Zamieszkane budynki. 2002

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY

'MiionW

NARODOWY

SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ

.

POWSZECHNY SPIS ROL

ZAMIESZKANE BUDYNKI

Warszawa, sierpień 2003

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY

ZAMIESZKANE BUDYNKI

2002

Warszawa, sierpień 2003

Komitet Redakcyjny Głównego Urzędu Statystycznego:

Przew odniczący: Tadeusz Toczyński R edaktor Głów ny: H alina D m ochow ska Członkowie:

W ojciech A dam czew ski, M aria Bieńkow ska, Stanisław a Borkow ska, M ałgorzata Fronk, Iwona G ruczyńska, B ożena Jakóbiak, Janina Janecka, M ałgorzata Kałaska, Jacek Kotowski, Liliana Kursa, Lucyna N ow ak, Lucyna Przybylska, G rażyna Szydłowska

Sekretarz: H anna Poław ska

Publikow anie wyników N SP '2002

p o d kierunkiem Janusza W itkow skiego - Zastępcy G eneralnego K om isarza Spisow ego - W iceprezesa GUS

Opracowanie publikacji: D epartam ent Statystyki Usług

p o d kierunkiem: M ałgorzaty D ytm an - p.o. D yrektora D epartam entu

/ Autorzy opracowania:

A gnieszka Gefrerer, Elżbieta O klesińska, Bronisław a Ratajczak, D anuta Siodoś Prace edytorskie: A gnieszka Gefrerer, Elżbieta O klesińska, D anuta Siodoś

Graficzne wykonanie wykresów i map: A gnieszka G efrerer

Prace projektow e i przetw arzanie danych: CO IS W arszaw a p o d kierunkiem:

Autorzy p ra c projektow ych i przetw arzania danych:

Projekt okładki:

D ruk i oprawa:

Jovity Januszew skiej - Zastępcy D yrektora C entralnego O środka Inform atyki Statystycznej Barbara Grajek

Irena M arkuszew ska H anna W iśniew ska A gnieszka Zarzycka Sylw ester Jabłoński

Zakład W ydaw nictw Statystycznych

W arszawa, al. N iepodległości 208

Przy publikow aniu danych G US prosim y o podanie źródła

PRZEDMOWA

Niniejszym przekazuję Państwu kolejne opracowanie, zawierające wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 z dnia 20 maja 2002 roku. Spis ludności i mieszkań był przeprowadzony w okresie 21 maja - 8 czerwca 2002 r. łącznie z Powszechnym Spisem Rolnym.

Pierwsze publikacje, zawierające dane ze spisów ukazały się w formie dwóch odrębnych ogólnopolskich raportów.

Niniejsza publikacja zawiera informacje o zamieszkanych budynkach w momencie spisu oraz znajdujących się w nich mieszkaniach.

Budynki zaprezentowano w podziale według rodzajów (mieszkalne, mieszkalno- inwentarskie, niemieszkalne i inne ) i scharakteryzowano według wieku (okresu budowy), rodzaju podmiotów będących właścicielami (współwłaścicielami) budynku, wyposażenia w instalacje techniczno-sanitarne, a ponadto budynki mieszkalne - według wielkości wyrażonej liczbą mieszkań w budynku.

Publikacja zawiera uwagi ogólne, uwagi metodyczne, uwagi analityczne oraz część tabelaryczną.

W części tabelarycznej zamieszczono tablice przeglądowe (niektóre w podziale na województwa, inne prezentujące porównanie wyników spisu 2002 r. z danymi spisu 1988 r. w ujęciu ogólnokrajowym) oraz tablice źródłowe, zawierające szczegółowe informacje dla Polski.

W tablicach przeglądowych dane z 1988 r podano: w tablicach ogólnokrajowych w podziale z dnia 6.XII. 1988 r„ natomiast w tablicach zawierających przekrój wojewódzki w podziale z dnia utworzenia nowych województw, tj. z dnia 1.1.1999 r.

Prawie wszystkie tablice podano w podziale na miasta i wieś.

Kolejne publikacje tematyczne będą przedstawiały wyniki spisu 2002 roku z następujących obszarów tematycznych:

S gospodarstwa domowe i rodziny;

^ ludność i gospodarstwa domowe - stan i struktura społeczna oraz wybrane aspekty struktury ekonomicznej, takie jak: aktywność ekonomiczna ludności czy źródła utrzymania,

S zasoby mieszkaniowe; ich stan i jakość oraz warunki mieszkaniowe ludności.

Publikacje tabelaryczne będą wydawane przez GUS - jako opracowania ogólnokrajowe oraz przez poszczególne urzędy statystyczne - jako opracowania regionalne (wojewódzkie) i lokalne (dla poszczególnych gmin).

W 2003 roku ukaże się łącznie 12 publikacji tematycznych, ogólnokrajowych oraz jedno opracowanie nt. metodologii spisu ludności i mieszkań 2002. Wszystkie publikacje dostępne będą w wersji elektronicznej na płytach CD, a fragmenty tych opracowań będą prezentowane także w Internecie, na stronie GUS ww w.siat.iiov.pl

Tą drogą składam serdeczne podziękowanie Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002, przeprowadzenia spisu w terenie oraz opracowania jego wyników.

Generalny Komisarz Spisowy

Prezes Głównego Urzędu.Statystyczne go

Tadeusz Tocz/ński 7

Warszawa, sierpień 2003 roku

Errata do publikacji „Zamieszkane Budynki”

Strona 5 - (spis treści) oraz strona 91 do 97 - (tablice źródłowe) tytuł tablicy 6(13):

Jest:

Budynki mieszkalne na wsi stanowiące nieruchomości wspólne według okresu budowy oraz liczby mieszkań i rodzaju podmiotów będących właścicielami lokali mieszkalnych w budynku

Powinno być:

Budynki mieszkalne stanowiące nieruchomości wspólne według okresu budowy oraz

liczby mieszkań i rodzaju podmiotów będących właścicielami lokali mieszkalnych w

budynku

S P IS T R E Ś C I

Przedm ow a...

Uwagi ogólne...

Uwagi metodyczne . Uwagi analityczne

Tabl. Str.

X

3

X

7

X

14

X

22

Tablice przeglądow e

Budynki zamieszkane i mieszkania w tych budynkach według w o jew ó d ztw .. . 1 35 Budynki mieszkalne i mieszkania w tych budynkach według rodzaju

podm iotów będących w łaścicielam i budynków i w o je w ó d z tw ... 2 36 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach według okresu budowy

b u d y n k u ... 3 38 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach w miastach według liczby

m ie sz k a ń ... 4 38 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach w miastach według liczby

m ieszkań i w o je w ó d z tw ... 5 39 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach według wyposażenia budynku

w in s ta la c je ... 6 40 Budynki m ieszkalne i m ieszkania w budynkach w edług w yposażenia budynku

w instalacje i w o je w ó d z tw ... 7 41 Tablice źródłow e dla Polski

Budynki i znajdujące się w nich mieszkania, powierzchnia użytkowa mieszkań i ludność w mieszkaniach według rodzaju budynków i rodzaju podmiotów

będących w łaścicielam i lub w spółw łaścicielam i tych b u d y n k ó w ... 1(8) 44 Budynki według rodzaju i okresu b u d o w y ... 2(9) 47 Budynki mieszkalne w miastach według liczby mieszkań oraz okresu budowy

i rodzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami tych

b u d y n k ó w ... 3(10) 50 Budynki mieszkalne na wsi według liczby mieszkań oraz okresu budowy i ro­

dzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami tych

b u d y n k ó w ... 4(11) 72 Budynki mieszkalne w miastach stanowiące nieruchomości wspólne według

okresu budowy oraz liczby mieszkań i rodzaju podmiotów będących właścicie­

lami lokali mieszkalnych w budynku...5(12) 83 Budynki mieszkalne na wsi stanowiące nieruchomości wspólne według okresu

budowy oraz liczby mieszkań i rodzaju podmiotów będących właścicielami

lokali m ieszkalnych w b u d y n k u ... 6(13) 91

Budynki według wyposażenia w wodociąg i kanalizację oraz rodzaju budynku . 7(14) 98

Tabl. Str.

