Jan Mielżyński
"Psychologia zawodowej pracy
człowieka", Kazimierz M. Czarnecki,
Sosnowiec 2006 : [recenzja]
Problemy Profesjologii nr 2, 221-223
2009
RECEN ZJE 221
J a n M ie lż y ń s k i
R e cen zja k siążk i
P sychologia zawodow ej pracy człowieka
K azim ierz M .Czarnecki
W y ż sz a S z k o ła Z a rz ą d z a n ia i M ark etin g u , S o sn o w iec 20 0 6
O sta tn io tra fiła do m o ich rąk in te re su ją c a k sią ż k a p ro fe so ra d r hab. K a z im ie rz a M. C z a rn e c k ie g o , k tó ra w m o im p rze k o n a n iu p o w in n a być z a u w a ż o n a w n aszy m śro d o w isk u p ro fesjo lo g ó w i p e d a g o g ó w p racy , ja k o lite ra tu ra z n a c z ą c o w z b o g a c a ją c a n asz d o ty c h c z a s o w y w a rsz ta t n au k o w y , b a d a c z y p ro b le m ó w p ra c y zaw o d o w e j czło w ie k a.
P ro feso r d r hab. K a z im ie rz M . C zarn eck i - tw ó rc a p ro fesjo lo g ii (nauki o ro z w o ju z a w o d o w y m c z ło w ie k a ), od p o c z ą tk ó w sw o jej k ariery n au k o w ej in te re so w a ł się p s y c h o lo g ią w y ch o w a w c z ą , p sy c h o lo g ic z n y m i i so c jo lo g ic z n y m i asp e k ta m i ro zw o ju z a w o d o w e g o u czn ió w sz k ó ł z a w o d o w y c h . W p o sz u k iw a n ia c h n a u k o w y ch sz c z e g ó ln e m ie jsc e z a jm u je p ro b lem aty k a p sy c h o lo g ia o so b o w o śc i w ro zw o ju z a w o d o w y m czło w ie k a. S w ój b o g a ty d o ro b e k n au k o w y sz e ro k o p re z e n to w a ł w k raju i z a g ra n ic ą na k o n feren cjach n a u k o w y c h i p rz e z w y d a w n ic tw a m .in. b ard zo p rzy d atn y ch p e d a g o g o m p racy (i nie ty lk o ) o p ra c o w a n ia c h ja k : „ U k ie r u n k o w a n ie z a w o d o w e c z ło w ie k a ” (K a to w ic e 1981), „ R o z w ó j z a w o d o w y c z ło w ie k a ” (W a rsz a w a 1985), „ P s y c h o lo g ia d la n a u c z y c ie li p r a k ty c z n e g o n a u c z a n ia z a w o d u ” (W a r szaw a 1974), „ P r o f e s jo lo g ia w z a r y s ie ” (R ad o m 1996), „ N o w y le k s y k o n m e to d o lo g ic z n y ” (S o sn o w ie c 2 0 0 9 ). W y m ie n ia m y tu taj ty lk o n ie lic z n e z je g o p o p ra c o w a ń , c h o c ia ż d o ro b e k n au k o w y z p sy ch o lo g ii p rz y g o to w a n ia do p racy zaw o d o w ej m ło d zieży i d o ro s łe g o c z ło w ie k a je s t im p o n u jący .
O m a w ia n e p rz e z nas o p ra c o w a n ie P ro fe so ra w p isu je się d o sk o n a le z a ró w n o w p s y c h o logię z a w o d o w ą c z ło w ie k a i ró żn y ch asp e k tó w je g o ro zw o ju zaw o d o w eg o .
K siążk a o p ró c z W P R O W A D Z E N I A , sk ła d a się z trzech ro z d z ia łó w z a ty tu ło w a n y c h : I. P O D S T A W O W E P O J Ę C I A . II. P S Y C H O L O G I A P R A C Y J A K O N A U K A S T O S O W A N A N I. P S Y C H O L O G I A Z A W O D O W E J P R A C Y C Z Ł O W I E K A W P R A K T Y C E . R o zd ziały u z u p e łn ia b o g a ta b ib lio g ra fia o ra z b ard zo p rz y d a tn y in d ek s te rm in ó w p sy c h o lo g ii z aw o d o w ej p racy c z ło w ie k a , w o p a rc iu o k o n k re tn e p rz y k ła d y i p o m o c n ic z y sło w n ik p s y c h o logii zaw o d o w ej p racy c z ło w ie k a , ta k ż e z p rzy k ład am i.
