„Język polski w Gimnazjum” R. IV nr 3 Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP Kielce 2003 Krystyna Bednarczyk
Lublin
Temat - Kulturowe i historyczne związki Polski z Francją
Scenariusz dwugodzinnych zajęć z edukacji europejskiej.
Cel główny:
– ukazanie historycznych i kulturowych związków Polski i Francji.
Cele operacyjne:
Uczeń:
– potrafi wybrać i uporządkować podstawowe informacje na temat geografii
Polski i Francji oraz na temat najważniejszych wydarzeń historycznych łączących obydwa kraje;
– rozpoznaje i nazywa najważniejsze zabytki architektury francuskiej a także charakterystyczne elementy kultury tego kraju;
– dostrzega bogate związki historyczne, kulturowe i literackie występujące między Francją a Polską;
– kreuje fikcyjne postacie;
– wie, jak znaleźć w różnych źródłach informacje na temat wybranych elementów kultury francuskiej oraz na temat znaczenia Francji w Unii Europejskiej, a także umie je uporządkować;
– kształtuje i umacnia swój szacunek dla tradycji i kultury innych państw przy jednoczesnym podkreśleniu znaczenia własnej tradycji i kultury.
Metody pracy:
– podające (rozmowa nauczająca, elementy wykładu, opowiadanie);
– aktywizujące (inscenizacje, drama, rozprawa sądowa, polemika, stylizacja na lekcję muzealną).
Formy pracy:
– zespołowa, indywidualna, grupowa.
Czas trwania zajęć:
– 90 minut.
Środki dydaktyczne:
– mapa polityczna Europy i mapa fizyczna Francji;
– magnetofon i kaseta z nagraniami „Poloneza As-dur” F. Chopina i kankana J. Offenbacha;
– kserokopie tekstów literackich (polemika poetycka A. Mickiewicza z J. Słowackim, fragment Pana Tadeusza autorstwa J. Słowackiego, arkusze z krzyżówką);
– własne egzemplarze Pana Tadeusza A. Mickiewicza,
– albumy zawierające fotografie zabytków francuskich oraz reprodukcje znanych obrazów polskiego i francuskiego malarstwa impresjonistycznego;
– zdjęcia, pocztówki, plakaty przedstawiające Francję;
– gazetki ścienne przedstawiające zabytki francuskie oraz obrazy impresjonistów francuskich i polskich;
– stroje do kankana, elementy ubioru Napoleona, Joanny d’Arc, Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza;
– flagi: polska i francuska oraz miniatura wieży Eiffla.
Uczniowie wcześniej przygotowywali się do zajęć, dzieląc się na zespoły i rozdzielając odpowiednio pracę, przy czym zespoły pracowały niezależnie od siebie.
Zajęcia realizowane były przy udziale nauczycieli języka polskiego, historii, sztuki i geografii.
Podział prac:
I zespół – wiadomości na temat geografii Francji i jej miejsca w Zjednoczonej Europie;
II zespół – sąd nad Joanną d’Arc;
III zespół – przygotowanie wiadomości na temat konstytucji Księstwa Warszawskiego, sporządzonej przez Napoleona;
IV zespół – informacje na temat przedstawicieli i cech charakterystycznych dla malarstwa impresjonistycznego zarówno francuskiego, jak i polskiego;
V zespół – układ taneczny do kankana;
VI zespół – „zwiedzanie” Paryża z przewodnikiem, rozmowa z kelnerem w rewii Moulin Rouge.
Tok lekcji:
I. Część wstępna
1. Uczeń podchodzi do tablicy i przytwierdza przygotowany wcześniej arkusz z nierozwiązaną krzyżówką (załącznik nr 1). Takie same arkusze uczniowie mają przed sobą na stolikach.
2. Druga osoba prezentuje pewne elementy architektury i kultury francuskiej, których nazwy stanowią rozwiązanie kolejnych haseł krzyżówki (wieża Eiffla, Wersal, bagietka, winnica);
uczniowie odgrywają też scenę sądu nad Joanną d’Arc (załącznik nr 2) i przedstawiają
opracowanie konstytucji Księstwa Warszawskiego, sporządzone przez Napoleona (załącznik nr 3), a jeden z uczniów pozoruje grę na fortepianie przy akompaniamencie muzyki Chopina – scenki te pozwalają odgadnąć pozostałe hasła krzyżówki (Joanna d’Arc, Napoleon, F. Chopin).
