O niektórych problematykach z fliszu Karpat polskich

Maria!n KSIĄZKIEW'ICZ

o niektórych problematykach złliszu Karpat polskich

^l

Część li

15. Megagrapton (n. f.) T8!bl. I, fig. l, 2-

Dość

grube sznury (do 3 mm),

wysokości oko'ło

2 mm,

wys.tające

:po- nad

dolną powi€Tzchnię

lawie albo

też tworzące

przylepione do niej wa,lki.

Przebieg sznurów

^dość

prostolinijny, nieznacznie i

łagodnie wygięty.

W

^dość

regula,rnych

^odstępach

(476 cm, u mniejszych form . 374 cm)

s~nury rozdzie,lają się pod

prawie prostym

^kątem;

w jednych miejscach rozdzielenia sznur biegnie dalej, a

na jedną

lub

dTugą s.tronę

odchodzi

odgałęzienie,

w innyc!h sznur nie

przedłuża s.ię,

a

odgaJęzieni!b biegną

w przeciwne s,tro·ny. W tym drugim przypadku sznury zwykle szybko

kończą się,

pr.zy czym

zakończenia są

nieco rozszerzone.

^Mają

one

^kształt

spłaszczonychwa,tków,

nieznacmie

odstających od powi~chni ławicy.

Obecność

walków

świadczy, że

sznury

^są

koprolit owym

wypełnieniem

tu- neli. Miejscami sznury

^wchodzą

w piaskowiec,

⁸¹

zaipewne w niektórych mie1scaCh

wChodziły też

w piasek.

Przebijają

one

^też

inl!le hiero· glify orga- niczne. Na podstawie tych danych mowa

przypuszczać, że

organizm, który je

wytworzył, żerował na'

granicy

ił-piasek. Zazna,c:zyć na,leży, że

wy-

pełnienie

sznurów nie

różni się

w. widoczny sposótb

^{od materiału}

pia- skowca, na którego powierzclmi sznury

występują,

ale jest to

^może,

wyni- kiem jed.no1i:ego uziarnienia piaskowca.

Forma opisana, jest

^zbliżona,

do

Desmograpton

Fuchsa (1895), w którym sznury

rozwidlają się też pod. kątem

prostym i

rozmia~y są też zbliżone.

Sieć

utwoTzona prz€oz rozwidlanie

^się

sznurów jest u opisywanej formy inna: sklada

się

ona z

niezamkniętych pr06tokątów.

W

każdym

razie forma opisywana

^naJeży

do gratioglyptów.

N

a tych samych powierzchniach

towarzyszącymi

hieroglifami

^są

drobne

i źle rozwinięte Beloraphe, Palaeodictyum.

Występuje

/lliezbyt

^często

w warstwach belowe>kich (dolny i

^środkowy

eocen).

1 Por. Kwart. geol., 4, nr 3, str. 735.

Problematyki z flls,Z.u Kal:Pst' polsltich

883

16. Acanthoraphe

(nl.) .

TabL' I,fig.

'4

. Cieriiki~

sznury

^'(1

mm)

wiją się VI dość

regularnych,

'ale

przerywanych

łukaCh długości

kilku centymetrów, a,

wysokości

w po·równaniu

." zdłu~

gOlŚCią

lukówznaeznie mniejszej. Cd glównych siriui'ów

odgałęziają się

!krótkie bocm.e witki

' długości na'jwyżej l

cm. Boczne witki

^są

szerokie

u

nasady

i ostro"za~oń:C'Zone,

czym

przypominają

ciernIe na

gałązce;

Ma.,.

teriałwypełniający' '

witki jest nieCo grubszy

^niż

w

sąs.iednich częściach

powierzchni,

więc moż,na przypuszczać, że

joest tO,mareriailWzoogacony wgtubsze

^{ziarria;wskute~}

przeróbki przoelZ organizm.Wyda1e

się też, że

sznury

^wnikają

w

nierówności

powierzchni, n.p. w hieroglify

^prądowe,

ale

dopasowują się

do

niędużych~ iIlierównościpowi;erzchni.

Obie re cechy

:mogą w.$azywać, że

organizm

^zerował pod

piaskioem i

wypełniał drążone

tunele

' przer-o,bionym materiałem.

W taatim przypadku trudno jest wy':'

tłum'acżyć.

powstanie .,'boCZonych

odgałęzień. . . '.' .

'.

BoCzne witki (j,cioeirnde")

odgałęziają się

na 'obies'ttorty,ale

^zwyklę

z jednej

stronys,ą·1iczhiejs.ze.

