Franciszek M. Rosiński
III Krajowe Sympozjum Psychologii
Defektologicznej we Wrocławiu
(20—21 listopada 1978 r.)
Studia Philosophiae Christianae 16/1, 232-237
n ie b y ło b y te ż p o z n a n ia . D o p ie ro w tó r n ie je s t p o z n a w a n y sa m a k t, p rz e z k tó r y p o z n a w a n y je s t b y t. M e to d a t a n ie je s t w a r u n k ie m filo z o fo w a n ia r e a lis ty , lecz k o n ie c z n ą p o d s ta w ą u p r a w ia n i a filo z o fii w o g ó le.
O s ta tn ie z a g a d n ie n ie s e s ji ■— U ję c ie p r o b l e m u i s t n i e n i a u E. G ilsona, p o ru s z y ł s tu d e n t K a z im ie rz S z a ła ta . W r e a lis ty c z n ie u k s z ta łto w a n e j t e o rii p o z n a n ia c zło w ie k ja k o b y t is tn ie ją c y i p o z n a ją c y s ty k a się b e z p o ś r e d n io z in n y m i b y ta m i. W sz e lk ie p o z n a n ie rz e c z y w is to śc i m a c h a r a k t e r e g z y s te n c ja ln y i e s e n c ja ln y . N a s z e p o z n a n ie , u z y s k a n e z m a te r ia ł u d o sta rc z o n e g o p rz e z z m y sły , w y r a ż a m y w s ą d a c h . E. G ils o n je s t a u to r e m te o r ii s ą d u e g z y s te n c ja ln e g o , to je s t p ie rw s z e g o s ą d u , w k tó r y m in t e le k t u jm u je b e z p o ś re d n io b y t, ja k o is tn ie ją c y . P ó ź n ie j n a s t ę p u ją s ą d y a tr y b u ty w n e , p r z y p is u ją c e perw ną c e c h ę is tn ie n ia d a n e m u b y to w i. R o z w a ż a ją c s t r u k t u r ę p o z n a w a n y c h b y tó w i p o s z u k u ją c o s ta te c z n y c h r a c j i tłu m a c z ą c y c h ic h b u d o w ę , filo z o f r e a l is t a d o c h o d z i do w n io s k u , że p o d s ta w o w y m m o m e n te m k o n s t y tu u j ą c y m d a n y b y t je s t jeg o is tn i e n ie. W filo z o fii to m isty cizn ej n a p o ty k a się n a lic z n e tr u d n o ś c i w o rz e k a n iu o is tn ie n iu . Is tn ie n ie n ie je s t b o w ie m a n i ja k o ś c ią z m y s ło w ą , a n i te ż n ie o d p o w ia d a m u po s tr o n ie in t e le k t u ż a d n e p o ję c ie . N a jc z ę śc ie j fo r m u łu j e się jeg o d e fin ic ję n a d ro d z e n e g a ty w n e j, że is tn ie ć , to zn aczy : b y ć w o p o z y c ji do niebytu,. W p o z y ty w n y m o k re ś le n iu , is tn ie n ie je s t a k te m u r e a ln ia ją c y m b y t, d z ię k i c z e m u m oże on b y ć p o z n a n y .
Z a m y k a ją c u ro c z y s tą s e s ję p ro f. M ie c z y sła w G o g acz p o w ie d z ia ł, że E tie n n e G ils o n b ę d ą c y sy m b o le m te g o , co w to m iz m ie w a ż n e i g łę b o k ie, w c ią ż je s t u c z e s tn ik ie m n a sz e g o m y ś le n ia o rz e c z y w isto śc i.
F R A N C IS Z E K M. R O S IŃ S K I
III KRAJOWE SYMPOZJUM PSYCHOLOGII
DEFEKTOLOGICZNEJ WE WROCŁAWIU
(20— 21 LISTOPADA 1978 r.)
T e m a ty k a te g o sy m p o z ju m , z o rg a n iz o w a n e g o p rz e z I n s t y t u t P s y c h o lo g ii U n iw e r s y te tu W ro c ło w s k ie g o , p o św ię c o n a b y ła g łó w n ie c e lo m r e h a b il it a c ji osób n ie p e łn o s p ra w n y c h , p rz y czy m u w z g lę d n io n o b a rd z o r ó ż n o r o d n e k a te g o r ie lu d z i z d e f e k ta m i p s y c h ic z n y m i i somatycznymi,
z w ła sz c z a n ie w id o m y c h , g łu c h y c h , w a d liw ie m ó w ią c y c h , a fa ty k ó w , u p o śle d z o n y c h u m y s ło w o i fiz y c z n ie ; n a p o p rz e d n ic h d w ó c h sy m p o z ja c h : w 1974 r . w K r a k o w ie i w 1976 r . w S z c z e c in ie o m a w ia n o z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z r e w a lid a c ją ty lk o n ie k tó r y c h g r u p osób n ie p e łn o s p ra w n y c h . P o d c z a s sy m p o z ju m r e f e r o w a n o n a jc z ę ś c ie j p r a c e o ry g in a ln e , w y n ik i b a d a ń poddano w n ik liw e j a n a liz ie i o c e n ie , z a s ta n a w ia n o się n a d moż liwością ich zastosowania w p r a k t y c e r e h a b i li ta c y jn e j. Ze w z g lę d u n a s to s u n k o w o d u ż ą ró ż n o ro d n o ś ć p o ru s z o n y c h z a g a d n ie ń i d u ż ą liczb ę z g ło sz o n y c h r e f e r a tó w (98) ty lk o część z n ic h w y g ło sz o n a z o s ta ła n a s e s ja c h p le n a r n y c h w z a b y tk o w e j A u li L e o p o ld in a U n iw e r s y te tu W ro c ła w s k ie g o , w ię k sz o ś ć z aś n a p o s ie d z e n ia c h s e s ji p ro b le m o w y c h .
