Grzegorz Dudarski
"Edukacja dla bezpieczeństwa.
Interdyscyplinarne konteksty i
dylematy", red. nauk. Zbigniew
Dziemianko, Andrzej Kusztelak,
Poznań [2010] : [recenzja]
Problemy Profesjologii nr 1, 201-204
P roblem y P rofesjologii 1/2010
G rzegorz D udarski
R EC EN ZJA KSIĄ ŻKI
Zbigniew Dziemianko, Andrzej Kusztelak (redakcja naukowa)
EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA.
INTERDYSCYPLINARNE KONTEKSTY I DYLEMATY
W ydaw nictw o N aukow e W yższej Szkoły H andlu i U sług w PoznaniuW sierpniu 2010 roku nakładem W ydaw nictw a N aukow ego Wyższej Szkoły H andlu i U sług w Poznaniu ukazała się książka pt.: „Edukacja dla bezpieczeństwa. Interdyscyplinarne kon
teksty i d ylem a ty” pod redakcją naukow ą Z bigniew a D ziem ianko i A ndrzeja Kusztelaka. N a
kreślone w książce problem y obejm ują niezw ykle szeroki i interdyscyplinarny obszar doty czący edukacji dla bezpieczeństw a. A utorzy podkreślają, że zakres badań, którym się zajm ują dotyczy nie tylko kwestii zw iązanych z bezpieczeństw em rozum ianym ja k o sfera obrony pań stw a i ochrony obyw ateli. W skazują ja k niezbędna je s t edukacja dla bezpieczeństw a wśród dzieci i m łodzieży, która pow inna przygotow ać m łode osoby do racjonalnych zachow ań, do zrozum ienia ideałów now oczesnego społeczeństw a w celu w ychow ania jednostek będących „odpow iedzialnym i gospodarzam i na pow ierzonych im odcinkach działalności” .
Składająca się z trzech rozdziałów m onografia precyzyjnie grupuje przedstaw ione w niej szkice. R ozdział pierwszy przedstaw ia dylem aty edukacji dla bezpieczeństw a najm łodszych obywateli - dzieci i młodzieży. R ozdział drugi obejm uje interdyscyplinarne konteksty bez pieczeństw a społecznego, natom iast w rozdziale trzecim zebrano problem y edukacji dotyczą ce bezpieczeństw a ekologicznego.
R ozdział pierw szy zatytułowany: D ylem aty edukacji dla bezpieczeństwa dzieci i m łodzie
ż y szkolnej, tw orzy pięć części. Pierw sza z nich, autorstw a Zbigniew a D ziem ianko, pośw ię
cona je st edukacji dla bezpieczeństw a w kontekście ewolucji polskiej edukacji obronnej w ostatnich stu latach. A utor począw szy od przybliżenia historycznych korzeni edukacji obronnej z czasów Arystotelesa, społeczeństw a spartańskiego i rzym skiego analizuje rozwój edukacji obronnej w Polsce. Podsum ow ując przytacza cele kształcenia i treści nauczania w prow adzonego od roku 2009/2010, Rozporządzeniem M inistra Edukacji N arodow ej, przedm iotu - edukacja dla bezpieczeństwa.
O edukacji przeciw pożarow ej dzieci i m łodzieży pisze w części drugiej Andrzej K uszte lak. A utor podkreśla, że każda placów ka szkolna zgodnie z ustaw ą zm uszona je s t do podjęcia stosownych działań w kierunku przygotow ania dzieci i młodzieży do w łaściw ych zachow ań w przypadku w ystąpienia zagrożenia pożarow ego. N iniejszy rozdział stanowi przegląd ele mentarnych problem ów z zakresu edukacji przeciwpożarowej. Autor ukazuje edukacyjne aspekty ochrony przeciw pożarow ej, charakteryzuje podręczny sprzęt gaśniczy, warunki i or
2 0 2 R E C E N Z J E
ganizację ew akuacji z obiektu szkolnego w przypadku pow stania pożaru. C ałość zam ykają załączniki przedstaw iające znaki ew akuacyjne i instrukcję postępow ania na w ypadek pożaru.
Z kolei K rzysztof K olecki i W aldem ar Łagodow ski w artykule pt: A ksjologiczne aspekty program u „B ezpieczna i przyjazna szkoła” w skazują na w ażne ich zadaniem w artości, takie ja k przyjaźń, bezpieczeństw o, zaufanie, szlachetność, uczciwość, które m ogą być propono
w ane w trakcie realizacji program u „bezpieczna i przyjazna szkoła” . W skazują rów nież ce chy, które m o g ą być niw elow ane. A utorzy podkreślają, że pow odzenie w skutecznej transm i sji w artości i zw alczaniu „antyw artości” zależy głów nie od w arsztatu nauczyciela, je g o kom petencji, w rażliw ości i w iedzy o problem ach uczniów. P odkreślają jednocześnie w ażne zna czenia Program u dla kształtow ania w łaściw ych postaw i zachow ań m łodzieży szkolnej.
