Marek Golemski
Colloquia lubuskie
Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 1, 82-85
Ma r e k Go l e m s k i G o r z ó w Wlkp.
COLLOQUIA LUBUSKIE
Idea zorganizow ania cyklu sesji naukow ych poświęconych re gionowi historycznem u określanem u jak o Ziem ia L u b u sk a1 zro dziła się w kręgu osób związanych z O ddziałem W ojew ódzkim Stow arzyszenia PAX w Gorzowie. Tem atykę C olloąuiów opraco wywano biorąc pod uwagę stan badań nad historyczną Ziemią Lubuską i zw racając uwagę na to, aby przygotow yw ane na posz czególne sesje referaty służyły realizacji dwóch celów:
- popularyzacji wiedzy o historii regionalnej,
- zainicjow aniu prac naukowych, których celem byłoby w y pełnienie luk w pow ojennej polskiej historiografii Ziem i Lubus kiej, ze specjalnym uwzględnieniem biskupstw a lubuskiego.
C zytając polskie publikacje dotyczące historycznej Ziem i Lu buskiej zauw aża się, że tem atyka dotycząca dziejów dawnego biskupstw a lubuskiego (1124-1556) nie była w nich zbyt popu larna. Ponad 300 lat istnienia diecezji podporządkow anej m etro polii gnieźnieńskiej nie doczekało się w polskiej historiografii opracow ania, które zasięgiem odpow iadałoby m onum entalnemu dziełu S. W. W ohlbriicka Geschichte des ehem aligen Bistums
Lebus und des Landes dieses N a m en s2. Osoby interesujące się
dziejam i biskupstw a lubuskiego wiedzy na ten tem at m uszą po szukiwać albo w trudno dostępnych czasopism ach naukowych, albo w dwóch jedynych opracow aniach książkow ych, autorstwa polskich historyków , które również nie są szeroko dostępne, gdyż wydane zostały w niskich nakładach3. Opisany wyżej stan rzeczy był bezpośrednim uzasadnieniem podjęcia inicjatywy, która ostatecznie
określona została jak o colloquia lubuskie. Pierwsza sesja, zorga nizowana w roku 1989, pośw ięcona była przybliżeniu stanu ba dań nad dziejam i Ziem i Lubuskiej i biskupstw a lubuskiego. R eferentam i tych zagadnień byli: prof. W. Korcz oraz ks. prof. A. W eiss. Ponadto dr E. Rymar wygłosił referat dotyczący sto sunku m argrabiów z dynastii askańskiej do biskupów lubuskich, podejm ując tym sam ym badanie dziejów politycznych i gospo darczych biskupstw a lubuskiego w II połowie XIII wieku. Dy rektor Muzeum Okręgowego w G orzow ie - Zdzisław Linkowski przedstaw ił wyniki prac wykopaliskowych w Górzycy, m iejsco wości pełniącej w latach 1276-1354 funkcję stolicy biskupstw a lubuskiego. M ateriały z pierw szych colloąuiów wydano drukiem , ale braki formalne publikacji pozbawiają ją charakteru naukowego4 W czasie drugich colloąuiów , odbytych w roku 1990, referenci koncentrowali się na tematyce heraldycznej oraz na dziejach m iast lubuskich. Prof. dr E. R ozenkranz przypom niał badania, które w latach czterdziestych (od 1948 roku) prowadzono w ramach sem inarium historii państw a i prawa Uniw ersytetu Poznańskiego. Inicjatorem badań był prof. Z. K aczm arczyk, plonem pracy se m inarium były m onografie m iast lubuskich i śląskich oraz daw nego Lubusza (obecnie Lebus) i Lubiąża (obecnie M iinchenberg). W łączenie do kręgu zainteresow ania sem inarium dwóch miast położonych po zachodniej stronie Odry spowodowało w roku 1950, po podpisaniu układu zgorzeleckiego, protest NRD, który sprowadzał się do zarzucenia polskim badaczom... ekspansjonizmu5.
H istoryk zielonogórski, W. Strzyżew ski, przedstaw ił wyniki badań nad herbam i biskupów lubuskich, inicjując badania nad lubuską heraldyką. W. Strzyżewski zrekonstruow ał herby ośmiu biskupów lubuskich i dokonał ich interpretacji. Mimo kontrow er syjności niektórych wniosków zaproponowanych przez badacza trzeba stwierdzić, że wykonana przez niego praca w ypełniała lukę w dość podstawowym zasobie wiedzy o przeszłości biskup stwa lubuskiego i o jeg o ordynariuszach.
