Rozwój społeczno gospodarczy miasta Chorzowa w okresie kadencji sejmu PRL i rad narodowych 1965-1968

ROZWÓJ S P O Ł E C Z N O - G O S P O D A R C Z Y MIASTA CHORZOWA

W OKRESIE KADENCJI SEJMU PRL I RAD NARODOWYCH

1065-1960

M I E J S K I U R Z Ą D S T A T Y S T Y C Z N Y W C H O R Z O W I E

R O Z W Ó J S P O Ł E C Z N O - G O S P O D A R C Z Y MI A S T A C H O R Z O WA

W OKRESIE KADENCJI SEJMU PRL I RAD NARODOWYCH 1 9 6 5 - 1 9 6 8

C H O R Z Ó W M A R Z E C

Ftiblikację opracował zespół redakcyjny Przewodniczący - Stanisław Sajdel Członkowie s Bronisława Hadamiec,

Danuta Pacanowska,Irena Spyra,Maria Wacławska

%

Przedruk w całości lub w części oraz wykorzystywanie danych statystycznych w druku dozwolone wyłącznie

z podaniem źródła

Druk OD3 Odda. Bytlgomo* Z aa. 2l7-IV-69 n a k ł. 300+11 0-7

PRZEDMOWA

Publikacja niniejsza jest specjalną publikacją etatystycz­

ną, opracowaną z okazji wyborów do Sejmu i rad narodowych w roku 19&9 w oparciu o materiały liczbowe Miejskiego Urzędu Statystycznego w Chorzowie*

W publikacji zamieszczono dane dotyczące podstawowych syn­

tetycznie przedstawionych zagadnień, obrazujących wszystkie dzie­

dziny życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego w okresie ostatniej kadencji Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie.

Dane liczbowe zawarte w publikacji obejmują przede wszy­

stkim lata wchodzące w okres ostatniej kadencji Sejmu i rad na­

rodowych, to jest od roku 1965 do 1968, a ponadto lata bezpo­

średnio poprzedzające, ażeby poprzez szerszą retrospekcję wzbo­

gacić treść publikacji oraz szczegółowo scharakteryzować tenden­

cje rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego miasta Chorzowa.

Publikacja składa się z czternastu rozdziałów.Omawiają one kolejno działy i dziedziny gospodarki i życia społecznego Cho­

rzowa.

W pierwszym rozdziale zamieszczono ogólną charakterystykę miasta celem zaznajomienia czytelników z krótką historią jego powstania i rozwoju.Ostatni rozdział poświęcony jest przedsta­

wieniu założeń planistycznych dotyczących dalszego rozwoju mia­

sta Chorzowa na lata 1969 - 1973«

Chorzów,marzec 1969 r. ZESPÓŁ REDAKCYJNI

SPIS ROZDZIAŁÓW

Przedmowa ... ..3

I.Ludność i zatrudnienie... .... 5

II.Przemysł i rzemiosło ...11

III.Inwestycje 1 budownictwo... .23

IV.Rolnictwo i leśnictwo... ...27 V. Łączność... ... ... ..35

VI.Handel wewnętrzny... ..37

VII.Gospodarka komunalna i mieszkaniowa ... ..45

VIII.Szkolnictwo... ..52

U . Kultur a i sztuka... ... ... 61

Z.Oobrona zdrowia i opieka społeczna... ... 66

XI.Turystyka i sport ... ... ..76

XII.Inne... ..80

XIII»Założenia planistyczne na lata 1969-1973 ... ..82 OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH

Kreska /-/ - zjawisko nie występuje

Kropka /./ - zupełny brak informacji,albo brak informacji wiarygodnych.

Znak /x/ - wypełnienie rubryki, ze względu na układ tablicy, Jest niemożliwe lub niecelowe.

"V tym" - oznacza, le nie podaje się wszystkich składników sumy ogólnej.

Uwaga. W publikaojl niniejszej, ze względu na jej charakter, pominięto w zasadzie wyJaśnienia,uwagi i notki szczegółowe, dotycząoe danych liczbowych, źródeł informaoji,zmian 1 uściś­

leń metodologicznyoh, zamieszczane w otwartych publikacjach

•tatystyoznyoh.

I.LUDNOŚĆ I ZATRUDNIENIE

Miasto Chorzów zajmuje bardzo mały obszar,bo tylko 33,2 kś, ale należy do najbardziej zaludnionych miast, a tym samym posia­

da najwyższy wskaźnik zagęszczenia ludności w kraju,który w 1968 roku wyniósł 4544 osób na 1 km2.

źródłem wzrastającej ludności w Chorzowie jest w pierwszych latach powojennych bardzo wysoki przyrost naturalny oraz duży na­

pływ ludności z innych części kraju.

W okresie ostatnich kilku lat miały miejsce w Chorzowie znaczne zmiany w liczbie i rozmieszczeniu ludności,których przy­

czyną był duży ruch ludności, a mianowicie napływ ludności z In««

nych województw do pracy w chorzowskich zakładach pracy oraz zmiany administracyjne.

Dlatego też dopiero od drugiego spisu powszechnego ludnoś­

ci po wojnie, to jest w 1960 roku, można mówić o ustabilizowaniu się ludności.Spis ten wykazał 147,0 tys.osób,z tego 72,6 tys.męż­

czyzn i 74,4 tys. kobiet.Na 100 mężczyzn przypadało wtedy 102,5 kobiet.

W związku z rozwojem gospodarczym miasta Chorzowa nastąpiło duże zapotrzebowanie na siłę roboczą.Ludność,która przybyła do pracy z Innych części kraju jak również pewna mała część ludnoś­

ci wiejskiej województwa katowickiego,była to ludność w młodszym wieku,zamieszkała przeważnie w nowowybudowanych w Chorzowie osied­

lach i dlatego też osiedla te mają charakter osiedli młodych.

Poniżej prezentowana tablica 1 podaje stan ludności podczas trzech powojennych spisów a więc w latach 1946, 1950 i 1960 oraz dane szacunkowe ludności według stanu aa koniec poszczególnych lat 1960 do 1968 z podziałem na płeć oraz wskaźnik wykazujący, ile kobiet przypada na 100 mężczyzn.

TABL.l. STAN LUDNOŚCI

Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Na 100 mężczyzn przypada kobiet Dane spisów

14 II 19^6 110675 • • •

5 XII 1950 129456 60760 68696 115,1

6 XII 1960 147057 72621 74416 102,5

Dane szacunkowe według stanu w dniu 51 XII

1960 147879 75077 74802 102,4

1961 149722 74752 74990 100,5

1962 151865 75925 75940 100,0

1965 155242 76725 76517 99,7

1964 155552 76902 76650 99,6

1965 155721 76965 76756 99,7

1966 154101 77042 77059 100,0

196? 151150 74515 76657 100,1

1968 150924 74512 76612 105,1

W okresie 10 lat, to JeBt między spisem ludności w 1950 ro­

ku a spisem w 1960 roku ludność miasta Chorzowa wzrosła o 17581 osób, to znaczy o 15,6 %, przy czym liczba mężczyzn wzrosła o 11861, co stanowi 19,5 % wzrostu, a liczi» kobiet o 6020,to Jest wzrost o 8,9 %•

W roku 1950 na 100 mężczyzn przypadało aż 115,1 kobiet,nato«»

miast w roku 1960 już tylko 102,9 kobiet.

Natomiast w okresie 8 lat,to jest od 1960 roku do 1966 lud­

ność wzrosła tylko o 3045 osób.to znaczy o 2,0 %,przy czym licz­

ba mężczyzn wzrosła o 1235,to jest o 1,7 56,zaś liczba kobiet o 1810, to znaczy o 2,4 %%

Liczba ludności w 1968 roku wynosiła 150924 osób,z tego 74312 mężczyzn i 76612 kobiet.W porównaniu z latami poprzednimi stan ludności zmniejszył się i jest niższy aniżeli w roku 1962 0 941 osób.Przyczyną tego stanu rzeczy jest przejście pewnej liczby ludności do miasta Katowic w związku z terenowymi zmiana­

mi administracyjnymi oraz w związku z nowym szacunkowym przeli - czeniem ludności.Na 100 mężczyzn w 1968 roku przypadało 103,1 kobiet*

W latach 1962 i 1966 liczba mężczyzn jest prawie równa licz­

bie kobiet,tak że na 100 mężczyzn przypada 100 kobiet.

Następna tablica 2 pokazuje ruch naturalny ludności Chorzo­

w a ^ więc liczbę małżeństw,urodzeń żywych i zgonów,a także wskaź­

nik przyrostu naturalnego oraz wskaźniki ilustrujące, ile faktów małżeństw,urodzeń i zgonów przypada na 1000 ludności.Wszystkle dane liczbowe obejmują lata od 1960 do 1968,to jest za okres 9 lat.