W p r z e m ó w ie n iu p r z y w it a łn y m do u c z e s tn ik ó w s y m p o z ju m r e k t o r U n iw e r s y te tu W ro c ła w s k ie g o p ro f. К . U r b a n ik p o d k r e ś lił aaiw sze a k
w ła s n e j p r a c y b a d a w c z e j w r a m a c h d z ia ła ln o ś c i d a n e g o in s t y t u t u n a u k o w e g o , g d y ż w p rz e c iw n y m r a z i e p r a c o w n ik n a u k o w y s ta łb y się t y l k o „ p rz e k a ź n ik ie m ” w ie d z y , k tó r ą s tw o r z y ł k to ś in n y . N ie p o w in n o się te ż o d d z ie la ć n u r t u te o r e ty c z n e g o o d a p lik a c y jn e g o , p o n ie w a ż o b y d w a w z a je m n ie się u z u p e łn ia ją ; z a s to s o w a n ia p r a k ty c z n e b a d a ń s ą n ie ty lk o s p ła tą d łu g ó w w o b e c s p o łe c z e ń s tw a , a le c zęsto s ta n o w ią ta k ż e p o d s t a w ę do d a ls z y c h b a d a ń p o z n a w c z y c h . P o w in n o się ró w n ie ż w z ią ć p o d u w a g ę f a k t, iż w c z a sa c h d z is ie js z y c h n ie tw o r z y i n ie ro z w ija s ię n a u k i w iz o la c ji, lecz n a le ż y ju ż w t r a k c ie p r o w a d z e n ia b a d a ń p o d d a ć u z y s k iw a n e r e z u l ta t y d y s k u s ji :i k r y t y c e n a u k o w e j, a n ie o g ła s z a ć d o p ie ro g o to w y c h w y n ik ó w . P r z y t a k d u ż e j lic z b ie r e f e r a tó w tr u d n o p o d a ć c h o c ia ż b y w z a r y sie n a jb a r d z ie j is to tn e z a g a d n ie n ia w n ic h p o ru s z o n e , ty m b a r d z ie j ż e p re le g e n c i z e w z g lę d u n a o g ra n ic z o n y czas w y g ła s z a n ia r e f e r a tó w (ok. 10—15 m in u t) k o n c e n tr o w a li się n a ogół n a p o d a n iu n a jb a r d z ie j is to tn y c h p ro b le m ó w , w y n ik ó w i w n io s k ó w s w y c h b a d a ń . Z g o d n ie je d n a k z p r o g r a m e m s y m p o z ju m sz c z e g ó ln ą u w a g ę z w ra c a n o n a cele re h a b i li ta c y jii osób niepełnospraw nych ; d z ie d z in ę t ę p rz e w o d n ic z ą c y K o m ite tu O rg a n iz a c y jn e g o ii K o m is ji N a u k o w e j d r M. J ę d r z e jc z a k s c h a r a k t e r y z o w a ł w s w y m p r z e m ó w ie n iu w s tę p n y m ja k o td le o lo g ię r e h a b i l i t a c y jn ą , do k tó r e j w o s ta tn ic h la ta c h p rz y w ią z u je się c o ra z w ię k s z ą w a g ę . O k a z u je s ię b o w ie m , ż e w w ie lu p r z y p a d k a c h u w a g a p s y c h o lo g ów , p e d a g o g ó w d d e fe k to lo g ó w z a jm u ją c y c h s ię r e h a b i l i t a c j ą osób n ie p e łn o s p r a w n y c h b y ła z b y t c z ę sto je d n o s tr o n n ie s k ie r o w a n a n a r o z w ią z a n ie d o ra ź n y c h p ro b le m ó w p a c je n tó w , p rz y c z y m n a jc z ę ś c ie j o d d z ia ły w a n o n a n ic h od z e w n ą tr z w e d łu g s ta ły c h , o g ó ln ie p r z y ję ty c h z a s a d n o r m a ty w n y c h i a k s jo lo g ic z n y c h . T y m c z a s e m p sy c h o lo g ia s p e c ja ln a p o w in n a w o w ie le s z e rs z y m n iż d o tą d z a k re s ie poimóc je d n o s tk o m u p o ś le d z o n y m w r e a l n e j o c e n ie ic h m o ż liw o śc i p s y c h o fiz y c z n y c h , u k a z y w a ć im k o n k r e tn e , o s ią g a ln e d la n ic h cele ży cio w e, m ie js c e i z a d a n ia w s p o łe c z e ń stw ie , w z m o c n ić ic h m o ty w a c ję p ra w id ło w e g o p o s tę p o w a n ia , p o n ie w a ż w te n c z a s proces ic h r e w a lid a c ji b ę d z ie p rz e b ie g a ł z n a c z n ie sz y b c ie j i s k u te c z n ie j. K a ż d y b o w ie m c zło w ie k , r ó w n ie ż n ie p e łn o s p ra w n y , w e d łu g słó w p r e le g e n ta , m a n ie ty lk o s w ą p r z y s ło w io w ą „ p ię tę a c h ille s o w ą ” , a le te ż i „ p u n k t a r c h im e d e s o w y ”, i c h o d z i o to , b y w p r a c y z ty m i p a c je n ta m i w ła ś c iw ie o c e n ić ic h s p e c y fic z n ą s y t u a c ję z d r o w o tn ą i ś ro d o w is k o w ą , z w ró c ić im u w a g ę n a ic h w a r to ś c i o so b o w e , m o ż liw o śc i p s y c h o fiz y c z n e i s z a n s e ż y c io w e , ρ ο -móc im w p o s z u k iw a n iu n o w y c h k ie r u n k ó w ro z w o jo w y c h i u ła tw ić im re a liz a c ję r e a l n y c h d ą ż e ń i ce ló w ży cio w y ch .