4. Uczniowie otrzymują rozwiązanie: Francja. Krótko wyjaśniają znane im związki dotyczące haseł krzyżówki z hasłem głównym.
5. Nauczyciel języka polskiego przedstawia uczniom cel lekcji i zapisuje temat na tablicy:
Kulturowe i historyczne związki Polski z Francją.
II. Część właściwa
1. Nauczyciel historii przedstawia uczniom w zwięzły sposób wydarzenia i postaci historyczne, świadczące o bogatych związkach Polski z Francją (Gall Anonim, Henryk Walezy, Napoleon), ze szczególnym uwzględnieniem epoki napoleońskiej i jej znaczenia w historii Polski i Europy.
2. Nauczyciel języka polskiego zwraca uwagę uczniów na funkcjonujące do dziś wyrażenia takie jak: sto dni będące synonimem krótkotrwałego zrywu, i Waterloo będące synonimem totalnej klęski. Mówi też o fascynacji w literaturze polskiej postacią Napoleona.
3. Uczniowie korzystając z przyniesionych przez siebie egzemplarzy Pana Tadeusza, odczytują początkowy fragment księgi XI Rok 1812.
4. Uczniowie dokonują interpretacji tekstu, w czym pomagają im pytania zadawane przez nauczyciela języka polskiego, który prosi ich o znalezienie fragmentów zawierających opisy wojsk napoleońskich oraz apoteozujących Napoleona, a także poleca im wyjaśnić, dlaczego rok 1812 był bardzo ważny dla Polski i Polaków.
5. Nauczyciel języka polskiego mówi o zafascynowaniu poematem Pan Tadeusz ze strony Juliusza Słowackiego i o jego próbie pisania dalszej części dzieła. Uczniowie czytają fragment napisany przez J. Słowackiego, zawierający opis przybycia Napoleona do Soplicowa.
6. Nauczyciel języka polskiego krótko charakteryzuje Wielką Emigrację, wymieniając
najważniejsze postaci (np. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin, Cyprian Norwid) oraz charakteryzuje działalność A. Mickiewicza we Francji, a także opowiada o wzajemnych stosunkach A. Mickiewicza i J. Słowackiego.
7. Uczniowie odgrywają scenkę, w której najpierw jedna z uczennic recytuje fragment Ody do młodości A. Mickiewicza po francusku, a następnie dwoje uczniów przedstawiają, przygotowany wcześniej przy pomocy nauczyciela języka polskiego, pojedynek literacki A. Mickiewicza i J.
Słowackiego, na który składają się fragmenty Wielkiej Improwizacji i Beniowskiego (załącznik nr 4).
8. Uczniowie na podstawie analizy rozdanych kserokopii z tekstem polemiki poetyckiej, wyciągają wnioski na temat relacji zachodzącej pomiędzy obydwoma wieszczami.
9. Nauczyciel języka polskiego mówi o znaczeniu Paryża dla Polaków w okresie zaborów, a następnie pyta uczniów o to, jak dziś oni postrzegają Francję i jej stolicę.
10. Nauczyciel historii (lub przygotowany przez niego uczeń) krótko charakteryzuje związki Polski z Francją w II połowie XIX wieku i w wieku XX.
Mówi o tym, że dobra znajomość wspólnej historii obydwu krajów sprzyja lepszemu zrozumieniu oraz budowaniu współczesnych związków między obydwoma narodami.
III. Część współczesna
1. Uczniowie inscenizują zwiedzanie współczesnego Paryża – dwie uczennice są turystkami, uczeń jest ich przewodnikiem po zabytkach stolicy Francji. Kolejno prezentowane są zdjęcia omawianych zabytków (m.in. Luwr, Wersal, £uk Triumfalny, Pola Elizejskie, Katedra Notre Dame, cmentarz Père Lachaise).
2. Uczennice, występujące w roli turystek, udają się na wystawę malarstwa impresjonistycznego, gdzie z udziałem całej klasy odbywa się lekcja muzealna.
Uczeń – kustosz muzeum opowiada o najważniejszych impresjonistach francuskich i ich wpływie na malarstwo światowe, w tym polskie.
3. Uczniowie otrzymują od kustosza materiały – reprodukcje najbardziej znanych dzieł impresjonistów z poleceniem samodzielnego uchwycenia cech charakterystycznych dla
malarstwa impresjonistycznego. Zapoznają się z tytułami wskazanych dzieł i z nazwiskami ich twórców (przedstawieni zostają najwybitniejsi impresjoniści francuscy i polscy np.: C. Monet, A.
