudno powie-dzieæ. Wed³ug zwolenników idei zahamowania zmian kli-matycznych jest to mo¿liwe, poniewa¿ po raz pierwszy swój udzia³ w globalnym porozumieniu zadeklarowa³y pañstwa nie objête protoko³em z Kyoto, a emituj¹ce ogrom-ne iloœci CO2, np. Chiny z udzia³em siêgaj¹cym 27%.
Scep-tycy uwa¿aj¹ cele za zbyt ambitne, czemu wyraz dali sami uczestnicy konferencji, sprzeciwiaj¹c siê wprowadzeniu do porozumienia sztywnych terminów i kwot emisji.
Polska delegacja na szczyt liczy³a ponad 20 osób. W fina-le konferencji uczestniczy³a premier Beata Szyd³o i mini-ster œrodowiska prof. Jan Szyszko, który po powrocie do Warszawy powiedzia³: – Jesteœmy zadowoleni z kszta³tu umowy. Pozwoli ona na ograniczenie dalszego ocieplania siê klimatu, jednoczeœnie uwzglêdniaj¹c mo¿liwoœci gos-podarcze poszczególnych krajów, w tym Polski. W umo-wie uwzglêdniony zosta³ tak¿e nasz inny postulat, aby wykorzystywaæ lasy do zmniejszania koncentracji dwu-tlenku wêgla w atmosferze.
Jakie znaczenie dla geologii ma deklaracja paryska? Z ca³¹ pewnoœci¹ jest to powa¿ny sygna³ dla górnictwa wêglowego, w mniejszym stopniu dla naftowego. Niezbêd-ne staje siê opracowanie planów awaryjnych na wypadek rzeczywistej koniecznoœci ograniczenia produkcji na rzecz energii odnawialnej i paliw wprowadzaj¹cych do atmosfe-ry mniej gazów cieplarnianych ni¿ u¿ywane do tej poatmosfe-ry. Zapotrzebowanie na klasyczne surowce energetyczne mo¿e stopniowo spadaæ, nawet jeœli ambitne cele ONZ nie zostan¹ w pe³ni osi¹gniête.
NIE WIDAÆ KOÑCA WOJNY NAFTOWEJ
I bardzo dobrze, zacieraj¹ rêce kierowcy. Za to mene-d¿erowie wielkich koncernów naftowych rw¹ sobie w³osy z g³owy. 7 grudnia w Gazecie Wyborczej Andrzej Kublik napisa³ – Ceny ropy naftowej ostro w dó³. Tak tanio nie by³o od marca 2009 r.
Ceny surowca zaczê³y spadaæ po konferencji OPEC, która odby³a siê 4 grudnia w Wiedniu. Pocz¹tkowe donie-sienia mówi³y o tym, ¿e kartel podniesie wydobycie z 30 do 31,5 mln bary³ek dziennie. Jak wynika jednak z komuni-katu koñcowego ze szczytu, OPEC w ogóle nie okreœli³ li-mitu wydobycia. Zdarzy³o siê to po raz pierwszy od 2011 r. Dla wielu komentatorów by³ to sygna³ do obwieszczenia koñca, wp³ywowej do tej pory, organizacji kontroluj¹cej 40% œwiatowej produkcji ropy. Okaza³o siê bowiem, ¿e pomimo nacisków Arabii Saudyjskiej nie uda³o siê narzu-ciæ wszystkim cz³onkom nawet nawet tak minimalnych progów produkcji. Decyzja OPEC w praktyce oznacza, ¿e ka¿de z trzynastu pañstw cz³onkowskich mo¿e dowolnie zwiêkszaæ swój eksport, co dla niektórych z nich oznacza ucieczkê przed gro¿¹cym bankructwem. Paradoksalnie jednak niewiele to pomo¿e, bo oczywist¹ konsekwencj¹ rosn¹cej nadpoda¿y surowca na globalnych rynkach bêdzie kolejny spadek cen. Czy¿by mia³a siê urzeczywistniæ pro-gnoza Goldman Sachs o mo¿liwoœci spadku cen do pozio-mu 20 USD za bary³kê? O raporcie banku przypomnia³y 20 listopada brytyjskie czasopisma The Week i Daily Tele-graph, dodaj¹c, ¿e ³agodna zima mo¿e zwiêkszyæ presjê na obni¿ki cen.
Wydaje siê, ¿e wojna, która mia³a zniszczyæ amerykañ-sk¹ produkcjê wêglowodorów niekonwencjonalnych, przy-nosi skutki odwrotne od zamierzonych. OPEC nie zdo³a³ obroniæ swych rynków zbytu, wydobycie ropy z ³upków nieco przyhamowa³o, lecz nadal w USA wydobywa siê wiêcej surowca ni¿ przed rokiem. Sektor okaza³ siê zadzi-wiaj¹co odporny, produkuj¹c surowiec przy cenach ocenia-nych wczeœniej jako zabójcze dla tego dosyæ kosztownego sposobu wydobycia. Tajemnica tkwi w organizacji – kom-panie wy³¹czy³y szyby dzia³aj¹ce w s³abych warunkach geologicznych, ale znacznie zwiêkszy³y wydajnoœæ insta-lacji korzystaj¹cych z dobrych z³ó¿. By³o to mo¿liwe dziê-ki modyfikacjom technologii (np. wprowadzeniu wielo-krotnego szczelinowania i masowego wiercenia otworów wielodennych) oraz racjonalnym ciêciom kosztów opera-cyjnych. Wydaje siê jednak, ¿e istnieje granica ekono-miczna dla wydobycia ropy ze z³ó¿ niekonwencjonalnych. Ryan Lance, dyrektor wykonawczy w koncernie Conoco-Philips, cytowany przez biznesalert.pl 23 listopada, stwierdzi³, ¿e cena 40–50 USD, utrzymuj¹ca siê przez d³u¿szy okres czasu, jest ju¿ nieop³acalna dla bran¿y wydo-bywczej. Jednak nale¿y dodaæ, ¿e rok temu analitycy uwa-¿ali 60 USD za tak¹ nieprzekraczaln¹ granicê, a w historii geologii surowcowej jest wiele przyk³adów reanimacji z³ó¿ uwa¿anych za ca³kowicie bezwartoœciowe z powodu wysokich kosztów wydobycia. Wynik wojny naftowej jest wiêc wci¹¿ nieprzewidywalny.
8