Budynki m ieszkalne w edług w yposażenia w w odociąg i kanalizację oraz

okresu b u d o w y ... 8(15) 102 Budynki m ieszkalne w edług w yposażenia w sieć gazow ą i w centralne

ogrzew anie oraz rodzaju b u d y n k u ... 9(16) 108 Budynki m ieszkalne w edług w yposażenia w sieć gazow ą i w centralne

ogrzew anie oraz okresu budow y b u d y n k u ... 10( 17) 112 Budynki m ieszkalne w edług w yposażenia w w odociąg i kanalizację, liczby

m ieszkań i rodzaju podm iotów będących w łaścicielam i lub współw łaścicielam i

tych b u d y n k ó w ... 11(18) 118 Budynki m ieszkalne w edług w yposażenia w sieć gazow ą i w centralne

ogrzew anie, liczby m ieszkań oraz rodzaju podm iotów będących w łaścicielam i

lub w spółw łaścicielam i tych b u d y n k ó w ... 12(19) 154 Budynki w edług stopnia w yposażenia w instalacje oraz liczby m ieszkań

i rodzaju podm iotów będących w łaścicielam i lub w spółw łaścicielam i tych

b u d y n k ó w ... 13(20) 172 Budynki niezam ieszkane w edług rodzaju budynku, roku budow y i rodzaju

podm iotów będących właścicielam i lub w spółw łaścicielam i tych budynków. . . 14(21) 208

U W A G I O G Ó L N E

N arodow y Spis Pow szechny Ludności i M ieszkań 2002 został w prow adzony ustawą.

Spis ludności i m ieszkań był przeprow adzany na terenie całego kraju w dniach od 21 m aja do 8 czerw ca 2002 roku razem z pow szechnym spisem rolnym - w edług stanu w dniu 20 maja 2002r. o godz. 24<)0.

D ośw iadczenia polskie

W ostatnim stuleciu Polska przeprow adziła siedem spisów pow szechnych ludności i m ieszkań (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jed en spis sum aryczny w 1946 r.

oraz trzy spisy reprezentacyjne - (m ikrospisy) - w latach: 1974, 1984 i 1995.

Znaczenie spisów ludności i m ieszkań je st różne w poszczególnych krajach, w zależności od spraw ności funkcjonow ania system ów ew idencyjnych i rejestrów oraz od stopnia pow iązania system u badań statystycznych z adm inistracyjnym i źródłam i danych.

W naszym kraju znaczenie spisu ludności je s t nadal bardzo duże.

Podstawy praw ne, term in i zakres podm iotow y spisu ludności i m ieszkań 2002

Term in i zakres tem atyczny spisów , zasady organizacji i realizacji prac spisow ych, zobow iązanie ludności do udzielenia inform acji i sposób zebrania inform acji zostały określone w następujących aktach praw nych:

1) w ustaw ie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodow ym spisie pow szechnym ludności i m ieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., N r 1, poz. 1) z późniejszą zm ian ą (Dz. U. z 2000 r., N r 93, poz. 1026),

2) w ustaw ie z dnia 9 w rześnia 2000 r. o pow szechnym spisie rolnym w 2002 r.

(Dz. U. z 2000 r., N r 99, poz. 1072) oraz

3) w ustaw ie z dnia 29 czerw ca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., N r 88, poz. 439) z późniejszym i zm ianam i.

N arodow em u spisow i pow szechnem u ludności i m ieszkań 2002 podlegały:

1) osoby stale zam ieszkałe i czasow o przebyw ające w m ieszkaniach, budynkach, obiektach i pom ieszczeniach,

2) m ieszkania i budynki, w których znajdują się m ieszkania zam ieszkane lub niezam ieszkane oraz zam ieszkane obiekty zbiorow ego zakw aterow ania i inne zam ieszkane pom ieszczenia nie będące m ieszkaniam i,

3) osoby nie m ające m iejsca zam ieszkania.

Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:

1) szefów i cudzoziem skiego personelu przedstaw icielstw dyplom atycznych i urzędów

konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób

korzystających z przyw ilejów i im m unitetów na m ocy um ów, ustaw lub pow szechnie

ustalonych zw yczajów m iędzynarodow ych (pozostali cudzoziem cy przebyw ający w

Polsce b ęd ą spisyw ani na ogólnych zasadach),

2) osób ubiegających się o azyl,

3) mie szkań, budynków , obiektów i pom ieszczeń będących w łasnością przedsta­

w icielstw dyplom atycznych i urzędów konsularnych państw obcych.

Pow szechnym spisem rolnym zostały objęte:

1) indyw idualne gospodarstw a rolne, 2) działki rolne,

3) osoby fizyczne będące w łaścicielam i zw ierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni m niejszej niż 0,1 ha, 4) pozostałe gospodarstw a rolne będące w użytkow aniu osób praw nych i jednostek

organizacyjnych nie m ających osobow ości prawnej.

W ramach spisu ludności zostały przeprow adzone dodatkow e badania:

1) migracji długookresow ych, 2) dzietności kobiet.

W czasie spisu w ypełniane były następujące form ularze:

- form ularz A - przeznaczony do opisu m ieszkania i budynku oraz do spisania osób w m ieszkaniu, osób m ieszkających w pom ieszczeniu nie będącym m ieszkaniem , osób w obiekcie zbiorow ego zakw aterow ania, a także osób bezdom nych,

- form ularz M - przeznaczony do zebrania informacji o m igracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym m iejscem zam ieszkania (w innej m iejscow ości w kraju lub za granicą) przez okres co najm niej 12 miesięcy,

- form ularz D - przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w w ieku 16 lat i więcej, zam ieszkałych w w ylosow anych m ieszkaniach,

- form ularz R1 - przeznaczony do spisu w indyw idualnych gospodarstw ach rolnych,

form ularz R2 - przeznaczony do spisu u użytkow ników działek rolnych i u właścicieli zw ierząt gospodarskich,

- form ularz R3 - przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prow adzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne.

Wzory form ularzy zostały opublikow ane jak o załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisam i tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zaw arte w form ularzach A, M, R l, R2, R3 było obow iązkow e, zaś w form ularzu D - dobrow olne.

Osoby objęte spisem obow iązane były do udzielenia rachm istrzom spisowym

ścisłych, w yczerpujących i zgodnych z praw dą odpow iedzi na pytania zaw arte w

w ym ienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne w ypełnią we

własnym zakresie form ularze R3 i przekażą je do w łaściw ego terytorialnie urzędu

statystycznego.

Szczegółow e zasady w ypełniania form ularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach m etodologicznych do spisu ludności i m ieszkań, natom iast zasady w ypełniania form ularzy R l, R2 oraz R3 zaw arte zostały w instrukcjach m etodologicznych do pow szechnego spisu rolnego. Form ularze oraz instrukcje spisow e dostępne są na stronie Internetowej GUS.

Podstawowe cele pow szechnego spisu ludności i m ieszkań 2002

1) Dostarczenie inform acji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw dom ow ych i rodzin oraz inform acji o m ieszkaniach i w arunkach m ieszkaniow ych - na najniższym poziom ie podziału terytorialnego kraju;

2) M ożliwie szeroka charakterystyka zm ian, jak ie zaszły w czasie w podstaw ow ych strukturach dem ograficzno-społecznych ludności, gospodarstw dom ow ych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów m ieszkaniow ych;

3) D ostarczenie inform acji niezbędnych do m iędzynarodow ych porów nań - poprzez uw zględnienie w opracow aniach standardów i zaleceń organizacji m iędzynarodow ych (ONZ oraz Unii Europejskiej).

Zakres tem atyczny pow szechnego spisu ludności i m ieszkań 2002

Lata dziew ięćdziesiąte to okres przem ian społeczno-ekonom icznych nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach Europy Środkowej i W schodniej. Lata te charakteryzow ały się daleko idącą integracją m iędzynarodow ą, która znalazła sw oje odbicie m.in. w procesie dostosow yw ania krajow ych system ów statystycznych, w tym w yników spisów, do w ym ogów m iędzynarodow ych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska K om isja Gospodarcza oraz Unia Europejska w spólnie przygotow ały propozycje tem atów rekom endow anych do uw zględnienia w spisach pow szechnych ok. 2000 r .1 Propozycje te biorą pod uwagę znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnościowej oraz potrzeby inform acyjne poszczególnych krajów, a także potrzeby organizacji m iędzynarodow ych związane z m onitorow aniem i rozw ijaniem polityki społecznej i regionalnej.

Zalecenia m iędzynarodow e nie są bezw zględnie obow iązujące dla poszczególnych krajów, aczkolw iek należy się liczyć z tym, iż Polska - podobnie jak każde inne państw o - ma obow iązek dostarczania porów nyw alnych inform acji statystycznych do m iędzynarodow ych baz danych. N ależy jednak mieć na uwadze, że każdy kraj m a pew ne tematy ściśle pow iązane ze sw oją specyfiką, które m uszą być bezw zględnie badane w kolejnych spisach i z tego w zględu pow inny stanow ić stały elem ent tem atyki spisowej.

