• Nie Znaleziono Wyników

Slibtransport en slibbalans in de Westerschelde

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Slibtransport en slibbalans in de Westerschelde"

Copied!
107
0
0

Pełen tekst

(1)

studierapport no. 4 SLIBTRANSPORT EN SLIBBALANS IN DE WESTERSCHELDE I r . R . J . Manni RIJKSWATERSTAAT V l i s s i n g e n U t r e c h t , november 1986 Studierapport no. 4

UITGAVE I N DE REEKS WESTERSCHELDE STUDIES Informatie:

Coördinatiecentrum Westerschelde Studies

* Geografisch Instituut Rijksuniversiteit Utrecht * Dr. R.J. Scheele, project-coördinator

Heidelherglaan 2, tel: 030-533398/531Z99 3508 TC UTRECHT

(2)

SLIBTRANSPORT EN SLIBBALANS I N DE WESTERSCHELDE

I n v e n t a r i s a t i e e n a n a l y s e v a n g e d a n e o n d e r z o e k e n n a a r de s l i b t o e -s t a n d i n de W e -s t e r -s c h e l d e , u i t g e v o e r d d o o r i r . R u d i Manni i n op-d r a c h t v a n op-de A op-d v i e s op-d i e n s t V l i s s i n g e n v a n op-de R i j k s w a t e r s t a a t .

(3)

I n h o u d s o p g a v e l i j s t m e t t i b e l l e n ^ . . , " b l z . 110st m e t b i j l a g e n 1 . I n l e i d i n g 1 1.1 A a n l e i d i n g 1 1.2 P r o b l e e m s t e l l i n g 1 2. G e b i e d s b e s c h r i j v i n g ^ 2 2.1 G e o m e t r i e • 2 2.2 Bodem 6 2.2.1 S a m e n s t e l l i n g b o d e m s e d i m e n t 6 2.2.2 S e d i m e n t v e r p l a a t s i n g e n m o r f o l o g i e 8 2.2.3 G e t a l l e n v o o r s l i b v e r p l a a t s i n g 11 2.2.4 A c t u e e l o n d e r z o e k n a a r s l i b v e r s p r e i d i n g 13 2.3 S e d i m e n t t r a n s p o r t i n s u s p e n s i e ^ 17 2.4 W a t e r b e w e g i n g 2.5 Z o u t t o e s t a n d 2.6 N a t u u r l i j k m i l i e u 3. S l i b t r a n s p o r t 2 3 3.1 S l i b t r a n s p o r t g e d r a g i n e s t u a r i a 24 3.2 O o r z a k e n v o o r r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t 27 3.2.1 R e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t t e n g e v o l g e v a n d i s p e r s i e v e w a t e r b e w e g i n g 28 3.2.2 R e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t t e n g e v o l g e v a n de r e l a t i e v e b e w e g i n g visn s l i b en w a t e r 3 2 3.3 I n t e g r a l e b e s c h o u w i n g v a n h e t r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t i n de W e s t e r s c h e l d e 3 5 4. S l i b b a l a n s 38 4.1 P r o b l e m a t i e k b i j h e t b e p a l e n v a n de s l i b b a l a n s 3 8 4.2 B e s t a a n d e o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n 3 9 4.3 A n a l y s e m e t h o d e 40 4.4 ióhattingen v o o r s ] i b h o e v e e l h e d e n e n a n a l y s e 41 5 . xlünklusies e n a a n b e v e l i n g e n 5 5 L i t e r a t u u r l i j s t T a b e l l e n B i j l a g e n

(4)

l i j s t m e t t a b e l l e n 1 . V e r d e l i n g o p p e r v l a k t e W e s t e r s c h e l d e b e k k e n 2. i n g e p o l d e r d e s c h o r g e b i e d e n e n z i j t a k k e n 3. b a g g e r h o e v e e l h e d e n v o o r de g r o t e h a v e n s 4. g r o t e s p e c i e s t o r t i n g e n i n de W e s t e r s c h e l d e v a n a f 1960 5. w a t e r s t a n d e n , g e t i j v e r s c h i l l e n , v l o e d v o l u m e s , r i v i e r -a f v o e r e n 6. a f v o e r v a n s l i b e n z w a r e m e t a l e n i n de W e s t e u r o p e s e r i v i e r e n 7. r e s u l t a t e n v o o r s l i b b a l a n s b e r e k e n i n g e n 8 . g e t a l l e n v o o r g e s c h a t t e s l i b h o e v e e l h e d e n i n h e t S c h e l -deëstuari\im

(5)

l i . j s t m e t b i j l a g e n 1 . h e t Scheldeëstuarium 2. g e o m e t r i e b e k k e n 3. g e u l e n , p l a t e n , s c h o r r e n e n s l i k k e n 4. h o o g t e v e r d e l i n g V e r d r o n k e n L a n d v a n S a e f t i n g e 5. f o u r a g e e r g e b i e d e n , b r o e d p l a a t s e n en h o o g w a t e r v l u c h t p l a a t s e n 6. v e r d e l i n g z e e s l i b en r i v i e r s l i b 7. l o z i n g s p u n t e n i n de W e s t e r s c h e l d e / g e h a l t e z w a r e m e t a l e n 8. d r e m p e l s , s t o r t p l a a t s e n en s p e c i e v e r p l a a t s i n g 9. f l o c c u l a t i e e n t u r b i d i t y i n het. Scheldeëstuarium 10. c o n c e n t r a t i e s e d i m e n t i n s u s p e n s i e i n h e t Scheldeëstuarium 1 1 . f l o c c u l a t i e , d e e l t j e s g r o o t t e e n v a l s n e l h e i d 1 2 . s e t t l i n g t u b e v a n Owen/ v a l s n e l h e d e n i n de Thames 13. s l i b c o n c e n t r a t i e a a n o p p e r v l a k t e 1 3 a . j a a r g e m i d d e l d e c o n c e n t r a t i e s e d i m e n t i n s u s p e n s i e i n de W e s t e r s c h e l d e 14. r i v i e r a f v o e r S c h e l d e ( g e m i d d e l d 1959 - 1 9 8 0 ) 15. s n e l h e i d s p r o f i e l e n b i j de N e d e r l a n d s - B e l g i s c h e g r e n s 16. s n e l h e i d s p r o f i e l e n en s l i b c o n c e n t r a t i e p r o f i e l e n b i j de Pas v a n T e r n e u z e n 17. i m p l i c b e r e k e n i n g e n s n e l h e i d s v e r l o o p g e d u r e n d e g e t i j c y c l u s 18. m a x i m a l e e b - e n v l o e d s n e l h e d e n b i j s p r i n g t i j 1 9 . s t r o o m v o e r e n d o p p e r v l a k , s n e l h e i d e n v l o e d v o . l u m e l a n g s de W e s t e r s c h e l d e 2 0 . s t r o o m c i r c u l a t i e b i j w i n d e n g o l v e n 2 1 . z o u t g e h a l t e i n de W e s t e r s c h e l d e 22. v a r i a t i e z o u t g e h a l t e i n de v e r t i c a a l 2 3 . v e r l o o p s l i b c o n c e n t r a t i e i n de O o s t e r s c h e l d e g e d u r e n d e g e t i j c y c l u s 24. v e r d e l i n g r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t i n c o m p o n e n t e n 25. s c o u r l a g / s e t t l i n g l a g e f f e c t 2 6 . s n e l h e i d s v e r l o o p b i j k e n t e r i n g i n de O o s t e r s c h e l d e en i n de Waddenzee è 7 . s l i b b a l a n s b e r e k e n i n g e n ; d i v e r s e o n d e r z o e k e r s . 2 8 . s l i b b a l a n s m o d e l v o o r de W e s t e r s c h e l d e 2 9 . s e d i m e n t v e r p l a a t s i n g e n i n de W e s t e r s c h e l d e v a n 1955 - 1980

(6)

-I

\

-1-1. INLEIDING

1.1. Aanleic'ling

De slibtoestand in de Westerschelde krijgt een toenemende aandacht. Men is geinteresseerd in de bodemsamenstelling en het sedimentatiegedrag in het bekken en in de aanlig-gende havens.

Een belangrijk aspect dat samenhangt met de slibtoestand is de vervuiling van de Westerscheldebodem. Vervuilende stoffen hechten zich aan slib. Het slib dat uit de Schelde

in de Westerschelde stroOitit is sterk vervuild vanwege

10-zingen van vervuilende stoffen in het stroomgebied. Door

inzicht in het verspreidingspatrooD ~an slib, is ook

in-zicht te verkrijgen in het verspreidingspatroon van de ver-vuilende stoffen.