S p o ś ró d r e f e r a tó w w y g ło s z o n y c h n a s e s ji p l e n a r n e j z e sz c z e g ó ln y m z a in te re s o w a n ie m s p o tk a ło się m .in . w y s tą p ie n ie doc. T. Gałkowskiego
n. t. m ie js c a p s y c h o lo g ii defeiktoiogdcznej w ś r ó d in n y c h nauk. P r e le g e n t w s k a z a ł n a z w ię k s z a ją c ą s ię z a le ż n o ść m ię d z y p o sz c z e g ó ln y m i d y s c y p li n a m i n a u k o w y m i; n p . in te n s y w n y ro z w ó j n a u k p r z y r o d n ic z y c h z m u sz a d o z re w id o w a n ia r ó ż n y c h z a ło ż e ń i z a s to s o w a ń p s y c h o lo g ii, ty m b a r d z ie j że o b e c n ie o b s e r w u je się „ o d p ro fe sjo n a liz o w a im e ” p o sz c z e g ó ln y c h n a u k i z a n ik a n ie s z ty w n y c h g ra n ic m ię d z y n im i. C zęsto o b s e r w u j e się , iż to s a m o z a g a d n ie n ie , cihoć z o d m ie n n y c h a s p e k tó w , b y w a p rz e d m io te m b a d a ń specjalistów ró ż n y c h d z ie d z in ; d la te g o te ż p sy c h o lo g o w ie w in n i w c o ra z w ię k s z y m s to p n iu u w z g lę d n ia ć w y n ik i i o s ią g n ię c ia n ie ty lk o autorów-psychologów, a l e ró w n ie ż b a d a c z y in n y c h sp e c ja liz a c ji, k tó r z y z a jm u ją się ty m sa m y m p r o b le m e m . A u to r r e f e r a t u w s k a z a ł n a p o tr z e b ę s z k o le n ia p o d y p lo m o w e g o p s y c h o lo g ó w i le k a r z y z a jm u ją c y c h się o so b a m i n ie p e łn o s p ra w n y m i, a b y m o g li k o r z y s ta ć z a k tu a ln e g o d o
r o b k u i o s ią g n ię ć w ie d z y w z a k re s ie re w a lid a c ji. S z c z e g ó ln ie zaś p o d k r e ś lił p o tr z e b ę d o s trz e g a n ia i o cen y ró ż n e g o ty p u z a ło ż e ń te o r e ty c z n y c h sw e j s p e c ja ln o ś c i i s to p n ia ic h p e w n o śc i, p rz e s trz e g a ł pr.zd p r z e s a d n y m psycho,m e try c z n y m p o d e jś c ie m i p o w ie rz c h o w n ą a n a liz ą s t a t y s ty c z n ą z e b ra n e g o m a te r ia łu , w s k a z a ł n a k o n ie c z n o ść o p ra c o w a n ia tr w a ły c h , s o lid n y c h p o d s ta w te o r e ty c z n y c h i z a s a d p r a k ty c z n y c h r e h a b il it a c ji osób n ie p e łn o s p r a w n y c h z u w z g lę d n ie n ie m s p e c y f ik i d a n e g o d e f e k tu i jeg o etio lo g ii. D ia g n o z a i u s p r a w n i a n ie p o w in n y s ta n o w ić je d n ą całość, o b e jm u ją c ą ro z p o z n a n ie d e fe k tu , .p la n o w a n ie d z ia ła n ia , z a s to s o w a n ie o d p o w ie d n ic h śro d k ó w i k o n tr o lę u ż y ty c h m e to d . R o lę p sy c h o lo g ii d e f e k t-о,lo g ic z n e j w w y c h o w a n iu dziec i u p o ś le d z o n y c h w z re f o rm o w a n y m s y s tè m e e d u k a c ji n a ro d o w e j o m ó w ił doc. K. K ire jc z y k . W s k a z a ł o n n a p il n ą .p o trzeb ę u d z ie le n ia p o m o c y p rz e z p s y c h o lo g ó w n a u c z y c ie lo m w w y k r y w a n iu u dziec i i m ło d z ie ż y o d c h y le ń u jm n y .ch lo b d o d a tn ic h od .p sy ch iczn ej n o rm y ro z w o jo w e j i o d p o w ie d n im u s to s u n k o w a n iu s.ię do takie,h u c z n ió w , a b y u m o ż liw ić ty m j e d n o s tk o m p r a w id ło w y s t a r t ż y c io w y i p o w o d z e n ie w s p o łe c z e ń stw ie . W ra z ie p o tr z e b y n a le ż y s k ie ro w a ć d ziea k o z d u ż y m o d c h y le n ie m od n o r m y do w ła ś c iw g o z a k ła d u ; je d n a k t r u d n e i ży cio w o w a ż n e d e c y z je d o - czące ta k ie g o d z ie c k a n ie p o w in n o się p o d e jm o w a ć in d y w id u a ln ie lecz z esp o ło w o , g d y ż ła tw ie j w te d y u n ik n ą ć b łę d u w o c e n ie s y tu a c ji. B a d a n e b o w ie m d ziec k o m o ż e n ie