TABL.2. ROCH NATURALNY LUDNOŚCI

7

Lata Małżeństwa

Urodzenia żywe

ZKony Przyrost

naturaln;

ogółem w tym niemowląt W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH

1960 1277 2446 1327 150 1119

1961 1331 2206 1333 76 873

1962 1305 2085 1321 94 764

19&3 1279 2139 1259 76 880

1964 1247 2090 1322 103 768

1965 1129 2013 1523 94 690

1966 1154 2067 1340 80 727

1967 1181 1970 1442 68 528

1968 1261 1854 1452 58 402

8

NA 1000 LUDNOŚCI

1960 8,7 16,6 9,0 61,3 7,6

1961 8,9 14,8 8,9 34,5 5,9

1962 8,6 13,8 8,7 45,1 5,1

1963 8,4 14,0 8,3 35,5 5,7

1964 8,1 13,6 8,6 49,3 5,0

1965 7,3 13,1 8,6 46,7 4,5

1966 7,4 13,4 8,7 38,7 *,7

1967 7,7 12,8 9,4 34,5 3,4

1968 8,4 12,3 9,6 31,3 2,7

Uwaga i Zgony niemowląt przypadają na 1000 urodzeń żywych.«

Jak widać z powyższej tablicy współczynniki ruchu natural - nego ludności miasta Chorzowa określające natężenie liczby mai - żeństw, urodzeń, zgonów 1 przyrostu naturalnego na 1000 ludności wykazują w latach 1960 do 1968 tendencję spadkową.Na podkreśle - nie zasługuje tutaj fakt wyraźnego spadku przyrostu naturalnego«

Wskaźnik przyrostu naturalnego zmniejszył się z 7,6 w roku 1960 do 2,7 w roku 1968 przypadający na 1000 ludności.

Ulasto Chorzów zajmuje poczesne miejsce w województwie kato­

wickim pod względem zatrudnienia.W związku z rozwojem przemysłu 1 szybkim oraz wysokim stopniem urbanizacji Chorzowa od wielu lat zatrudnienie stale wzrasta.

Korzystnym zjawiskiem jest wzrost zatrudnienia kobiet wyno­

szący 33,8 %,świadczącym o aktywizacji zawodowej kobiet na tere­

nie Chorzowa«

Ogólna liczba zatrudnionych w Chorzowie w 1968 roku wynoszą­

ca 74630 osób, stanowi 49,4 % ogółu mieszkańców miasta.Podany stan

zatrudnienia obejmuje pełnozatrudnionyoh,niepełnozatrudnionych, młodocianych, oraz sezonowych pracowników.

Zatrudnienie w roku 1968 w przemyśle uspołeczniony* wyno­

siło 41768 osób, oo stanowi w stosunku do ogółu zatrudnionych 55,9*.

Takie zatrudnienie w budownictwie jest bardzo wysokie,wy­

nosi bowiem 10891 osób, oo w stosunku do ogółu zatrudnionych wy­

nosi 14,^{3 % »}

Stale wzrastająoe zatrudnienie zauważa się także w obrocie towarowym,które w porównaniu z 1964 rokiem wzrosło o 7*4*. Jesz­

cze wyższy wzrost notuje w roku 1968 gospodarka komunalna i mie­

szkaniowa,bo aż o 60,5% w porównaniu z 1964 rokiem.

Zatrudnienie kształfrująoe się w poszczególnych działach gospodarki narodowej uwidocznione jest w poniższej tabliay 3.

TABL.3. z a t r u d n i e n i* Stan w dniu 31 XII Działy gospodarki

narodowej 1964 1965 1968 1964

-100

Ogółem 70056 71368 74650 106,5

z togos

przemysł 40329 40564 41768 103,6

budownictwo 9118 9553 10891 119,4

rolnictwo 84 86 95 113,1

transport 1 łączność 2938 2978 2838 96,6

obrót towarowy 4997 5123 5366 107,4

gospodarka komunalna i

mieszkaniowa 3193 4423 5120 160,3

oświata ,nauka, kultura 3229 3205 3377 ^104,6 ochrona zdrowia,opieka

społeczna,turystyka 2652 2825 2863 107,9

administracja publiczna,

instytuoje wymiaru spraw. 770 788 424 55,1 Instytucje finansowe 1

ubezp. 479 490 50?. 104,8

pozostałe 1267 1333 1406 111,0

10

Powyższa tablica ni« obejmuje uczniów i pracowników za­

trudnionych w organizacjach społecznych i związkach zawodowyoh.

Bozwój postępu technicznego wpływa na stały wzrost kadr kwalifikowanych. Potrzeby wielu gałęzi gospodarki narodowej były zaspokajane przede wszystkim przoz absolwentów szkół zasad- nlozyoh i innych, ale tylko częściowo. Poza tym poszczególne za-

1

kłady pracy szkoliły we własnym zakresie pracowników już zatrud­

nionych. Mimo to ciągle jeszcze istnieje w Chorzowie niedobór praoownlków w niektórych przedsiębiorstwach, a szczególnie w ko­

palniach węgla.

Stwierdza się, że szczególnie zatrudnienie pracowników in­

żynieryjno-technicznych na terenie Chorzowa wzrosło bardzo w ostatnich latach. Tworzą oni największą grupę inteligenoji pra­

cującej, która jako wykształceni fachowcy stanowią istotny czyn­

nik postępu technicznego i unowocześniania produkcji przemysłu chorzowskiego. W znacznej większości są to ludzie młodzi, ab­

solwenci szkół zawodowych szkół 1 uczelni, wychowani i wykształ­

ceni w Polsce Ludowej.

Hależy się spodziewać, że w toku dalszego rozwoju gospo­

darczego 1 społecznego będzie dalej następował wzrost pracowni­

ków inżynieryjno-technicznych w ogólnym zatrudnieniu w Chorzowie.

Procesy zachodzące w dziedzinie zatrudnienia w Chorzowie dokonują się na tle dynamicznego rozwoju i przeobrażeń socja­

listycznej ekonomiki naszego kraju.

11

II. PRZEMYSŁ I RZEMIOSŁO

Górnictwo węglowo, któro stanowi podstawę rozwoju gospo­

darki narodowej, skoncentrowana jest w głównej mierzą na tera­

nie województwa katowickiego, posiada tez swój udział na terania miasta Ohorzowa.

Chorzowski przemysł węglowy opiera się na 3 czynnych kopal­

niach węgla "Prezydent", "Barbara-Wyzwolenie" i "Chorzów". Ko­

palnia "Prezydent" położona jest w części wschodniej miasta,szyb

"Barbara" w częśol zachodniej w pobliżu staoji kolejowej Choraów- Hiasto, szyb "Wyzwolenie", który razem ze szybem "Barbara" sta­

nowi jedną gospodarczą całość, znajduje się w pobliżu granicy administracyjnej miasta Bytomia. W północnej części miasta, poło­

żona Jest kopalnia "Chorzów", która w okresie przedwojennym zosta­

ła skazana przez właścicieli kapitalistycznych na zamknięola s powodu jej nieopłacalności.

Kopalnie chorzowskie przechodziły w przeszłośoi różne okra­

sy rozwoju w zależności od kształtowania się zbytu węgla, jako najważniejszego czynnika gospodarczego. W okresie powojennym ko­

palnia rozbudowały intensywnie swoje urządzenia, wprowadzając ma- ohanlzację pracy.

Do największych Jednostek produkcyjnych w Chorzowie o pod­

stawowym znaczeniu gospodarczym należą huty. Huta "Kościuszko"

przekształciła się w pierwszym sześcioletnim piania gospodarczym z zacofanego zakładu przemysłowego w nowoczesną i potężną hutę surowcową. Rozbudowa huty obejmowała modernizację i automatyzację wielkiego pieoa "A", budowę dwóch wielkich pieców "B" i "C" zu­

pełnie zmechanizowanych. ‘

Huta " Batory " borykająca się w okresie międzywojennym z dn-

12

żymi trudnościami ekonomicznymi znalazła w Polsce Ludowej szero­

kie możliwości rozwojowe przez wybudowanie wielkich urządzeń i dokonanie ulepszeń technicznych.

Dzięki tym i wielu innym inwestycjom obie huty mogły rozwi­

jać przez wiele lat swoją produkcję,która obejmuje rozmaite ro­

dzaje wysokogatunkowych wyrobów.

Przemysł chemiczny w Chorzowie jest reprezentowany przez dużą fabrykę syntezy chemicznej Zakłady Azotowe im,Pawła Findera.

Jest to jeden z największych zakładów tego typu w Polsce.

Drugim zakładem przemysłu chemicznego są Zakłady Koksoche­

miczne ^Hajdiiki”,które przekształciły się w Polsce Ludowej z za­

kładu małego w nowoczesne przedsiębiorstwo,produkujące wysokowar- tościowe surowce, przede wszystkim dla przemysłu chemicznego 1 farmaceutycznego.

