1. Świat Gustawa Morcinka
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Uczeń:
• zna elementy świata przedstawionego,
• rozumie wpływ środowiska, w jakim wychował się autor na jego dorobek literacki,
• rozumie pojęcie gwary.
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi szukać podanych informacji w tekście,
• potrafi rozpoznawać różne gwary,
• rozwija sprawność umysłową, kreatywność, przełamuje opory przed przedstawieniem własnych pomysłów,
• potrafi wcielać się w rolę.
b. 2. Metoda i forma pracy
Praca indywidualna, zajęcia praktyczne, symulacja.
c. 3. Środki dydaktyczne
Informacje o życiu i twórczości pisarza Polecenia dla grup
Przykłady gwar
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć.
ii. b) Faza realizacyjna
1. Uczniowie dostają kserokopie z informacjami o życiu i twórczości Gustawa Morcinka, podkreśla w nich te informacje, które według niech wpłynęły na tematykę zawartą w noweli
„Lysek z pokładu Idy” (załącznik 1).
2. Następnie uczniowie oglądają „Słownik gwary uczniowskiej”, nauczyciel się pyta, dlaczego właśnie ten słownik przeglądają, co ma on wspólnego z analizowaną lekturą. Wprowadza następnie termin „gwara”. Gwara, czyli charakterystyczny język dla danego regionu, zawodu, środowiska.
3. Uczniowie zostają podzieleni na 5 grup, nauczyciel rozdaje polecenia do pracy w grupie.
Zostają wybrani sprawozdawcy, sekretarze, liderzy, lektorzy. Uczniowie na podstawie tekstów będą odgadywać typ gwary. Następnie prace uczniów są odczytane i omówione zaś wnioski zapisane do zeszytu. Nauczyciel pyta się, jakie trudności mieli uczniowie w zrozumieniu tekstu? (załącznik2).
4. Uczniowie wymieniają, który teks jest podobny w swym brzmieniu do języka z jakim mamy do czynienia w lekturze „Łyska z pokładu Idy”?
iii. c) Faza podsumowująca
1. Uczniowie wcielają się w postać Gustawa Morcinka i próbują przy pomocy gwary śląskiej powiedzieć kilka słów o sobie.
e. 5. Bibliografia
1. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, SFS, Kielce 2000.
2. Gwara góralska w: www.tatromaniak.fr.pl/index.php 3. Gwara śląska w: www.ewkaa.za.pl/gwara.html
4. Gwara wiejska w: Kowalikowa J., Żydek – Bednarczuk u., Barwy epok. Nauka o języku (klasa druga ), WSiP, Warszawa 2003.
5. Januszewski T., Słownik pisarzy i lektur dla szkół podstawowych, Delta W – Z, Warszawa 2003.
6. Słownik gwary uczniowskiej, PWN, Warszawa 2000.
f. 6. Załączniki
g. a) Karta pracy ucznia
załącznik 1.
Gustaw Morcinek (urodzony 25 sierpnia 1891 w Karwinie, Śląsk Cieszyński zmarł 20 grudnia 1963 w Krakowie), pisarz związany ze Śląskiem, nauczyciel, działacz publicystyczny i poseł na Sejm.
Urodził się w ubogiej rodzinie wozaka Józefa Morcinka. Był najmłodszym z rodzeństwa. Pracę w kopalni zaczął w wieku 16 lat. W porównaniu z rówieśnikami było to późno. Gdy miał 19 lat, górnicy zebrali pieniądze na jego edukację i wysłali go do seminarium w Białej. W latach 1939 1945 był więziony w hitlerowskich obozach koncentracyjnych m.in. w Dachau. Swoją popularność jako pisarz zawdzięcza utworom poświęconym tematyce górniczej. W ten sposób pragnął spłacić zaciągnięty przed laty dług wobec przyjaciół. W utworach łączył autentyzm obserwacji z liryzmem i humorem. W jego książkach nie znajdziecie rozczulania się nad trudem i ciężką dolą, ale znajdziecie rzetelne, twarde opisy ciężkiej pracy ludzi.
załącznik 2.
Dyć to nie prec. Na odwiecerz dońdziecie do sałasa. Bier sie chłopce prosto perciom ku Cornemu Stawu. Obeńdzies go od lewej strony. Hań jest chodnicek. Wywiedzie cie w turnie ku takiemu malućkiemu plosu. Od tego plosa nie bier sie na lewo, ba prosto źlebem ku górze. Widzi sie styrbno, ale przeńdziecie. Ino pod samym wierchem jest je skałka, to jom przeńdzies lewom stronom. Ze siodła dołu przestrono upłazem, a pote za owcymi perciami nad Wielgi Staw. Przy kolebie bedziecie we trzy kwatery.
Siemanderko:)Mam na imię Monika... jestem bardzo crazy wystrzałowa girl. Cześć !!! Ale nudy....
gorąco.... duszno.... Dla mnie life zaczyna sie dopiero wieczorkiem.... Spotykam się z moimi kofanymi ziomkami, gramy w siatkówe, jeździmy na bikach, chodzimy na meczyki, prowadzimy konwersacje na PKP in da Pisarzowa ;););) i dajemy czadu na ogniskach :))
W Africe miyszko Bambo, Murzinek, Blank czorny, mały lokaty synek.
Czorno mo matka, łojca czornego,Ujka i ciotka, dziadka i ... kożdego.
Mo piykno chałpa - by ją zbudować trza mieć patyki, deski i trowa.
Bo przeca lepszyj chałpy nie trzeba Jak sie rok caly hyc leje z nieba.
Bestoż to nagie są Afrykony I mało kery je łobleczony.
Bestoż fest dużo se uszporują Bo czopek, mantli...nic niy kupują.
Następny kwadrans upłynął pod znakiem optycznej przewagi studentów nad prowadzącymi, którzy w zielonych koszulkach stali się kompletnie niewidoczni na murawie.
Konsekwencją słabszej postawy doświadczonych górników w tym okresie gry był wywalczony przez studentów rzut karny. Kiedy gra się wyrównała i wydawało się, że pierwsza połowa zakończy się remisem, inicjatywę przejęły "stare strzechy".
Najważniejszy we wsi był nauczyciel i fojt. Byli najbardzij widziani. Jak nauczyciel szeł przez wieś to wszyscy mu rynki całowali. Lupczyk – bogaty nauczyciel – był gruby, piyknie obleczony. Chowoł krowa, mioł służonco. Fojt mioł cało wieś pod sobom. Jak szeł do kościoła, to kurzył cigara. Bele kto ni mog być fojtym. A jak sie od fojta dziołcha wydowała abo synek żyniył, to cało wieś dowała mu poczta: masło, pultiki, mlyko. Fojt był widziany, a teroz fojt to bele kto.
i.
ii. b) Zadanie domowe
Wypisze z tekstu lektury 4 zdania będą Ce przykładem gwary górniczej.
h. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
i. 8. Uwagi do scenariusza
brak