b y ć a k u r a t d y sp o n o w a n e ; jeg o z a c h o w a n ie b ę d z ie w te d y n ie ty p o w e ; k o n s e k w e n c je z aś n ie w ła ś c iw e j klasy fi k acji c z a se m tr u d n o .później zm ien ić. P r e le g e n t w s k a z a ł na n o w e m o ż liw o ś c i i m e to d y o d d z ia ły w a n ia te r a p e u ty c z n e g o n a d z ie c i u p o ś le d z o n e , n a p o tr z e b ę u le p s z a n ia m e to d b a d a n ia , p o d n ie s ie n ia p o z io m u n a u c z a n ia p rz y s z ły c h k a d r i lep szeg o z a b e z p ie c z e n ia m a te r ia ln e g o in s t y tu t ó w p ro w a d z ą c y c h b a d a n ia s p e c ja lis ty c z n e , p o d z ia łu z a d a ń i p r o b le m ó w w ę z ło w y c h m ię d z y in s ty t u ta m i, b y n ie d u b lo w a ć n ie p o tr z e b n ie p r a c b a d a w c z y c h , a .p ro w ad zić ta k ie , k tó r e są p o trz e b n e .
D r B. H o f f m a n n w sw y m r e f e r a c ie p o ś w ię c o n y m celo m p e d a g o g ik i s p e c ja ln e j z w ró c ił sz c z e g ó ln ą u w a g ę n a w a rto ś c i, id e a ły i p o tr z e b y c z ło w ie k a n ie p e łn o s p ra w n e g o , n a p o tr z e b ę o d p o w ie d n ie g o k s z t a łt o w a n ia jeg o in te lig e n c ji i n a w y k ó w , p rz y czy m cele i m e to d y w y c h o w a n ia ta k i e j o soby w in n y b y ć z b liż o n e do sp o łe c z n ie a k c e p to w a n y c h c e ló w i sp o so b ó w p o s tę p o w a n ia z a le c a n y c h p rz e z p s y c h o lo g ię ogólną. P r o b le m a ty k ę c e ló w r e h a b i li ta c j i u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o w a s p e k c ie p sy c h o lo g ic z n y m o m ó w ił d r S. K o w a lik . T rz e b a b o w ie m u w z g lę d n ić f a k t, iż w y c h o w a n ie i k s z ta łto w a n ie o so b o w o śc i ty c h p a c je n tó w p rz e b ie g a in a c z e j n iż u ic h ró w ieśn ik ó w n o rm a ln y c h . W p r a c y r e w a li d a c y jn e j n a le ż y m ie ć ma u w a d z e ic h p o z io m u p o ś le d z e n ia u m y s ło w e g o , w ie k o r a z śro d o w isk o , z k tó re g o się w y w o d z ą i sto s o w n ie d o te g o u s ta la ć c e le i z a d a n ia r e h a b ilita c y jn e , k tó r e p o w in n y b y ć k o n k r e tn e , p r e c y z y jn e , je d n o z n a c z n e : p o s tu la ty b o w ie m te g o r o d z a j u jaik r o z w ija n ie o so b o w o ści p a c je n tó w u p o śle d z o n y c h są s f o rm u ło w a n e z b y t o g ó ln ie
I n te r e s u ją c e w y n ik i b a d a ń p r z e d s ta w iły d r K . W itk o w s k a i m g r M. C zeirk a w sk a w r e f e r a c ie p o ś w ię c o n y m w ie lo k ie r u n k o w y m celo m r e h a b ilit a c ji d zieci z u s z k o d z o n y m słu c h e m . A u to r k i w s k a z a ły -na p o tr z e b ę i k o rz y ś ć n a u c z e n ia ty c h dziec i o d c z y ty w a n ia m o w y z u s t, co p o z w a la im n a z n a c z n e ro z s z e rz e n ie k o n ta k tó w z o to c z e n ie m . N a le ż y s t a r a ć się o n a le ż y te w y k o rz y s ta n ie a p a r a t u r y e le k tro n ic z n e j do w z m a c n ia n ia ic h s łu c h u . P r a k t y k a w y k a z u je co p r a w d a , iż s to s o w a n ie je j w y w o łu j e n ie k ie d y p e w n e n ie o c z e k iw a n e e fe k ty , n p . g a d a tliw o ś ć . T rz e b a te ż d b a ć o o d p o w ie d n i r e p e r t u a r ó w iczń a r- ty k u la c y jn y c h , co u ła tw i im z ro z u m ie n ie m o w y , p o ro z u m ie n ie się i n a w ią z a n i e k o n ta k t ó w s p o