Chorzowska Wytwórnia Konstrukcji Stalowych przeobraziła się z zakładu pomocniczego w duży zakład produkcyjny,Znane są na te­

renie całej Polaki osiągnięcia tej fabryki,a także i zagranicą.

Elektrownia „Chorzów" należąca do dużych zakładów przemysłu wytwarza obecnie energii elektrycznej o wartości 330 milionów złotych.

Rozmieszczenie przemysłu kluczowego jest równomierne w ca­

łym mieście, gdyż posiadają go wszystkie dzielnice.Najpierw bo­

wiem powstał pr? emysł, a dopiero potem wokół niego rozbudowywało sią raiasto. Z tego też powodu, iż przemysł ulokował się w centrum miasta,wytworzyły się duże niedogodności urbanistyczne dla rozwo­

ju miasta,szczególnie jego sieci komunikacyjnej.Cierpią na tym również mieszkańcy, którym bezpośrednie sąsiedztwo przemysłu moc­

no daje się we znaki.

Zakłady przemysłu kluczowego,a więc górnictwa,hutnictwa prze-

mysłu metalowego, branży chemicznej, wyciskają swoje decydujące piętno na życiu gospodarczym, usuwając na dalszy plan przemysł średni i drobny.

Oprócz tych wyżej omówionych 9 dużych zakładów przemysło­

wych znajduje się jeszcze na terenie Chorzowa 6 przedsiębiorstw przemysłowych mniejszych, należących do różnych gałęzi przemysłu.

Wobec prymatu rozwoju przemysłu kluczowego ciężkiego, prze­

mysł średni nie posiada w Chorzowie warunków do szerszego roz­

woju, bowiem brak Jest odpowiedniego terenu i lokali przemysło­

wych. Pomimo tych trudności rozwijają się dość szybko, wykazują dużą produkcję i uzupełniają swoimi wyrobami przemysł ciężki.

Na terenie miasta Chorzowa działają jeszcze 2 przedsiębior­

stwa przemysłowe należące do przemysłu terenowego oraz 12 spół­

dzielń pracy o charakterze produkcyjno-usługowym. Produkują one różnego rodzaju wyroby codziennego użytku oraz wyroby pomocnicze dla przemysłu kluczowego. Inne wykonują różne usługi dla ludno­

ści.

Poniższa tablioa 1 przedstawia wartość produkcji globalnej w cenach porównywalnych przemysłu uspołecznionego według gałęzi przemysłu oraz według form własności, wyłączając plan terenowy.

Dane liczbowe tablicy obejmują retrospekcję lat 1963, 1965, 1967, i 1966.

Dużą rolę w rozwoju gospodarczym na terenie miasta Chorzowa odgrywają cztery gałęzie przemysłu« paliw, hutnictw.o żelaza, środków transportu i chemiczny.

Inne wymienione w tablicy gałęzie przemysłu wytwarzają wyroby konsumcyjne, których wzrastające zużycie Jest bezspornie Jedną

* cech współczesnego etapu rozwoju gospodarki ogólnokrajowej.

13

Ił

TABL.l.PRODUKCJA GLOBALNA PRZEMYSŁU USPOŁECZNIONEGO WEDŁUG GAŁĘZI PRZEMYSŁU I FORM WŁASNOĆCI

#/ tym planowa­

Przemysi pań­

stwowy

Przemysł spół­

dzielczy Lata

Gałęzie prze­

mysłu

Ogółem

ny tere­

nowo razem

w tym plano­

wany tere­

nowo

razem

w tym plano­

wany tere­

nowo w tysiącach złotych w cenach porównywalnych z 1 711 1960r.

Ogółem 196? 11045635 462451 10821645 256098 225990 206555 1965 11931994 602221 11645558 546675 288456 255548 1967 13347255 694682 15002271 395110 544984 299572 1968 15217996 760487 12855062 447936 564934 312551 Wytwarzanie

energii

elektrycznej 330695 «■» 350695

Przemysł paliw 1498644 - 1498644 - - -

Hutnictwo

żelaza 7451758 _ 7451758 •m

Przemysł środ­

ków transpor­

tu 1097510 7273 1078021 19489 7273

Przemysł meta­

lowy 145645 70160 166706 61225 8957 8937

Przemysł

chemiczny 1473665 124748 1455498 124748 40167 Przemysł mate­

riałów budow­

lanych 247258 247258 247258 247258 Przemysł

szklarski 16461 16461 — 16461 16461

Przemysł

papierniczy 17988 17988 - 17988 17988

Przemysł

poligraficzny 32513 15459 17074 - 15459 15459 Przemysł

włókienniczy 50547 50347 - - 50547 50547

Przemysł odzieżowy Przemysł

spożywczy

65424 65424 - - 65424 65424

731346 116645 629408 14707 101958 101958 Inne gałęzie

przemysłu 50744 50744 - - 50744 50744

Jak wynika x powyższej tablicy w latach 1965-1968 naatąpił dalssy znaczny rozwój przemysłu na terenie miasta Chorzowa. War­

tość produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego w roku 1968 wynosiła 1321? milionów złotych w cenach porównywalnych z 1 VII 1960 r. i była wyższa o 1 0 , od wartośoi produkcji globalnej w roku 1965»

Poniższa tablica 2 prezentuje wartość produkcji globalnej w cenach porównywalnych z 1 VII 1960 r.przemysłu uspołecznionego, działającego na terenie miasta Chorzowa w tysiącach złotych w re- trospekoji lat 1961 do 1968 według poszczególnych gałęzi przemy­

słu.

TABL.2.PRODUKCJA GLOBALNA PKZEMTSŁU USPOŁECZNIONEGO

15

Gałęzie przemysłu 1961-1964 1 1965-1968 1961-1^64 w tysiącach złotych

Wytwarzanie energii

elektrycznej 1494965 1298544 86,9

Przemysł paliw 6119119 6140714 100,3

Hutnictwo żelaza 24924565 28965614 116,2

Przemysł środków

transportu 2429991 3888095 160,0

Przemysł metalowy 387137 558899 144,5

Przemysł chemiczny 4815172 5731888 119,0

Przemysł materiałów

budowlanych 530793 865220 163,0

Przemysł szklarski 49730 60651 122,0

Przemysł papierniczy 32893 50149 152,4

Przemysł poligraficzny 73300 118080 161,0 Przemysł włókienniozy 113396 200203 176,5

Przemysł odzieżowy 132906 219236 164,9

Przemysł spożywczy 2822815 2936126 104,0

Inne gałęzie przemysłu 71948 110471 153,5

16

Tablica 3 prezentuj« produkcję ważniejszych wyrobów w przemyśle uspołecznionym niektórych gałęzi.przemysłu i wskazuje

jak się ona kształtowała w roku 1968 w stosunku do 1965.

TABL.3.PRODUKCJA WAŻNIEJSZYCH WIHOBftW W PRZBMT&LE USPOŁECZNIONYM

Gałęzie przemysłu Wyroby

Jednost­

ka

miary 1965 1968 1965

.100 Wytwarzanie energii

elektrycznej

Energia elektryczna MWh 976*73 1059095 108,4 Przemysł paliw

Węgiel kamienny t 3319933 3138853 94,5

Koks t 817000 821700 100,6

Hutnictwo żelaza

Surówka żelaza t 768693 681371 88,6

Stal surowa t 679381 702295 103,4

Wyroby walcowane t 965682 1098931 113,7

Bury bez szwu t 929*2 97618 105,0

Przemysł metalowy

Odlewytżeliwne t 3585 3825 106,7

staliwne t 417 366 87,8

Przemysł chemiczny

Amoniak syntetyczny t HH3 54673 50100 91,6 Nawozy azotowe w

przeliczeniu na

czysty składnik t 65805 45984 69,9

Wyroby lakiernicze t 2121 2600 122,6

Mydła t 457 642 1^0,5

w tym do prania t 366 476 130,0

Proszki do prania t 1570 2006 127,8

Następna tablioa 4 wykaż« dynamikę i strukturę zatrudnie­

nia w przemyśle uspołecznionym w retrospekoji lat 1961-1968 według poszczególnych gałęzi przemysłu.