Wyniki spisu pozw alają na ocenę ilościow ych i jakościow ych zm ian, jak ie zaszły w społeczeństw ie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzując kolejny etap jeg o rozwoju. Spis pow szechny ludności je st sw oistą fotografią społeczeństw a, przedstaw iającą

Międzynarodowe rekomendacje do spisów ludności i mieszkań ok. 2000r., zostały przyjęte na plenarnym posiedzeniu konferencji Statystyków Europejskich w czerwcu I997r. w Genewie. Rekomendacje te zostały przedstawione w formie Publikacyjnej, jako wspólne opracowanie EKG ONZ oraz Unii Europejskiej. Aktualnie dostępne są w wersji angielskiej, jako finalny dokument pt.,.Zalecenia dla spisów ludności i mieszkań ok. 2000 r. w regionie EKG iRecommendations for the 2000 Censuses o f Population and łlousing in the ECE Region]”, EKG/Eurostat, New York ar>d Geneva I998r.

w danym m om encie stan, rozm ieszczenie i różnorodne struktury ludności, zam ieszkałej na terenie całego kraju.

Poprzez porów nanie w yników obu spisów 2002 oraz 1988 - istnieje możliwość rozpoznania kierunków i natężenia zm ian rozwoju dem ograficzno-społecznego oraz zm ian w infrastrukturze m ieszkaniow ej i potrzebach m ieszkaniow ych - w m iarę możliwości - na każdym szczeblu podziału terytorialnego kraju, tj. na poziom ie regionalnym : w ojew ództw , podregionów (N TS-3) oraz lokalnym (pow iatów i gmin). Należy przypom nieć, że reform a adm inistracyjna w prow adziła pow iaty, ja k o w ydzielone jednostki adm inistracyjne, które nie istniały w spisie z 1988r., jak rów nież zm ieniły się znacznie granice adm inistracyjne w ojew ództw . Dla potrzeb analizy zm ian w czasie przeliczone zostały (w podstaw ow ym zakresie) wyniki spisu 1988 w edług podziału adm inistracyjnego obow iązującego aktualnie.

Przeliczone dane po raz pierw szy zostały upow szechnione w raporcie z w ynikam i spisu 2002, który został wydany w czerw cu 2003 roku.

Spis ludności i m ieszkań 2002 obejm ow ał następujące tematy:

1. G eograficzne rozm ieszczenie ludności w edług m iejsca zam ieszkania oraz przebyw ania;

2. M igracje w ew nętrzne i zagraniczne ludności;

3. D em ograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (form alno-praw ny i faktyczny);

4. Charakterystykę dem ograficzna gospodarstw dom owych i rodzin: pozycję osób w gospodarstw ie dom owym i rodzinie, w ielkość i skład gospodarstw a dom ow ego i rodziny;

5. C harakterystykę społeczną osób: poziom w ykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obyw atelstw o, deklarow aną narodow ość i język używ any w rozm ow ach w domu;

6. N iepełnospraw ność praw ną i biologiczną;

7. Aktyw ność ekonom iczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zaw odow o, pracujący w indyw idualnych gospodarstw ach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy;

8. Główne i dodatkow e źródła utrzym ania osób oraz pobieranie św iadczeń społecznych;

9. Źródła utrzym ania gospodarstw a dom ow ego; sam odzielność gospodarow ania oraz;

10. G ospodarstw a zbiorow e i rodziny w tych gospodarstw ach;

11. M ieszkania zam ieszkane i niezam ieszkane: stan zasobów m ieszkaniow ych;

12. W ielkość m ieszkań i ich wyposażenie;

13. Sam odzielność zam ieszkiw ania;

14. Charakterystykę budynków.

Tem atyka ludnościow a została w zbogacona dzięki przeprow adzeniu dw óch badań

tow arzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresow ych

m igracji ludności, jak ie miały m iejsce w latach 1989-2002.

Badanie dzietności kobiet

Badania dzietności kobiet (reprezentacyjne) są ju ż tradycją w polskich spisach ludności. Po raz pierw szy takie badanie przeprow adzono przy spisie ludności w 1970 roku.

Badanie przeprow adzone w 2002 roku było badaniem szczególnie w ażnym z następujących powodów:

a) w latach dziew ięćdziesiątych w ystąpiła w naszym kraju głęboka depresja de mo- graficzna, nie m ająca precedensu w historii powojennej Polski,

b) począw szy od 1989 r. reprodukcja ludności w naszym kraju nie gw arantuje prostej zastępow alności pokoleń; aktualne prognozy ludności nie w skazują na zm ianę procesu zm niejszającej się dzietności w perspektyw ie najbliższych 20 lat,

c) począw szy od 1999 roku ludność Polski zm niejsza się.

Badanie ankietow e zostało przeprow adzone na próbie praw ie 350 tys. kobiet, będących w wieku powyżej 16 lat (bez względu na ich stan cywilny). A nkietow e badania dzietności są z założenia badaniam i w których uczestnictw o je st dobrow olne.

Badanie długookresow ych m igracji ludności w latach 1989 - 2002

Badaniem zostało objętych prawie 4 min osób, które zm ieniały w latach 1989 - 2002 miejsce zam ieszkania na pobyt stały lub na okres co najmniej 12 miesięcy. Badanie to obejm uje m igracje w ew nętrzne oraz m igracje zagraniczne ludności.

Uzyskane w spisie inform acje o m igracjach pozw olą określić faktyczne rozm iary Przemieszczeń, ich zasięg przestrzenny i głów ne kierunki m obilności ludności w latach 90- tych. Ustalenie rozm iarów takiej kategorii m igracji i liczby osób m igrujących w bieżących badaniach je st niezw ykle trudne z uwagi na stosunkow o skrom ny zakres dostępnych informacji.

Formy upow szechniania w yników spisu

Wyniki Pow szechnego Spisu Ludności i M ieszkań 2002 dostarczają podstaw ow ych mformacji o liczbie i strukturach dem ograficznych i społeczno-ekonom icznych ludności, gospodarstw dom ow ych i rodzin, zam ieszkujących lub przebyw ających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów m ieszkaniow ych, o ich jakości i w ykorzystaniu.

M ożna w yróżnić cztery podstaw ow e formy upow szechniania danych spisowych:

') Publikow anie danych;

2) U dostępnianie danych na nośnikach inform atycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz inform acyjnych z wynikam i spisu;

3) Dostępność podstaw ow ych danych poprzez Internet;

4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych.

Publikow anie w yników spisów je st ju ż tradycją. Zatem , ta forma upow szechniania

danych będzie kontynuow ana. Jednak wobec gw ałtow nego rozw oju inform atyki oraz

nowoczesnych technologii kom unikacji szczególna uwaga będzie zw rócona na ułatwienie

odbiorcom danych spisow ych korzystania z elektronicznych form dostępu do danych.

Przewiduje się, że w 2003 roku zostanie w ydanych 13 publikacji tabelarycznych, zaw ierających w yniki spisu na poziom ie ogólnokrajow ym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głów nie o charakterze analityczno- tabelarycznym będą opracow yw ane i w ydaw ane począw szy od 2004 roku. Publikacje te - w w iększości - będą przygotow yw ane w spólnie z przedstaw icielam i środow isk naukow o - badawczych, zarów no tym i, z którymi GUS ma podpisane um owy o w spółpracy badaw czej, jak i z innymi uczelniam i oraz instytutam i naukow o - badawczym i.

Jednocześnie z w ydaw aniem publikacji ogólnokrajow ych będą w ydaw ane opracow ania regionalne (w ojew ódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin.

Przygotow yw any w postaci tablic w ynikow ych zakres opracow ania w yników spisu, nie w yczerpuje w szystkich m ożliwości w ykorzystania danych spisowych. W drożony system inform atyczny, w tym szeroki program sym bolizacji autom atycznej oraz autom atycznego „w yprow adzania” w ielu inform acji (zm iennych), pozwoli na opracow yw anie w yników spisu rów nież w innych niż proponow ane układach korelacyjnych i przestrzennych. Potencjalni odbiorcy takich danych spisow ych, które w ykraczają poza dane ujęte we w spom nianych tablicach w ynikow ych, m uszą jednak liczyć się z tym, że zam ówienia będą realizow ane w późniejszym czasie.