Recent is een multidisciplinair studieproject .. Westerschel-de Studies" gestart waarin Westerschel-de Dienst GetijWesterschel-dewateren van Westerschel-de Rijkswaterstaat tesamen met de Rijks Universiteit Utrecht en enkele andere onderzoeksinstellingen met een wetenschap-pelijke visie onder andere greep probeert te krijgen op de fysische transporttoestand in de Westerschelde. Dit rapport kan een bijdrage zijn in het voorbereidende stadium van deze uitgebreide studie en van andere studies die er op volgen. 1.2 Probleemstelling

Om een inzicht te verkrijgen in het resulterend

slib-transport inhet bekken worden verschillende oorzaken ( mechanismen ) voor resulterend slibtransport behan-deld. Met behulp van informatie over de slibafvoer uit zee en uit de Schelde en het aanwezige slib in het bekken in suspensie en in de bodem worden afschattingen gemaakt voor de slibbalans. Resultaten en berekeningsmethoden van andere onder?oekers worden becommentarieerd. Als

voorbe-reiding op de beschrijving van de mechanismen voor re-sulterend s ibtransport en de slibbalans wordt ingegaan op de gebiedsbeschrijving van deWesterschelde. Deze informatie is behulpzaam bij de verdere analyse.

De beschikbare tijd voor het onderzoek was vier maanden. Een langere tijd was nodig om het overzicht te krijgen. De studie is beknopt gehouden. AIleen zeer eenvoudige rekenmethoden leken adequaat in dit stadium van het onderzoek.

(7)

-2¬ 2 . G e b i e d s b e s c h r i j v i n g De a s p e c t e n d i e v a n b e l a n g z i j n v o o r de b e s c h r i j v i n g v a n de s l i b t r a n s p o r t t o e s t a n d en de a n a l y s e v a n de s l i b b a l a n s z i j n b e k n o p t b e h a n d e l d . I n f o r m a t i e b r o n n e n z i j n v e r m e l d . 2 . 1 . G e o m e t r i e H e t o n d e r w e r p v a n s t u d i e i s de W e s t e r s c h e l d e aan de m o n d i n g v a n h e t Scheldeëstuarium ( z i e b i j l a g e 1 ) . De W e s t e r s c h e l d e i s a f g e b a k e n d d o o r de l i j n t u s s e n V l i s s i n g e n en B r e s k e n s aan de w e s t e l i j k e z i j d e en de N e d e r l a n d s - B e l g i s c h e g r e n s aan de o o s t e l i j k e z i j d e . De t r e c h t e r v o r m i g e v o o r d e l t a , de S c h e l d e m o n d , t u s s e n de k u s t v a n W a l c h e r e n en Z e e u w s V l a a n d e r e n i s v o o r n a m e -l i j k o n d i e p . A -l -l e e n h e t s m a -l -l e O o s t g a t a a n de W a -l c h e r s e k u s t en h e t b r e d e W i e l i n g e n / S c h e u r a a n de Z e e u w s v l a a m s e z i j d e b i e -d e n -de s c h e e p v a a r t t o e g a n g v a n u i t -de N o o r -d z e e . De S c h e l d e i n België i s een m i d d e l g r o t e r i v i e r . H e t t r a j e c t t o t de s t u w b i j G e n t b r u g g e m e t een l e n g t e v a n + 105 km w o r d t d o o r h e t g e t i j beïnvloed. H e t o p p e r v l a k v a n h e t s t r o o m g e b i e d i s + 22.000 km . B e l a n g r i j k e h a v e n s en indtistrieën l a n g s de r i v i e r i n o n d e r a n d e r e A n t w e r p e n en G e n t b e p a l e n mede h e t b e l a n g v a n de W e s t e r s c h e l d e a l s i n t e r n a t i o n a l e s c h e e p v a a r t w e g . De l e n g t e v a n de W e s t e r s c h e l d e , g e m e t e n l a n g s de h o o f d s c h e e p v a a r t g e u l i s 67 km. H e t b u i t e n d i j k s e o p p e r v l a k v a n de W e s t e r -s c h e l d e i -s 330 km . I n h e t b e k k e n z i j n g e u l e n , p l a t e n , -s l i k k e n e n s c h o r g e b i e d e n t e o n d e r s c h e i d e n . E r w o r d t e e n o o s t e l i j k d e e l en een w e s t e l i j k d e e l v a n de W e s t e r s c h e l d e o n d e r s c h e i d e n m e t de t u s s e n g r e n s b i j H a n s w e e r t o m d a t i n b e i d e d e l e n de v e r -h o u d i n g t u s s e n de v i e r genoemde t y p e n b e k k e n d e l e n a a n z i e n l i j k v e r s c h i l t , i n h e t w e s t e l i j k e b e k k e n d e e l z i j n e r b r e d e p a r a l l e l l e g e u l e n en i s h e t p l a a t e n s c h o r o p p e r v l a k r e l a t i e f g e -r i n g . I n h e t o o s t e l i j k e d e e l i s e -r d u i d e l i j k e -r één h o o f d g e u l t e o n d e r s c h e i d e n e n z i j n de p l a a t en s c h o r g e b i e d e n i n v e r -h o u d i n g v e e l o m v a n g r i j k e r . De b r e e d t e v a n h e t b e k k e n l o o d r e c h t op de h o o f d s c h e e p v a a r t g e u l v a r i e e r t g l o b a a l t u s s e n 5 en 8 km. B i j de g r e n s n e e m t de b r e e d t e s n e l a f a l s de W e s t e r s c h e l d e o v e r g a a t i n de B e n e d e n S c h e l d e . Ondanks de w e i n i g v e r a n d e r e n d e b e k k e n b r e e d t e n e e m t i n o o s t e l i j k e r i c h t i n g h e t s t r o o m v o e r e n d o p p e r v l a k g e l i j k m a -t i g a f -t e n g e v o l g e v a n de -t o e n e m e n d e p l a a -t - en s c h o r b r e e d -t e .

(8)

3 Deze a f n a m e i s i n o v e r e e n s t e m m i n g met de a f n a m e v a n h e t g e t i j -v o l u m e en -v a n h e t k o m b e r g e n d c p p e i r -v l a k . I n b i j l a g e 2 z i j n de b r e e d t e s en de o p p e r v l a k t e n v a n de s t r o o m v o e r e n d e d w a r s d o o r s n e d e n w e e r g e g e v e n op de l o k a t i e s v a n de zogenaamde d e b i e t -m e e t r a a i e n . G e u l e n , p l a t e n , s l i k k e n en s c h o r g e b i e d e n z i j n o n d e r s c h e i d e n i n b i j l a g e 3. De h o o f d v a a r g e u l i s g e s t i p p e l d a a n g e g e v e n . I n t a b e l 1 i s h e t t o t a a l o p p e r v l a k v a n g e u l e n , p l a t e n , s l i k k e n en s c h o r g e b i e d e n i n h e t o o s t e l i j k e en w e s t e -l i j k e b e k k e n d e e -l opgesomd. E r w o r d t n a d e r i n g e g a a n op de v i e r t y p e n b e k k e n d e l e n . G e u l e n De v o o r n a m e l i j k a l l u v i a l e bodem v a n h e t e s t u a r i \ j m l a a t de v o r m i n g v a n g e u l e n t o e . D o o r de g e u l e n v i n d t v o o r n a m e l i j k h e t t r a n s p o r t v a n w a t e r en g e s u s p e n d e e r d s l i b p l a a t s . De g e u l e n m e a n d e r e n i n s t e r k e m a t e . Deze m e a n d e r i n g p a s t b i j h e t v e r l o o p v a n de o e v e r l i j n . De m e a n d e r i n g v a n de g e u l e n i s s t e r k b e p a l e n d v o o r h e t d i e p t e v e r l o o p v a n de g e u l i n z o w e l l e n g t e a l s i n d w a r s r i c h t i n g . De v o o r o e v e r s v a n de d i j k e n aan de b u i t e n z i j d e v a n de g e u l b o c h t e n z i j n d i e p u i t g e -s l e t e n d o o r de -s p i r a a l v o r m i g e -s t r o o m l i j n e n . De b i n n e n b o c h t e n g a a n d i k w i j l s o v e r i n p l a t e n en h e b b e n een f l a u w t a l u d . D i t s t e r k e d i e p t e v e r l o o p t r e e d t n i e t op b i j de b o c h t o v e r g a n g e n . De g e u l d i e p t e n op d e z e o v e r l o p e n o f d r e m p e l s z i j n v e e l g e -r i n g e -r dan t e -r p l a a t s e v a n de b u i t e n b o c h t e n e n va-rië-ren o o k v e e l m i n d e r i n de d w a r s r i c h t i n g . De d r e m p e l s v o r m e n e e n b e l e m m m e r i n g v o o r de d i e p s t s t e k e n d e s c h e p e n . De d r e m p e l s w o r d e n d a a r o m op d i e p t e g e h o u d e n d o o r r e g e l m a t i g b a g g e r e n . D o o r h e t i n g r i j p e n i n h e t n a t u u r l i j k e r e g i e m z e t z i c h e r n a -m e l i j k k o n t i n u s e d i -m e n t a f . I n b i j l a g e 3 i s he% v e r l o o p v a n de de d i e p t e v a n de h o o f d g e u l e n i n de l e n g t e r i c h t i n g v a n de W e s t e r s c h e l d e g e s c h e t s t . De p l a a t s e n w a a r g e b a g g e r d w o r d t , z i j n a a n g e g e v e n . T e v e n s z i j n t w e e d w a r s d o o r s n e d e n v a n e e n g e u l i n een b o c h t en op een o v e r l o o p g e s c h e t s t . De b o c h t i g e o e v e r l i j n i s a a n l e i d i n g v o o r een g e d i f f e r e n t i e e r d g e u l e n s t e l s e l b e s t a a n d e u i t zogenaamde e b e n v l o e d g e u l e n / s c h a -r e n . Mede d o o -r de t -r a a g h e i d v a n h e t w a t e -r i n h e t m e a n d e -r e n d e b e k k e n g a a t d o o r de e b - e n v l o e d g e u l e n b i j de t e g e n g e s t e l d e s t r o o m r i c h t i n g i n de e b - en v l o e d f a s e n i e t h e t z e l f d e v o l u m e w a t e r . I n de e b g e u l e n i s h e t d o o r g e s t r o o m d e w a t e r v o l u m e b i j eb ( ebvolimne ) k l e i n e r dan b i j v l o e d .