17

TABL.4.DYNAMIKA I STRUKTURA ZATRUDNIENIA W PRZEMYŚLE

Gałęzie przemysłu 1961 1964 1965 1968

1960 * 100

Ogółem 99,5 100,3 101,6 103,4

Wytwarzanie energii elektrycznej i

cieplnej 97,7 96,3 99,4 103,2

Przemysł paliw . 98,0 89,6 86,0 76,3

Hutnictwo żelaza 100,8 105,5 107,7 113,1

Przemysł środków tran­

sportu 96,9 102,2 108,0 117,1

Przemysł metalowy 100,4 100,4 104,9 124,8

Przemysł chemiczny 96,7 97,6 97,8 100,2

Przemysł materiałów

budowlanych 96,5 110,7 135,2 146,9

Przemysł szklarski 100,0 102,3 98,8 98,8

Przemysł papierniczy 98,0 74,5 87,2 113,7 Przemysł poligraficzny 100,5 140,5 144,9 144,9 ,Przemysł włókienniczy 100,0 132,7 124,3 129,4

Przemysł odzieżowy 97,4 88,0 93,9 104,1

Przemysł spożywczy 114,6 118,7 122,4 136,2 lane gałęzie przemysłu 107,4 142,4 156,0 165,0

18

Gałęzie przemysłu 1961 1964 1965 1968

Struktura w odsetkach

Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0

x tegot

Wytwarzanie energii elek­

trycznej 1 cieplnej 1,5 1,5 1,6 1.6

Przemysł paliw 28,0 25,4 24,0 21,0

Hutnictwo żelaza 40,2 41,7 42,0 43,4

Przemysł środków tran­

sportu 6,5 6,6 6,9 7,4

Przemysł metalowy 2,0 2,1 2,1 2,4

Przemysł chemiczny 12,6 12,7 12,5 12,5

Przemysł materiałów

budowlanych 2,5 2,8 3,4 3,7

Przemy8ł szklarski o,4 0,4 0,4 0,4

Przemysł papierniczy 0,2 0,2 0,2 0,3

Przemysł poligrafiozny 0,5 0,6 0,6 0,6

Przemysł włókienniczy 0,4 0,5 0,5 0,5

Przemysł odzieżowy 0,8 0,7 0,8 0,8

Przemysł spożywczy 3,8 4,0 4,1 4,5

Inne gałęzie przemysłu 0,6 0,8 0,9 0,9

Jak wykazuj« dynamika wzrostu zatrudnienia w poszczególnych gałęziach przemysłu,można stwierdzić,że we wszystkich niemal ga­

łęziach nastąpił między rokiem 1961 s rokiem 1968 duży wzrost za­

trudnienia, utrzymujący się nawet w granicach kilkunastu procent, Jak. np. w przemyśle środków transportu,hutnictwie żelaza,przemyś­

le metalowym,przemyśle materiałów budowlanych,przemyśle poligra­

ficznym, przemyśle włókienniczym, w innych różnych gałęziach prze­

mysłu, natomiast jedynie w przemyśle paliw nastąpił spadek zatrud­

nienia o 21,7%.

Następna tablloa 5 podaje zestawienie wysokości osobowego funduszu płac ogółem wypłaconego praoownlkow zatrudnionym i róż-

nych innych wynagrodzeń w przemyśle uspołecznionym w 1967 r.we- dług gałęzi przemysłu.

19

TABL.5. FUNDUSZ PŁAC I INNE WYNAGRODZENIA W PRZEMYŚLE USPOŁECZNIONYM W 1967 R.

Fundusz Dłac Wyna­ Inne Gałęzie przemysłu Ogółem osobowy

osób wykonu­

jących pracę nakład­

czą

bez­

osobowy

grodzę nia z fundu­

szu zakła­

dowego -wyna­

gro­

dzenia objęte fundu­

szem Płac Wytwarzanie energii

elektrycznej

.... w 1

24855

¡ysiącacl

24555

i złotycłi

94 62 546

Przemysł paliw 415712 578264 - 1188 24648 11612 Hutnictwo żelaza 724959 677020 - 4965 25916 19040 Przemysł środków

transportu 107010 98852 1311 2875 5972

Przemysł metalowy 25857 25855 293 429 946 .354 Przemysł chemiczny 181945 164176 1547 2026 11811 2583 Przemysł materiałów

budowlanych 45174 42895 1178 1029 74

Przemysł szklarski 4865 4027 464 78 228 66 Przemysł papierniczy 2517 1821 339 82 252 43 Przemysł poligra­

ficzny 7807 7005 243 78 440 43

Przemysł włókien­

niczy 8554 4550 2847 100 919 135

Przemysł odzieżowy 11881 7504 2798 223 1024 332 Przemysł spożywczy 50920 48593 - 555 1214 367 Inne gałęzie prze­

mysłu 10095 7951 1585 180 560 219

Na teranie miasta Chorzowa znajduje się jeszcze przemysł prywatny, który skupia 9 zakładów przemysłowych kilku różnych branż. Dominującą branżą jeat branża spożywcza, w ramach której produkuje się wody gazowe, konoentraty owocowe i soki.

Zamieszczona, poniżej tablica 6 orientuje o liczbie czynnych zakładów, o wysokości produkcji w tysiącach złotych w cenach zbytu oraz o zatrudnieniu ogółem i o liczbie pracowników najem­

nych.

TABL.6. PRZEMYSŁ PRYWATNY

Produkcja Zatrudnieni e

Lata Zakłady

towarowa

w tys.zł ogółem

w tym pracow­

nicy na.lemni Gałęzie przemysłu w cenach

zbytu razem

w tym robot­

nicy

Ogółem 1962 12 2719 33 21 19

1963 11 2515 35 21 19

1964 10 2562 39 25 21

1965 9 2410 30 18 18

1966 10 2446 28 17 17

1967 9 2019 25 14 14

1968 5 2081 25 1? 13

Przemysł spożywczy 5 1485 15 7 7

Inne gałęzie prze­

mysłu 4 596 10 6 6

Rzemiosło chorzowskie zorganizowane jest w Cechu Rzemiosł Różnych. Posiadało ono w końcu 1968 roku 4J7 indywidualnych punktów usługowych różnych branż. Branże są następujące : meta­

lowa, mineralna i budowlana,drzewna,skórzana,odzieżowa i włókien­

nicza, spożywcza,pozostałe przemysłowe,budowlane i różne. Liczba ich kształtowała się różnie, jak to można zauważyć na załączonej tablicy 7«

21 TABL.7. RZEMIOSŁO PRYWATKĘ

Żatrudnienie

Lata Nakłady ogółem

właści-i ciele

człon­

kowie

pracownicy na- .iemni

Grupa rzemiosł rodzin

razem

w tym ucznio­

wie .

Ogółem 1962 378 841

stan w 384

dniu 31 66

III

391 200

196? 357 822 362 51 409 194

1964 339 805 342 37 426 212

1965 348 871 351 42 478 242

1966 376 963 379 65 519 262

1967 404 1096 409 74 613 286

1968 437 1247 4^5 90 712 325

Rzemiosło

przemysłowe 328 862 336 75 451 213

metalowe 85 255 89 10 156 83

mineralne 21 64 22 8 34 10

drzewne 27 63 27 2 34 12

skórzane 49 75 49 2 24 5

odzieżowe i

włókiennicze 87 208 89 12 107 65

spożywcze 37 116 38 32 46 18

pozostałe

przemysłowe 22 81 22 9 50 20

Rzemiosła

budowlane 49 182 49 2 131 30

Rzemiosła różne 60 203 60 13 130 82

Liczba zatrudnionych pracowników najemnych w poszczególnych branżach rzemiosła prywatnego zwiększyła się z 841 w 1962 roku do 1247 w 1968 roku,to jest aż o 48,1 %.Świadczy to o tym,że rzemio­

sło jest nadal chłonne w pracowników najemnych kwalifikowanych.

Rola rzemiosła indywidualnego w zaspakajaniu wszystkich po — trzeb ludności jest bardzo duża i poważna,ponieważ zastępuje ono i wyręcza częściowo przemysł lekki,który nie jest w stanie zaspo­

koić wszystkich potrzeb ludności,takiego chłonnego w usługi miasta,

¡jakim jest Chorzów.

Liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła z 378 w 1962 roku do 437 w roku 1968, to jest o 15,6 %.

W pierwszych latach powojennych rozwój usług był niewy - starczający w stosunku do istniejących potrzeb, dopiero z bie­

giem czasu zostały wytworzone odpowiednie warunki, aby rozwój usług rzemieślniczych dla ludności mógł osiągnąć jak najlepsze wyniki. Z każdym rokiem sieć prywatnych zakładów rzemieślni - czych zostaje rozbudowana, ale również rozszerza się poważnie wachlarz świadczonych usług. Wiele warsztatów usługowych po - siada zmechanizowany sprzęt, który zastępuje pracę ręczną.

Sposób wykonywania usług rzemieślniczych jestjdosfcosowany do wygody klientów, ponieważ usługi te wykonywane są często w domu. Udogodnienia te sprawiają, że usługi są szybsze, tańsze i coraz sprawniej wykonywane.

Do najbardziej wzrastających usług, należą usługi radio - techniczne, telewizyjne, elektrotechniczne oraz odzieżowe i włó­

kiennicze.

Należy stwierdzić, że ze wzrostem dalszej zamożności spo­

łeczeństwa naszego miasta będzie się obserwowało coraz większe zapotrzebowanie na różnego rodzaju rzemieślnicze usługi.

III. INWESTYCJE I BUDOWNICTWO

25

Wysokość nakładów Inwestycyjnych według rodzajów za lata 1964, 1965 i 1968 w milionach złotych ilustruje tablica 1.