W ykaz publikacji z w ynikam i spisu, przew idzianych do w ydania w latach 2003-2004 W 2003 roku przew idziano w ydanie następujących tytułów, zaw ierających dane na poziom ie ogólnokrajow ym , z uw zględnieniem przekroju regionalnego (w edług w ojew ództw i podregionów ), a dla niektórych informacji - także przekroju lokalnego (dla pow iatów i gmin):

1) N arodow y spis pow szechny ludności i m ieszkań 2002. Raport z w yników 2) Ludność. Stan i struktura dem ograficzno-społeczna

3) G ospodarstw a dom owe i rodziny 4) Zam ieszkane budynki

5) M ieszkania

6) M ieszkania niezam ieszkane

7) Ludność i gospodarstw a dom ow e. Stan i struktura społeczno - ekonom iczna 8) Ludność i gospodarstw a dom ow e zw iązane z rolnictw em

9) Osoby niepełnospraw ne oraz ich gospodarstw a dom owe 10) Aktyw ność ekonom iczna ludności

1 1) W arunki m ieszkaniow e gospodarstw dom ow ych i rodzin 12) M igracje zagraniczne ludności

13) M igracje w ew nętrzne ludności

14) M etodologia narodow ego spisu pow szechnego ludności i m ieszkań 2002.

W 2004 roku zostaną w ydane kolejne tytuły, pośw ięcone poszczególnym tem atom : 15) A ktyw ność ekonom iczna ludności związanej z rolnictw em

16) Przynależność narodow ościow a ludności Polski

17) D zietność rodzin (na podstaw ie A nkiety Rodzinnej 2002)

18) M igracje długookresow e ludności (na podstaw ie A nkiety M igracyjnej 2002).

Zdecydow ana w iększość publikacji w ydaw anych w 2003 roku ma charakter tabelaryczny, przy czym zachow ana została jednolita struktura opracowań. Publikacje przewidziane do w ydania w 2004 roku to opracow ania tabelaryczne lub analityczno - tabelaryczne.

Dotychczas ukazał się jedynie raport z podstaw ow ym i wynikam i z N S P ’2002, w ydany w czerwcu 2003r.

Uwagi techniczne

W szystkie tablice zaw arte w aneksie tabelarycznym zostały opracow ane w form acie Excel i w takiej postaci są dostępne na płycie CD.

W tablicach, zarów no w tekście ja k i w aneksie, w prow adzono autom atyczne zaokrąglenia, co niekiedy m oże pow odow ać drobne rozbieżności w sum ow aniu danych na Wyższych poziom ach agregacji.

Z uwagi na ustaw ow y obow iązek GUS do zachow ania tajem nicy statystycznej,

Nachodzi konieczność „ukryw ania” rzadkich inform acji, w ystępujących najczęściej przy

Prezentacji danych na poziom ie lokalnym. W tych obszarach gdzie m oże istnieć realne

niebezpieczeństw o identyfikacji danych jednostkow ych, inform acje liczbow e zostały

zastąpione um ow nym znakiem .

U W A G I M E T O D Y C Z N E

Podstaw ow e definicje pojęć i klasyfikacje - niezbędne do właściwej interpretacji w yników spisu - będą zam ieszczane w każdej z publikacji z wynikam i spisu.

Z uwagi na fakt, że dla części m ieszkańców niem ożliw e było przeprow adzenie spisu z udziałem rachm istrza spisow ego (z różnych pow odów ), podstaw ow e inform acje dla takich osób, takie jak: im ię i nazw isko, data urodzenia oraz płeć - zostały spisane z ewidencji.

W szystkie pozostałe pytania na form ularzu spisowym - w przypadku spisyw anych z ewidencji - pozostały bez odpow iedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano ponad 730 tys.

osób (ponad 2% ogółu ludności), będących stałymi m ieszkańcam i naszego kraju.

Bezpośrednią konsekw encją spisyw ania z ewidencji są braki odpow iedzi, podaw ane w poszczególnych tablicach.

W czerw cu 2002 roku został przeprow adzony spis kontrolny do pow szechnego spisu ludności i mieszkań. Badaniem objęto nieco ponad 900 w ylosow anych obw odów spisowych. W spisie kontrolnym zbadano 64 tys. m ieszkań zam ieszkanych i niezam ieszkanych oraz 192 tys. osób, zam ieszkałych lub przebyw ających w m ieszkaniach.

Wyniki spisu kontrolnego posłużą do analizy i oceny jakości danych spisowych. Efekty takiej analizy będą prezentow ane w kolejnych ogólnopolskich publikacjach tem atycznych a także zostaną udostępnione na stronie Internetowej GUS w w w .stat.sov.pl Szczegółow e zasady m etodologiczne spisu kontrolnego zostaną przedstaw ione w publikacji poświęconej m etodologii spisu ludności i m ieszkań 2002.

I. POJĘCIA I D EFINICJE SPISOW E

Budynek

Spisem objęte zostały budynki, w których znajdow ało się co najm niej 1 m ieszkanie.

Przyjęte w spisie zasady ustalania odrębności budynku oparte zostały na kryteriach w iążących się z num eracją porządkow ą nieruchom ości. Zgodnie z tymi zasadam i za odrębny budynek uznano każdy budynek w olno stojący, oddzielony od pozostałych zabudow ań w olną przestrzenią, oznaczony jednym num erem porządkow ym .

Za jeden budynek uznano rów nież budynek oznaczony więcej niż jednym num erem porządkow ym (np. odrębnym i num eram i oznaczone są poszczególne klatki schodow e w bloku mieszkalnym ), w przypadku gdy tw orzył on w yraźną całość architektoniczną i stanow ił własność jednego podmiotu.

W odniesieniu do budynków usytuow anych w zabudow ie zwartej, utworzonej przez budynki o różnej architekturze, bądź budynki o jednolitej architekturze - stojące w tzw.

zabudow ie szeregowej, a także w przypadku budynków bliźniaczych, za odrębny budynek uznano każdy budynek lub segm ent oznaczony odrębnym numerem porządkow ym .

W przypadku przylegających do siebie budynków usytuow anych na nieruchom ości

oznaczonej jednym num erem porządkow ym , uznaw ano je za jeden budynek, jeżeli ściany

zbudow ane były z tego sam ego m ateriału i nie było istotnych różnic w wysokości i w wieku

tych budynków. W przeciw nym razie uznaw ano je za odrębne budynki.

Tryb w yodrębniania budynków i ustalania inform acji o każdym z nich był różny w zależności od podm iotu zarządzającego budynkiem . W odniesieniu do budynków zarządzanych przez osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobow ości prawnej - informacji udzielały przed spisem , ok. m iesiąc w cześniej jednostki zarządzające budynkiem, w oparciu o posiadaną dokum entację przy w ykorzystaniu druku pom ocniczego, tzw „Opisu budynku.”

Inform acje o budynkach stanow iących w łasność osób fizycznych ustalali rachm istrze w toku spisu. Nie w każdym przypadku odpow iedzi o budynku udzielał w łaściciel, co m iało wpływ na jakość uzyskiw anych inform acji.

Rodzaj budynku.

Pod w zględem tej cechy sklasyfikow ano budynki na: m ieszkalne, m ieszkalno-

•nwentarskie (m ieszkalno-gospodarskie), zbiorow ego zakw aterow ania, niem ieszkalne

* rekreacyjne.

Za budynek m ieszkalny uznaw ano budynek zajęty przez lokale m ieszkalne w całości, a także budynek, w którym oprócz m ieszkań znajdują się inne pom ieszczenia, ale m ieszkania zajm ują co najmniej połow ę budynku.

Za budynek m ieszkalno-inw entarski lub m ieszkalno-gospodarski uznaw ano budynek, który składał się zarów no z części m ieszkalnej, obejm ującej jed n o lub więcej 'Mieszkań, ja k i z części inwentarskiej (obejm ującej stajnię, oborę, chlew nię itp.) ' ub gospodarskiej, przeznaczonej na cele zw iązane z prow adzeniem gospodarstw a rolnego, niezależnie od tego, ja k ą część budynku zajm uje m ieszkanie.

Za budynek zbiorow ego zakw aterow ania uznaw ano budynek, który więcej niż w Połowie zajęty był przez gospodarstw o zbiorow e (np. przez internat, dom studencki, dom Całego dziecka, sanatorium ) i w którym znajdow ało się rów nież co najmniej jedno mieszkanie.