Z

pasiadanegomareriału'wynika, Ze bocznę

odgałęzienia znajdują sdę

zawsze po

wypukłej

strQnie

łuków. .. ,,'

_

...

Forma: opisana

^występuję .iI;la, ,d(>lnych.,.po:wię~iach

drobnoziar- n.istych i cienkolawicowyeh wapieni'

pia5.żcźystyćh . (ihfrawalanżyńskie wa~

pienie

cieszyńskie)

i jest

dość

pospolita.

",:

Niektóre robaki wspólczoesne tv.:orżą"~ dość podobny sposółb rozgałęzia­

jące się ślady"chociaż:zn.a,cznię większe i

na powierzchni

tlsad1i(Carine,lla

polymorpha R e n ,ie d .

^'Vide 'Lessertissęur ,1955, taJb1. :

I,·

' fig. 6·

.oraZ

ryc. 6E).

, .

",I

17 . . Pala,eochord,a subnum,tana (A z peit'ia' 193-3)

. , ', " :

(

Cyl~ndritesstibm()7ttanus Ą

z p ,e it

i

a 1933; talb1:Xjhg.

' 21'J3~5~r>

44)

. _.' ':' .. ", ,

'.1

Trubl. I, fig. 3 ^{: ~ ';.}

,:

•. " Szri~Ź'y . nier~,i.~i~ ,~~yginane,n,a, krótkich qdci~~~ćh~awet, pr~tę,

in!gdy nie

' Z&lcr~lajp.

regu}.a' r;nych mean4rów, cona,jwyooj

zdarzają się

krótkie, niereglilarne

--meandry. Grubość

sznurow; okolo

:

2m.m,

wysokość ,pc!l1adpowierzchriię,warstwy'

0,5 mm, czasem 1,5 mm.

^Występują

na dol,::

pych powierZC'hniaep.

^,łą.wic cienko1a~..rowyS!h.pialSko:wców. Wnieregular~

nyc'h

odstępach,~ury .. r?Zga~ęziają się.· pdgailęzioe,niaczęs1;o zwężają się

i

żanikają; rii~r~jedna}{ Jączą sięznO'w.u 'zę ,sobą, i tworzązupełn.ie

nie-.

!Eglllarnąs4ltkę 4:)dużycĄ)lier:eguląrnych ~z.lmcp:. . '. ' ,' Skład' i

uziarnienie

ŚZnuró.w

. jest takie. same jak

towarzyszącego

pia"!

$<lwca.. Sznury

:l1iELoi:.Mzielalą.się

od piaskowca., ale

zlewają się

z nim;

Mogłoby to wskazywać, że są

onewyp.elnieniem rowków·

pełzania, ,a :nie.

są. wypełnionymi J''U;rką.mi koprołitowymi.

Dme

te moogą wsk.azywaić, że

organizm',.

alboŻ'er.qwaJ',~ POV'łię-~hni :Uu,

a

wyt:WOT~::Jn~

;rowki

ZOO~Y

zasypane:

^później, albo też, 00

wydaJe

^się

prawdopodQbmelSze,

^org~m

:wytw~zał , tU'ne~et;:',n.a,;

gramicy:

ił-piasek;

.; tunele:

zostały". następnie

wypel-

.

p·n"~;em ~upULi<>",um' Di"" • .""",

s-hv>Tn]' · tuneli.--

. ". ' ..

', "

; . . ' ,

ruone

^{l~, .... ,Y!>,J.} "'!:Z'!JL_ ... t~"'''~i •. ~9~~.".,,~.~ .. · ... .iLvi .,,,~.,_,._._, .. , ... ' , ... . '.c

884

^{; Marian} KsiążkieWicz

Sposób

r(}zgaołęz~ania się,

ostre

zakończenia. odgałęzień, częste

rozwidla- nie

^się

n.ajba.rdziej

odpowiadają śladom

Palaeochorda M c C o y' (vide Les- sertisseur 1955, str. 41, fig. 22). Forma Azpeitii jest niema.l identyczna, mniejsze

pod<Jbieństwo

zachodzi w st03UnkU do CyZindrites mQntanus H e e r (1876, str. 159, ta·b!. LXVIII, fig. 11),

jedn~,rys.unek

Hc,C'rajest zbyt

^mały,

a.by

^można

go

^Użyć

do porównania. ' ' . ,

"

Sądię,

,

że

"ichnogenus" CyZindrites G o e p p.

należałoby ograniczyć

do form

rzeczywiście

cylindrycznych, takich ja.k np. Cylindrites

~onvolutus

F i s ch. -

^O

o s t, które

są wypełnieniem kanałów drążonych

w osadzie,

Często

nie w

płaszczyźnie

uwarstwienia, ale poprzecznie. Formy takie

^są

pospolite we fliszu.