-łe c z n y c h ; n a le ż y tw o rz y ć , w ty m c e lu m o ż liw ie w ie le s p o n ta n ic z n y c h s y tu a c ji tr e n in g o w y c h . R e h a b ilita c ja n ie m oże je d n a k o g ra n ic z a ć się ty lk o do o d d z ia ły w a n ia n a o so b y n ie p e łn o s p r a w n e , g d y ż o g ro m n e z n a c z e n ie m a r ó w n ie ż k li m a t sp o łe c z n y , w .k tó ry m ta k ie o so b y ż y ją . O b e c n ie c o ra z b a r d z ie j d o s trz e g a się p o tr z e b ę o b ję c ia o d d z ia ły w a n ie m p e d a g o g ic z n y m — „ sp o łe c z n y m w y c h o w a n ie m ś r o d o w is k o w y m ” ro d z ic ó w , ro d z e ń s tw o i inine o.sofoy z o to c z e n ia dziec i n ie p e łn o s p ra w n y c h , a b y m ia ły s p r z y ja ją c e w a r u n k i ro z w o ju m o w y i in t e n s y f i k a c ji m y ś le n ia p o ję c io w e g o . W r e f r a o ie , p o ś w ię c o n y m ro z w ią z a n iu p ro b le m ó w ż y c io w y c h p rz e z o so b y z n a r u s z o n ą s p r a w n o ś c ią , p ro f . M. K u lc z y c k i p r z e d s ta w ił w ie lo - czymniikoiwe u w a r u n k o w a n i e s k u te c z n e g o p rz e b ie g u r e h a b i li ta c j i. O g r o m n ie w a ż n y m e le m e n te m w ty m p ro c e s ie je s t w ła ś c iw ie o d d z ia ły w a n ie 'p sy ch o lo g a n a p a c je n ta , g d y ż często o so b a n ie p e łn o s p r a w n a c ie r p i n ie ty lk o n a ja k iś p o w a ż n y u r a z fizy czn y , a le i p sy c h ic z n y , n p . n a k o m p le k s n iższo ści, -n ie u z a sa d n io n e p o c z u c ie w in y , b r a k z a u fa n ia , d e p re s ję . S tą d p r a c a r e h a b i lita c y jn a p o w in n a z a z w y c z a j p rz e b ie g a ć n a k ilk u p o z io m a c h ; c h o d z i b o w ie m n ie t y l k o o o d tw o r z e n ie u tr a c o n y c h u m ie ję tn o ś c i lu b z a s tą p ie n ie ic h ininym i, lecz ta k ż e o to , b y in w a ld a u c z y ł się r o z w ią z y w a ć sw e p ro b le m y ż y c io w e sto s o w n ie do sw y c h m o ż liw o ści, a b y w id z ia ł z a d a n ia , se n s i cele w sw o im ż y c iu i s t a r a ł się je r e a liz o w a ć oiraz b y n ie ż a ło w a ł, że z a b ra k ło m u sił i m o ż liw o śc i z re a - lz o w a n ia w s z y s tk ih p la n ó w i celów .
Doc. M. P o r ę b s k a p r z e d s ta w iła w sw y m r e f e r a c i e r e h a b i li ta c ję j a k o p ro c e s p rz e b u d o w y o so b o w o śc i, k t ó r a je s t u s tru k tu r y z o w a n ia p rz e z o to c z e n ie i s to s u n k e d a n e g o c z ło w ie k a do ś ro d o w is k a . K im k to ś się s t a je, z a le ż y w ię c n ie ty lk o od o to c z e n ia w k t ó r y m ż y je , -ale i o d n ieg o sa m e g o , g d y ż p o s tę p o w a n ie c z ło w ie k a o d z n a c z a się s w o is tą a u to n o m ią . D la te g o te ż s k u tk i p sy c h o lo g ic z n e k a le c tw a fiz y c z n e g o z a le ż ą w d a n y m p r z y p a d k u n ie ty lk o o d r o z m ia r u k a le c tw a , lecz ró w n ie ż o.d k o n s e k w e n c ji, ja k ie ono p o c ią g a za s o b ą w d z ie d z in ę r e a liz o w a n ia celó w ż y c io w y c h (p ie rw s z o - i d ru g o r z ę d n y c h ), k tó r e d la te g o c z ło w ie k a s ta n ą się n ie o s ią g a ln e . D uże z n a c z e n ie m a te ż k.res życia, w k tó r y m k a le c tw o n a stą p iło , ja k ie r e la c je o-so.by n ie p e łn o s p r a w n e j do o to c z e n ia z o sta ły p rz e z n ie n a r u s z o n e lu b u n iem o iżliw io n e. Z m ia n a s t r u k t u r y -osobow ości d a n e go p a c ję ta , z d a n ie m a u to r k i, p o le g a ło b y n a z m o d y f ik o w a n iu lu b z a s tą p ie n iu u sz k o d z o n y c h p rz e z d e f e k t f u n k c j i i z m ia n ie jeg o u s to s u n k o w a n ia się do o to c z e n ia , co n:ie z n aczy , ż e b y n iszczy ć w s z y s tk ie p o p r z e d n ie . N a le ż y tw o rz y ć d la d a n e j o so b y o d p o w ie d n ie .m ożliw ości, b y m o g ła ro z w in ą ć sw e u m ie ję tn o ś c i i z w ię k sz a ć s-wą s a m o d z ie ln o ść ży cio w ą, a .nie o g ra n ic z a ć się do o p ie k i n a d n ią .