Renoir, E. Degas, P, Cézanne, É. Manet, C. Pissarro, J. Pankiewicz, W. Podkowiński, A.
Gierymski).
4. Uczennice, występujące w roli turystek, udają się do Moulin Rouge. Zainscenizowana zostaje rozmowa z kelnerem na temat specjałów francuskiej kuchni oraz charakteru miejsca, w którym uczennice się znajdują.
5. Grupa uczennic wykonuje układ taneczny do kankana J. Offenbacha z operetki Orfeusz w piekle. W tym czasie „kelner” częstuje wszystkich uczestników lekcji francuskim żółtym serem.
IV. Podsumowanie
1. Nauczyciel poleca uczniom napisanie w domu wypracowania na temat: „Co Polska zawdzięcza Francji, a co Francja Polsce?”.
2. Dla chętnych zostaje przygotowane zadanie: Sporządź w punktach plan wycieczki po Paryżu.
Załącznik nr
W I E Ż A E I F F L A W E R S A L
B A G I E T K A W I N N I C A
C H O P I N
J O A N N A D' A R C N A P O L E O N
Załącznik nr 2
Sąd nad Joanną d’Arc
Adwokat: Wysoki Sądzie, wzywam na świadka główną oskarżoną.
Sędzia: Czy przysięga pani mówić prawdę i tylko prawdę?
Joanna: Tak, przysięgam.
Adwokat: Zanim zaczniemy, chciałbym oświadczyć, że moja klientka jest niewinna, ponieważ naprawdę działała w imię Boga.
Prokurator: Skąd pan może wiedzieć, w co lub w kogo ona wierzy? To rozpustnica! Bóg stworzył kobietę i mężczyznę na swoje podobieństwo, ale chciał przy tym zachować różnicę między nimi. A ona? Tylko udaje pobożność. Która 16-letnia dziewczyna stanęłaby na czele armaniaków?
Joanna: Czy mogę coś powiedzieć?
Sędzia: Tak.
Joanna: Ja już w wieku 13 lat miałam wizje i słyszałam głosy anielskie, które wzywały mnie do ratowania ojczyzny. To był mój obowiązek stanąć na czele oddziału!
Prokurator: Skąd możemy mieć pewność, że to były głosy Boże? To na pewno jakieś demony.
Ona jest opętana. To czarownica!
Adwokat: Sprzeciw! Wypraszam sobie takie traktowanie mojej klientki, a zarazem bohaterki narodowej.
Prokurator: Jeszcze śmie ją pan nazywać bohaterką?
Sędzia: Proszę o ciszę na sali. Może pan kontynuować.
Adwokat: To właśnie jej zawdzięczamy oswobodzenie Orleanu w 1429 roku i wielu innych miejscowości nad Loarą. Czy takie czyny zasługują na potępienie?
Prokurator: Oczywiście, że nie. Ale nie o to dziś chodzi. Ta kobieta nosi męskie odzienie i krótko ostrzyżone włosy!
Adwokat: Ona to zrobiła dla dobra swojej ojczyzny. Ta kobieta obudziła w żołnierzach patriotyzm. Udało jej się coś, czego nie był w stanie dokonać żaden mężczyzna.
Prokurator: Ja mam jeszcze jedno pytanie do oskarżonej. Czy oskarżona jest pewna swej wiary?
Joanna: Jak ma pan czelność pytać? Nigdy nie zaprę się mej wiary. Bo to Bogu zawdzięczam wszystkie zwycięstwa. Dzięki Niemu miałam siłę walczyć. Dodawał mi otuchy. Poza tym nie robiłam tego wszystkiego dla siebie. To dla was, dla ojczyzny. To był mój obowiązek.
Prokurator: Nie mam więcej pytań. Wszystko jest oczywiste. To pełna pychy czarownica, która nawet teraz próbuje nas omamić udawaną prostotą i bluźni bezkarnie przed obliczem tego
trybunału.
Adwokat: Wysoki Sądzie! Ławo przysięgłych! Mam nadzieję, że po prostu wydacie
sprawiedliwy wyrok. Ja sądzę tylko, że macie przed sobą osobę, która po śmierci może nawet zostać uznana za świętą. Niech prawda broni się sama! Zajrzyjcie w głąb waszych serc i wydajcie sprawiedliwy wyrok!