Forma omawialIla przypomina

także formę przedstawioną

u Seilachera (1958) na rycinie 19 w tabeli

I

(str. 1069).

;

Palaeochorda ' submontana jest 'bardzo 1;>ospolitym hieroglifem warstw beloweskich. W wa.rstwach tych pokrywa. powierzchnie i eliminuje niemal zupelnie inne hieroglify organiczne. Niekiedy

towarzyszą

mu prostolinijne cylindryczne hieroglify typu Fucusopsis angulatusP a l i b i n (vide Was.-

$ojewicz, 1932). Mnie'j ,typowe hieroglify typu P. submontana

^występują

Yt waI'stwach hieroglifowych, a

także

w warstwach g · odulskich

i

inocera- mowych.

18. Halymenites oraviensi.$

(n. f.)., ' Tabl. II, fig. 'l

Dość

grube waliki o przekroju eliptycznym

(s~erokości

1+1,5 cm, wy-

~kości

0,7+1 cm)

występują na.jczęściej

na dolnej powierzchni piaskow- ców, ale nieraz

^wchodzą

w

^głąb

la·wicy.

^Biegną

one niemal

^dokładnie

prostolinijnie, bardzo rzadko nieznacznie

wyginając się.

Nigdy nie

^tworzą

meandrów ani

^też

form

zbliżonych

do meandrów. Na dolnej powierzchni

towall'zyszą wałkom

z obu stron

d<JŚć głębokie, wąskie

bruzdy. Bardzo rzadko

wałki rozwidlają się. Odgałęzienie

boc1JIle tworzy z

głównym

pniem

dość duży kąt.

Na dolnej powierzchni waJków zaznacza

^się

delikatna

rzeźba, zlożona

z cienkkh

żeberek ułożonych sIwśnie względem

osi walka •. Zeberka. te nie

są całkiem

prostolinijne, ale

ma·ją

nieco falisty przebieg. W

środkowej

(ooiowej)

części

wa.Nta

żeberka dochodzące

z obu stron albo

urywają się,

albo

^{zlewają :re sobą,}

albo wreszcie

krzyżują się, tworząc warkoczowatą strukturę,

nigdy jednak tak

^wyraźną

jak u form z zakresu Gyrochorte.

Struktura

^ta.

widoc:lJnra jest na dolin ej

części wałków;

górna

powierichnią.

zwykle zlewa

^się

ze

^skałą

i oddzielenie walka jest

przeważnie niemożliwe.

W niektórych wypadkach watek oddziela

się

od skalyalbo

też

dochodzi do górnej powierzchni. Wtedy

można wbaczyć, że rzeźba

górnej

po-

'wierzchni jest pod<Jbna, ale znacznie mniej

^wymźna..

Nie wiadomo czy

jest to rezultatem stanu zachowania. '

Najbliższa

opisywanej formie jest Halymenites 8ublumbrieoides A z p e i t i a (1933, str. 56, tabl. XV1II, fig. 32), której

^rzeźba.

jest 1JIlacz- nie mniej

^wyraźna..

"

" Opisywana forma jest J)()sI>Olitaw warstwach beloweskich,

zwłaGzcza

na Orawie. Podobne formy

^występują W

wapileniac.h

cies.zyńs.kich.

_

Problematyki ^{.rl· fliszl.ł} Karpat polskich

19. Helieolithus sampelayoiA z

^p

e

i t i

a

.1933 Tabl. II, fig. 2

885

Spiralnie

^skręcony,

cienki (1 mm) sznur.

Skręcenie można, porównać

z

rozciągniętą sprężyną. Jeśli skręty

z jednej strony

^wchodzą

w piasek,

na. powierzchni (dolnej)

ławicy pozostają

tylko wzgórki w

.

kszta,lcie wy.;..

dłużonych

brodawek,

^ukośnie

ustawionych w stosunku do osi sznura.

Czasem do powit€rnchni

^są

przylepione cale

^skręc·one

sznury. Sznury

^za~

kreślają drogę meandryczną;

meandry

' ^{są wąskie}

i

ścieśnione

jak u Hel- minthoida, ale .nie tak sUnie

' wydłużone. Wysokość

meandrów wynosi

około

2 cm,

szerokość około

1 cm.

P()Biada.ne okazy

są zupełnie

zgodne z rycinami Azpeitii (1933, str. 48, tabl. IV, fig. 11, tabl. XIII, fig. 24 A), jak

^również

z

^ryciną

Llareny (1954, tabl. XLV,. fig. 1) ..

