Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę I, edukacja przyrodnicza
Temat: Ptaki zimą
Treści kształcenia:
1) w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:
b) zna sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku: odloty i przyloty ptaków, zapadanie w sen zimowy.
Dodatkowe:
Edukacja polonistyczna
1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:
a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują;
komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia.
b) w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania i odpowiada na pytania innych osób, dostosowuje ton głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno.
Zajęcia techniczne
1) w zakresie wychowania technicznego:
c) buduje z różnych przedmiotów dostępnych w otoczeniu.
Edukacja plastyczna
4) rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę, malarstwo, rzeźbę, grafikę; wypowiada się na ich temat.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Potrafi rozpoznać ptaki po ich wyglądzie i głosie,
● Wie, które ptaki odlatują na zimę i które pozostają w kraju,
● Wie, dlaczego ptaki odlatują,
● Wie, jak pomagać ptakom przetrwać zimę,
● Potrafi zrobić karmnik,
● Wie, czym jest odpowiedzialność za zadanie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Potrafi słuchać ze zrozumieniem,
● Wypowiada się na określony temat,
● Współpracuje w parze,
● Potrafi starannie wykonać zadanie,
● Potrafi pracować zgodnie z instrukcją.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny (komputer, tablica interaktywna, odtwarzacz multimedialny),
● Zasoby multimedialne: galeria zdjęć („Które ptaki zostają, a które odlatują na zimę?”), słuchowisko („Pomóżmy ptakom przetrwać zimę”), karta pracy („Kto potrafi lepiej pomóc ptakom?”),
● Kartki z bloku rysunkowego, dwie dla każdej pary,
● Klej, nożyczki dla każdego dziecka,
● Butelki po wodzie mineralnej z zakrętkami, litrowe i większe,
● Sznurek, patyczki około 30 cm długości, małe gwoździki, młotek,
● Kawałki słoninki, ziarenka zboża, kaszy, ryżu lub okruchy chleba,
● Reprodukcja obrazu „Sejm bociani” Władysława Maleckiego1.
Metody nauczania:
● Podająca: pogadanka,
● Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna, „burza mózgów”,
● Praktyczne: pokaz, metoda projektów.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Grupowa (w parach).
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci i zadaje im następujące pytania:
● Czy wiecie, jak ptaki przygotowują się do przetrwania zimy?
● Dlaczego ptaki odlatują na zimę?
● Jak sądzicie, skąd ptaki wiedzą, że już pora odlotów do ciepłych krajów?
● Skąd wiedzą, w którym kierunku trzeba lecieć?
● Czy ptaki lecą w pojedynkę?
● Czy ktoś widział klucz żurawi, odlatujących lub przylatujących? Jak wyglądał?
● Czy wszystkie ptaki odlatują? Dlaczego niektóre zostają?
W razie konieczności podpowiada dzieciom, a następnie pokazuje im obraz przedstawiający przygotowywanie się bocianów do odlotu – „Sejm bociani” Maleckiego. Prosi dzieci o opisanie tego, co widzą na reprodukcji.
Etap realizacji
Nauczyciel rozdaje uczniom fotografie z zasobu multimedialnego – na każdą ławkę jeden zestaw. Dzieci czytają podpisy pod zdjęciami i mówią, które ptaki pozostają w Polsce na
1 Oryginał obrazu znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie (http://www.imnk.pl/). Reprodukcję można znaleźć np. na stronach Wikimedii.
zimę, które odlatują, a które przylatują z północy. Zastanawiają się, dlaczego przylatują właśnie do nas.
Nauczyciel poleca:
1. Potnijcie kartę z ptakami na części.
2. Przygotujcie dwie kartki papieru i klej.
3. Na jednej kartce ułóżcie ptaki odlatujące, a na drugiej pozostające z nami na zimę (w tym przylatujące do nas z północy na czas zimy).
4. Nadajcie powstałym planszom tytuły.
Następnie prowadzący zajęcia dzieli tablicę na dwie części. Uczniowie przypinają przygotowane przed chwilą plansze: z jednej strony przedstawiające ptaki odlatujące, a z drugiej pozostające.
Nauczyciel eksponuje teraz wybrane z zestawu fotografii zdjęcie, na tablicy interaktywnej lub w komputerze, ewentualnie daje każdej parze wydrukowane zdjęcie. Poleca, żeby dzieci wymyśliły historyjkę lub rymowankę o tym, co czuje ptak i o co może prosić ludzi. Pary prezentują swoje prace. Nauczyciel zachęca, żeby w prezentacji uczestniczyły obydwie osoby. Po wykonaniu zadania prowadzący zajęcia pyta, jak można pomóc ptakom przetrwać zimę. Doprowadza do „burzy mózgów”, podczas której uczniowie podają różne rozwiązania.