P r o b le m ro z b ie ż n o śc i poziom .u aspiracji i w a r u n k ó w o s o b isty c h a p o s tę p o w a n ie k o r e k c y jn e o m ó w ił p ro f. Z. S k ó rn y . U p o sz c z e g ó ln e j je d n o s t k i m o że zac h o d z ić m ię d z y p r a g n ie n ie m p e w n y c h celó w ż y c io w y c h , a je j r e a ln y m i m o ż liw o śc ia m i w a r u n k a m i fz y c z n y m i, p s y c h ic z n y m i i s p o łe c z n y m i a lb o o d p o w ie d n ie d o s to s o w a n ie a s p ir a c ji do k o n k r e t n y c h m o - ż lw o ści, a lb o g ó ro w a n ie -asp iracji n a d m o ż liw o śc ia m i, a lb o te ż z a n iż a n ie a s p i r a c j i w s to s u n k u do m ożliw o ści. Im w ię k s z a je s t ro z b ie ż n o ść m ięd zy
poziomem a s p ir a c ji a m o ż liw o ś c ia m i ic h r e a liz a c ji, tym in te n s y w n ie js z e b y w a o d d z ia ły w a n ie tr a u m a t y c z n e i ty m sz k o d liw sz e m o g ą b y ć s k u tk i, u ja w n ia j ą c e się n p . w f o r m ie d z ia ła n ia a sp o łe c z n e g o , a g re s y w n e g o , k o n f lik tó w z o to c z e n ie m , b ą d ź te ż złego sa m o p o c z u c ia , zah-aim ow ania k ła m stw a .
N a d e fe k t d z ie c k a ja k o czyn-mnik t r a u m a t y z u ją c y ro d z ic ó w z w ró c iła sz c z e g ó ln ą u w a g ę doe. J. R ó ży ck a. W z a le ż n o śc i od teg o , czy ro d z ic e
b ę d ą w s ta n ie o b ie k ty w n ie o c e n ić s ta n p s y c h ic z n y i m o ż liw o śc i
rozwojowe sw e g o upośledzonego d z ie c k a oraz p r z y j ą ć o d p o w ie d n ią p o s ta w ę a d a p ta c y jn ą , z d o ła ją p o p r a w ić w z g lę d n ie te ż p o g o rs z ą jeg o s y tu a c ję ż y c io w ą a z a ra z e m i sw o ją . S p o ś r ó d r e a k c j i d e z a d a p ta c y jn y c h s to s u n k o w o często o b s e r w u je się w ro g o ść do ta k ie g o dzicfca, n ie k ie d y n a w e t s a d y s ty c z n e jeg o tr a k to w a n ie lu b te ż a tm o s f e r ę p a n ic z n e g o lę k u o n ie , r e z y g n a c ję ż y c io w ą i n ie p o d e jm o w a n ie w y s iłk ó w r e w a li d a c y jn y c h , k łó tn ie m ię d z y ro d z ic a m i i w z a je m n e o s k a r ż a n ia się , o b o ję tn o ś ć n a lo sy d z ie c k a . P o z y ty w n y e f e k t r e w a lid a c y jn y m o g ą d a ć n a to m ia s t r e a k c je b a r d z ie j a d a p ta c y jn e , g d y ro d z ic e , z n a ją c p ra w d ę , 0 d e f e k ta c h sw eg o d z ie c k a , s t a r a j ą się r o z w ija ć te jeg o d a n e , k t ó r y m i d y s p o n u je i s t a r a ją się d o s ta rc z a ć je m u to , co do jeg o r o z w o ju je s t p o tr z e b n e , ziaś z s y t u a c ja m i n ie o d w r a c a ln y m i p o tr a f i ą s ię p o godzić, n ie re z y g n u ją c p r z y ty m z z a s p o k a ja n ia sw y c h p o tr z e b sa m o a fc tu a li-zacj'i. U n ic e s tw ie n ie m b o w ie m sw y c h s łu s z n y c h a s p i r a c j i ż y c io w y c h , śle p y m u c z u c ie m do u p o ś le d z o n e g o d z ie c k a , b e z p o d s ta w n y m i oibw inie- n ia m i sie b ie i in n y c h , n ie p o p r a w i się s y t u a c ji d z ie c k a . P o z y ty w n e w y n ik i m o ż n a o sią g n ą ć je d y n ie d o b r y m i rz e c z o w y m u s to s u n k o w a n ie m się do niego;, w y k o r z y s tu ją c p r z y ty m o sią g n ię c ia n a u k i w d z ie d z in ie r e h a b i li ta c ji o só b .upo śled zo n y ch .