^Różnicę

stanowi tylko to,

^że

w posiadanym materiale stosunkowo

^często

widzi

^się

cale

^skręty.

Występuje niE~byt często

w waorstwach beloweskich.

20. Helicoraphe

(n. f.) Ta·bl. II, fig. 3

Sznur o

^średnicy

mniejszej

^od

0,5 mm,

skręcony sprężynowo

t.<tk

^ściś1e,

że

na dolnej poWierzchni

^ła,wicy

tworzy

^ślad

p:>przecznie

żetbrowany~

Zwinięcie g,prężynowe

jest tak

ścisłe, że

na 1 cm

^długości

przypada 15

^skr~

tów, podczas gdy u Helieolithus na 1 cm przypada nie

więcej niż

5 skl'lf- tów. Sznur biegnie w

płaszczyźnie

warstwy po drodze

,

nieznacznie i nie;"

regularnie

^wygiętej, bez

jaJdejkolwiek tendencji do opisywania meandrów.

Cd formy przedstawionej u Fuchsa, (1895, str. 38, fig. 7)

^{różni się}

braki,em

wewnętrznej

<JSi. Okaz Ftichsa przedstawia

^śrubowe

a nie

sprężynowe skręcenie.

Wskutek

sprężynowego skręcenia

poprzeczne

"żeberka"

usta-:- wiane

są ukośnie.

Pod tym

względem zbliża się

do Taenidium H eer (1876), które sklada

^się

z osobnych "komór" i nie jest

formą skręconą.

U opisywa;..

nej formy nie

zaooacza·ją się też rozgaJęzienia .

charakterystyczne dla

Taenidium. .

Wypełnienie śladu

nie

^{różni się}

w widoczny sposób od

materiału ławicy,

na której powierz.chni

ślad występujoe.

Jest to rzadka forma

występująca

na powierzchni dolnej bardzo cien-

koławicowych

piaskowców wal rstw beloweskich. .

21. Beloraphe { iielicolithus) fabregae (A

z p

e

i t i a) Tab!.

n,

fig. S

Sznur ułożony w . zygzak, szczyty zygzaku .zgrubiał,e, ale na końcach zaostrzone.

^Grubość

sznurów

^między

szczytami wynosi

^~

mm, na szczytach jest podwój.na lub naoW,et potrójna,.

^Wysokość

zygzaków wynosi 1 cm, roz-

stępy tyleż

samo. Ten stosunek, zaznacza

^się

u wszystkich okazów. Ma,,:"

teriał wypełniający ślad

nie

^{różni się}

od

sąsiedniego

piaskowca, niemniej odnosi

się wrażenie, że

jest to

koprolitowewypełnienie,

gdyz s:znury

^mają

tendencję

do oddzielania

^się

od

^skały.

886

F-o'rma, omawiana okazuje

:zupełne podobieństwo

do Helieolithus fabre- gae A z p e i t La

.. (1933, p. 52, taliI. III), hi€mrliej,

nle 'Ulega

wątpliwooci, że

jest to forma z zakresu Belorq,phe Fuchsa, która

10

nazwa jako starsza ma prawo

pierwszeństwa. Sądzę, że odrębność

,,ga, tunkowa," fOTIIly Azpeitii

llloże być

jednak utrzymana.

, ^'Form~

Fuchsa jest

'

mniej

,' na ^śzczYtach

igru-

~iała,

a

" zakończenia

bardziej 'mostrzone, tak jak

' u

,Cylindrites zickzack H _{e e}

r

(1876,tabl. LXVIII, fig. 10).

Mielibyśmy

zatem dwa

,,gatuJnki~ł

}3eloraphe: B. zickzack (Re er)

i B.

fabregae (A.z pe

i t i

a). Niektóre Beloraphe ka,rpackie

odpowiadają

bardziej pierwsZemu gatuIlikowi.

Beloraphe fabregae '

występuje

w warstwach beloweskich, w piaskow-

~ch

typ\! hieroglifowego margli

^ląckich O.I">a(z

w warstwach

hieroglifowych~

~, ,'22~ '

Hercorophe' apPendiculata

(He e' r)' .

" , (==

Helminthoida appendiculata ' H

ere r) .

Tab!.