Mam nadzieję, że nie skrzywdzicie tej oto wieśniaczki z Domremy.
Sędzia: Czy Ława przysięgłych jest już gotowa?
Przewodniczący Ławy: Tak, Wysoki Sądzie!
Sędzia: Proszę wszystkich tu obecnych o powstanie.
Przewodniczący Ławy: W sprawie obecnej tu oskarżonej w 12 punktach m.in. o bluźnierczą pychę, czary i rozpustę, uznajemy ją winną wszystkich zarzucanych jej czynów i skazujemy ją na stracenie – spalenie żywcem na stosie. Kara zostanie wykonana 30 V 1431 roku na targu w Rouen. To wszystko, Wysoki Sądzie.
Sędzia. Dziękuje. Zamykam rozprawę. Wyprowadzić oskarżoną.
Załącznik nr 3
Napoleon: Czego żądacie? Przywróciłem wszak waszą ojczyznę do życia – jeszcze nie w dawnych granicach, ale na wszystko przyjdzie czas.
Posłowie: Najjaśniejszy Panie! Ale jakże tak bez króla, bez sejmu, bez blasku dawnych wolności? Panowie z Komisji Rządzącej nie spełniają woli narodu…
Napoleon: Ach, wy Polacy! Już pełno zatargów, gdy walka jeszcze nieskończona.
Posłowie: Ależ, Sire…
Napoleon: Zamilczcie, panowie. Gdzie jest mój sekretarz? Pisz pan!
„Tylża, 22 lipca Anno Domini 1807.
My, z Bożej łaski i przez Konstytucję, Cesarz Francuzów, Król Włoski, Protektor Konfederacji Reńskiej, niniejszym Księstwu Warszawskiemu nadajemy tę oto konstytucję:
Tytuł I Art. 1
Religia katolicko-apostolsko-rzymska jest religią stanu.
Art. 2
Wszystkie wyznania są wolne i publiczne.
Art. 3
Księstwo Warszawskie podzielone będzie na 6 diecezji; będzie 1 arcybiskupstwo i 5 biskupstw (…)”.
Załącznik nr 4
Rozmowa Mickiewicza ze Słowackim M: Ja Mistrz wyciągam dłonie!
Wyciągam aż w niebiosa i kładę me dłonie
Na gwiazdach jak na szklannych harmoniki kręgach.
Milijon tonów płynie; w tonów milijonie Każdy ton ja dobyłem, wiem o każdym tonie.
Ja czuję nieśmiertelność, nieśmiertelność tworzę, Cóż Ty większego mogłeś zrobić – Boże?
S: Ha! Ha! Mój wieszczu! Gdzież to wy idziecie?
Jaka wam świeci? gdzie? portowa wieża?
Lub w Sławiańszczyźnie bez echa toniecie, Lub na koronę potrójną Papieża
Piorunem myśli podniesione śmiecie Gnacie. – Znam wasze porty i wybrzeża!
Nie pójdę z wami waszą drogą kłamną – Pójdę gdzie indziej! – i Lud pójdzie za mną.
M: Depce was wszyscy poeci!
Wszyscy mędrce i proroki, Których wielbił świat szeroki!
Wznoszę się! Lecę! Tam na szczyt opoki!
Stąd ja przyszłości błędne obłoki Rozcinam moją źrenicą jak mieczem!
Cóż to? Jaki ptak powstał, okiem mię wyzywa…
To kruk olbrzymi – ktoś ty? – ktoś ty, kruku?
S: Znajdziesz mnie zawsze przed twoim obliczem, Nie powalonym, hardym i straszliwym…
Nie jestem Tobą – ty nie jesteś Zniczem.
Lecz choćbyś Bogiem był? – ja jestem żywym!
Kocham Lud więcej niż umarłych kości…
Kocham… lecz jestem bez łez, bez litości Dla zwyciężonych. – Taka moja zbroja!
A sąd zostawię wiekom – Bądź zdrów wieszczu!
Tobą się kończy ta pieśń, dawny Boże.
Obmyłem twój laur w słów ogniowym deszczu, I pokazałem, że na twojej korze
Pęknięcie serca znać – a w liści deszczu Widać, że ci coś próchno duszy porze.
Bądź zdrów! – a tak się żegnają nie wrogi,
Lecz dwa na słońcach swych przeciwnych – Bogi.
[fragm. Dziadów Część III, A. Mickiewicza;
fragm. Beniowskiego (pieśń V) J. Słowackiego].