Nakłady są obliczane w cenach przyjętych w roku 1961. Tablica obejmuje nakłady przedsiębiorstw planujących centralnie i tere­

nowo«

Tabl.1. NAKŁADY INWESTYCYJNE WEDŁUG RODZAJÓW

Eodzaje nakładów

1964 1965 1968 1964=

100 w milionach złotych

Ogółem 499 661 916 185,6

Nakłady na roboty

budowlano-montażowe 509 425 544 176,0

Nakłady na maszyny

i urzędzenia 148 184 312 ^210,8

Inne nakłady

Inwestycyjne 42 54 60 142,8

Jak wynika z liczb podanych w powyższej tablicy wielkość nakładów Inwestycyjnych przedsiębiorstw działających na terenie miasta Chorzowa w przeciągu gięciu lat,to jest od 1964 do 1968 wzrosła o 85,6%. Tak samo w poszczególnych rodza­

jach nakładów nastąpił wzrost,I tak w nakładach na roboty budow­

lano-montażowe o 76,0%,w nakładach na maszyny i urządzenia o 10,8% oraz na inne nakłady inwestycyjne nastąpił wzrost o 42,9%,

Zaspokojenie potrzeb wszystkich ludzi pracy w dziedzinie mieszkaniowej jest stałą i największą troską miejskich władz terenowych w Chorzowie.Problem mieszkaniowy,to problem najważ­

niejszy, 1 dlatego wszystkie wysiłki społeczeństwa idą w tym kie­

runku,aby warunki mieszkaniowe Jak najbardziej poprawić.

Wiele bowiem jeszcze ludzi mieszka w Chorzowie w mieszka­

niach nieodpowiednich.

Z rozwojem przemysłu wzrastał też problem mieszkań dla lu-

24

dzl,którzy przybywali, do pracy w Chorzowie. Trzeba było im za­

pewnić mieszkania odpowiednie i to jak najszybciej.

Budownictwo mieszkaniowe na terenie miasta Chorzowa reali­

zowała Miejska Rada Narodowa,zakłady pracy i spółdzielczość mie­

szkaniowa.Budownictwo prywatne także przyczyniło się do uzyska - nia wielu izb mieszkalnych.

Począwszy od roku 1946 do roku 1968 wybudowano w Chorzowie 37395 izb mieszkalnych.

Powstało kilka nowych oaiedli mieszkaniowych jak osiedle Ruch, osiedle Chorzów-Batory,domy indywidualne przy ul, Stefana Batorego,osiedle na Gćrze Wyzwolenia,osiedle Sląska-Gwarecka.

Zlikwidowane zostały prawie zupełnie dawne baraki mieszkal­

ne,na których miejscu pobudowano nowe bloki mieszkalne.

Nowe osiedle Sląska-Gwarecka coraz bardziej się rozbudowuje, a zaplanowana jest budowa trzech nowych osiedli.

Poniższa tabela 2 przedstawia budynki mieszkalne wybudowane i oddane do użytku w latach 1961 do 1968 oraz ich kubaturę, TAB1.2. BUDYNKI ODDANE DO UŻYTKU

Łata Ogółem Gospoaa rka

uspołeczniona nieuspołeczniona BUDYNKI JilESZKALNE

1961 - 1964 210 125 85

1965 - 1968 172 129 43

1965 43 27 16

1966 40 27 13

1967 22 15 7

1968 67 60 7

KUBATURA W TY8. Ir

1961 - 1964 528 473 55

1965 - 1968 870 840 30

1965 226 213 13

1966 229 222 7

1967 201 197 4

1968 214 208 6

Następna tablica 3 prezentuje mieszkania, izby mieszkalne i powierzchnię użytkową mieszkań oddanych do użytku w latach 1961 do 1968 według rodzajów budownictwa.

TABL.3. MIESZKANIA,IZBY MIESZKALNE I POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKA* ODDANYCH DO UŻYTKU

Wyszczególnienie 1961-1964|1965-1968|1965 1966 1967 1968 MIESZKANIA

Ogółem 2742 453? 1109 1179 1070 1175

mieszkania na

1000 ludności 4,5 7,4 7,2 7,7 6,9 7,8

Budownictwo:

rad narodowych 773 1240 564 95 225 356

zakładów pracy 636 639 178 139 157 165

spółdzielcze 1219 2603 346 932 678 647

indywidualne 114 51 21 13 10 7

IZBY MIESZKALNE

Ogółem 8002 12528 3470 3223 2845 2900

mieszkania na

1000 ludności 13,2 20,4 22,5 20,9 18,6 19,8 Budownictwo:

rad narodowych 2116 3486 1746 255 600 885 zakładów pracy 1775 1856 518 425 498 415 spółdzielcze 3676 6960 1118 2485 1703 1654

indywidualne 435 226 88 58 44 36

POWIERZCHNIA UŻYTKOWA W TYS . M*

Ogółem 125,4 189,4 46,7 48,9 44,1 49,7

Budownictwo i

rad narodowych 30,4 50,8 22,7 3,8 9,4 14,9 zakładów pracy 29,7 26,4 7,2 5,7 6,6 6,9 spółdzielcze 55,6 107,4 14,9 38,2 27,2 27,1

indywidualne 9,7 4,8 1,9 1,2 0,9 0,8

Ustrój ludowo-demokrątyczny zapewnił wszystkim obywatelom równe prawa i również rozwiązał problem mieszkań!owy.Każdy pra­

cujący ma prawo do uzyskania mieszkania i to mieszkania wyposa­

żonego we wszelkie urządzenia.Wszystkie nowobudowane mieszkania

przystosowane są do potrzeb ludzi pracy oraz do ich wygody»

Liczby zawarte w powyższej tablicy wykazują równomierność wzrostu nowowybudowanych mieszkań w ostatnich czterech latach, to jest od 1965 do 1968, tak samo równomierność w liczbach wy­

kazujących wybudowane izby mieszkalne.Odchylenie wykazuje tylko rok 1967,w którym liczba wybudowanych izb mieszkalnych jest niższa o 18,1 % w porównaniu z rokiem 1964-,

Jeżeli chodzi o rodzaj budownictwa, to trzeba stwierdzić, że budownictwo rad narodowych znacznie się obniżyło w ostatnich trzech latach,natomiast wzrasta budownictwo spółdzielcze.Jest to właśnie dowód rozwoju budownictwa spółdzielczego zgodnie zresz — tą z założeniami realizowanymi w budownictwie mieszkaniowym,aże­

by spółdzielczość przejęła, jak największy udział w budownictwie mieszkaniowym.

Efektem tej zalany w zakreśl* kierunku budownictwa mieszkaniowego, u której podłoża leży dążenie z jednej strony do wydatnego zwiększenia rozmiarów budownictwa i dalszej popra­

wy sytuacji mieszkaniowej ludnośoi w Chorzowie, zaś z drugiej strony chęć wykorzystania na ten cel zasobów i oszczędności ludności*

Również oelem tej zmiany w zakresie budownictwa mieszkaniowego Jest usprawnienie gospodarki mieszkaniowej przez włąozenie do niej szerokiego samorządu spółdzielczego.

26

27

*V.ROLNICTWO I LEŚNICTWO

Rolnictwo

Wysokie uprzemysłowienie województwa katowickiego powodu­

jące na niewielkim obszarze skupienie około 11,1 % ludności ca­

łego kraju,stwarza dla rolnictwa specyficzne warunki rozwoju«

Duża liczba mieszkańców oraz wyższa, aniżeli w innych częściach kraju stopa życiowa powoduje większe zapotrzebowanie na arty - kuły spożywcze.

Rolnictwo województwa katowickiego nie jest w stanie, mimo stosunkowo wysoko postawionej całej gospodarki rolnej,wystarcza­

jąco zaopatrzyć ludność tego regionu w podstawowe produkty ro - ślinne i zwierzęce.Zboża,ziemniaki,warzywa,owoce,mleko,masło i mięso musi się w wielkich ilościach sprowadzać na Śląsk z Innych terenów kraju.

Zadaniem więc rolnictwa województwa katowickiego jest dą­

żenie do stworzenia produkcji przede wszystkim tych artykułów rolniczych,które źle znoszą daleki transport 1 szybciej od in­

nych ulegają zepsuciu oraz takich artykułów roślinnych,których transport ze względu na ich dużą masę i niską cenę jest nieopła- calny. Zadania te nie są łatwe do realizacji,biorąc pod uwagę to, że na terenie województwa katowickiego przeważają gospodar­

stwa drobne o niejednolitym poziomie kultury rolnej i nie naj­

lepszych glebach.Gospodarstwa te nie są w stanie pokryć zapo - trzebowania ludności całego województwa, gdyż sprzyjające wa - runlci zatrudnienia w rozwijającym się ciągle przemyśle wpływają niewątpliwie na zmniejszenie zainteresowania się produkcją rol­

niczą.