, n,

fig. 4

Na egzemplarzach' katpackich sznury

^są

cienkie (nmiej

ód

1 mm), od-

stępy między

rozwidJeniami

^wynoszą

3-:-4 cm. W s:znuraCh obserwuje

^się

zazwyczaj pewne wzbogacenie w

'

gruqsze ' ziarno i muskowH w stosunku do uziarnieItia dolnej poWi,e.rzehni lawie piaSkowców, na których

wystę-

pują. ,' " "

, ': Forma

,ta nie

^jęs,t

tak , kompletnie

^rozwinięta" jak

na

. rycinie" ,Heera '

(1876, tab!. LXVI, fig. la),

^obecność

jej

jednak-ow9Ż łatwo zauwali:yć dzięki śladom

w

^kształcie

litery

V

opatrionoeoju

^dołu:

Qgon:kieIll,

^{,jeśli, Są}

od' po- wiednio do siebie zwrócone. Niektóre

zakończenia są óPa,t~one maly~

wzgórkiem,

będącym

zapewne

wypełn,ieniem

otworu

·

w

,

ile"

^,Z'

którego

';zwierzę wychodziło j żerowa1ona

granicy il-piasek,

często

zdaje

się

btpuszcza'jąc powierzchnię graniczną

i

^{wchodz~ to}

w

' ^ił,

to

^'iN

piasek.

' , U

niektórych okazów sznUry

są płaskie

i

' zlewają Się

z

powierz.chnią

piaskowca, u innych

są wyraźniej

od powierzchni

^Qdgr~kzone,

i

^tworzą

przylepione do powierzchni

wałeczki, ,choć

nigdy

^,n-iesą

od.

.

poWierzchn

,

i

~oddzielone. . " " . , ' ' '.' " ,' "

Znane autorowi okazy karpackie

są bl~żsZie

rycinie Heera

n.iżĄzpeitii

(1933), a to

^dzięki

temu,

^że

sznury

^są

cienkie, .a ogonki na

^złączach

^krótkie..

WY<iaje

^{się, że}

nazwa "rodzajowa"

^użyta

przez

^Heęra·

jes't

dziś

nie- aktualna,

gdyż przyjęło Się używać

nazwy Helminthoida _lulb

H~lminthoią~§

dlafo.rm {)

,

meandrach "wymusz Qnych" ,

z.dużą ,ampli~udą; 'a,

ni.ewielkimi

6dstępami (II;

crassa, _H. labyrinthica). , , : , ' . " " " , " "

Na tych samych po,wierzchniach inne bióglify nie

towarzySzą "zazwy-

cza1 tej formie, czasem tylko razem z

nią występują

drolbne Cosmoraphe

i

Spiroraphe. ' ', . ' .' ' . , " , . ,,' ,"; '< ,:

^,!'

Forma ta znana

jest

autorowi wrozpoznawa1nym wyksztaG:ceniu z warstw

istebniańskich (cienk-ołaWicOwe

piaskowce w

łupkach), łupków

pstrYch (Piaskowce

C1elnkołaWicowe) i

wa,rstw"below,as1tk:.h. ^'W 'warstWach beloweskich typowych wydaje

się

nie

być częsta,itlatomiaSt

w ciemnej

'

odmianie tych warstw

rozwiniętej

w

^Kłodnem

nad Dunajcem

^występuję

bardzo

lićznie. Być może, że

jest to forma

częsts:zaw

ciemnych

:facj.acl1~

. :?'~,~IlG801Qgi! :Up.l\Vmm~tu Jag1ell<$k1ego;

Karpa.cka Stacja Terenowa l. G. '

Nadesłano dnia 18 marca 1961 r., _, -_\,' ..... '" ;": ^.. :).:.,."

Proble.IllaltYkiz fliszU Karpat ^polskIich

887

'. ~. -.n

l".,.,: _.:. "

AZPEITIA F. (1933)' - DaUJispare

ei

estudio paleOntol~oo "der flyisch de ^la Costa Cantabrica y de algtmos 06'tr0s puntOs de'

EsPaJna:

BoI. Inst.. Grol. Miłl~

Esp., 53, p. ^1~5. Madrid. '

FISCHER-OOSTER C. (1858) - Die fossilen Fucoiden der Schweizer Alpan. Bem.

FUCHS T. (1895) - Studien ueber die Fucoiden und HieroglYiphen. Denksehr. Akad Wiss. Wien, Małh.-Nat. Kl.,. 62, p. 369-448. Wian.

HEER O. (187fi) - Die vorweltliche 'Flora der Schweiz. Zurich.

LESSERTISSEUR J. (1005) - Traces fossiles d'aotivite ammale et leur Slig,nificaJtion paleobiologique. Mam. Soc. geol. Fmnce, N. S., ot),r 74, p.15Q. })aris.

LLARENA J. G. de (1964) - Observaciones geologicas eb.cl' f1ysch'''cretaciĆ&-nu;.

mulitico, c;le Guipuzcoa. I., :Monogr. Lnst. "Lucas:Mallada". In,vest. Geol.,

nr

13.Madtid '

SElLACHER A. (1958) - Zur OOkologischeln ChatalkterlstLk' von Flysch und Molasse.