W e W P R O W A D Z E N I U , a u to r p o d k reśla, ż e „ w ie k X X I b ęd zie o kresem in te n sy w n e g o
z a in te re s o w a n ia p s y c h o lo g ią c z ło w ie k a ”. P o d ru g ie ; „ (...) j u ż obecnie, j a k ró w n ie ż w p r z y s z ło ś c i (b liższe j i d a lszej), w k a ż d e j d zie d zin ie ż y c ia c zło w ie k a j e s t i b ę d zie „ o b e c n a ” p s y c h o lo g ia (...)” i w re sz c ie po trz e c ie , zd an ie m a u to ra : „ b e z zn a jo m o ś c i w ie d zy p sy c h o lo g ic zn e j, z w ła s z c z a p s y c h o lo g ii sto so w a n e j, ż y c ie czło w ieka , je g o r o z w ó j i s k u te c zn e d zia ła n ie b ęd zie c o ra z b a rd z ie j tru d n e ”.
B ard zo w ażn e u z a sa d n ie n ie d la n a p is a n ia tej p racy i je j o d b io ru sp o łe c z n e g o o d n a jd u je m y nieco d alej. A u to r u w aża, że „ W in teresie o so b isty m i sp o łe c zn y m je s t, b y k a ż d y r o z w ija
j ą c y się i „ sza n u ją c y s i ę ” c z ło w ie k z n a ł p s y c h o lo g ię j a k o n a u kę o n im sam ym , s ta r a ł się r o z u m ie ć i z r o z u m ie ć w szy s tk o to, c o s ię d zie je z n im i w o k ó ł n ieg o o ra z relacje, ja k i e z a c h o d z ą m ię d zy nim a j e g o o to c z e n ie m sp o łe c zn o -p r zy ro d n ic zy m , ku ltu ro w ym , p o lity c z n y m i e k o n o m iczn ym
222 RECENZJE
T a k ie s tw ie rd z e n ia z a c h ę c a ją do p o z n a n ia z a w a rto ś c i teg o o p ra c o w a n ia . I rz e c z y w iśc ie , naw et p o b ie ż n y p rz e g lą d lek tu ry , d zięk i b o g actw u d e fin ic ji, p o jęć, te rm in ó w , w y k re só w , t a bel i m yśli innych te o re ty k ó w p sy c h o lo g ii sto so w a n e j, p rz y k ła d ó w o p arty ch o p ra k ty k ę p sy - ch o lo g i, a sz c z e g ó ln ie p sy c h o lo g ii p ra c y z a w o d o w e j c z ło w ie k a , p rz e k o n u je nas d o g łę b s z e g o i d o k ła d n e g o z a p o z n a n ia się z książk ą.
W ro zd ziale p ie rw s z y m , z a ty tu ło w a n y m „ P O D S T A W O W E P O J Ę C I A ” , a u to r z a p o zn aje c z y te ln ik a z p o d sta w o w y m i p o jęciam i z p sy ch o lo g ii z a w o d o w e j p racy c z ło w ie k a i j e szc z e g ó ło w o o p isu je. W ty c h o p is a c h z n a jd u je m y ta k isto tn e te rm in y d la k ażd e g o p s y c h o lo g a p racy i p e d a g o g a p ra c y , ja k : z d r o w i e c zło w ie k a ” , „a k ty w n o ść c zło w ie k a ” , „d zia ła n ie i d z ia
ła ln o ść c zło w ie k a ” , „c z y n n o ś c i c zło w ie k a ” , „z a w o d o w a w ie d za c zło w ie k a ” , z a w o d o w e u m ie ję tn o ś c i c zło w ie k a ” , „ za w ó d c z ło w ie k a " , „ k la syfika cja za w o d ó w i specjalności"”, „ m o d el z a w o d u i je g o c h a ra k te ry sty k a " , „ z a w o d o w a p r a c a c z ło w ie k a ” , „ m odele p r a c y lu d z k ie f'.
W o p isie tych p o ję ć a u to r - ja k j u ż w sp o m n ia n o - d o d a tk o w o w z b o g a c a j e licznym i w y k re sam i, ry su n k a m i,ta b e la m i, co u ła tw ia c z y te ln ik o w i p rz y s w o je n ie i u trw a le n ie pojęć.