Za budynek niem ieszkalny uznaw ano budynek, który więcej niż w połow ie zajęty był na cele niem ieszkalne (np. zajęty przez szkołę, biuro, sklep, m agazyn, przychodnię 'ekarską) i w którym znajdow ało się rów nież co najmniej jed n o m ieszkanie.

Za budynek rekreacyjny uznaw ano budynek, którego w zniesienie (zgodnie z prze- P*sami praw a budow lanego) w ym agało pozw olenia na budow ę budynku m ieszkalnego, a którego głów nym przeznaczeniem je st czasow e zam ieszkiw anie, np. w czasie urlopu, w dn> wolne od pracy, a także uw ażano budynek, który w cześniej w ykorzystyw any był jak o hudynek m ieszkalny do stałego zam ieszkiw ania, ale aktualnie został przeznaczony do /arnieszkiw ania czasow ego. Nie m ieszczą się w tej kategorii domki letniskowe (w zniesione ' Przeznaczeniem do w ykorzystyw ania tylko w sezonie letnim i nie przystosow ane do całorocznego zam ieszkiw ania, których postaw ienie nie w ym agało pozw olenia na budowę),

§dyż nie podlegały one spisowi.

Rodzaj podm iotu będącego w łaścicielem budynku

Za w łaściciela budynku uw ażano osobę fizyczną bądź osobę praw ną lub jednostkę organizacyjną nie m ającą osobowości prawnej posiadającą do tego budynku tytuł w łasności, potw ierdzony wpisem do księgi wieczystej, a w razie braku księgi w innym dokum encie potw ierdzającym własność.

W spisie ustalano, czy budynek stanowi w całości w łasność jednego podmiotu (tzn. nie ma w nim żadnego lokalu stanow iącego w yodrębnioną w łasność innego podm iotu), czy też ma kilku praw nych w łaścicieli uwidocznionych w księdze w ieczystej, ' czyli stanow i nieruchom ość wspólną.

Budynki stanow iące w łasność jednego podm iotu zostały na drugim stopniu klasyfikacji pogrupow ane pod w zględem rodzaju tych podm iotów . Rozróżniono budynki stanow iące własność:

- osób fizycznych; zaliczono tu budynki będące w łasnością osób fizycznych ujaw nioną w księdze wieczystej, a w razie braku księgi, w innym dokum encie potw ierdzającym własność, niezależnie czy w łaściciel budynku m ieszkał w nim w czasie spisu, czy też wynajął go lub oddał w bezpłatne użytkow anie innej osobie (osobom ),

- spółdzielni m ieszkaniowych; zaliczono tu budynki, w których w szystkie m ieszkania (zarów no m ieszkania lokatorskie jak i w łasnościow e) stanow ią w łasność spółdzielni m ieszkaniow ej,

- gmin; zakw alifikow ano tu budynki będące w całości w łasnością gminy lub powiatu pozostające w zarządzie przedsiębiorstw a (zakładu) gospodarki m ieszkaniow ej lub komunalnej jednostki organizacyjnej specjalnie powstałej do zarządzania zasobam i m ieszkaniow ym i gm iny, a także budynki pozostające w bezpośrednim zarządzie urzędu gm iny oraz budynki przekazane gm inie, ale pozostające w dyspozycji jednostek użyteczności publicznej, takich jak: zakładów opieki zdrow otnej, ośrodków pomocy społecznej, jednostek system u oświaty, instytucji kultury,

- Skarbu Państwa; zaliczono tu budynki pozostające: w zasobie Agencji W łasności Rolnej Skarbu Państwa, W ojskowej Agencji M ieszkaniow ej, w zarządzie jednostek podległych m inistrom : Obrony N arodow ej, Spraw W ew nętrznych i A dm inistracji, Spraw iedliw ości oraz Szefowi Ochrony Państwa, w zarządzie organów: władzy państw ow ej, adm inistracji państw owej i kontroli państw ow ej, a także budynki oddane przez jednostkę reprezentującą Skarb Państwa w użytkow anie, dzierżaw ę lub najem przedstaw icielstw om dyplom atycznym i urzędom konsularnym państw obcych.

- zakładów pracy sektora publicznego; zaliczono tu budynki; przedsiębiorstw państw ow ych, w tym rów nież “Lasów Państw ow ych”, oraz państw ow ych jednostek organizacyjnych (posiadających bądź nie posiadających osobow ości prawnej), np. instytutów naukow o-badaw czych, wyższych uczelni, instytucji artystycznych, przedsiębiorstw kom unalnych, z wyjątkiem przedsiębiorstw (zakładów ) gospodarki m ieszkaniow ej, a także budynki przekazane w ym ienionym wyżej jednostkom przez Skarb Państw a lub gm inę w trw ały zarząd.

- zakładów pracy sektora prywatnego; zaliczono tu budynki stanow iące własność przedsiębiorstw prywatnych działające w form ie spółek, a także budynki stanow iące w łasność spółdzielni pracy, spółdzielni produkcji rolnej, z wyjątkiem spółdzielni m ieszkaniow ych

- tow arzystw budownictwa społecznego; zaliczono tu budynki będące własnością

podm iotu praw nego, który w swojej nazw ie ma wyrazy “tow arzystw o budownictwa

społecznego”, bez w zględu na fakt partycypow ania w kosztach budow y budynku innego podm iotu (gm iny, spółdzielni m ieszkaniow ej, zakładu pracy) w zam ian za uzyskanie m ieszkań (na zasadzie najm u) dla w skazanych przez te podm ioty osób trzecich.

Budynki stanow iące nieruchom ości w spólne, w których w szystkie bądź tylko niektóre lokale m ieszkalne stanow ią w yodrębnione w łasności osób fizycznych, zostały pogrupow ane na 4 subkategorie. Kierując się inform acja o w łasności poszczególnych lokali mieszkalnych w budynku rozróżniono budynki, w których w łaścicielam i lokali są:

- tylko osoby fizyczne

- osoby fizyczne i gm ina - w tej kategorii w ystępują rów nież osoby fizyczne i powiat, - osoby fizyczne i zakład pracy - w tej kategorii w ystępują rów nież osoby fizyczne

i Skarb Państwa

- inne - dotyczy budynków , w których w ystępują inne przypadki w łasności lokali m ieszkalnych, np. gm iny i zakładu pracy, gm iny i osób fizycznych i zakładu pracy, a także dotyczy budynków spółdzielni m ieszkaniow ych, w których po w ejściu w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach m ieszkaniow ych zostały ustanow ione odrębne własności niektórych lokali m ieszkalnych na rzecz osób fizycznych.

Budynki stanow iące w spółw łasność, w których nie dokonano w yodrębnienia własności lokali m ieszkalnych (na cały budynek założona je st jed n a księga w ieczysta) zostały w ykazane jak o ostatnia odrębna kategoria klasyfikacyjna.

Rok (okres) budowy budynku

Za rok w zniesienia budynku przyjęto rok, w którym budow a została zakończona, tzn. budynek został oddany do użytku, jeżeli oddaw any był do użytku częściam i (klatkam i, skrzydłam i) przyjęto rok oddania do użytku ostatniej części budynku. Dla budynków zrekonstruow anych po całkow itym zniszczeniu przyjęto rok zakończenia rekonstrukcji.

Instalacja w budynku

Spisyw ano instalacje czynne i chw ilow o nieczynne oraz takie, które faktycznie ju ż zostały zam ontow ane w budynku, ale nie zdążono jeszcze podłączyć budynku do sieci.

Mie spisyw ano instalacji nieczynnej dłużej niż rok.

W ystępujące w budynku instalacje w ykazane są w podziale na sieciow e i lokalne.

W odociąg. Za budynek w yposażony w w odociąg uznano taki, w którym instalacja Wodociągowa doprow adzona była do w szystkich, bądź niektórych m ieszkań w budynku, jak 1 taki, gdy w żadnym m ieszkaniu nie było kranu z w odą, lecz w ystępow ał on w ew nątrz budynku, np. w korytarzu.

Przez sieć w odociągow ą rozum iano system przew odów ulicznych doprow adzających w odę od źródła (ujęcia w ody) do budynków o długości co najmniej 250 m, nie w liczając w to długości podłączeń od przew odu ulicznego do budynków.

Przez w odociąg lokalny rozum iano instalacje, która doprow adzała wodę do jednego

lub kilku budynków sąsiednich, a łączna długość przew odów od źródła wody do budynku

nie osiągała 250 m.