C olloąuia roku 1991 pośw ięcone były dwom zagadnieniom : om ówieniu ciekaw ego zabytku liturgicznego, M szału lubuskiego, pochodzącego z XV wieku i przechow yw anego w bibliotece Seminarium Duchownego w Gościkow ie-Paradyżu oraz analizie
dyplom atycznej traktatu zaw artego m iędzy księciem Bolesławem Rogatką i arcybiskupem m agdeburskim W ilbrandem . P rzedsta wienie M szału lubuskiego oraz dziejów poznaw ania tego zabytku było przedm iotem referatu M ichała Spandow skiego, pracow nika Biblioteki N arodow ej. Traktat z roku 1249 poddał analizie dyp lom atycznej dr Andrzej W ałkówski. W nioski sform ułow ane przez tego badacza pozw alają spojrzeć w odm ienny niż do tej pory sposób na przyw ołany dokument. U stalenie, że został on spisany według dyktatu odbiorcy (tj. kancelarii arcybiskupa m agdeburs kiego) m oże wpłynąć na zm ianę ocen postępow ania Bolesława Rogatki proponow anych w polskiej historiografii, w której pos tępowanie księcia spotyka się ze zdecydow anym potępieniem .
C olloąuia roku 1993 były pierw szym i colloąuiam i „m onogra ficznym i” . Z aprezentow ane w ich czasie referaty dotyczyły kan celarii i dokum entów dawnego biskupstw a lubuskiego. Dr Andrzej W ałkówski przedstaw ił wyniki badań nad dokum entam i biskupa lubuskiego W aw rzyńca dla cystersów lubiąskich. U stalił osta tecznie, że charakteryzują się one dyktatem odbiorcy, zatem nie powstały w kancelarii biskupa lubuskiego. W niosek taki pozos taje w zw iązku z problem em początków kancelarii biskupów lu buskich, gdyż nie zachowały się dokum enty lubuskie starsze od dokum entów biskupa W awrzyńca.
Ponadto M arek Golem ski przedstaw ił referat om aw iający stan badań nad kancelariam i i dokum entam i biskupstw a lubuskiego. Badania te obejm ow ały niew ielką ilość dokum entów i prow adzo ne były na m arginesie badań nad różnym i aspektam i dziejów Ziemi Lubuskiej oraz biskupstw a lubuskiego.
C olloąuia, które odbyły się w latach: 1989, 1990, 1991, 1993 dostarczyły ciekaw ych m ateriałów historycznych oraz ciekawych opracowań dotyczących dziejów Ziem i Lubuskiej i biskupstw a lubuskiego. Program ując następne sesje organizatorzy będą pro ponowali spotkania o charakterze m onograficznym , w czasie k tó rych zaprezentowane zostaną sylwetki osób związanych z dziejami Ziemi Lubuskiej i biskupstw a lubuskiego. Kontynuowane też będą prace nad dyplom am i i kancelariam i biskupstw a lubuskiego oraz nad działalnością misyjną biskupów lubuskich na Rusi i na Połabiu.
Pr z y p i s y:
1. P o roku 1945 nazw a Ziem ia Lubuska odnoszona była do terytorium obejm ującego krainy: torzym ską, krośnieńską, m iędzyrzec ką i gorzow ską (por. Ziem ia Lubuska, Poznali 1950). Historyczna Ziem ia Lubuska z w ym ie nionych krain obejm ow ała jedynie torzym s ką, p rzejściow o także okręg K ostrzynia oraz ziem ie na zachód o d Odry.
2. W ydane w B e rlin ie w lata c h : 1829-1832.
3. Prace: Jana W alickiego, P rzyn a letn o ić m etro p o lita ln a K am ienia i L ubusza na tle ry w alizacji G niezna i M agdeburga, L ublin 1960 oraz Anzelma W eissa, Organizacja d iecezji lu b u skiej w średniow ieczu. L ublin 1977.
4. W p u b lik a c ji C o llo q u ia lu b u sk ie w y d an ej w roku 1990 p rze z W y d z ia ł I n fo r m acji S to w a rzy sz e n ia PA X nie z a m ie sz c z o n o p rzy p isó w i b ib lio g ra fii.
5. N a podstaw ie inform acji prof. E. R o żen kranza.