W k o lejn y m ro z d z ia le d ru g im , z a ty tu ło w a n y m „ P S Y C H O L O G I A P R A C Y J A K O N A U K A S T O S O W A N A ” , a u to r c h a ra k te ry z u je p rz e d m io t p sy ch o lo g ii p racy , cele i z a d a n ia , o b sz a ry i p ro b le m y b a d a w c z e (s z c z e g ó ln ie p o trz e b n e d la d a ls z e g o ro zw o ju tej teo rii), m e to d y badań i n iek tó re te o rie p sy c h o lo g ii p racy . Je s t to ro z d z ia ł, któ ry , d zięk i w y siłk o w i in te le k tu aln em u u c z o n e g o o o g ro m n y m d o św ia d c z e n iu n au k o w y m w d z ie d z in ie m .in. p sy ch o lo g ii i p ed ag o g ik i p racy o ra z je g o d o ro b k o w i n a u k o w e m u i p e d a g o g ic z n e m u , m o ż e w y k o rz y sta ć każd y b a d a c z p ro b le m ó w p ra c y c z y ro zw o ju z a w o d o w e g o cz ło w ie k a . T a k ż e stu d e n t p o z n a ją cy p o d sta w y n a u k o lu d zk iej p racy lub p ro w a d z ą c y b ad an ia , n ie z b ę d n e do n a p is a n ia p racy d y p lo m o w ej c z y m a g iste rsk ie j z p e d a g o g ik i pracy, p sy ch o lo g ii p racy , e rg o n o m ii, filo zo fii pracy, p ra k se o lo g ii, so c jo lo g ii p ra c y i p ra w a pracy. W ty m ro z d z ia le z n ale źć m o żem y p ro p o zy cje o b sz a ró w b a d a w c z y c h na ja k ie c z e k a n au k a o p racy lu d zk iej czło w ie k a. P o n ad to a u to r w p o d ro zd ziale: „ N I E K T Ó R E T E O R I E P S Y C H O L O G I I P R A C Y ” , o p isu je p ięć p o d sta w o w y ch teo rii, k tó re u z n a ł z a p o d sta w o w e w p sy c h o lo g ii p ra c y i z a w o d o w e g o ro z w o ju c z ło w iek a. S ą to: te o ria e n e rg e ty z m u ż y c ia lu d zk ieg o , p o trzeb lu d zk ich , czy n n o ści lu d zk ich , se n su ży cia lu d zk ieg o i p o d z ia łu p racy ludzkiej.
O sta tn i z ro z d z ia łó w , trz e c i, pt. „ P S Y C H O L O G I A Z A W O D O W E J P R A C Y C Z Ł O W I E K A W P R A K T Y C E ” , z a w ie ra aż 22 p o d ro z d z ia ły , k tó re d o ty c z ą p ro b le m ó w , fu n k cjo n u jący ch w p ra k ty c e z a w o d o w e g o ż y c ia i ro zw o ju k ariery z aw o d o w ej c z ło w ie k a . S ą to: p o ra d n ic tw o i d o ra d z tw o z a w o d o w e , start z a w o d o w y a b so lw e n tó w szk ó ł, z a w o d o w y c h , d o b ó r k ad r p ra c o w n ic z y c h , w y d a jn o ść p ra c y c z ło w ie k a , z m ę c z e n ie i zn u ż e n ie z a w o d o w e p raco w n ik a, z m ia n o w o ś ć w p racy z a w o d o w e j, b hp i w y p a d k o w o ść w p racy z a w o d o w e j, w sp ó łd z ia ła n ie i ry w a liz a c ja z a w o d o w a , d e c y z je ż y c io w e i z a w o d o w e p ra c u ją c y c h , k ie ro w a nie z esp o łam i p ra c o w n ic z y m i, lęki i z a g ro ż e n ia ludzi pracy, in n o w a c y jn o ść w p racy z a w o d o w ej cz ło w ie k a , z a rz ą d z a n ie z a k ła d e m pracy, c z ło w ie k w p rzestrzen i p ra co w n iczej, p rz e d s ię b io rc z o ść w p racy z a w o d o w e j, c zło w ie k p racy i m ark etin g , c z ło w ie k p racy i re k la m a je g o w y tw o ró w , n ie p e łn o sp ra w n o ść i re h a b ilita c ja z a w o d o w a p ra c o w n ik ó w , m a n ip u la c ja c z ło w ie kiem p racy z a w o d o w e j, k o m u n ik a c ja in te rp e rso n a ln a p ra c u ją c y c h , ró żn e p o stacie p racy c z ło w iek a i c z ło w ie k p ra c y -b e z ro b o tn y . A u to r z c h a ra k te ry s ty c z n ą d la n ieg o sk ru p u la tn o ś c ią n a
R E CE NZ JE 223
u k o w ą o p is a ł w sz y stk ie sz c z e g ó ło w e p ro b le m y p ra c y c z ło w ie k a od sta rtu z a w o d o w e g o do k o ń ca je g o a k ty w n o śc i zaw o d o w ej.