Pomimo tego stanu rzeczy zaopatrzenie ludności województwa

28

katowickiego w podstawowe produkty żywnościowa stanowi problen pierwszorzędnej wagi i musi być na bieżąco rozwiązany.

Analogiczny stan rzeczy,jaki znajduje się na terenie woje­

wództwa katowickiego,ma miejsce również na terenie miasta Cho­

rzowa i to może nawet w ostrzejszej formie.Zagadnienie rolnictv?a na terenie Chorzowa nie wygląda tak samo jak na terenie woje­

wództwa katowickiego,a tym bardziej nie tak samo jak na tere­

nie całego kraju.Powierzchnia bowiem użytków rolnych wykazuje stale tendencję małejącą,związaną z procesami uprzemysłowienia i urbanizacji miasta.

Doroczne spisy czerwcowe powierzchni użytków i zasiewów rol­

nych przeprowadzane na terenie miasta Chorzowa odzwierciadlają we właściwy sposób kształtowanie się stosunków produkcyjnych w rolnictwie.

Wyniki spisów w zakresie użytkowania ziemi obrazuje poniż­

sza tablica 1.

TABL. 1 . UŻYTKOWANIE ZIEMI Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1965 1968

Powierzchnia ogółem 3322 3322 3391

Użytki rolne 702 693 665

grunty orne 641 629 609

w tym: ugory 5 1 -

odłogi 6 14 3

sady 2 3 -

łąki 37 38 33

pastwiska 22 23 23

Lasy 195 192 191

Pozostałe grunty 2425 2437 2535

Od kilku już lat w spisach powierzchni użytków,a zwłaszcza rolny ch, można zaobserwować spadek.W porównaniu z rokiem 1960 spis rolny wykazał w roku 1966 zmniejszenie powierzchni użytków roi - nych o 95 ha to jest o 12,5 %, w tym powierzchni gruntów ornych 0 10,0 % t a łąk aż o 45,0 %. Powierzchnia pastwisk utrzymuje się w tej samej wielkości. Zmniejszenie powierzchni użytków rolnych 1 gruntów ornych w okrosie wykazanych lat zauważa się głównie w gospodarce indywidualnej.

Występujące na terenie miasta ugory i odłogi.liczące jesz - cze w 1965 roku 15 ha zmniejszyły się w 1968 roku do 3 ha,to jest

° 80 %.Są to drobne działki nieuprawiane z różnych przyczyn.

Z długoletniej obserwacji wynika,że obszar użytków rolnych ulega na terenie Chorzowa stałemu zmniejszeniu się głównie po — przez zajmowanie terenów rolnych,a w tym znacznej części gruntów

ornych i łąk oraz pastwisk pod zabudowę urbanistyczną,komunika - Cyjną i przemysłową,w ramach realizacji narodowych planów gospo­

darczych.Również na terenie Chorzowa zmniejsza się powierzchnia gruntów ornych z powodu szkód górniczych,powodujących zalanie wo­

dą terenów dotychczas uprawianych oraz oddawanie cząstek gruntów dla rozbudowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku.Zmniejszy­

ła się także prawie zupełnie powierzchnia gruntów oddawanych do­

tychczas przez kopalnie w dzierżawę,jako uprawne działki.

Strukturę własności użytków i grantów rolnych według czerwcowych spisów rolniczych w latach 1965 i 1968 oraz zmiany w ich wielkościach charakteryzują dane zawarte w tablicy 2. Jak z poniższej tablicy wynika stan posiadania ziemi i zmienia się na niekorzyść gospodarstw indywidualnych.

29

30

TABL.2. STRUKTURA WŁASNOŚCI GRUNTÓW Stan w czerwcu

Wyszczególnienie

ógólna powierz cłinia

’ Użytki...

rolne

(ł run ty rolne 1968 1965 1968 1965 1968 w hektarach

Ogółem 3322 3391 693 665 614 609

w tym :

gospodarstwa indy­

widualne 306 224 246 200 204 167

państwowe gospodar­

stwa rolne 242 2 77 200 226 178 204

Ogólna powierzchnia zasiewów w 1968 roku zmalała w porówna­

niu z rokiem 1964 o 26 ha i to przeważnie w gospodarstwach indy­

widualnych. Struktura zasiewów w porównaniu z rokiem 1964 nie uleg­

ła w 1968 roku większym zmianom.Zwiększył się udział powierzchni przeznaczanej pod zasiewy pszenicy,koniczyny i warzywa,zmniejszył

się natomiast udział powierzchni pod zasiewami żyta,jęczmienia i owsa z jęczmieniem.Zmniejszenie ogólnej powierzchni roślin zbo - żowych przy równoczesnym zwiększeniu powierzchni upraw pastewnych i warzyw odpowiada właśnie tendencjom przekształcania rolnictwa w województwie katowickim. Zjawisko to przejawia eię także, jak wskazują na to liczby, również i w Chorzowie.

Poniższa tablica 3 daje przegląd omówionych przemian w za - siewach.

TABL.3. POWIERZCHNIA ZASIEWÓW W HEKTARACH Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1Q65 1968

Powierzchnia zasiana

1 zasadzona 632 614 606

PBzenica 44 41 56

żyto 72 71 56

Jęczmień 26 16 18

31 TABL.3. POWIERZCHNIA ZASIEWÓW W HEKTARACH /DOKV

Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1965 ' 1968

Owies i owies

z jęczmieniem 45 59 37 .

Kukurydza 12 10 10

Strączkowe - pastewne 1 2 7

Buraki cukrowe 6 9 4

Rzepak i rzepik 11 • 14 6

•

Pastewne 58 38 28

Ziemniaki 53. 53 58

Pozostałe uprawy 304 301 326

w tyn warzywa 291 282 302

Pąflłowje zwierząt gospodarskich.

Tendencja obniża1 się pogłowia koni utrzymuje się w Cho­

rzowie od szeregu lat.Spadek liczby tej kategorii zwierząt wystąpił we wszystkich rodzajach gospodarki rolnej i objął przede wszystkim konie w wieku produkcyjnym,a więc 3. letnie i starsze.Przyczyną tego stanu rzeczy jest zmniejszanie się powierzchni gruntów ornych,stanowiących w zasadzie podstawę wyżywieniową zwierząt gospodarskich,coraz bardziej trudniejsze warunki wyżywieniowe zwierząt na terenie miasta przemysłowego,

jakim jest Chorzów, a mianowicie brak paszy zielonej oraz treści­

wej,wysoki koszt sprowadzanej do miasta paszy treściwej,coraz szerzej stosowany transport mechaniczny przez przedsiębiostwa przemysłowe i handlowe .

Wyniki, spisów czerwcowych obejmujących także zwierzęta go­

spodarskie wykazują, że utrzymująca się od kilku lat tendencja spadkowa została cokolwiek zahamowana, tak że nie zauważa się już dużych odchyleń od liczb w poszczególnych latach. Spadek liczby zwierząt gospodarskich jest coraz mniejszy.

Należy także zaznaczyć,że spadek liczby zwierząt gospodar­

skich notuje się w indywidualnych gospodarstwach rolnych,nato­

miast w państwowych gospodarstwach rolnych utrzymuje się stale prawie na tym samym poziomie,

TABL.4. ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE Stan w czerwcu

32

Łata

Bydło Trzoda chlewna Owce

Konie ogółem w tym

krowy

ogółem w tym maciory

ogółein w tym 3 let nie i star­

sze w sztukach

Ogółem

1960 426 238 1951 120 294 343 333

1961 524 286 2044 77 398 302 298

1962 376 201 2033 93 279 283 2 75

1963 327 263 1263 97 205 267 264

1964 398 178 1409 85 177 227 217

1965 428 353 1814 114 159 184 177

1966 303 136 651 158 168 174 170

1967 460 151 1969 98 159 172 167

1968 352 184 1542 759 141 159 148

w tym gospodarstwa indywidualne

1960 119 94 267 45 83 135 127

1961 101 79 252 25 65 132 128

1962 115 80 240 47 76 117 114

1963 96 68 164 39 75 112 111

1964 46 32 84 13 49 42 40

1965 104 75 220 44 57 107 102

1966 103 61- 209 61 99 101 97

1967 91 58 213 31 78 100 98

1968 89 51 214 37 70 98 91

Dodać jeszcze trzeba,że spis czerwcowy w roku 1968 dokona­

ny w zakresie zaopatrzenia w wodę wykazał, że prawie wszystkie gospodarstwa rolne jak również indywidualni właściciele zwierząt gospodarskich są zaopatrywani w wodę z publicznego wodociągu zbiorowego.Jedynie w dwóch gospodarstwach stwierdzono,że są one zaopatrywane w wodę ze studni kopanej o głębokości poniżej 6 m.

Wszystkie gospodarstwa rolne leżące na terenie miasta Cho­

rzowa są zelektryfikowane.

Drzewa i krzewy owocowe

Podczas rolnych spisów czerwcowych w latach 1961 i 1965 zo­

stały przeprowadzone także spisy drzew owocowych w sadach,przy domach i drogach oraz krzewów owocowych w sadach,ogrodach, przy domach i w polu.