W y ra ź n ie s p e c y fic z n y c h a r a k t e r m ia ły te m a ty r e f e r o w a n e n a p o sie d z e n ia c h 4 s e k c ji p ro b le m o w y c h , p o ś w ię c o n y c h : a) c e lo m r e h a b i l i ta c j i o ra z r o z w o jo w i s p o łe c z n e m u i a d a p ta c ji z a w o d o w e j u p o śle d z o n y c h u m y s ło w o ; b) c e lo m re h a ih ilta c ji o ra z ro z w o jo w i sp o łe c z n e m u g łu c h y c h 1 ich in t e g r a c ji ze s p o łe c z e ń s tw e m sły s z ą c y c h ; c) c e lo m r e h a b i li ta c j i n ie w id o m y c h o r a z ic h ro z w o jo w i osobowości; d) r e h a b i l i ta c j i tosób z z a b u rz e n ia m i m o w y i u s z k o d z e n ia m i o śro d k o w e g o u k ła d u n e rw o w e g o . Z a k r e s p o ru s z o n y c h z a g a d n ie ń n a poisiedzenaich s e k c ji b y ł b a rd z o sz e ro k i; s to s u n k o w o d u ż o r e f e r a tó w p o ś w ię c o n y c h b y ło m e to d o m r e h a b i li ta c j i i p ro b le m o m o so b o w o ści c z ło w ie k a n ie p e łn o s p ra w n e g o . S z c z e g ó ln ie in te r e s u ją c e b y ły p r a c e b a d a w c z e n a d z a s to s o w a n ie m n o w y c h m e to d 're h a b ilita c y jn y c h i n a d e tio lo g ią n ie k tó r y c h z a b u rz e ń fiz y c z n y c h i p s y c h ic z n y c h . W r a m a c h se k c ji o d b y w a ły sę te ż d y s k u s je n a d w y g ło s z o n y m i r e f e r a ta m i.
S y m p o z ju m to , ja k z g o d n ie p o d k r e ś lili jeg o u c z e s tn ic y , p o z w o liło z o rie n to w a ć się w a k tu a l n y m s ta n ie b a d a ń z z a k r e s u p s y c h o lo g ii d e - fek to lo ig iczn ej i r e h a b ili ta c y j n e j, p rw a d z o n y c h w ró ż n y c h o ś ro d k a c h n a u k o w y c h w P o ls c e i w ic h o cen ie, a ta k ż e p rz y c z y n iło siię do t w ó r czej k o n f r o n ta c j i p o g lą d ó w d d y s k u s ji n a d w y n ik a m i b a d a ń m ię d z y p o sz c z e g ó ln y m i a u to r a m i. O k a z a ło się, iż w o s ta tn i c h la t a c h w z ro s ła n ie ty lk o lic z b a p la c ó w e k n a u k o w o -b a d a w c z y c h , z a jm u ją c y c h się z a g a d n ie n ia m i z d z ie d z in y p s y c h o lo g ii d e fe k to io g ic z n e j i r e h a b i li ta c y j n e j, a le z n a c z n i e z w ię k s z y ła się w n ic h ta k ż e k a d r a s p e c ja lis tó w i p ra k ty k ó w . C o ra z częśeej s p o ty k a się te ż p r z y p a d k i w s p ó łp r a c y p s y c h o lo g ó w d e - fe k to lo g c z n y c h z u c z o n y m i d y s c y p lin p o k re w n y c h . U c z e stn ic y z ja z d u u z n a li, ż e o b ra d y s y m p o z ju m b y ły b a rd z o o w o c n e p o d w z g lę d e m u s ta la n ia z a d a ń c e ló w r e h a b i l i t a c j i osób n ie p e ł n o s p r a w n y c h . W sk a z a n o p rz y ty m n a p o tr z e b ę łą c z e n ia d z ia ła n ia t e o re ty c z n e g o z p r a k ty c z n y m , w e r y f ik o w a n ia i k o r y g o w a n ia c e ló w r e h a b ilita c y jn y c h , a b y b y ły m o ż liw e r e a ln e , o s ią g a ln e i n ie z b y t o d leg łe, g d y ż in a c z e j p o w o d u ją b ą d ź te ż p o w ię k s z a ją f r u s t r a c ję p a c je n tó w . N a leży n a d to w z ią ć p o d u w a g ę , iż c e le s ą p r o j e k c ja m i; ic h r e a l iz a c ja w i n n a -się d o k o n y w a ć p r z y a k ty w n y m w s p ó łu d z ia le p a c je n tó w . K o n ie c z n a je s t ró w n ie ż in te n s y w n a w s p ó łp r a c a z ic h ro d z ic a m i, g d y ż w ła ś c iw e p o d e jś c ie i t r a k to w a n ie ze s tro n y osób n a jb liż s z y c h m o ż e z n a c z n ie