W arto te ż p o d k re ślić , że k ażd y z ro z d z ia łó w k o ń c z y się zestaw em p y tań k o n tro ln y c h , któ re p o m a g a ją w p rz y s w o je n iu m ateriału i m o g ą by ć p o m o cn e w y k ład o w co m .
Z racji m o n o g ra fic z n e g o o p ra c o w a n ia p ro b le m ó w p sy ch o lo g ii p racy z a w o d o w e j c z ło w ie k a a u to r p re z e n tu je w książce b a rd z o b o g a tą B I B L I O G R A F I Ę j a k ą w y k o rz y sta ł p isz ą c tę książkę.
B ard zo p rz y d a tn y d la p e d a g o g ó w p ra c y i n ie ty lk o , m o że b y ć I N D E K S T E R M I N Ó W
P S Y C H O L O G I I Z A W O D O W E J P R A C Y C Z Ł O W I E K A (P rz y k ła d y ), k tó ry z a w ie ra 2 17
h aseł o ra z P O M O C N I C Z Y S Ł O W N I K P S Y C H O L O G I I Z A W O D O W E J P R A C Y
C Z Ł O W I E K A (P rz y k ła d y ). W łaśn ie o n e k o ń c z ą o p raco w an ie.
W arto ta k ż e p o d k re ślić , że w a ż n ie jsz e te rm in y , w y razy i z d a n ia do z a p a m ię ta n ia , w y tłu sz c z o n o w d ru k u , co p o z w a la szy b k o o d n a le ź ć in teresu jące n as z a g a d n ie n ie , te rm in czy słow o.
P ro feso r s w o ją p ra c ę p rz e z n a c z y ł d la stu d e n tó w w y ższy ch sz k ó ł z a w o d o w y c h , sp e c ja li zu jąc y ch się w d o ra d z tw ie za w o d o w y m , ja k ró w n ie ż n au czy cieli p rak ty czn ej n au k i z a w o d u , stu d en tó w re so c ja liz a c ji, z a rz ą d z a n ia i m a rk e tin g u , p racy so cjaln ej i p o m o cy p sy c h o lo g ic z n e j, p ed ag o g ik i pracy, p e d ag o g ik i ro d z in y o ra z o p ie k u ń c z o -w y c h o w a w c z e j. Ja k p isze autor, k siążk a m o ż e być ta k ż e p rz y d a tn a d la p ra c o w n ik ó w u rzęd ó w p racy o ra z p o rad n i p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y c h i z a w o d o w y c h d la m ło d z ie ż y i d o ro sły ch .
M oim sk ro m n y m z d a n ie m o p ra c o w a n ie stan o w i ta k ż e b ard zo w a ż n e ź ró d ło d o d atk o w ej w ied zy d la w y k ła d o w c ó w w y m ie n io n y c h w yżej k ie ru n k ó w i sp ecjaln o śc i o ra z p rz e d m io tó w . P ow inni j e m ieć w sw o ich za so b a c h b ib lio te c z n y c h o b o w ią z k o w o b a d acze p ro b le m ó w p racy czło w ie k a.
N a z a k o ń c z e n ie w arto p rz y w o ła ć m yśl S.N . H arta z 1991 r. k tó rą c y tu je a u to r o p ra c o w ania, p ro fe so r K a z im ie rz M . C zarn eck i i k tó ra s k ła n ia nas do a k cep tacji tej m y śli, a m ia n o w icie: „Psychologia m a szczególny obowiązek pom agania osobom w osiąganiu wyższych poziomów samostanowienia i rozwoju osobowoścC'.
Z p e w n o ś c ią ta p ra c a je s t w k ład em P ro fe so ra w p om oc o s o b is tą d la c z ło w ie k a w p o zn a w a n iu , p o g łę b ia n iu i p o sz e rz a n iu w ie d z y p sy c h o lo g ic z n e j o raz w y k o rz y sta n ia je j, w celu je g o ro zw o ju o so b iste g o i z a w o d o w e g o .