K analizacja. Za budynek w yposażony w kanalizację uznano taki, w ew nątrz którego - w obrębie m ieszkań bądź w korytarzu - znajdow ała się instalacja (do której podłączone były takie urządzenia jak: zlew, ustęp, um yw alka, w anna) um ożliw iająca odprow adzenie nieczystości i zużytej wody (tzw. ścieków ) do odbiorników: do sieci, szam ba, kanału, górnej w arstw y ziemi.

Przez sieć kanalizacyjną rozum iano system krytych kanałów podziem nych (kanałów ulicznych i kolektorów ) odprow adzających ścieki z budynków do odbiorników (do oczyszczalni ścieków, rzek, jezior, m orza), jeżeli łączna długość tych kanałów (nie w liczając w to długości przykanalików prow adzących do budynków ) w ynosiła co najmniej 250 m. M ogła to być sieć ogólnospław na odprow adzająca i ścieki gospodarcze i wody opadow e, bądź tylko sieć na ścieki gospodarcze.

Przez kanalizację lokalną rozum iano instalację odprow adzającą ścieki do szam ba lub bezpośrednio do rzeki, jeziora, rowu, górnej w arstw y ziemi, gdy łączna długość kanału między budynkiem (budynkam i) a m iejscem odprow adzenia nie osiągała 250 m.

Centralne ogrzewanie

Inform acje o w yposażeniu budynku w centralne ogrzew anie uzyskane zostały w sposób pośredni, tzn. na podstaw ie inform acji ustalonych w spisie m ieszkań na pytanie o sposób ogrzew ania m ieszkania. W ykorzystując 3 pierw sze odpowiedzi na to pytanie, które brzmiały:

- centralne ogrzew anie zbiorow e z sieci,

- centralne ogrzew anie zbiorow e ze źródła ciepła zasilającego jeden budynek w ielom ieszkaniow y,

- centralne ogrzew anie indyw idualne

ustalono czy budynek w yposażony je st w centralne ogrzew anie sieciow e, lokalne bądź nie ma centralnego ogrzew ania w budynku.

Za w yposażony w centralne ogrzew anie sieciow e uznano budynek, w którym we w szystkich lub w większości m ieszkań w budynku w ystępow ała odpow iedź „centralne ogrzew anie zbiorow e z sieci” .

Za w yposażony w centralne ogrzew anie lokalne uznano budynek, w którym we w szystkich lub w większości m ieszkań w budynku w ystępow ała odpow iedź „centralne ogrzew anie zbiorow e ze źródła ciepła zasilającego jeden budynek w ielom ieszkaniow y” oraz budynek indywidualny (jednorodzinny) z odpow iedzią w m ieszkaniu „centralne ogrzew anie indyw idualne” .

G az z sieci

Inform acje o w yposażeniu budynków w gaz z sieci uzyskano podobnie jak inform acje o w yposażeniu budynku w centralne ogrzew anie, w sposób pośredni w ykorzystując inform acje na pytanie o w yposażeniu m ieszkania w gaz. Odpow iedzi na to pytanie rozróżniały instalację gazową: z sieci i z butli.

Za w yposażony w gaz z sieci uznano budynek jeżeli we w szystkich lub w w iększości m ieszkań w budynku w ystępow ała odpow iedź ,je s t gaz z sieci” .

- 18 -

Liczba m ieszkań w budynku i pow ierzchnia użytkowa w tych m ieszkaniach

We w szystkich tablicach prezentow ana je st oprócz liczby budynków liczba mieszkań, określająca w ielkość tych budynków , a w w iększości tablic rów nież powierzchnia użytkow a mieszkań, a w kilku tablicach także liczba ludności zam ieszkującej w m ieszkaniach.

Dane o liczbie m ieszkań (i o pow ierzchni użytkowej w tych m ieszkaniach) obejm ują wszystkie m ieszkania w budynku, a więc zarów no zam ieszkane ja k i niezam ieszkane.

M ieszkanie

M ieszkanie je st to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie z pom ieszczeniam i pom ocniczym i, w ybudow any lub przebudow any do celów m ieszkalnych, konstrukcyjnie w ydzielony (trwałym i ścianam i) w obrębie budynku, do którego to lokalu Prowadzi niezależne w ejście z klatki schodow ej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podw órza lub ogrodu.

Przez pom ieszczenie pom ocnicze należało rozum ieć: przedpokój, hol, łazienkę, ustęp, garderobę, spiżarnia, schow ek i inne pom ieszczenia znajdujące się w obrębie mieszkania, służące m ieszkalnym i gospodarczym potrzebom m ieszkańców.

W przypadku w ieloizbow ego lokalu lub dom u indyw idualnego (jednorodzinnego), w którym zam ieszkiw ało 2 lub więcej odrębnych gospodarstw dom ow ych, zajm ujących Wyłącznie dla siebie odrębne izby i inne pom ieszczenia, obow iązyw ała zasada, że jeśli w obrębie tego lokalu lub dom u znajdow ało się przynajm niej jed n o pom ieszczenie, takie jak:

kuchnia, łazienka lub ustęp, użytkow ane w spólnie przez te gospodarstw a, to taki lokal (dom) stanow ił jed n o m ieszkanie. Jeżeli nie zachodził przypadek w spólnego użytkow ania Wymienionych pom ieszczeń, to zespoły pom ieszczeń zajm ow anych przez poszczególne gospodarstwa uznano za odrębne m ieszkania.

M ieszkanie zam ieszkane stale

Za m ieszkanie zam ieszkane stale uznano takie, w którym spisano jedną lub więcej osób i co najm niej jed n ą z tych osób uznano za faktycznie zam ieszkałą.

Powierzchnia użytkow a m ieszkania

Pow ierzchnia użytkow a m ieszkania je st to sum a pow ierzchni w szystkich pom ieszczeń

Znajdujących się w obrębie m ieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez

okna), alków, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku

oraz innych pom ieszczeń służących m ieszkalnym lub gospodarczym potrzebom m ieszkańców lokalu, bez w zględu na ich przeznaczenie i sposób użytkow ania.

W pow ierzchni użytkowej m ieszkania w yodrębniono rów nież pow ierzchnię pokoi w ykorzystyw anych w yłącznie do prow adzenia działalności gospodarczej (które w spisie wykazane zostały w liczbie pokoi zgodnie z w /w zasadam i), a także pow ierzchnię innych pom ieszczeń w ykorzystyw anych do tej działalności, jeżeli nie prow adziło do nich oddzielne w ejście z ulicy, podw órza lub ogólnodostępnego korytarza.

Nie zaliczono do pow ierzchni użytkowej m ieszkania pow ierzchni: balkonów, tarasów i loggii, antresol, sz a f i schow ków w ścianach, pralni, suszam i, strychów , piwnic i kom órek przeznaczonych na przechow yw anie opału oraz pow ierzchni garaży.

Pow ierzchnię sieni z reguły zaliczono do powierzchni m ieszkania. Nie uznaw ano sieni za część składow ą m ieszkania i nie w liczano jej powierzchni do powierzchni użytkowej m ieszkania tylko wów czas, gdy:

- sień łączyła część m ieszkalną budynku z częścią inw entarską lub gospodarską,

- w budynku znajdow ało się więcej niż jed n o m ieszkanie, a sień użytkow ana była w spólnie jak o ogólnodostępny korytarz.

W budynkach indyw idualnych (jednorodzinnych) będących w budow ie, ale ju ż częściowo zam ieszkanych, w pow ierzchni użytkowej m ieszkania uw zględniono tylko pow ierzchnię izb i pom ieszczeń pom ocniczych w ykończonych.

Dane o pow ierzchni użytkowej m ieszkań pochodzą z inform acji podanych przez lokatorów, na podstaw ie posiadanych przez nich dokum entów , przeprow adzanych pom iarów bądź posiadanego ju ż w cześniej rozeznania np. dla uzyskania dodatku m ieszkaniow ego bądź innych potrzeb.

Ludność w m ieszkaniach

W szystkie dane zam ieszczone w tablicach dotyczą ludności faktycznie zam ieszkałej.

Kategoria ta obejm uje następujące grupy osób:

1. M ieszkające stale (osoby z reguły zam eldow ane na pobyt stały w danym miejscu), które:

a) były obecne w m om encie spisu;

b) były nieobecne w m om encie spisu, ale ich nieobecność trw ała mniej niż 2 m iesiące;

c) były nieobecne w m om encie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów:

-o d b y w a n ie zasadniczej służby wojskowej lub innej w system ie skoszarow anym , -p rz e b y w a n ie w zakładzie karnym lub śledczym ,

- pobyt za granicą,

2. Przebyw ające czasowo przez okres powyżej 2 m iesięcy. Dotyczy to osób, które

m ieszkają na stałe w innym m iejscu (są tam zam eldow ane na pobyt stały), natom iast w

m iejscu spisania przebyw ają czasow o z następujących powodów: nauka, praca, warunki

rodzinne lub m ieszkaniow e (w m iejscu stałego zam ieszkania), leczenie lub rehabilitacja,

przebyw anie w dom u opieki.