W kolejnej części autorstw a A ndrzeja K usztelaka i Agnieszki Pyrek przytoczono frag menty badań, których celem było uzyskanie odpow iedzi na pytania: Jak w ygląda hierarchia wartości m łodzieży ponadgim nazjalnej? Jakie miejsce w tej hierarchii zajm uje potrzeba bez pieczeństw a? Czy m łodzież czuje się bezpiecznie w m iejscu zam ieszkania? Jaki je s t poziom zaufania do innych narodów ? Którym narodow ościom m łodzież ufa najm niej? Wyniki badań ankietow ych, przeprow adzonych na dużej populacji m łodzieży, d ają niezw ykle ciekaw e od pow iedzi. D o zapoznania się z nim i stanow czo zachęcam.
Z kolei Andrzej K usztelak i K arolina Ląg w artykule pt: Czas w olny m łodzieży aksjolo gicznym dylem atem edukacji dla bezpieczeństw a, zw racają uw agę na fakt, że w epoce dyna m icznego rozw oju technologii inform acyjnych w ażnym zadaniem szkoły a także rodziny staje się w łaściw e zagospodarow anie czasu w olnego. W artykule przedstaw iono wyniki badań nad strukturą czasu w olnego w śród m łodzieży szkół ponadgim nazjalnych. Ukazano preferow ane przez m łodzież form y spędzania czasu w olnego i w iele innych zw iązanych z tym zależności.
Rozdział drugi prezentow anej m onografii - Interdyscyplinarne konteksty bezpieczeństwa
społecznego, tw o rzą cztery części. P ierw sza z nich autorstw a Jerzego Stępnia dotyczy bezpie
czeństw a społecznego i pom ocy społecznej na szczeblu lokalnym . W kolejnych dw óch czę ściach B ogusław a Stępień i S ylw ia Trzeciak podejm ują problem atykę w ypalenia zaw odow e go. P ierw sza z nich dotyczy w ypalenia zaw odow ego na stanow iskach pracy w instytucjach ośw iatow ych. A utorka podkreśla, że pogłębiona analiza tego problem u i je g o m echanizm u pom aga znaleźć skuteczne środki zapobiegania tem u zjaw isku. P ozw ala zw iększyć poziom bezpieczeństw a społeczno-zaw odow ego, ograniczyć negatyw ny wpływ środow iska zew nętrz nego na sytuację w sektorze edukacyjnym .
Sylw ia Trzeciak om aw ia zjaw isko w ypalenia zaw odow ego na tle innych pojęć w ynikają cych z subiektyw nego odczucia porażki. Podkreśla, że w ypalenie zaw odow e je s t w ielow y m iarow ym fenom enem o dużym stopniu złożoności i dużej dynam ice procesu. U sytuow ane je s t w w ieloaspektow ym i ciągle ew oluującym kontekście sytuacyjno-organizacyjno- m akrospołecznym . Z tej przyczyny w ym aga pilnych i gruntow nie przem yślanych rozw iązań. A utorka tw ierdzi, że zarów no w życiu osobistym ja k i w pracy zaw odowej ważnym czynni kiem działania człow ieka je s t m otyw acja i dem otyw acja. Przedstaw ione w yniki badań prze prowadzonych w śród pracow ników zarów no biurow ych ja k i produkcyjnych ukazują nie tyl ko, ja k ie czynniki m otyw ują pracow ników do działania ale rów nież pozw alają spraw dzić ja k
brak m otyw acji m oże przyczynić się do zjaw iska w ypalenia zaw odowego. A utorka udziela odpowiedzi na pytanie - ja k ie grupy pracow ników doznają w ypalenia zaw odow ego a ja k a część dośw iadcza frustracji, stresu, alienacji, czy w skrajnym przypadku depresji.