(9)

4 -H e t v l o e d g e u l - o f e b g e u l k a r a k t e r ^7an de v e r s c h i l l e n d e g e u l e n i s d o o r m i d d e l v a n p i j l e n a a n g e g e v e n i n b i j l a g e 3 ( v l o e d -g e u l e n h e b b e n e e n p i j l i n de v l o e d r i c h t i n -g ) . De r e s t v o l u m e n ( v e r s c h i l t u s s e n e b - en v l o e d v o l u m e ) i n de p a r a l l e l g e l e g e n e b en v l o e d g e u l e n i s a a n l e i d i n g v o o r e e n h o r i z o n t a l e c i r c u -l a t i e v a n w a t e r en s -l i b z o a -l s z a -l b -l i j k e n i n h o o f d s t u k 3. De e b g e u l e n z i j n i n h e t a l g e m e e n d i e p e r d a n de v l o e d g e u l e n en w o r d e n b e n u t a l s h o o f d s c h e e p v a a r t w e g . T e n g e v o l g e v a n h e t v e r d i e p e n v a n de d r e m p e l s t r e k k e n z e a a n z i e n l i j k m e e r w a t e r d a n h e t v l o e d g e u l e n s t e l s e l . P l a t e n P l a t e n l i g g e n p e r d e f i n i t i e b o v e n de l a a g w a t e r l i j n ( 6 0 % v a n h e t p l a a t o p p e r v l a k l i g t o p e e n p e i l b o v e n N.A.P.). V e e l a l l i g g e n de p l a t e n t u s s e n p a r a l l e l l e g e u l e n o f a n d e r s i n de b i n n e n b o c h t e n v a n de g r o t e g e u l e n . H e t b o d e m o p p e r v l a k h e e f t e e n c o n v e x e v o r m . K l e i n e p r i e l e n v e r v u l l e n e e n f u n c t i e b i j de a f s t r o m i n g . I n h e t w e s t e l i j k e b e k k e n d e e l z i j n de p l a t e n v o o r de s l i b -h u i s -h o u d i n g v a n e e n b e t r e k k e l i j k g e r i n g b e l a n g . I n -h e t O'^st e l i j k e b e k k e n d e e l i s d o o r h e O'^st g r o O'^st e r e o p p e r v l a k , de s O'^st r o o m -e n s l i b v o -e r -e n d -e f u n c t i -e g r o t -e r . V i a -e -e n v l o -e d s c h a a r , d-e S c h a a r v a n Waarde w o r d t v e e l w a t e r n a a r e n o v e r de P l a t e n v a n V a l -k e n i s s e e n W a l s o o r d e n g e l e i d . De p l a t e n l i g g e n m e e s t a l i n de b i n n e n b o c h t e n v a n de meande-r e n d e g e u l e n . Ten g e v o l g e h i e meande-r v a n i s de a f g e l e g d e weg t u s s e n t w e e d o o r s n e d e n v a n h e t b e k k e n b i j s t r o m i n g o v e r de p l a t e n k o r t e r i d a n b i j s t r o m i n g d o o r de g e u l e n . I n h e t w e s t e l i j k e b e k k e n d e e l i s de v e r h o u d i n g v a n h e t w a t e r -v o l u m e b o -v e n p l a t e n e n i n g e u l e n b i j de h o o g w a t e r k e n t e r i n g o n g e v e e r .07 , i n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n d e e l I s d i t .15 . E r i s s l e c h t s t r a n s p o r t o v e r de p l a t e n t i j d e n s e e n p e r i o d e m e t h o o g w a t e r . B i j p l a t e n o p N.A.P. i s d i t + 50 % v a n de t i j d . E r i s m e e r t r a n s p o r t o v e r de p l a t e n b i j v l o e d d a n b i j eb t e n g e v o l g e v a n de g e m i d d e l d h o g e r e w a t e r s t a n d e n de g r o t e r e v l o e d s n e l h e d e n i n de v l o e d f a s e .

(10)

5 Ten g e v o l g e v a n de h o g e s t r o o m s n e l h e d e n d i e op de p l a t e n o p -t r e d e n b i j v l o e d i s op de l a g e r e p l a -t e n h e -t s l i b p e r c e n -t a g e i n de bodem g e r i n g . A l l e e n op h o g e r e p l a t e n ( h o g e r d a n 1 a 2 m + N.A.P.)/ op de p l a a t s e n w a a r de s t r o o m s n e l h e i d e n de g o l f i n v l o e d g e r i n g e r z i j n t r e d e n g r o t e r e s l i b p e r c e n t a g e s o p . H e t s l i b g e h a l t e i n de bodem k a n s t e r k variëren i n de d o o d t i j -s p r i n g t i j c y c l u -s . Ook de -s e i z o e n -s w i -s -s e l i n g i -s v a n i n v l o e d . S c h o r g e b i e d e n en s l i k k e n S c h o r g e b i e d e n e n s l i k k e n b e v i n d e n z i c h l a n g s de W e s t e r s c h e l d e -d i j k e n . De s c h o r r e n l i g g e n h e t -d i c h t s t a a n -de -d i j k . N a a r -de d i j k t o e n e e m t de s c h o r h o o g t e e n h e t l u t u m g e h a l t e t o e ( h e t l u t u m g e h a l t e i s h e t g e w i c h t v a n de s l i b f r a c t i e v a n O - 2 |*m i n p r o c e n t e n v a n h e t t o t a l e g e w i c h t ) . D o o r de s t e r k v e r t a k t e k r e k e n i n de s c h o r g e b i e d e n w o r d t z w e v e n d ( g e s u s p e n d e e r d ) s e d i m e n t a a n g e v o e r d . I n de k r e k e n , m e t g r o t e r e s t r o o m s n e l h e -d e n , i s h e t a f g e z e t t e s e -d i m e n t z a n -d e r i g e r . De s l i b f r a c t i e w o r d t o v e r de o e v e r w a l l e n n a a r de s c h o r r e n z e l f g e t r a n s p o r -t e e r d e n g e d e e l -t e l i j k b l i j v e n d a f g e z e -t i n de p e r i o d e r o n d de h o o g w a t e r k e n t e r i n g . O v e r h e t p e r c e n t a g e a f g e z e t s l i b i s n a u w e l i j k s i e t s b e k e n d . I n 4.2 w o r d e n h i e r v o o r s c h a t t i n g e n g e m a a k t . De l a g e r g e l e g e n s l i k k e n d i e b i j l a a g w a t e r d r o o g v a l l e n v o r -men d i k w i j l s de o v e r g a n g v a n de s c h o r g e b i e d e n n a a r de z a n d e r i g e p l a t e n o f n a a r de g e u l e n . De b o v e n s t e b o d e m l a a g v a n de s l i k k e n b e s t a a t m e e s t a l u i t s l i b h o u d e n d z a n d ( l u t t i m g e h a l t e t u s -s e n 0% e n 8 % ) . D i t i -s e e n m i l i e u w a a r i n e e n r i j k e b o d e m f a u n a z i c h k a n o n t w i k k e l e n . V e e l s t e l t l o p e r s f o u r a g e r e n b i j l a a g -w a t e r op de s l i k k e n . De s l i b g e h a l t e n i n de s l i k b o d e m k u n n e n s n e l v e r a n d e r e n . B i j s p r i n g t i j o f b i j e e n s t o r m g a a t e e n b e -l a n g r i j k d e e -l v a n h e t s -l i b i n de b o v e n s t e b o d e m -l a a g w e e r i n s u s p e n s i e t e n g e v o l g e v a n de t o e g e n o m e n s t r o o m s n e l h e i d e n de g o l f i n v l o e d . A l s e e n s l i k o f e e n s c h o r g e b i e d l a n g s e e n g e u l i s g e l e g e n , b e -s t a a t de k a n -s op a f k a l v i n g b i j e e n z i j d e l i n g -s e g e u l v e r p l a a t -s i n g . D i t g e b e u r d e r e c e n t m e t h e t s l i k a a n de r a n d v a n h e t V e r d r o n k e n L a n d v a n S a e f t i n g e . B i j de v o o r g e n o m e n v e r d i e p i n g v a n de h o o f d s c h e e p v a a r t g e u l w o r d t e e n v e r s t e r k i n g v a n d i t p r o c e s v e r -w a c h t . M a a t r e g e l e n z u l l e n -w o r d e n genomen ( T.S.C., 1 9 8 4 ) .