Poniższa tablica 5 obrazuje stan drzew i krzewów owocowych w latach 1961 i 1965.

TABL.5. DRZEWA 1 KRZEWY OWOCOWE Etan w czerwcu

33

Wyszczególnienie łednos-fcka

miary 1961 1965

Drzewa owocowe

Jabłonie szt« 7765 7106

Grusze szt. 14800 14471

Śliwy szt« 9961 9697

Wiśnie szt. 3011 4047

Czereśnie szt. 3938 4213

Pozostałe /orzechy włoskie,

brzoskwinie,morele / szt. 1739 1808

Krzewy owocowe

Agrest szt. 99406 92338

Porzeczki szt. 17699 21503

Truskawki ha 8 9

Maliny ha 1 1

Porównując dane liczbowe obrazujące stan drzew 1 krzewów owocowych stwierdza się,że w 1965 roku nastąpił spadek liczby jabłoni o 8,5 %,grusz o 2,3 śliw o 2,7 % tnatomiast wzrosła liczba wiśni o 34,4 %,czereśni o 6,9 %,pozostałych o 3,9 %• W stanie krzewów owocowych, zaszły także zmiany,a mianowicie licz­

ba agrestu spadła w roku 1965 o 7,35,.natomiast liczba porze - czek wzrosła o 21,5 %•

Zaznacza się, że przeważająca liczba drzew i krzewów owo­

cowych znajduje się w ogródkach pracowniczych i ogrodach przy­

domowych.

Leśnictwo

Na terenie miasta Chorzowa w południowej jego części poło­

żony jest obszar leśny, który administracyjnie należy do Nadle­

śnictwa w Katowicach - Panewnikl. Obszar leśny obejmuje 265 ha powierzchni, z której 172 ha to właściwy obszar leśny,natomiast 93 ha to inne grunty, jak drogi i nieużytki niezadrzewione.Ta - blica 1 „Użytkowanie ziemi" wykazuje w latach 1960 i 1961 cały obszar leśny, natomiast w następnych latach podany już tylko właściwy obszar leśny.

Poza tym obszarem znajduje się jeszcze na terenie miasta szkółka drzew leśnych należąca do przedsiębiorstwa miejskiego Zarząd Zieleni Miejskiej, Obszar ten wynosi 22 ha, w tym też 3 ha nieużytków. Razem więc spisy czerwcowe wykazują 191 ha lasów na terenie miasta Chorzowa i 96 ha nieużytków leśnych.

34

35

V. ŁĄCZNOŚĆ

Placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, to.jest urzędów pocztowych,pocztowo-telekomunikacyjnych,pośrednictw i oddziałów pocztowych było w 1960 roku tylko 5,natomiast w roku 1965 liczba tych placówek podwyższyła się do 9, a w roku 1968 było ich już 12.

Poniższa tablica 1 zilustruje dokładnie stan placówek pocz- towo-telekomunikacyjnych w latach 196Ó - 1968.

TABL.l. PLACÓWKI POCZTOWO - TELEKOMUNIKACYJNE Stan w dniu 31 XII

Lata Ogółem Na 10000

ludności Na 100 łan

1960 5 0,3 15,1

1961 5 0,3 15,1

1962 7 0,5 21,2

1963 8 0,5 21,2

1964 8 0,9 27,3

1965 9 0,6 27,3

1966 10 0,7 30,3

1967 11 0,7 33,3

1968 12 0,8 39,4

W zakresie łączności telefonicznej Chorzów posiadał w 1960 roku zaledwie 2149 abonentów telefonicznych,w tym osoby pry.v'atne posiadały 781 aparatów telefonicznych zainstalowanych w mieszka­

niach prywatnych.Ogółem przypadało wtedy 14,5 aparatów na 1000 ludności.

Natomiast w roku 1968 stan łączności telefonicznej poprawił się znacznie,bowiem miasto liczy już 5790 abonentów ogółem, a w tym osoby prywatne posiadają już 3703 aparatów telefonicznych za­

instalowanych w mieszkaniach prywatnych.Przypada więc obecnie po

?8,4 aparatów telefonicznych na 1000 ludności.

Stanowi to ogółem wzrost o 169,3

%

Również liczba rozmównic publicznych znajdujących się na terenie miasta powiększyła się z 7 w 1960 roku do 31 w 1968 rolcu •

Tablica 2 dokładnie scharakteryzuje liczbowo, rozwój łącznoś­

ci telefonicznej w Chorzowie.

TABL.2. ABONENCI TELEFONICZNI I ROZMÓWNICE.

Stan w dnia 31 XII

Lata

AboneacJ telefoniczni Ogółem ne 1000 lud­

ności

Rozmównice publiczne ogółem w tym osoby

prywatne

1960 2149 781 14,5 7

1961 2223 806 14,8 8

1962 2232 971 14,7 8

1963 2540 1066 16,6 12

1964 2648 1167 17,2 11

1965 3139 1649 20,4 14

1966 3875 2203 25,1 14

1967 4671 2820 30,5 29

1968 5790 3703 38,4 31*

W okresie minionej kadencji rądy narodowej nastąpiła znacz­

na rozbudowa sieci łączności oraz modernizacja środków łącznoś­

ci. Główne kierunki tej rozbudowy 1 modernizacji to oddanie do użytku miejscowej automatycznej centrali telefonicznej,wprowa­

dzenie automatycznych połączeń telefonicznych międzymiastowych oraz zwiększanie istniejącej sieci telefonicznej w mieście.

VI. HANDEL WEWNĘTRZNY

Stały wzrost zapotrzebowania na masę towarową w Chorzowie spowodowany jest dużym zagęszczeniem ludności,a także wzrostem , jej dochodów.Masę towarową rozprowadza w przeważającej większoś­

ci sieć sklepów detalicznych.Lokale sklepowe uruchomione bezpo - średnio po wyzwoleniu nie odpowiadały obecnym wymogom nowoczes­

nego handlu uspołecznionego.Niedostateczne wyposażenie,ich ze - wnętrzny i wewnętrzny wygląd, a przede wszystkim ciasne pomiesz­

czenia nie sprzyjały rozwojowi handlu.Obecnie wszystkie niemal sklepy w mieście są już zmodernizowane,unowocześnione, posiada­

ją ładne wystawy,kolorową reklamę i oświetlenie,przyciągają wie­

lu klientów z peryferyjnych dzielnic miasta, gdzie sklepy są tro­

chę mniej efektowne.

Chorzów posiada dobrze rozwiniętą sieć handlu detalicznego i to szczególnie w śródmieściu, gdzie obserwuje się największą koncentrację sklepów. Ulica Wolności jest centralnym punktem han­

dlowym miasta.Trzeba podkreślić,że Chorzów,a szczególnie właśnie ulica Wolności zaopatruje nie tylko samych chorzowian,ale i wsku­

tek długoletniej tradycji okoliczne miejscowości,jak Świętochło­

wice,Ruda Śląska,które korzystają z usług chorzowskich sklepów.

Sklepy na ogół mają małą powierzchnię użytkową, a tylko przy uli­

cy Wolności istnieje kilka większych jednostek handlowych o cha­

rakterze domów towarowych.

W ostatnich latach rozpoczęła się i trwa jeszcze ciągle bar­

dzo pożyteczna akcja łączenia sąsiadujących ze sobą sklepów w większe lokale,które po dokonanych adaptacjach i remontach stają

się nowoczesnymi i pięknymi lokalami sklepowymi.

37

Należy szczególnie podkreślić,że niektóre przedsiębiorstwa handlowe dołożyły wiele starań,troski i energii organizacyjnej, ażeby zwiększyć sieć sklepów detalicznych w zaniedbanych dotych­

czas dzielnicach robotniczych.Również powstaje sieć nowoczesnych lokali handlowych w nowym budownictwie mieszkaniowym. Zbudowano też w ostatnich latach kilka nowoczesnych pawilonów handlowych.