Jako czas okresowej nieobecności lub przebyw ania został przyjęty czas faktyczny, a niezam ierzony.

K ategoria ludności faktycznie zam ieszkałej nie uw zględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasow y, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się).

U. UW AGI DO TA BLIC

W tablicach 5(12) i 6(13), w których w ykazano zasoby w budynkach stanow iących

nieruchomości w spólne w podziale w edług podm iotów posiadających w yodrębnione lokale

mieszkalne i liczby m ieszkań w budynku zdarzają się przypadki, że niektóre budynki

zostały zakw alifikow ane do innej kategorii niż w ynikało to z liczby lokali m ieszkalnych,

dotyczyło to m ałych 1-2 m ieszkaniow ych budynków, w których oprócz lokali

mieszkalnych znajdow ał się lokal użytkow y należący do innego podm iotu niż lokal

mieszkalny.

U W A G I A N A L IT Y C Z N E

1. Uwagi wstępne.

W niniejszej publikacji zaprezentow ano pełną inform ację charakteryzującą budynki i znajdujące się w nich m ieszkania na podstaw ie w yników NSP 2002 r. w raz z oceną zm ian w latach 1989 - 2002 r. Do opisu zm ian w ykorzystano wyniki spisu pow szechnego z 1988 r., przy czym w iększość porów nań oparta jest na w ynikach opracow anych w podziale adm inistracyjnym obow iązującym w dniu spisu, tj. z dnia 6 .XII. 1988 r., a jedynie w niektórych w podziale obow iązującym w dniu utw orzenia nowych w ojew ództw , tj. z dnia

1.1.1999 r.

Jak w skazuje tytuł publikacji, zam ieszczone w niej inform acje dotyczą głównie budynków zam ieszkanych, tj. takich, w których znajdow ało się co najmniej 1 zam ieszkane m ieszkanie ze stałym m ieszkańcem . Spis budynków i mieszkań w NSP 2002 był jednak spisem pełnym i ujęto w nim w szystkie zasoby m ieszkaniow e, a więc rów nież budynki, w których w szystkie m ieszkania były niezam ieszkane. Ze w zględu na fakt, że niezam ieszkanym zasobom m ieszkaniow ym pośw ięcona będzie oddzielna publikacja, dane o budynkach niezam ieszkanych ujęte będą w tej w łaśnie pozycji. Dla zorientow ania czytelnika w rozm iarach tego zjaw iska i um ożliw ienia ustalenia pełnego stanu zasobów m ieszkaniow ych w ostatniej tablicy zam ieszczono wybrane inform acje o budynkach niezam ieszkanych. Należy jednak mieć na uwadze, że nie są one przedm iotem analizy zam ieszczonej w niniejszej części publikacji.

2. Liczba zam ieszkanych budynków i ich rodzaje.

W edług spisu 2002 r. liczba zam ieszkanych budynków w ynosiła 4911 tys., w których znajdow ało się 12030 tys. m ieszkań (zam ieszkanych i niezam ieszkanych). W m iastach spisano 1801 tys. zam ieszkanych budynków z 8220 tys. mieszkań, a na wsi 3110 tys.

budynków z 3810 tys. mieszkań.

W porów naniu z danymi NSP 1988 r. liczba budynków z zam ieszkanym i m ieszkaniam i w zrosła o 357 tys., (o 7,8%), zaś liczba mieszkań w tych budynkach w zrosła 0 1313 tys. (o 12,2%). Jest to przyrost netto stanow iący saldo przyrostu i ubytku budynków.

W m iastach przyrost liczby budynków w yniósł 286 tys. (18,9% ), a m ieszkań w tych budynkach - 1180 tys. (16,8% ), zaś na wsi odpowiednio: 71 tys. budynków (2,3% ) 1 133 tys. m ieszkań (3,6% ).

G łównym rodzajem budynków , w których znajduje się 98,7% mieszkań, to budynki m ieszkalne, stanow iące 97,2% ogółu budynków . W 1988 r. odsetek tych budynków był niższy i wynosił 94,8% .

Drugą pod w zględem liczebności grupę rodzajow ą stanow ią budynki mieszkalno- inw entarskie (łącznie z m ieszkalno-gospodarskim i) zw iązane z prowadzeniem gospodarstw a rolnego, które w wielu innych opracow aniach przy dychotom icznym podziale budynków zaliczane są do m ieszkalnych. W 2002 r. liczba budynków mieszkalno- inwentarskich w ynosiła 114 tys. (2,3% ). Ten rodzaj budynków w ystępuje głów nie na wsi,

-

22

gdzie stanowi 3,4% ogółu zam ieszkanych budynków. W porów naniu z 1988 r. liczebność ta zmniejszyła się ogółem o 84 tys. (42,4% ). W ycofanie z użytkow ania na cele m ieszkalne tak znacznej liczby budynków , które na ogół są o niskim stanie technicznym , miało niewątpliwy w pływ na ogólną popraw ę jakości zasobów.

Pozostałe 3 kategorie, którymi są zam ieszkane: budynki niem ieszkalne, budynki z obiektami zbiorow ego zakw aterow ania i budynki rekreacyjne stanow ią nieznaczne zbiorowości; łącznie 24 tys.

Tabl. 1. Budynki w edług rodzaju i m ieszkania w tych budynkach w 1988 r. i w 2002 r.

Ogółem Mieszkalne

Mieszkalno- inwentarskie (mieszkalno- gospodarskie)

Pozostałe

B

1988 4554,5

w tys.

4319,0 198,4 37,2

2002 4911,3 4772,6 114,3 24,3

różnica (+)(-) +356,8 +453,6 -84,0 -12,8

Miasta 1988 1515,1 1482,9 16,0 16,1

2002 1801,2 1780,5 8,9 11,7

różnica (+)(-) +286,1 +297,5 -7,1 -4,4

^ ie ś 1988 3039,4 2836,0 182,3 21,0

2002 3110,1 2992,1 105,4 12,6

różnica (+)(-) +70,7 + 156,1 -76,9 -8,4

M

1988 10716,8 10436,4 211,4 68,9

2002 12029,6 11865,8 121,1 42,6

różnica (+)(-) + 1312,8 + 1429,0 -90,1 -26,3

Miasta 1988 7039,8 6986,4 18,8 34,6

2002 8219,7 8186,2 11,1 22,3

różnica (+)(-) + 179,9 + 1199,5 -7,5 -12,2

^ ie ś 1988 3677,0 3450,0 192,6 34,3

2002 3809,9 3679,6 110,0 20,3

różnica (+)(-) +132,9 +229,5 -82,6 -14,1

B

2002 100,0

r. w odsetkach

97,2 2,3 0,5

Miasta 100,0 98,9 0,5 0,6

Wieś 100,0 96,2 3,4 0,4

M

100,0 98,6 1,0 0,4

P i a s t a 100,0 99,6 0,1 0,3

^ i e ś ^ 100,0 96,6 2,9 0,5

3. W iek budynków.

Zm iany ilościowe zasobów m ieszkaniow ych w ynikają z jednej strony z przyrostu dzięki budow nictw u nowych dom ów i m odernizacji istniejących, a z drugiej strony z ubytku zasobów. Zasoby pow stające z nowego budow nictw a, ale rów nież i z m odernizacji na ogół cechują się wyższym niż przeciętny standardem , zaś zasoby ubyw ające w w iększości są o niskim standardzie. Stąd też dla oceny zm ian jakościow ych zasobów m ieszkaniow ych istotne znaczenie m ają inform acje o w ieku zasobów. W spisach inform acje te uzyskuje się poprzez pytanie o okres (rok) w ybudow ania budynku. Przyjęte w spisie 2002 r. okresy w ybudow ania budynku naw iązyw ały do przyjętych w poprzednich spisach. U m ożliw iło to w yszacow anie ile budynków ubyło bądź przybyło w poszczególnych grupach wiekowych.

Tabl. 2. Budynki m ieszkalne i m ieszkania w tych budynkach w edług okresu w ybudowania w 2002 r.