(11)

v a n o u d s h e r b e s t a a t de n e i g i n g om v o l g r o e i d e s c h o r r e n i n t e p o l d e r e n . De l a a t s t e 100 j a a r i s o n g e v e e r 1 2 0 . 0 0 0 ha g e b i e d a f g e s c h e i d e n v a n de W e s t e r s c h e l d e . I n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n -d e e l r e s t e e r t n o g één g r o o t s c h o r g e b i e -d , h e t V e r -d r o n k e n L a n -d v a n S a e f t i n g e . D i t g e b i e d i s v a n w e g e de w a a r d e v a n h e t n a t u u r -l i j k m i -l i e u en de a f z e t t i n g v a n e e n d e e -l v a n h e t ( v e r v u i -l d e ) S c h e l d e s i i b v a n b e l a n g i n v e r b a n d m e t de s l i b h u i s h o u d i n g . U i t t a b e l 1 i s a f t e l e i d e n d a l . h e t g e b i e d een o p p e r v l a k t e h e e f t v a n 2 0% v a n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n d e e l en v a n 6% v a n h e t t o t a l e o p p e i r v l a k v a n h e t W e s t e r s c h e l d e b e k k e n . De h o o g t e -v e r d e l i n g o -v e r h e t s c h o r g e b i e d i s w e e r g e g e -v e n i n b i j l a g e 5. De f u n c t i e v a n de s c h o r r e n en s l i k k e n v o o r de v o g e l s t a n d i s a a n g e g e v e n i n b i j l a g e 4. De o p p e r v l a k t e n v a n i n g e p o l d e r d e s c h o r g e b i e d e n en z i j t a k k e n s t a a n a a n g e g e v e n i n t a b e l 2. 2.2 Bodem 2 2 . 1 . S a m e n s t e l l i n g b o d e m s e d i m e n t De s a m e n s t e l l i n g v a n h e t b o d e m s e d i m e n t i s p l a a t s a f h a n k e l i j k . I n de d i e p s t e g e u l g e d e e l t e n z i j n o o k v r o e g e r e g e o l o g i s c h e a f z e t t i n g e n v a n b e l a n g . Op de m e e s t e p l a a t s e n s p e l e n a l l e e n r e c e n t e m o r f o l o g i s c h e i n v l o e d e n e e n r o l . G o l v e n en s t r o m i n g b e p a l e n v o o r n a m e l i j k de b e d d i n g v o r m , de g e m i d d e l d e s e d i m e n t -k o r r e l d i a m e t e r en h e t s l i b g e h a l t e i n de b o v e n s t e b o d e m l a a g. De bodem i s t e b e s c h o u w e n a l s een b e r g i n g s p l a a t s v o o r s l i b . A f h a n k e l i j k v a n de p l a a t s z a l m e e r o f m i n d e r u i t w i s s e l i n g v a n s l i b t u s s e n bodem en w a t e r p l a a t s v i n d e n . Op p l a t e n m e t opwas, op de h o g e r g e l e g e n s c h o r r e n en i n g e u l e n m e t a a n z a n d i n g w o r d t s i i b v o o r een l a n g e t e r m i j n ( ' b l i j v e n d ' ) g e b o r g e n . Op de l a g e r e p l a t e n en op de s l i k k e n w o r d t s l i b i n een k o r -t e r e -t i j d s p e r i o d e a f g e z e -t en geërodeerd ( -t i j d e l i j k e b e r g i n g ) . T i j d e l i j k e b e r g i n g v i n d t o o k p l a a t s op de d r e m p e l s en i n de h a v e n s . D o o r m i d d e l v a n b a g g e r e n v i n d t h i e r k u n s t m a t i g e r e -s u -s p e n -s i e p l a a t -s v a n h e t a f g e z e t t e m a t e r i a a l . Ten g e v o l g e v a n a f k a l v e n d e o e v e r s i n de s c h e e p v a a r t g e u l i n de t r a j e c t e n t u s s e n de u i t g e b a g g e r d e d r e m p e l s k o m t i n b e -p e r k t e m a t e o o k s l i b v r i j . I n de m e e s t e g e u l e n b e z i n k t n a u w e l i j k s s l i b . V o o r a l i n de b u i t e n b o c h t e n i s de g e m i d d e l d e s e d i m e n t k o r r e l d i a m e t e r g r o o t .

(12)

7 H e t s l i b p e r c e n t a g e e n de g e m i d d e l d e k o r r e l d i a m e t e r op de i n -t e r g e -t i j d e g e b i e d e n i s i e r k a f h a n k e l i j k v a n de p o s i -t i e . I n h e t a l g e m e e n n e e m t h e t s l i b p e r c e n t a g e m e t de h o o g t e v a n de p l a a t o f h e t s l i k t o e . U i t de b o d e m k a a r t e n v a n de L o o f f ( 1 9 7 8 , 1980) i s o o k a f t e l e i d e n d a t op p l a a t s e n d i e b e s c h u t z i j n t e g e n de g o l f i n v l o e d ( b i j v o o r n a m e l i j k w e s t e n w i n d ) z o w e l h e t s l i p e r c e n t a g e t o e n e e m t a l s de g e m i d d e l d e z a n d k o r r e l d i a -m e t e r a f n e e -m t . Op de b o d e m k a a r t e n v a n de L o o f f i s de b o d e m s a m e n s t e l l i n g v a n de b o v e n s t e b o d e m l a a g v a n de W e s t e r s c h e l d e w e e r g e g e v e n . ( De L o o f f , 1 9 7 8 , 1 9 8 0 ) . De b o d e m m o n s t e r s d i e t e n g r o n d s l a g l i g g e n aan de k a a r t e n w e r d e n genomen m e t de v a n V e e n - g r i j p e r . A l l e e n de b o v e n s t e 10 cm v a n de bodem w e r d o p d e z e w i j z e b e m o n s t e r d . De m o n d t e r s w e r d e n genomen z o n d e r a c h t t e s l a a n o p de g e t i j -f a s e . B i j de a n a l y s e w e r d h e t p e r c e n t a g e z a n d , s l i b , humus b r g a n i s c h e s t o f ) e n k a l k b e p a a l d . De m e t h o d e v a n b e m o n s t e r e n m e t de <?-an V e e n - g r i j p e r g e e f t de m o g e l i j k h e i d d a t e e n d e e l v a n de f i j n e s l i b f r a c t i e u i t s p o e l t b i j de m o n s t e r n a m e . De g e a n a l y s e e r d e s l i b p e r c e n t a g e s z u l l e n e e n b e n e d e n g r e n s z i j n v a n h e t s l i b a a n d e e l i n de n a t u u r . B i j de a n a l y s e w e r d de g r e n s t u s s e n z a n d e n s l i b g e l e g d b i j e e n d i a m e t e r v a n 16 y m . De k e u z e v a n de b o v e n g r e n s v o o r de de d i a m e t e r v a n de s l i b f r a c t i e i s v a n b e l a n g b i j de a n a l y s e v a n de g e t r a n s p o r t e e r d e s l i b h o e v e e l h e d e n i n de s l i b b a l a n s . B i j e e n d e e l t j e s g r o o t t e v a n 16 y m k a n g l o b a a l de b e n e d e n -g r e n s -g e l e -g d w o r d e n v a n h e t s e d i m e n t d a t u i t z a n d b e s t a a t . De k l e i n e r e f r a c t i e b e s t a a t v o o r n a m e l i j k u i t de z e e r k l e i n e k l e i m i n e r a l e n m e t d e e l t j e s g r o o t t e s v a n e n k e l e m i c r o m e t e r s . D o o r s a m e n k l o n t e r i n g ( f l o c c u l e r e n ) i n h e t z o u t e m i l i e u k u n n e n de v l o k k e n m e t k l e i d e e l t j e s de v a l e i g e n s c h a p p e n k r i j g e n v a n g r o t e r e d e e l t j e s . S l i b b e z i n k t i n v e r g e l i j k b a r e m a t e a l s o r g a n i s c h m a t e r i a a l . Tesamen v o r m e n z e de b e s t a a n s b r o n v o o r h e t l e v e n i n h e t wat e r en i n e n o p de bodem. V e r v u i l e n d e s wat o f f e n h e b b e n de n e i -g i n -g om z i c h a a n h e t s l i b t e h e c h t e n . D i t i s i n s t e r k e m a t e h e t g e v a l m e t h e t S c h e l d e s i i b . De v e r v u i l i n g v a n h e t s l i b w o r d t d u s i n s t e r k e m a t e b e p a a l d d o o r d e h e r k o m s t u i t de r i v i e r o f u i t z e e e n de m a t e w a a r i n de v e r v u i l i n g a a n h e t s l i b g e -b o n d e n i s g e -b l e v e n i n de s a l i e n e o m g e v i n g . S a l o m o n s -b e s t e e d d e v e e l a a n d a c h t de r e l a t i e v a n s l i b e n de a n o r g a n i s c h e v e r v u i -l i n g . ( S a -l o m o n s e t a -l , 1 9 8 1 a ) .