Kultura handlu w dużej mierze przyczynia się do wzrostu obrotów, a tym samym do rozwoju handlu na terenie miasta.Poni - żej prezentowane tablice 1,2 i 3 zobrezują rozmach,w jakim roz-

r

wijała się sieć handlu detalicznego w Chorzowie w latach od 1960 do 1968 oraz jak sektor uspołeczniony handlu detalicznego powięk­

szał w tym czasie swój stan posiadania TABL.l. Sieć h a n d l u DETALICZNEGO Stan w dńlu'31 XII

Lata

Punicty sprze­

daży deta­

licznej

Liczba ludności przypa- 1 dającej na 1 punki

sprzedaży detalicz­

nej

Han ciel uspołeczniony

Handel pry­watny ogółem

z teRO . pań­

stwowy

spół­

dziel­

czy

w troi wiej­

ski /CRS/

1960 1057 140 829 599 230 ^- 228

1961 1040 144 828 598 230 - 212

1962 995 15? 839 610 229 - 156

1963 995 154 865 632 233 - 130

1964 1010 152 881 670 211 - 129

1965 1052 146 927 719 208 - 125

1966 1043 148 918 711 207 1 125

1967 1035 148 914 722 192 1 121

1968 1031 148 912 714 198 1 119

39

TABL.2. SKLEPY HANDLU DETALICZNEGO Stan w dniu 31 XII

Handel uspołeczniony

z tep0 Handel

Lata Sklepy ogółem państwo­

wy

spółdziel­

czy

w tym wiejski /CHS /

pry - watny

I960 627 566 ♦ - • - 61

1961 635 577 ♦ • - 58

1962 635 591 • • - 44

1963 646 625 • - 21

1964 647 626 • • - 21

1965 642 622 • • - 20

1966 651 630 441 189 1 21

1967 636 611 439 172 ¹ 25

1968 638 607 430 177 ¹ 31

TABL.3. KIOSKI HANDLU DETALICZNEGO Stan w dniu 31 XII

Lata

Kioski--- stragany ruchome punkty

sprzedaży

Handel uspołeczniony Handel pry­

watny

ogółem z tero

państwowy spółdzielczy

I960 430 263 ♦ 167

1961 405 251 • ♦ 154

1962 360 248 ♦ • 112

1963 349 240 ♦ ♦ 109

1964 363 255 • ♦ 108

1965 410 305 • • 105

1966 392 288 270 18 104

1967 399 303 283 20 96

1968 393 305 284 21 88

Handel uspołeczniony w Chorzowie w okresie lat od 1961 do 1968 może poszczycić się dużymi osiągnięciami w zaspakajaniu sta­

le rosnących potrzeb ludności,które są coraz większe i coraz bar­

dziej zróżnicowane.

W pierwszych latach po wyzwoleniu i później powstawały du­

że trudności w zaopatrzeniu ludności w towary przemysłowe i spo­

żywczej po przezwyciężeniu tych trudności coraz większa masa towarowa spływała do handlu uspołecznionego oraz coraz lepsza pod względem jakości.

W miarę wzrostu stopy życiowej ludności wzrastały obroty handlu uspołecznionego spożywczego,ale wzrastały także obroty handlu podstawowymi artykułami przemysłowymi.

Wzrost obrotów handlu uspołecznionego w Chorzowie w latach 1961 do 1968 wskazuje tablica 4.

TABL.4. SPRZEDAŻ W USPOŁECZNIONYM HANDLU DETALICZNYM 40

Lata Ogółem w tys.zł

Z fce;o handel

państwowy spółdzielczy w tym wiejski / CRS /

1961-1964 7231586 • •

1965-1968 8640734 6611079 2029655 4624

1965 2039064 1563660 475404 •

1966 2110508 1623802 486706 827

1967 2175464 1681765 493699 1753

1968 2315698 1741852 573846 2044

Jak wynika z powyższej tablicy sprzedaż w uspołecznionym handlu detalicznym wzrosła w 1968 roku w porównaniu z rokiem 1965 o 13,5 %> przy czym w handlu państwowym wzrosła o 11,4 %, a w handlu spółdzielczym o 20,8 %,

Rozwój ekonomiczny Chorzowa oraz związany z tym wzrost liczby mieszkańców powoduje ciągle rosnące zapotrzebowanie na usługi gastronomiczne. Wobec zwiększającego się stale zakresu usług gastronomicznych dokonano prsed kilku laty specjalizacji na restauracje,jadłodajnie,bary,kawiarnie,cukiernie i herba —

41

ciarnie,piwiarnie oraz bufety.Taki podział okazał się w prakty — ce bardzo pożyteczny,gdyż dał możność wyspecjalizowania się po - szczególnych lokali w rodzajach świadczonych usług, a tym samym podniosła się jakość tych usług.

W Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie wybu - dowano i oddano do użytku super - nowoczesny lokal gastronomicz­

ny, a mianowicie restauracja „Parkowa".

Również na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczyn­

ku znajduje się Ośrodek Turystyczny,który posiada restaurację, kawiarnię i bar usługowy.W roku 1967 oddana została nowa restau­

racja „Łania".

Poniższa tablica 5 ilustruje sieć zakładów gastronomicznych działających na terenie miasta Chorzowa.

TABL.5- SIEĆ ZAKŁADÓW GASTRONOMICZNYCH Stan w dniu 31 XII

Lata

Zakłady gastro­

nomiczne ogółem

li spo­

łecz­

ni one

w tym

Pry­

watne

Stołów­

ki i bufety

Miejsca w uspo­

łecznio­

nych za­

kładach gastro­

nomicznych pań­

stwowe

spół­

dzielcze

I960 64 64 64 - 1 13 4472

1961 66 65 65 - 1 13 4894

1962 66 65 65 - 1 13 4845

1963 72 71 68 - 1 20 5340

1964 78 77 76 - 1 18 7021

1965 84 83 81 - 1 21 7167

1966 87 86 84 - 1 23 7586

1967 92 91 88 - 1 18 8016

1968 97 96 93 2 1 22 8281

W ciągu 9 lat liczba zakładów gastronomicznych działających na terenie Chorzowa wzrosła o 51,6 %,Równolegle wzrosła również

42

liczba miejsc w uspołecznionych zakładach gastronomicznych z 4472 w roku 1960 na 8281 w roku 1968, to jest o 85,1 %. Liczba miejsc w uspołecznionych zakładach gastronomicznych,jaka przy­

pada w roku 1968 na 1000 mieszkańców wynosi 54,9»

Dla uzupełnienia pełnego obrazu sieci uspołecznionych za­

kładów gastronomicznych prezentuje się tablicę 6, która wy­

mienia sieć 'według poszczególnych rodzajów zakładów.

TABL.6.SIEÓ USPOŁECZNIONYCH ZAKŁADÓW GASTRONOMICZNYCH WEDŁUG RODZAJÓW

Stan w dniu 31 XII

Zakłady ¡¿ie.isca

Wyszczególnienie 1964 1968 1964 1968

Zakłady gastronomiczne

ogółem 77 96 7024 8281

z tego:restauracje

i jadłodajnie 24 23 2514 2782

bary 35 43 2394 3026

bufety 3 10 160 337

kawiarnie, cukiernie i

herbaciarnie 15 15 1815 1871

piwiarnie 2 4 138 200

winiarnie - 1 - 65

Z poszczególnych rodzajów zakładów gastronomicznych naj - większą popularnością cieszą się bary,których w 1964 roku było tylko 33,a w ci4gu 4 lat wzrosła ich ilość o 10,to jest o 30,3 %•

Liczba miejsc w zakładach gastronomicznych wzrosła w ciągu 4 lat o 257 to jost o 14,7 %.

Wzrost sprzedaży w uspołecznionych zakładach gastronomicz-i nych na przestrzeni 8 lat ostatnich ilustruje tablica 7.

TAEL.7. SPRZEDAŻ W ZAKŁADACH GASTRONOMICZNYCH

Lata Onółem

w tys.zł

V? T O T

państwowe spółdzielcze

1961 - 1964 583458 58J438 ^-

1965 - 1968 835458 819007 1474

1965 182435 182435 -

1966 201867 196795 -

1967 220033 215352 -

1968 231123 224425 1474

Sprzedaż w zakładach gastronomicznych w latach 1965 - 1968 wzrosła o 43,2 % w porównaniu z czterema latami poprzednimi to jest 1965 - 1968. Również nastąpił duży wzrost sprzedaży w roku 1968 w porównaniu z rokiem 1965, bo o 20,6 %,

Oprócz sieci zakładów gastronomicznych o dość różnorodnym profilu znajdują się jeszcze stołówki i bufety pracownicze pro­

wadzone przez zakłady pracy. Ostatnia tablica 8 przedstawi prze­

gląd rozwoju tych placówek w porównaniu roku 1968 z rokiem 1964 w zakresie ich liczby i wielkości sprzedaży. Obroty dokonywane w tych placówkach stale co roku się powiększały wykazując tym samym ich szybki rozwój.

Stołówki i bufety pracownicze uzupełniają w pewnym stopniu zakłady gastronomiczne, a szczególnie w peryferyjnych zakładach pracy, bowiem ciągle jeszcze problemem jest uruchamianie lokali

żywienia zbiorowego na przedmieściach Chorzowa.

TABL.8. STOŁÓWKI I BUFETY PRACOWNICZE

Wyszczególnienie 1964 1968 %

Stołówki i bufety pracownicze

ogółem 18 22 22,2

Sprzedaż w stołówkach i bufe­

tach pracowniczych w tys.

złotych 12709 21860 72,0

Istniejąca w Chorzowie przewaga sklepów branż artykułów spożywczych nad pozostałymi grupami branż jest zupełnie prawi­

dłowa, ponieważ towary spożywcze są częściej kupowane przez