, Ecl. geol. Helv., 51, .nr 3, p. 1000-1 ()7'8. Basel.

BACCOEBJ'I"I H. B. (1932) - O HeKOTophIX npH3HaKax n03BOJImo~ OT.lIJI'IJolT&

OnpoKHHYTOe nOJI01KeHHe " tPJIHmeBhIx 06pa30Bamrlt OT HOpHaJIbHoro.

, Tp.,reOJI. J'lHCT. AKa.tt. HaYK CCCP, ,2, ,CTP. 4'1--64. MQCKBa.

," • -, .. ', ' . t. ' '. .: • ,r ~t \." -. ",

Mapmi:a"KCtmKKEBH"I

OImKOTOPLIx IIPOBJlEMATH'JECKHxOC'l'ATKAX H3 tlJJIJDIIA DOJILCKHX KAPDAT

(ąaCTb II) Pe3IOHe

Bo, BTOpotł ąaCTH, pa6OT&I OnHCaHbI cJIe.u;yro~e 4!oPJ4&I:

15. Megagrctpton'

n.

^f. TOJICTbIe, nOąTH npJD\!&Ie ' WHYPl>I, pa3BeTBJImo~ecJI

c

peryJI8pHbIJ4H npoHe1KYTKaMH H 06pa3yIO~e npma:oyro~bHYIO" CeTKY , C60JIbmHJ4H H'ie:tłxRJ4H (6eJIOBeCKHe CJIOH - 30I:{eH). ' "

, 16. Acanthoraphe

n.

f. TOHKHe maypbI, BbIOIqHeCH ~ H3~6aIDf, c KOPOT":

IDmH 60KOBbIMH BeTO'lKaMH B tPopMe mHnOB (I:{ermmCKHe~B~m8KH - HHtPPasa':

;1lawKHH).' - " "

',17. Palaeochorda submontana (A z p e i t i a) Cylindrites submontanu8

(A

zp ^e i t i a). !IDryPbI HeperyJIHPHO H30rHYTbIe,

pa3BerBJI~II:{HeCH M

o6p3.3yrori:{He HeperYJIHpHYK> CeTR;Y (6eJIOBeCKHe, HepOrJIHcPoBbIe ~JIÓH "":'30qeH, MeHee THnH'I":, HbIe B HCTe6HffiiCKHX H ro,qyJIbCKHX CJIOS:X - Bep~ Men). ,, : ' 18. Halymęnitęs oraviensis n. ^f. OTJIH'laerC8 ^OT H. s1.d~lum.bricóides A z p e ⁱ t la 'łeTKotł pe3b6oH CocTOmI:{e:tł' H3 KOCO ~lI:{mc pe6p~m,e~" «($eJIOBeCKHe ',CJIOH , -

30I:{eH). ' , -

, 1,9." Heltcolithus sampelayO'i. Ą z p ej ti ^a. cl>opMaenepBbIe,OTMeąeHa B KapnaT- CKO~ chJIHm~ (6eJIOBeCKe CJrOH - 9oriE!H)~

, " '." "" ,, ,

888

^Marian Ksią~kiewtcz

20. HeHcoTaphe n. f. TOHEJdt ^IDBYP CIlHpaJIbHO CKPY'leHBbIA (6eJIOBeCKHe

enOM - ^{30Il;eH). ..}

21. BeloTaphe fabTegae (A

z

p e i t i a).H:3Y'leimaR H3 JIOHIl;KUX MepreneA -

30Il;eH.

22. HeTcoTaphe appendiculata (H e er). BnepBbIe ODHCaHa H3KapnaT. TIpe):t:-

JIaraeTCRMCKJUO'łJ~T~ 3Ty <POPMY H3 npe):teJIOB Helmłnthoida H e e

r, a

npHcoeWfIDlT&

ee ^K pO,lU' HeTcoTaphe F u c b

s.

Marian KSIĄZKIEWICZ

ON SOl\m PROBLEMA'i'IC ORGANIC TBACES FROM TBE FLYSCB OF TBE POLISB CARPATBIANS

(Part II·) Summary

15. MegagTapton n.f. (plate I, fig. 1 - 2). Trails ^up to 3 cm. thick, 2 mm. high, often straight or feebly curved, branch in fairly regular intervals, forming a nearly right angle. Some ol the branching trails end abruptly, with the termInation sl!ghtly enlarged and tubiform. The presence of free tubes stuck to the surface illldlcates that the trails lM'e a coprolithic fiIling of tunnels made by an organism burrowing at the clay-sand interface. The filling does not show, however, any difference in composition with the sandstone. The trails occur on the lowersurface ofthin-bedded sandstones.