(13)

3 H e t a a n d e e l v a n z e e s l i b ( m a r i e n s l i b ) e n r i v i e r s l i b ( f l u v i a -t i e l s l i b ) i n e e n bodem- o f w a -t e r m o n s -t e r i s n i e -t e e n v o u d i g -t e b e p a l e n . Een o n d e r z o e k s m e t h o d e , g e b a s e e r d op a n a l y s e v a n i s o t o p e n v a n k o o l s t o f w o r d t de l a a t s t e t i j d h e t m e e s t g e b r u i k t ( z i e S a l o m o n s e t a l , 1 9 8 1 b ) . I n b i j l a g e 6 i s h e t g e h a l t e v a n z e e - e n r i v i e r s l i b i n s u s p e n s i e o n d e r s c h e i d e n . ( n a a r S a l o m o n s e t a l , 1 9 8 1 c ) . 'De a a n d e l e n v a n z e e - e n r i v i e r s l i b i n de s l i b f r a c t i e z u l l e n i n h e t w a t e r en i n de bodem v e r s c h i l -l e n d z i j n . H e t s e d i m e n t i n de h a v e n s b e s t a a t v o o r n a m e -l i j k u i t s l i b d a t v a n o o r s p r o n g i n h e t b e k k e n i n s u s p e n s i e w e r d g e t r a n s D o r t e e r d . A n a l v s e v a n de s l i b s a m e n s t e l l i n g op de d r e m p e l s en i n de h a v e n s g e e f t e e n i n d r u k v a n de v e r s p r e i d i n g v a n h e t S c h e l d e s i i b e n v a n de v e r v u i l i n g s g r a a d v a n h e t s l i b . I n b i j l a g e 7 z i j n m e t a a l g e h a l t e n i n de W e s t e r s c h e l d e i n k a a r t g e -b r a c h t . De g r a f i e k v e r t o o n t p i e k e n d o o r d a t o o k -b e m o n s t e r i n g i n h a v e n s p l a a t s v o n d . De k o n c e n t r a t i e s v a n z w a r e m e t a l e n nemen i n w e s t e l i j k e r i c h t i n g s t e r k a f . « De a f g e z e t t e k l e i m i n e r a l e n op de s c h o r g e b i e d e n b e s t a a n v o o r n a m e l i j k u i t s m e c t i e t ( m o n t m o r i l l o n i e t ) e n i l l i e t e n i n m i n -d e r e m a t e u i t c h l o r i e t e n k a o l i e t . V o l g e n s R e y n -d e r s v e r a n -d e r t de s a m e n s t e l l i n g w e i n i g v a n o o s t n a a r w e s t . ( R e y n d e r s , 1 9 8 5 ) . I n h e t z e l f d e r a p p o r t z i j n de l u t u m g e h a l t e n a l s m e d e de g e h a l t e n aan z w a r e m e t a l e n e n a n d e r e v e r o n t r e i n i g i n g e n v o o r de i n t e r -g e t i j d e -g e b i e d e n i n de W e s t e r s c h e l d e -g e b i e d e n i n k a a r t -g e b r a c h t en g e k w a l i f i c e e r d . V o o r a l op de h o g e r e l u t i a m r i j k e d e l e n v a n de s c h o r r e n v a n h e t V e r d r o n k e n L a n d v a n S a e f t i n g e i s de v e r v u l l i n g g r o o t . 2 . 2 . 2 S e d i m e n t v e r p l a a t s i n g en m o r f o l o g i e M o r f o l o g i s c h e p r o c e s s e n i n de W e s t e r s c h e l d e k u n n e n w o r d e n o n -d e r s c h e i -d e n op b a s i s v a n -de o o r z a a k e n -de t i j -d s c h a a l waarmee de m o r f o l o g i s c h e p r o c e s s e n p l a a t s v i n d e n . De o o r z a a k i s n i e t a l t i j d d u i d e l i j k a a n t e g e v e n . H e t v e r l o o p v a n de o n t w i k k e l i n g e n i s m e e s t a l a l l e e n g l o b a a l t e v o o r s p e l l e n . . ' De b e h e e r d e r k a n p r o b l e m e n i n v e r b a n d m e t s c h e e p v a a r t o f d i j k s t a b i l i -t e i -t d i k w i j l s a l l e e n v o o r k o m e n d o o r a l l e r -t -t e r e a g e r e n . Een a a n t a l m o r f o l o g i s c h e o n t w i k k e l i n g e n w o r d e n h i e r n a o p g e s o m d . I n h o o f d s t u k 4 komen z e o p n i e u w a a n de o r d e i n v e r b a n d m e t de a n a l y s e v o o r de s l i b b a l a n s .

(14)

_.o n a t u u r l i j k e o n t w i k k e l i n g d i j k d o o r b r a k e n e n a f d a m m i n g e n v a n s c h o r r e n e n z i j t a k k e n k u n -n e -n l o k a a l e e -n s -n e l l e m o r f o l o g i s c h e v e r a -n d e r i -n g t o t g e v o l g h e b b e n . V o o r b e e l d e n z i j n e e n g e u l u i t s c h u r i n g n a de d i j k d o o r -b r a a k i n K r u i n i n g e n i n 195 3 e n g e u l v e r l e g g i n g n a de a f d a m m i n g v a n de B r a a k m a n i n 1 9 5 2 / 1 9 7 5 . a l s g e v o l g v a n h e t m e a n d e r e n v e r p l a a t s t de g e u l soms z i j d e -l i n g s . Op e n k e -l e p -l a a t s e n -l i j k t e r s p r a k e v a n e e n p e r i o d i e k t e m g k e r e n d e z i j d e l i n g s e b e w e g i n g . De m o r f o l o g i s c h e v e r a n d e r i n g i s m e e s t a l t r a a g e n v a n w e i n i g b e l a n g v o o r de s l i b h u i s -h o u d i n g . i n g r e p e n z i j n n o o d z a k e l i j k a l s de s c -h e e p v a a r t t e z e e r w o r d t b e l e m m e r d . V o o r b e e l d e n v a n z i j d e l i n g s e g e u l v e r p l a a t s i n g z i j n de s i t u a t i e b i j de S c h a a r v a n de S p i j k e r p l a a t , de v l o e d -g e u l e n op de P l a t e n v a n V a l k e n i s s e e n de O v e r l o o p v a n H a n s w e e r t . - e e n e e r s t o n b e l a n g r i j k e v l o e d g e u l o v e r e e n p l a a t g e b i e d i n de b i n n e n b o c h t v a n e e n m e a n d e r v a n e e n h o o f d g e u l k a n d o o r -b r e k e n e n i n s n e l t e m p o v e r r u i m e n d o o r h e t a a n t r e k k e n v a n v e e l w a t e r . D i t s n e l o n t w i k k e l e n d e p r o c e s i s m e e s t a l m a a r t i j d e l i j k . D o o r de s t e r k e d w a r s s t r o m i n g k a n ..de s c h e e p v a a r t g r o t e h i n d e r óndervinden. I n de z e v e n t i g e r j a r e n g e b e u r d e d i t b i j h e t Nauw y a n B a t h t o e n de Z i m m e r m a n g e u l o v e r de P l a t e n v a n V a l k e n i s s e d o o r b r a k . - I n de p e r i o d e v a n de v i j f t i g e r t o t de z e v e n t i g e r j a r e n v o n d e e n a a n z i e n l i j k e o p h o g i n g p l a a t s v a n h e t p l a a t n i v o t o t soms 2m + N.A.P. . V e e l s e d i m e n t d a t i n d e z e p e r i o d e d o o r n a t u u r -l i j k e f f e c t i n de W e s t e r s c h e -l d e w e r d a a n g e v o e r d v a n u i t z e e w e r d a f g e z e t op de p l a t e n . ( De L o o f f , 1 9 8 3 ) . E r z i j n o o k m o r f o l o g i s c h e v e r a n d e r i n g e n i n h e t b e k k e n d i e h e t g e v o l g z i j n v a n m e n s e l i j k i n g r i j p e n i n de n a t u u r l i j k e s i t u -a t i e ' . H i e r n -a z i j n b -a g g e r w e r k z -a -a m h e d e n , s p e c i e s t o r t i n g e n z a n d w i n n i n g o n d e r s c h e i d e n . b a g g e r w e r k z a a m h e d e n De b a g g e r w e r k z a a m h e d e n z i j n de l a a t s t e 100 j a a r g e l e i d e l i j k geïntensiveerd e n v a n g r o t e i n v l o e d o p de m o r f o l o g i s c h e o n t -w i k k e l i n g v a n K e t W e s t e r s c h e l d e b e k k e n .