Nauczyciel zapisuje je na tablicy (nie krytykuje i nie ocenia), a następnie odtwarza nagranie dźwiękowe z zasobu multimedialnego. Rozdaje też dzieciom karty pracy.
Uczniowie odpowiadają na pytania na karcie, a następnie prowadzący zajęcia podsumowuje dobre i złe metody opieki, konfrontując wnioski płynące z karty pracy z pomysłami zapisanymi na tablicy.
W kolejnym zadaniu nauczyciel pokazuje dzieciom dwa proste karmniki dla ptaków, dla sikorek i wróbli. Poleca dzieciom wybrać, który chcą zbudować.
Dla sikorek
Materiały: kawałek sznurka, patyczek lub deseczka (około 30 cm), 2 gwoździki i młotek, kawałek słoninki.
Sposób wykonania:
1. Odmierz 3 cm od obu końców patyczka lub deseczki i zaznacz te miejsca flamastrem.
2. Wbij młotkiem w te miejsca gwoździki.
3. Na jednym gwoździku zawiąż sznurek i zrób z niego wieszak.
4. Na drugim gwoździu powieś słoninę.
Dla wróbelków
Materiały: butelka po wodzie mineralnej z zakrętką (litrowa lub większa) kawałek sznurka, kasza, ryż, okruszyny chleba.
Sposób wykonania:
1. W odległości 5 cm od dna butelki wytnij otwór takiej wielkości, żeby zmieściła się twoja pięść.
2. Zawiąż mocno sznurek na szyjce butelki. Pamiętaj, żeby butelka była zakręcona – nie zamoknie jedzenie, gdy będzie padało, i sznurek będzie miał oparcie.
3. Na dno butelki wsyp ziarenka.
Jeśli uczniowie potrafią czytać, zadania mogą być wydrukowane. Jeśli nie czytają, to nauczyciel najpierw pokazuje krok po kroku, jak wykonać karmniki, a później wspiera dzieci w wykonaniu zadania i czuwa nad bezpieczeństwem (wycinanie otworu w butelce, wbijanie gwoździ).
Etap końcowy
Prezentacja karmników, rozwieszenie ich na podwórku szkolnym lub np. na zewnętrznym parapecie w klasie. Ważne, by nauczyciel doprowadził do przyjęcia przez uczniów zobowiązania, że te „ptasie stołówki” będą zawsze pełne – dzieci uczą się w ten sposób odpowiedzialności za dane słowo. Opcją jest też pozostawienie na podwórku jednego karmnika i ustalenie dyżurów w trosce o jego zapełnienie – pozostałe karmniki dzieci mogą zabrać do domu.
Dodatkowo:
Uczniowie zdolni/chętni mogą nauczyć się (na lekcji lub w domu) krótkiej rymowanki pt.
„Prośba wróbelka”2 Puk ! Puk! Puk!
– Kto tam?
– To ja, wróbelek!
– Daj mi chleba choć okruszek, bo mam pusty brzuszek.
Jeśli zadbasz o stołówkę moją, to odpłacę się wiosną
melodią radosną.
Inne zadanie dla uczniów: nauczyciel poleca im dbanie o karmniki i obserwację, co się w nich dzieje, sporządzanie notatek i zdjęć, a następnie przygotowanie plakatu o gościach odwiedzających „ptasią stołówkę”.
Zaproponowany scenariusz powinien być wiodący w zintegrowanym projekcie edukacyjnym, ponieważ jego realizacja może spowodować, że uczniowie postawią pytania, na które nauczyciel nie będzie umiał udzielić natychmiastowej odpowiedzi. Brak odpowiedzi może zabić w dziecku ciekawość świata, dlatego nauczyciel powinien w takiej sytuacji zapisać wszystkie pytania i zaplanować kolejne zajęcia, na których zaspokoi ciekawość dzieci. Mogą to być pytania typu: „Którędy bociany lecą do Afryki?”, „Ile kilometrów pokonują w ciągu dnia?”, „W jaki sposób odpoczywają?”.
Do scenariusza można włączyć wprowadzenie nowej litery (w tym scenariuszu np. litery p, jak ptak) lub monografię dowolnej liczby – ptaki w roli liczmanów.
Wykorzystując proponowany scenariusz, nauczyciel może zaobserwować:
● Jaka jest wrażliwość dziecka na potrzeby innych istot żywych,
● Czy dziecko potrafi ułożyć i opowiedzieć krótką historyjkę na podstawie obrazka,
● Czy potrafi wykonać prosty przedmiot według wzoru lub instrukcji,
● Czy rozumie potrzebę opieki nad ptakami,
● Czy potrafi czytać krótkie, proste zdania.
2 Tekst własny autora scenariusza zajęć.
Słowa kluczowe:
ptaki zimą, karmniki dla ptaków, fotografie ptaków, głosy ptaków zimujących w Polsce, wróble, sikorki