This graphoglyptic form is ⁱⁿ some way related to DesmogTaptcm Fuchs, whlch a180 ramifIes at rIght angle. The network formed by the trail in question is rectan- gular but the rectangles are. never closed. It occurs in assoclatioo with smali a'nd poorly developed BeloTaphe and. Palaeodictyum.

Not very frequent in the Beloveza beds (Lower and Middle Eocene).

16. AcanthoTaphe n.f. (Plate I, fig. 4). Thin traU ^(l mm.) willlds in faidy regular

buł Lilterrupted curves which are meander-like but of a very smalI amplItude. Short lateral thorn-like branches ramify ^(JIIl both si des of the main trail, usually on the convex side of the windings. The fllling material Is sllghtly coarser than in the bed on the lower surface of which it OCCU'l'S. Fairly frequent on the lower surface of

$andy limestones of the Cieszyn (Teschen) limestone complex (Infravalanginian).

17. PalaeochoTda submcmtana (A z p e i t i a 1933) = CylindTites sUbmontanuB A z p e i t l a 1933, Pl. X, fig. 21 B, p. 44. <Plate I, fig. 3). Trails OCi!urring on the lower surface,: irregularly winding, sometimes straight, occasionally forming irregu- lar mea,nders.· They branch at short ilITegular intervals, lateral branches often thin' out and disappear, but on the other hand they joln with one another, forming an' irregullM' network. The filling of the tralIs does nOot differ appreciaJbly from the lIurrounding rock. Possibly this is .nOot a coprOolithic filling, but a sediment-filled burrow at the clay-sand junctiOon.

t Comp. Kwartalriik Geologiczny (Quart~lyJOournal ~. GeOlogy), Vol. IV, nr 3,

p.

735, 1960.

Streszczenie

889

The deScribed form is' va:y simi1ar to. the f(llrm (lf Azpeitia. It is proposed here to include this fGrm intG the "icooO&:mus" Palaeochorda M c C G y, and to limit the name C1lZindrites to. actual cylindrieal fGrms, with' Cylindrites convolutus 'F i s c h er -b G S t e r as the type. The unnamed trail figured by Seilacher (1958, p. 1069, fig .. 19) seemstG be very cl<l6e to the discussed form.

This fGrm is very frequent in the Beloveza beds Gf the Western Polish Carpath ..

ians. It alw OCcurs but in less typical and often underdeveloped forms in the Hiero- glyph1c beds (Middle Eocene), and lin the Inoceramian and ^Gaduła beds (Upper

Creiaceous). . .

18. Hal1lmenites oraviensis n.f. (Plate II, fig. 1). Thlck (up to. 1,5 cm.) tubes, eillptieal in cross-sediOiIl, occur 0IIl the lower surfaces Gf sands·tones, but alSG enter the bed, and occasionally reacll the tOip. The tube i5 straight Gn long dlstances, only very ra.rely i,t slightly bends i·n the pIane ofthe surface. Branching is very Ira.rely seen, the branching angle fairly la.rge. The tub e is aecompa,nied by narrow, deep furr(lws on either side. The lower sdde Gf the tube is ornamented with oblique Il"iblets which terminate in the ax.ial region Gf the tube, ^Ol' cross each other ther~

or join one with anothelr producing an i['l'egulał' criss-cross pattem. The riblets are slightly wavy, with shaIrP crests. The top surface Gf the tubes is usually well welded with the sandstone, but if the tube can be detached, the relief of the upper surface resembles that Gf the lower surface; but it is, hGwever, much less distinct.

The nearest form 1s Hal1lmenites sublumbricoides A z p e i t i a (1933, Plate XVIII, fig. 32, p. 56), which exhibits much less distinct arui nGt of the "pig-tail"

type ornamentation. The trai1 descri·bed as ex aff. Gyrochorte in part lofthis pape'r (1960, p. 747), mayaIso. be related, but its furrGws, corresponrung with riblets of the discussed form, a1'e much straighter and moce regulary a'l'l'anged. There 1s no. irregular network in the axla! region o.f the trail either.

Frequent in the BelGveza beds (LGwer and Middle Eocene), espoolally ⁱⁿ Orava (Westem PGlish Carpathians).

19. Helicolithus sampela1loi A z p e l t i a 1933. (Plate II, fig. 2). Trails identical wirth figures Gf Azpei,tia and Llarena (1954) occur not very frequently Ii.n the Belo- veza beds (Lower and Middle Eocene).