(15)

1 0 -F a g g e r w e r k z a a m h e d e n i n de s c h e e p v a a r t g e u l e n en i n de h a v e n s m o e t e n o n d e r s c h e i d e n w o r d e n o m d a t de s a m e n s t e l l i n g v a n h e t g e b a g g e r d e s e d i m e n t a f k o m s t i g v a n d e z e l o k a t i e s a a n z i e n l i j k v e r s c h i l t . Op de d r e m p e l s b e s t a a t de b a g g e r s p e c i e h o o f d z a k e -k e l i j -k u i t z a n d en i n de h a v e n s h o o f d z a -k e l i j -k u i t s l i b . Ten b e h o e v e v a n de s c h e e p v a a r t w o r d e n m o m e n t e e l a l l e d r e m p e l s i n de h o o f d s c h e e p v a a r t g e u l o n d e r h o u d e n op een d i e p t e v a n o n g e -v e e r g . l . l . w . s . -120 dm ( g . l . l . w . s . i s een r e f e r e n t i e p e i l -v o o r de s c h e e p v a a r t en l i g t op o n g e v e e r 2.5üm N.A.P.). E r z i j n v e r -g e v o r d e r d e p l a n n e n v o o r een v e r d e r e v e r d i e p i n -g i n 1 9 9 0 . De p l a a t s e n v a n d r e m p e l s en s t o r t p l a a t s e n v o o r de o p g e b a g g e r d e s p e c i e a l s m e d e de o n d e r h o u d s d i e p t e s i n de h u i d i g e en de t o e k o m -s t i g e -s i t u a t i e -s t a a n a a n g e g e v e n i n b i j l a g e 8 . V o o r h e t op d i e p t e h o u d e n v a n de scheepvaartgeulèn z u i g e n k o n t i n u d r i e s l e e p h o p p e r z u i g e r s op de W e s t e r s c h e l d e . H e t b a g -g e r w e r k op de d r e m p e l s w o r d t -g e f i n a n c i e e r d d o o r de A n t w e r p s e Z e e d i e n s t e n . T o t 1980 w e r d j a a r l i j k s g e m i d d e l d o n g e v e e r 1 5 . 1 0 ^ m^ s e d i m e n t v e r p l a a t s t . Deze h o e v e e l h e i d i s de l a a t s t e 5 j a a r d o o r z o r g v u l d i g e r b a g g e r e n t e r u g g e b r a c h t t o t o n g e v e e r 10.10 m " ^ / j r . v o l g e n s een e e r s t e s c h a t t i n g k a n de h o e v e e l h e i d b a g g e r w e r k i n de W e s t e r s c h e l d e na de v o o r g e n o m e n v e r d i e p i n g t o e nemen t o t 2 2 . 1 0 ^ m V j r ( T.S.C., 1 9 8 4 ) . D i t i s een a a n z i e n l i j -k e t o e n a m e t e n o p z i c h t e v a n de h u i d i g e s i t u a t i e . I n de W i e l i n g e n en h e t S c h e u r i n de S c h e l d e m o n d w o r d e n v e e l g r o t e r e h o e v e e l h e d e n s p e c i e g e b a g g e r d v o o r de v e r d i e p i n g en h e t o n d e r h o u d v a n de v a a r w e g . De b a g g e r s p e c i e w o r d t g e s t o r t aan de z e e z i j d e v a n de V l a k t e v a n Raan. H e t g a a t h i e r om d i k -w i j l s v r i j s l i b r i j k s e d i m e n t . T o t 1982 w e r d g e m i d d e l d 2.4.10^ m ^ / j r g e b a g g e r d i n de B e l -g i s c h e Beneden S c h e l d e . H i e r v a n w e r d v o l -g e n s o p -g a v e 2.10 m"^/jr a a n l a n d g e b r a c h t . P e r j a a r w o r d t g e m i d d e l d 3.5.10^ m"^ v o o r n a m e l i j k z e e r s l i b -r i j k s e d i m e n t d a t b i j e l k h o o g w a t e -r i n de h a v e n s w o -r d t a f g e z e t , r e t o u r g e s t o r t i n de W e s t e r s c h e l d e . B i j h e t ' k l a p p e n b l i j f t h e t s l i b i n s u s p e n s i e en w o r d t h e t o n d e r h e v i g a a n de mecha-n i s m e mecha-n v o o r s l i b t r a mecha-n s p o r t . De b a g g e r h o e v e e l h e d e n v o o r de g r o t e h a v e n s s t a a n a a n g e g e v e n i n t a b e l 3.

(16)

1 1 -s p e c i e -s t o r t l n g G r o t e s p e c i e s t o r t i n g e n v i n d e n p l a a t s i n de W e s t e r s c h e l d e b i j de u i t v o e r i n g v a n g r o t e i n f r a s t r u c t u r e l e w e r k e n aan de o e v e r s o f op l a n d ( a a n l e g v a n h a v e n s e n i n d u s t r i e g e b i e d e n op v o o r m a l i g e s c h o r r e n en v e r b r e d e n v a n k a n a l e n ) . De v r i j g e k o m e n s p e -c i e i s op l a n d n i e t b r u i k b a a r en b e v a t m e e s t a l v e e l k l e i en v e e n . T o t h e d e n g i n g h e t s t e e d s om g r o t e h o e v e e l h e d e n s p e c i e d i e i n b e t r e k k e l i j k k o r t t i j d s b e s t e k op b e p a a l d e l o c a t i e s w e r -den g e s t o r t . De t o t a l e h o e v e e l h e i d s p e c i e b e d r o e g de l a a t s t e 25 j a a r o n g e v e e r 2 2 . 1 0 ^ m"^. D i t i s g e m i d d e l d o n g e v e e r 10^ m 3 / j r . De g e s t o r t t e h o e v e e l h e d e n s p e c i e v a n a f l a n d g e d u r e n d e de l a a t -s t e 25 j a a r z i j n v e r z a m e l d i n t a b e l 4 De i n v l o e d v a n de s p e c i e s t o r t i n g e n op de s l i b b a l a n s i s m o e i l i j k v a s t t e s t e l l e n o m d a t v e e l s p e c i e u i t k l e i b r o k k e n b e s t a a t . Zo h e t n i e t d o o r z a n d w o r d t a f g e d e k t , k o m t ' a l l e e n d o o r e r o s i e en dus s t e r k v e r t r a a g d s l i b v r i j . z a n d w i n n i n g P l a a t z a n d en z a n d v a n de d r e m p e l s w o r d t g e b r u i k t b i j w e g e n a a n -l e g , o p h o g i n g s w e r k z a a m h e d e n en r e c e n t b i j d i j k v e r z w a r i n g t o t d e l t a h o o g t e . I n de p e r i o d e v a n 1 9 7 1 t o t 1980 w e r d d o o r de Do-m e i n e n z a n d w i n n i n g s c o n s e s s i e s v e r l e e n d v o o r g e Do-m i d d e l d 3.2.10^ m " ^ / j r . De z a n d w i n n i n g s l o c a t i e s w o r d e n m e t z o r g g e k o z e n , o p d a t de g e z o g e n g a t e n i n de p l a t e n n i e t w o r d e n o p g e v u l d m e t s l i b . De a f g e v o e r d e s l i b h o e v e e l h e i d i n h e t g e z o g e n z a n d z a l z i j n t e v e i r w a a r l o z e n v o o r de s l i b h u i s h o u d i n g . 2 . 2 . 3 . G e t a l l e n v o o r s l i b v e r p l a a t s i n g H i e r v o o r z i j n i n v l o e d e n v a n ' n a t u u r l i j k e f f e c t ' en m e n s e l i j k i n g r i j p e n o n d e r s c h e i d e n . De L o o f f b e p a a l d e h e t n a t u u r l i j k e f f e c t m e t b e h u l p v a n i n h o u d s b e r e k e n i n g e n . De b e k e n d e g e t a l -l e n v o o r h e t m e n s e -l i j k i n g r i j p e n ( b a g g e r e n , s p e c i e s t o r t i n g en z a n d w i n n i n g ) w e r d e n a f g e t r o k k e n v a n de t o t a l e i n h o u d s -v e r a n d e r i n g . I n w e r k e l i j k h e i d z a l m e n s e l i j k i n g r i j p e n o o k a a n z i e n l i j k e g e v o l g e n k u n n e n h e b b e n v o o r h e t N a t u u r l i j k e f f e c t ' . Een v a n de d u i d e l i j k s t e v o o r b e e l d e n v a n de a f h a n k e l i j k h e i d i s de p r o f i e l v e r m i m i n g v a n de g e h e l e h o o f d s c h e e p v a a r t g e u l i n de W e s t e r s c h e l d e a l s g e v o l g v a n h e t op d i e p t e b a g g e r e n v a n