O statni, trzeci rozdział om awianej książki podejm uje problem y edukacji w zakresie bez pieczeństw a ekologicznego. R ozdział ten tw orzy pięć części, które w interdyscyplinarnych kontekstach obejm ują obszar środow iska, w którym żyjem y. Pierwszy artykuł pt: Potencjał powiatu w zakresie kształtow ania bezpieczeństw a ekologicznego, autorstw a W iesław a Sta cha, podkreśla bardzo szeroką skalę potencjalnych m ożliw ości konkretnego działania w tym zakresie, które zapew nia potencjał każdego pow iatu. A utor podkreśla znaczenie praw nych uregulow ań w zakresie ochrony przyrody, gospodarow ania odpadami itp. na określenie ram działania pow iatów w zakresie kształtow ania bezpieczeństw a ekologicznego. Jednak form alna baza działania w tym zakresie nie je s t w stanie zastąpić potencjału ludzkich m ożliw ości. A u tor tw ierdzi, że od stanu św iadom ości ekologicznej pracowników starostw a pow iatow ego, ich wrażliwości społecznej i odpow iedzialności za realizację zadań zależy w ja k im stopniu po w iat będzie realizow ał zadania z zakresu bezpieczeństw a ekologicznego.
Biorąc pod uw agę rozw ój współczesnej cyw ilizacji i techniki oraz idące w parze narasta nie licznych niebezpieczeństw , Eugeniusz Kośm icki w części pt.: Edukacja ekologiczna w perspektyw ie edukacji dla bezpieczeństw a, podkreśla dużą rangę zagrożeń ekologicznych. A utor przedstaw ia problem atykę w spółczesnych zagrożeń środow iska i ich w pływ na bezpie czeństw o ekologiczne. Podkreśla znaczenie edukacji ekologicznej na rzecz bezpieczeństw a człow ieka i społeczności. A utor ukazuje rolę edukacji ekologicznej ja k o procesu oddziaływ a nia na człow ieka m ającego na celu kształtow anie św iadom ości ekologicznej.
N ow e w yzw ania dla edukacji ekonom icznej w św ietle zagrożeń ekologicznych om aw ia D ariusz Pieńkowski w części pt: N auka norm alna i post-norm alna a problem atyka zagrożeń ekologicznych. A utor skupia uw agę na roli w iedzy i nowym podejściu do kształcenia ekono m icznego w oparciu o postulaty nauki post-norm alnej. Podsum ow ując rozw ażania w skazuje na w yzw ania edukacyjne w ynikające z now ych m etodologicznych przesłanek nauki.
Z kolei Jacek Kijowski i Piotr Konieczny podejm ują tem atykę bezpieczeństw a żyw ności w unii europejskiej. Autorzy prezentują system RA SFF - System W czesnego O strzegania o Niebezpiecznej Żyw ności i je g o rolę w kształtow aniu bezpieczeństw a żyw ności spożywanej przez konsum entów w szystkich państw należących do unii. Do zapoznania się z niezw ykle interesującym i w nioskam i w ypływ ającym i z analizy System u szczerze zachęcam .
Bardzo interesującą tem atykę przedstaw iają autorzy M arcin Baran i W incenty W rze śniewski w artykule pt.: B ezpieczeństw o - gra kolorem - aspekt edukacji leśnej. K ierując się nadrzędnym celem zapew nienia kom pleksow ego bezpieczeństw a wszystkim użytkow nikom obszarów leśnych, zaznajam iają ze zjaw iskiem barw i kolorów ja k o w ażnym elem entem sze roko rozum ianej edukacji dla bezpieczeństw a. A utorzy tw ierdzą, że zastosow anie barw i kolo rów w edukacji przyrodniczo-leśnej podpatrzonych ze św iata roślin, zw ierząt i grzybów , kon trastujących z otoczeniem , je s t przesłanką reakcji naszych zm ysłów, w yw ołując reakcje za niepokojenia, zastanow ienia i refleksji.
2 0 4 R E C E N Z J E
W książce przedstaw iono analizę odnotow anego w yboru bibliograficznego o tem atyce edukacji dla bezpieczeństw a. Jej autor Andrzej K usztelak w obszerny i bardzo konkretny spo sób przybliża i charakteryzuje 42 pozycje bibliograficzne z tego zakresu w ydane w latach
1994-2010.
Pracę zam yka recenzja m onografii „Edukacja - Praca - Bezpieczeństw o” pod red. na ukow ą M arka Rybakow skiego, w ydana przez O ficynę W ydaw niczą U niw ersytetu Zielono górskiego w 2009 roku.
Podsum ow ując, poddana mojej recenzji książka to zw arty i trafny zbiór artykułów sta nowiący dobre uzupełnienie w iedzy dla w szystkich zainteresow anych problem atyką szeroko pojętego bezpieczeństw a. Jest to publikacja o bardzo wyraźnie określonej tem atyce. N apisana je st zw ięźle, kom unikatyw nie i bardzo kom petentnie. Prezentow ana m onografia na pewno znajdzie chlubne m iejsce w bibliograficznym zbiorze publikacji dotyczących edukacji dla bezpieczeństw a.