Okres budowy

Budynki Mieszkania

1988 r. 2002 r. zmiany

(+) (-) 1988 r. 2002 r. zmiany (+) (-) _

w

tys.

O G Ó Ł E M 0 4319,0 4772,7 453,7 10436,6 11865,8 1429,2

przed 1945 r. 1518,1 1241,4 -276,7 3116,5 2746,6 -369,9

w tym przed 1918 r. 530,9 413,3 -117,6 1410,6 1206,7 -203.8

1945 - 2002 r. 2800,9 3531,3 730,4 7320,1 9119,2 1799,1

1945 - 1970 1566,1 1367,5 -198,6 3328,7 3171,3 -157,4

1971 - 1988 1234,8 1440,0 205,2 3991,4 4359,6 368,1

1989 - 20022)

698,4 698,4

1517,7 1517,7

w

odsetkach

O G Ó Ł E M 1* 100,0 100,0

100.0 100,0

przed 1945 r. 35,1 26,0

29,9 23,1

w tym przed 1918 r. 12,3 8,7

13,5 10,2

1945 -2 0 0 2 r. 64,9 74,0

70,1 76,9

1945 - 1970 36,3 28,7

31,9 26,7

1971 - 1988 28,6 30,2

38,2 36,7

1989 - 20022)

15,2

13,4

h W dalszym podziale nie uw zględ n ion o budynków o nieustalonej inform acji o okresie w ybudow ania.

2) Ł ączn ie z zam ieszkanym i budynkami będącym i w budow ie.

Budynków najstarszych, w ybudow anych przed 1918 r., czyli m ających ju ż ponad 85 lat, według danych NSP 2002 r. było 413 tys., co stanowi 8,7% ogółu budynków m ieszkalnych. Znajdow ało się w nich 1207 tys. mieszkań. W latach 1989 - 2002 r. z tej grupy wiekowej ubyło blisko 118 tys. budynków i 204 tys. m ieszkań (ujętych w 1988 r.).

Praw ie 160 tys. budynków ubyło z okresu obejm ującego lata m iędzyw ojenne, tj. lata 1 9 1 8 -1 9 4 4 .

Jeszcze większy ubytek, w ynoszący blisko 200 tys. budynków , w ystąpił w

budynków w zniesionych w latach 1945 - 1970.

Zm niejszenie się stanów w poszczególnych okresach wynika głów nie

starych dom ów, na ogół o niskim standardzie, nowymi o wyższym standardzie, co nie jest

r°wnoznaczne z fizycznym ubytkiem starych zasobów. Znaczna część starych budynków faktycznie ubyła (rozbiórki, pożary), część została przekw alifikow ana na cele niemieszkalne, ale znaczna ich część istnieje nadal i zostały spisane ja k o budynki niezamieszkane. Pewien w pływ na różnice m iały rów nież rozbieżności w odpow iedziach udzielanych przez respondentów w obu spisach, zw łaszcza w odniesieniu do budynków starszych będących w łasnością osób fizycznych.

Kategoria zasobów najm łodszych, tj. w ybudow anych po 1988 r., w yniosła 698 tys.

budynków (14,6% ogólnego stanu), w których było 1518 tys. m ieszkań (13,4% ). Tej liczby Mieszkań nie m ożna utożsam iać z liczbą m ieszkań w ybudow anych po 1988 r. Liczebność tych ostatnich je st faktycznie w iększa o liczbę m ieszkań pow stałych w tym okresie z Nadbudowy lub dobudow y w starszych budynkach.

Struktura budynków pod w zględem w ieku (okresu w ybudow ania) je st znacznie Różnicowania przestrzennie. W w ojew ództw ach zachodnich i północnych je st znacznie Wyższy odsetek budynków starych, w ybudow anych przed 1945 r. w porów naniu z Województwami Polski środkowej i w schodniej. Zróżnicow anie struktury w ieku w Poszczególnych w ojew ództw ach przedstaw iają załączone mapki.

^ apka 1. Struktura budynków m ieszkalnych według lat budow y w 2002 r.

(bez nieustalonej informacji o okresie budowy budynku) miasto

Budynki wybudowane w latach:

U l i przed 1918 r.

1 7 ! 1918 -1944

1979-1988

□

4. W łasność budynków i m ieszkań w budynkach.

Dane o strukturze zasobów m ieszkaniow ych pod w zględem w łasności są je d n ą z informacji bardziej oczekiw anych ze spisu. W tem atyce NSP 2002 r., ze względu na nowe uregulow ania praw ne dotyczące sfery w łasności, które w eszły w życie po 1990 r. i znaczne przekształcenia w strukturze w łasności zasobów , zagadnienie własności zostało potraktow ane bardzo w nikliw ie. Badano nie tylko kto je st w łaścicielem budynku, ale rów nież kto je st w łaścicielem poszczególnych m ieszkań w budynku, a także ustalano tytuł praw ny zajm ow ania m ieszkania przez każde gospodarstw o dom owe.

D ane o strukturze w łasności zasobów m ieszkaniow ych opracow ano na kilku poziom ach klasyfikacyjnych.

Pierw szy obejm uje podział budynków na stanow iące w całości w łasność jednego podm iotu oraz na stanow iące w spółw łasność kilku podm iotów .

N a drugim stopniu podziału określono rodzaj podm iotu będącego w łaściciele#

lub w spółw łaścicielem budynku, przy czym istota tego podziału dotyczy u s ta le n i

r°zmiarów zasobów stanow iących w łasność osób fizycznych oraz stanow iących w łasność

°sób prawnych, z rozróżnieniem ich rodzaju.

Dalszy podział dotyczy m ieszkań stanow iących w łasność osób fizycznych i polegał la wyodrębnieniu m ieszkań zam ieszkanych przez w łaściciela i m ieszkań w ynajętych innym

°sobom. Ten ostatni podział zaprezentow any je st w publikacji „M ieszkania” .

W spisie 2002 r. stw ierdzono, że 6,5% zam ieszkanych budynków m ieszkalnych, Uwierających praw ie 10% ogółu m ieszkań, stanow iło w spółw łasność. W m iastach budynków tych było 11,6% i znajdow ało się w nich prawie lA ogółu m ieszkań, zaś na wsi 0(lpowiednio - 3,4% budynków i 4,1% mieszkań.

^abl. 3. Struktura budynków m ieszkalnych i m ieszkań w tych budynkach pod w zględem rodzaju podm iotów będących w łaścicielam i lub w spółw łaścicielam i budynku1'w 2002 r.

Stanowiące własność

Stanowią­

ce współ­

własność Ogółem

w tys.

osób fizycz­

nych

spół­

dzielni mieszka­

niowych

gmin Skarbu Państwa

zakła­

dów pracy

pozosta­

łych podmio­

tów^

w % ogółu

B udynki

0(JÓŁEM 4772,7 88,1

IłU U

1,7

▼ l i m

2,0 0,6 0,8 0,3 6,5

Miasta 1780,6 78,1 4,4 4,0 0,5 1,0 0,4 11,6

Wieś 2992,1 94,0 0,1 0,8 0,6 0,7 0,3 3,4

0(JÓŁEM

M ieszkan ia

11865,8 40,6 25,5 5,0 1,2 1,6 0,6 25,4

Miasta 8186,2 22,0 36,4 6,4 1,2 1,7 0,7 31,6

Wieś 3679,6 82,0 1,4 1,9 1,4 1,4 0,3 11,6

°

P rzeciętna liczba m ieszkań w budynku

2,5 U 36,8 6,3 5,4 4,9 4,5 9,7

Miasta 4,6 1,3 37,8 7,4 11,1 8,1 7,8 12,5

>^W ieś 1,2 1,1 14,5 2,9 2,8 2,4 1,4 4,1

2

^ tym: T B S -ó w , organizacji budujących dla zysku, k o śc io łó w i zw ią zk ó w w yzn an iow ych .

Spis w ykazał, że najwięcej zasobów m ieszkaniow ych (zarów no budynków jak i

^ s z k a ń ) należy do osób fizycznych. Osoby te były w łaścicielam i 4205 tys. budynków J^'eszkalnych (88,1% ) z 4,8 min m ieszkań (40,6% ) oraz w spółw łaścicielam i 310 tys.

ty n k ó w , w których na 3,0 min znajdujących się w nich m ieszkań do osób fizycznych

l e ż a ł o ok. 1,7 min mieszkań. Strukturę w łasności lokali m ieszkalnych w budynkach

ł o w i ą c y c h w spółw łasność charakteryzuje tablica Nr 4.