(17)

de d r e m p e l s . De h y d r a u l i s c h e s i t u a t i e i n h e t g e h e l e b e k k e n i v e r a n d e r t h i e r d o o r a a n z i e n l i j k . ' InfOCTTiatie o v e r de k u n s t m a t i g e sédimentverplaatsing i s o n d e r ' a n d e r e a f g e l e i d u i t de b e v a a r b a a r h e i d s n o t a ' s ( o.a. v a n M a l d e - ' gem, 1 9 8 3 ) , de W. V. O . v e r g u n n i n g e n v o o r h e t s t o r t e n v a n h a -v e n s l i b en de -v e r z a m e l d e i n f o r m a t i e -v a n de L o o f f ( de L o o f f , 1 9 8 3 ) . De sedimenthoeveelhéden w e r d e n genoemd i n de v o r i g e §. De g e t a l l e n z i j n v e r z a m e l d i n t a b e l 8 . De L o o f f b e p a a l d e d a t i n de p e r i o d e v a n 1955 - 1 9 7 1 / 1 9 7 2 d o o r ' n a t u u r l i j k e f f e c t ' e e n s e d i m e n t t o e n a m e o p t r a d i n h e t W e s t e r s c h e l d e b e k k e n v a n 2.10^ m V j r e n i n de p e r i o d e v a n 1 9 7 1 / 1 9 7 2 - 1 9 8 0 e e n g e m i d d e l d e a f n a m e v a n - . 6 . 1 0 ^ m V j r . ( ( De L o o f f , 1 9 8 3 ) . D o o r d a t h e t v e r s c h i l a a n i n h o u d a a n h e t h e g i n en h e t e i n d v a n h e t t i j d s i n t e r v a l i s b e p a a l d z i j n a l l e e n g e m i d d e l d e w a a r d e n t e b e p a l e n . M e t de h o e v e e l h e i d a a n g e v o e r d s e d i m e n t i n de e e r s t e p e r i o d e i s v o o r a l h e t p l a a t n i v o o p g e h o o g d , j S e d i m e n t a a n v o e r v o n d p l a a t s v a n u i t z e e . T o t de a a n l e g v a n de ' l e i d a m op de B a l l a s t p l a a t b i j de N e d e r l a n d s - B e l g i s c h e g r e n s j i n 197 0 w e r d o n g e v e e r 1 0 ^ m"^ f i j n z a n d p e r j a a r o v e r de ' g r e n s i n de Beneden S c h e l d e g e t r a n s p o r t e e r d . Na de a a n l e g | was h e t t r a n s p o r t n i h i l ( De L o o f f , 1 9 8 3 ) . i Om de s l i b v e r p l a a t s i n g t e b e p a l e n m o e t h e t s l i b g e h a l t e i n h e t g e t r a n s p o r t e e r d e s e d i m e n t w o r d e n b e p a a l d . De v o l g e n d e s l i b p e r c e n t a g e s z i j n a a n g e h o u d e n : W'. .S. w e s t W.S. o o s t Ben. S c h e l d e ! d r e m p e l s 1 5 10 p l a t e n a f g e z e t 5 5 20 g e s t o r t t e s p e c i e 25 25 a f g e v o e r d z a n d .5 .5 5 h a v e n s l i b 100 100 a f z e t t i n g op s c h o r r e n , 100 100

(18)

I - 1 3 ¬ 2.2.4 A c t u e e l o n d e r z o e k n a a r s l l l r v e r s p r e l d l n g Een a a n t a l p r o c e s s e n met b e t r e k k i n g t o t de s l i b t o e s t a n d k r i j -gen n a u w l e t t e n d e a a n d a c h t v a n de D i r e c t i e Z e e l a n d v a n de R i j k s w a t e r s t a a t . B e h a l v e de v a n z e l f s p r e k e n d e c o n t i n u e a a n d a c h t v o o r de m o r f o l o g i s c h e o n t w i k k e l i n g v a n h e t b e k k e n w e l k e m i d d e l s i n t e n s i e f p e i l e n op p e i l w o r d t g e h o u d e n , d o e t men o n d e r -z o e k n a a r de v o l g e n d e o n t w i k k e l i n g e n : - h e t g e v o l g v o o r h e t m i l i e u en v o o r de m o r f o l o g i e v a n h e t b e k k e n v a n h e t t r a n s p o r t v a n o n d e r h o u d s b a g g e r s p e c i e a f k o m -s t i g v a n de d r e m p e l -s i n h e t o o -s t e l i j k e b e k k e n d e e l n a a r m e e r w e s t e l i j k g e l e g e n s t o r t l o c a t i e s , h e t g e e n n o o d z a k e l i j k i s b i j i n t e n s i v e r i n g v a n de b a g g e r w e r k e n na de v o o r g e n o m e n v e r d i e p i n g i n 1 9 9 0 . S l i b m e t e e n h o g e r e v e r v u i l i n g s g r a a d w o r d t i n w e s t e l i j k e r i c h t i n g g e b r a c l i t n a a r een s t o r t l o c a t i e w a a r v a n o o r s p r o n g e e n g e r i n g e r e v e r v u i l i n g i s . De m a t e v a n r e s u s p e n s i e v a n h e t s l i b en de r e s v i l t e r e n d e v e r p l a a t s i n g na een l a n g e t i j d s p e r i o d e i s b e p a l e n d v o o r h e t m i l i e u b e z w a a r . - de v e r s p r e i d i n g v a n 8.10^ m"^ s p e c i e d i e op k o r t e t e r m i j n v r i j k o m t b i j w e r k z a a m h e d e n aan h e t K a n a a l v a n Z u i d - B e v e l a n d en i n h e t p l a t e n g e b i e d v a n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n d e e l m o e t w o r d e n g e s t o r t , 2 . 3 . S e d i m e n t t r a n s p o r t i n s u s p e n s i e N a t u u r l i j k t r a n s p o r t v a n s l i b i n h e t b e k k e n g e b e u r t i n s u s -p e n s i e . Om de r e s u l t e r e n d e s l i b m a s s a i n s u s -p e n s i e t e b e -p a l e n i s v e e l e n g e d e t a i l l e e r d e k e n n i s v e r e i s t o v e r de w a t e r b e w e g i n g , de z o u t t o e s t a n d > o v e r h e t s a m e n k l o n t e r i n g s - ( f l o c c u l a t i e - ) g e d r a g i n r e l a t i e m e t h e t z o u t g e h a l t e a l s m e d e o v e r h e t a f -z e t t i n g s - e n e r o s i e g e d r a g v a n s l i b . Een a a n t a l m e e r a l g e m e n e a s p e c t e n w o r d e n i n h e t k a d e r v a n l a n g d u r e n d e o n d e r z o e k s p r o j e k -t e n . o n d e r z o c h -t ( z i e o.a. v a n L e u s s e n , 1 9 8 1 - h e d e n ) . V e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k e r s b e s c h r e v e n m e c h a n i s m e n v o o r r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t n a a r de B e n e d e n S c h e l d e en s l i b -a f z e t t i n g i n de Beneden S c h e l d e . De g e s c h e t s t e s i t u -a t i e k o m t i n g r o t e l i j n o v e r e e n m e t de s i t u a t i e d i e b i j v o o r b e e l d i n de N i e u w e W a t e r w e g o p t r e e d t . V o l g e n s de b e s c h r i j v i n g i s e r s p r a k e v a n s l i b a c c u m u l a t i e en v a n s l i b a f z e t t i n g i n de omgev i n g omgev a n h e t zogenaamde t u r b i d i t y m a x i m u m ( t r o e b e l h e i d s m a x -imum) . Een v e r t i c a l e s t r o m i n g s c i r c u l a t i e t e n g e v o l g e v a n