zw iększyć efe k ty re w a lid a c ji, podczas gdy n ie w łaśc iw a p o sta w a oto cze n ia zazw yczaj ty lk o zw iększa d efe k t p a c je n ta ; je śli stw ie rd z a się n e g a ty w n e
nastawienia,
to n ależ y dążyć do zm ian y ta k ie j sy tu a c ji. P ozy ty w n ą ro lę m oże tu ju ż o d g ry w a ć sam o odpow iednie u sto su n k o w a n ie się lekarza;, psychologa lufo in n y c hosób
b a d a ją c y c h do osoby n ie p e ł n o sp ra w n e j, po n iew aż n ie je d n o k ro tn e m oże ono n a w e t stać się w z o r cem p o stę p o w an ia d la d an e j ro d zin y . J e ś li w a r u n k i ma to p o zw alają, to należy sta ra ć się o in te g ra c ję osób n ie p ełn o sp ra w n y c h z ludźm i zdir,owymi; w y m ag a to je d n a k p e w n y c h k o r e k to r w za ch o w a n iu się osób p ełn o sp ra w n y ch w zg lęd em ty c h p a c je n tó w i o k az an ia im w r a zie p o trze b y pom ocy.N a zjeździe poruszono też p e w n e pro b lem y , k tó ry m należałoby w przyszłości pośw ięcić w ięcej u w ag i; m .in. w sk azan o n a n ie w y s ta rc z a ją cą ilość d o b rze o p rac o w a n y c h m a te ria łó w , z k tó ry m i m ogliby zapoz nać się w ychow aw cy osób n ie p ełn o sp ra w n y c h . R ów nież p ra c ę placów ek leczniczo-w ychow iaw czych należało b y w w ielu p rz y p a d k ach u s p ra w n ić; lepsze efe k ty m o ż n a b y o sią g n ąć chociażby p rze z w ięk szą ic h sp e cjalizację, np. dom ów pom ocy społecznej dla upośledzonych; poszcze gólne zak ład y bow iem n ie zaw sze d y sp o n u ją o d p o w ied n ią k a d r ą le k a rsk ą , p edagogiczną d b azą te ch n ic zn ą , a b y w ytyczone cele i z a d a n ia m ogły z a d aw a lająco realizow ać. Zw rócono też u w a g ę n a p o trz e b ę k sz tałcen ia w y sta rc z a ją c e j liczby sp e cja listó w z z a k re su psychologii defektologcznej i in n y c h d yscyplin dla różnego ty p u zak ład ó w lecz niczo-w ychow aw czych, co je st za d an iem d ługofalow ym a zarazem p il nym , gdyż liczba ty c h p laców ek i ich z a d a n ia szybko w z ra sta ją . J e s t u z a sa d n io n a n ad zieja, że re f rm ą szkolnictw a o b ję te będzie rów n ież szkolnictw o sp e cja ln e i że w przyszłości będze ta k ż e 10-łetnia szkoła specjalna.
W skazano te ż n a konieczność w iększej niż d o tą d k o o rd y n a c ji b a d a ń n au k o w y ch w d ziedzinie psychologii defektologcznej. O k azu je się bo w iem , że n ie k ied y k ilk a o środków p o d e jm u je ta k i sa m te m a t b ad ań , podczas gdy n ie je d n o k ro tn ie w a rto b y łoby dogłębnie opracow ać jedno z a gadnienie, n iż k ilk a pobieżnie, a lb o też zw rócić u w ag ę n a p ro b le m y n ie d o p rac o w a n e lufo n ie tk n ię te . N ależy ró w n ież s ta ra ć się o ściślejsze p o w iąz an ie p o ra d n i i o śro d k ó w re h a b ilita c y jn y c h z odpow iednim i in s ty tu ta m i n au k o w y m i, zach o w u jąc je d n a k ic h au to n o m ię , gdyż m a ją w ła s n e c e le d zakres fu n k cji. N ależy im je d n a k zapew nić p o trz e b n ą k a d rę sp ecjalistó w i d o b re w a ru n k i p racy .
N iektórzy u czestnicy p o stu lo w ali, by n a n a stę p n e sym pozjum p rz e znaczyć trz y dni, gdyż czas przeznaczony na poszczególne w y stą p ien ia p rele g en tó w był z b y t k ró tk i. Wiskazaino je d n a k n a to, iż n ie k tó r e r e fe ra ty za w ierały n ie p o trzeb n e p assu sy w iadom ości znanych, p o d rę c z n i kow ych, p rzy d łu g ie w stę p y lufo ro zw le k łe om ów ienie danych. No ogół je d n a k p relegenci re fe ro w a li w y n ik i w łasn y ch b ad a ń , zw ykle dość zw ięźle, zaś poziom re fe ra tó w b y ł zazw yczaj w ysoki.