20. Helicoraphe n.f. (Plate II, fig. 3). This 1s a tWn trail (less than 0.5 mm.), spi'l'ally twisted like a spring twisted around a hocri.zontal axis. The trail Hes in the pla.ne of the Iowelr sudace and only partly stands above the sudaee, therefore ^it looks like a transversally ribbed tran. Because of the twist the rlblets are Gblique.

The twisting is very tight: ^:in 1 cm. Gf the trail there are 15 turnings, while in Helt- coltthus, simi!arly but 'much mOlre loosely twisted, only 5. The trace slightly curved, does nGt follow a meanderi.ng path as the case 1s with Helicoltthus. From the form figured by Fuchs (1895, fig. 7) it differs by the lack Gf a central axis, a'nd therefore :Lt is comparable' to. a spring, and not to a screw. There is an apparent resemblance to Taenidium H e e r, which however is to be cGmpoeed of separate cells. No manching has been detected in the described focm.

Althoug!l there is no difference In the materia! Gf the trai'l and the stm'TGunding sandstone, the trai! ls in all probability a oopi'olithic filling.

It Is ra'l'e in the Beloveza beds.

21. Beloraphe fabregae (A z p e i t i. a)

=

Helieolithus fabregae A z p e ⁱ t i a.

(PIate II, fig. 5). Trails idenUcal with Helieolithus fabregae of Azpeitla. This form

iDO doubt belongs to the "ichnogenus" Beloraphe F u c h s (1895), cf. S e i l a c h er 1958, p. 1068). It seems that the specific disti'1'lctlon may be malntai'1'led as the ap- pendices

ot

the zickzack meanders 8l'e substanclally thickened in comparison wi-th

890

^Marian Książkiew.lcz

the fcnn of Fuchs md with C1IlindriteBzickzack Heer.TwQ"species" maybethus disUnguished:. Beloraphe zickzack (H e e r) aJIld. Beloraphe labregae (A z p e i ^{t i} a) • . Both seem to be represe.nted in the carpathian ^materiał.

'rhls form 15 known from łhe Be1ov.eza. beds (r~), Hiero.gJ.yphic beds (Mid!ile Eocene), ^aJDd from the thin-bedded &andstooes !l!ntęrcalated. :in the ^Lącko marls {Middle. Eocene).

22 .. Hercoraphe appendiculata" CH e e r) = Helminthoida appendiculata He e r.

'(Plate II, fig. 4). It :is rproposed te.inc:lude the form of . Heer iJI).to Hercoraphe ol Fuchs, as the term Helminthoida 1s used for the trails with naaTOW and high meanders, .:withoutappendices, like H •. C1:aBBa'and Ho Zabyrinthica,·

This farm is freąuent in the carpathlans, ałthough appaTenJtly seldom perfectly developed. ^It occun in the Istebna. beds (thin-bedded sandstones in 8haly complexes) of Senoni~-Palaeocene age, ^md algo io the .Beloveza beds (Eocene) but mainly io'

.their daxk facies. In the Cąrpatbians tbis form ^~ms to be more a'bundant ^ilIl dark

deposits, possibly laid down ^in' moce reducing conditiOlIls. The :irnfilłing 18 olten obviously enriehed in coarse ^g,railIl .and miea.

~ .

TABLICA I

1-2.

Megagraptonn.f. Zubrzyca Górna. warstwy beloweskie (Be!oveza beds) 3. . Palcieochprda . submontana (A z p e ^{i t} i a):. . Lipnica Ma~a.· wąrstwy beloweskie

(Beloveza beds) . . '. . . .

4. Acanthoraphe Id. Golesz6w,.wapienle "Cieszyńskie (Teschen:liinestane)

Kwart. geol., nr 4, 1961 r. TABLICA I

2

Marian KSI4żKIEWICZ - O niektórych problematykach z fliszu Karpat polskich

TABLICA II

1. Halytnenites oravien,sis n. f. Lirpn,ica Małla, warstwy belo-wesk:ie (Belove2a beds) 2. Helicolithus sampelayoi A zpeitila. Liipl1'ica ^Mała, wrurstwy belo<weskie (Belo-

veza <beds) . .

3. Helicoraphe n. ^f. LipnLca Mała, wa.rstwy beloweskie (Beloveza beds)

4. Hercoraphe appendiculata (lI e er). KlodJne nad DtmaJjcem, warstwy beloweskie (Beloveza beds)

5. Beloraphe fabregae (A zpeHi'a). ZubTzyca Górna, margle ląckie (Lącko marls)

,,!,' .) .. :,

Kwart. geol., nr 4, 1961 r. TABLICA II

3

4

5

MlI4ian KSIĄŻKIEWICZ - O niektórych problematykach z fliszu Karpat polskich