(19)

d i c h t h e i d s e f f e c t e n en f l o c c u l a t i e v a n s l i b l i g g e n t e n g r o n o - • s l a g aan d i t v e r s c h i j n s e l . M e t i n g e n t o n e n aan d a t e r w e l -i s w a a r s p r a k e -i s v a n v e r h o o g d e s l -i b c o n c e n t r a t -i e s -i n een zÖne v a n de B e n e d e n S c h e l d e . Van b l i j v e n d e a f z e t t i n g i n d i t g e b i e d z a l e c h t e r v e e l m i n d e r s p r a k e z i j n o m d a t de s t r o o m -s n e l h e d e n i n de g e u l e r g g r o o t z i j n ( t o t m e e r d a n 2 m/-s) z o d a t e r g e e n a f z e t t i n g p l a a t s k a n v i n d e n . Op de i n t e r g e t i j d e -g e b i e d e n v i n d t o o k n a u w e l i j k s a f z e t t i n -g p l a a t s o m d a t ze k l e i n v a n omvang z i j n . H e t f l o c c u l e r e n v a n s l i b g e b e u r t i n e e n t r a j e c t v a n de Be-n e d e Be-n S c h e l d e m e t z o u t g e h a l t e Be-n t u s s e Be-n 1 e Be-n 5 ° ^ ° ° . D o o r de f l o c c u l a t i e w o r d t de v a l s n e l h e i d v a n h e t s l i b v e r g r o o t . I n b i j l a g e 9 i s h e t m e c h a n i s m e v a n v e r t i c a l e c i r c u l a t i e en a f z e t t i n g i n b e e l d g e b r a c h t . De s l i b v l o k v o r m i n g t r e e d t o o k i n de W e s t e r s c h e l d e o p . B i j l a g e 1 0 t o o n t m e t i n g e n h a a r h e t v e r l o o p v a n de s l i b c o n c e n -t r a -t i e i n de B e n e d e n S c h e l d e . B i j l a g e 1 1 -t o o n -t h e -t e f f e k -t v a n f l o c c c u l a t i e op de b e z i n k s n e l h e i d v a n s l i b . V o o r h e t b e p a l e n v a n de t r a n s p o r t e i g e n s c h a p p e n v a n s l i b i s de b e z i n k s n e l h e i d v a n de v l o k k e n een b e l a n g r i j k g e g e v e n . H e t i s d a a r o m g e b r u i k k e l i j k om a a n de s l i b v l o k een e q u i v a l e n t e k o r r e l d i a m e t e r t o e t e k e n n e n . D i t i s de d i a m e t e r v a n e e n z a n d k o r r e l m e t d e z e l f d e v a l s n e l h e i d . I n b i j l a g e i 2 i s de v a l s n e l h e i d v a n s l i b v l o k k e n i n de Thames w e e r g e g e v e n . De v a l s n e l h e i d m e t i n g e n z i j n v e r r i c h t m e t de zogenaamde O w e n - t u b e , De v l o k g r o o t t e h a n g t a f v a n de m i n e r a l o g i s c h e s a m e n s t e l l i n g v a n h e t s l i b , h e t z o u t g e h a l t e , de t e m p e r a t u u r v a n h e t w a t e r , de s l i b c o n c e n t r a t i e en de t u r -b u l e n t i e g r a a d . De m e e s t e v a n d e z e p a r a m e t e r s v e r a n d e r e n i n de p l a a t s en de t i j d . Ook de h e c h t i n g v a n a n o r g a n i s c h e v e r -v u i l e n d e s t o f f e n en -v a n o r g a n i s c h e microörgahismen z a l -v a n i n v l o e d z i j n op h e t f l o c c u l a t i e g e d r a g . I n S a l o m o n s e t a l ( 1 9 8 1 a ) z i j n a s p e c t e n v a n h e t f y s i s c h -c h e m i s -c h g e d r a g v a n s l i b i n de W e s t e r s -c h e l d e b e s -c h r e v e n . V o o r h e t b e p a l e n v a n de v a l s n e l h e i d i s m e e r o n d e r z o e k n o o d -z a k e l i j k .

(20)

O v e r de s l i b c o n c e n t r a t i e i n s u s p e n s i e i s e i g e n l i j k w e i n i g b e k e n d . E r i s een u i t g e b r e i d e a n a l y s e g e d a a n n a a r de c o n c e n -t r a -t i e v a n f i j n z w e v e n d m a -t e r i a a l i n de W e s -t e r s c h e l d e i n de t i j d s p e r i o d e v a n 1970 1 9 8 0 . ( S w a r t , 1 9 8 2 ) . De d e e l t j e s -f r a c t i e k l e i n e r dan 50 p m w e r d b e p a a l d . De v a r i a t i e v a n de z w e v e n d e s t o f c o n c e n t r a t i e p e r maand, p e r s e i z o e n en p e r j a a r w e r d i n ' b e e l d g e b r a c h t . C o r r e l a t i e s z i j n g e l e g d t u s s e n de d e e l t j e s c o n c e n t r a t i e en de beïnvloedende f a c t o r e n w a t e r t e m p e r a t u u r ( i n v l o e d op de v a l s n e l h e i d en de f l o c c u l a t i e ) , w e e r s i n v l o e d e n ( i n v l o e d op de o p w o e l i n g ) en de r i -v i e r a f -v o e r . De w a t e r m o n s t e r s v o o r S w a r t ' s a n a l y s e w e r d e n r e g e l m a t i g g e d u r e n d e 10 j a a r a a n h e t w a t e r o p p e r v l a k genomen d o o r h e t L o o d s -w e z e n . I n de g e a n a l y s e e r d e f r a c t i e k l e i n e r dan 50 p m w e r d g e e n o n d e r s c h e i d g e m a a k t t u s s e n h e t a a n d e e l v a n z a n d , s l i b ( d e e l t i e . s k l e i n e r dan 16 \f m) , k a l k e n humus ( o r g a n i s c h e s t o f ) . H e t i s n i e t m o g e l i j k om u i t de i n f o r m a t i e v a n S w a r t h e t g e -w i c h t s p e r c e n t a g e v a n de d e e l t j e s f r a c t i e k l e i n e r dan 16 p m a f t e l e i d e n o m d a t h e t s l i b a a n d e e l i n de massa g e s u s p e n d e e r de s t o f s l e c h t s k l e i n i s . Een b e t e r e i n d i c a t i e v o o r h e t s l i b g e h a l t e i s w e l l i c h t de t r o e b e l h e i d v a n h e t w a t e r . De t r o e b e l -h e i d v a n -h e t w a t e r w o r d t v o o r e e n b e l a n g r i j k d e e l d o o r -h e t s l i b b e p a a l d . ( i n de z o m e r o o k d o o r u r g a n j . s c h . • - . m a t e r i a a l ) . T r o b e l h e i d s m e t i n g e n t o n e n a a n d a t de t r o e b e l h e i d i n h e t o o s -t e l i j k e g e d e e l -t e a a n z i e n l i j k h o g e r i s dan i n h e -t w e s -t e l i j k e b e k k e n d e e l . I n de w i n t e r m a a n d e n i s de t r o e b e l h e i d a a n z i e n -l i j k h o g e r dan i n de z o m e r m a a n d e n . Een a n d e r e i n d i c a t i e w o r d t v e r k r e g e n d o o r h e t m e t e n v a n de a a n s l i b b i n g i n de h a v e n s . De a a n s l i b b i n g g e b e u r t b i j n a u i t -s l u i t e n d i n de w i n t e r m a a n d e n . U i t S w a r t ' s a n a l y s e v o l g d e een v e r s c h i l i n d e e l t j e s c o n c e n t r a t i e i n z o m e r en w i n t e r v a n o n g e v e e r een f a c t o r 2. v l a k b i j de g r e n s was de d e e l t j e s c o n c e n t r a t i e g l o b a a l e e n f a c t o r 2 g r o t e r dan i n h e t w e s t e l i j k e d e e l . V o o r h e t s l i b z u l l e n de v e r h o u d i n g e n g r o t e r z i j n . Op b a s i s v a n S w a r t ' s i n f o r m a t i e en de o v e r i g e i n f o r m a t i e b r o n -n e -n w o r d t -n u g e c o -n c l u d e e r d d a t i -n h e t o o s t e l i j k e d e e l v a -n h e t b e k k e n v o o r a l de r i v i e r a f v o e r een b e l a n g r i j k e i n v l o e d z a l h e b b e n op h e t s l i b g e h a l t e . W e e r s i n v l o e d e n beïnvloeden

(21)

• 1 ( • de o p w o e l i n g v a n s l i b en de s l i b c o n c e n t r a t i e i n de S c h e l d e -mond en i n h e t w e s t e l i j k e d e e l v a n h e t W e s t e r s c h e l d e b e k k e n . D i t l e i d t t o t h o g e r e s l i b c o n c e n t r a t i e s i n de w i n t e r i n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n d e e l t e n g e v o l g e v a n de a a n z i e n l i j k g r o t e r e S c h e l d e s l i b a f v o e r ( de s l i b a f v o e r k a n i n de z o m e r e n w i n t e r een f a c t o r 6 v e r s c h i l l e n ) . H e t z w a a r d e r e g o l f k l i m a a t i n h e t w i n t e r s e i z o e n v e r o o r z a a k t e e n g r o t e r e o p w o e l i n g v a n f i j n ma-t e r i a a l op de o n d i e p e p l a a ma-t s e n e n d a a r d o o r g r o ma-t e r e s l i b c o n c e n t r a t i e s i n h e t w e s t e l i j k e d e e l . B e i d e genoemde beïnvloed e n beïnvloed e f a c t o r e n z u l l e n zekër o o k . i n v l o e beïnvloed h e b b e n i n beïnvloede a n -d e r e b e k k e n -d e l e n . E r k a n w o r d e n g e c o n c l u d e e r d d a t h e t g e h a l t e a a n g e s u s p e n d e e r d s l i b v a r i e e r t m e t de p o s i t i e , de g e t i j f a s e , de d o o d t i j s p r i n g -t i j c y c l u s , h e -t s e i z o e n e n z e l f s h e -t j a a r . S w a r -t ' s i n f o r m a -t i e v o o r de d e e l t j e s m e t een d i a m e t e r k l e i n e r d a n 50 ^m m o e t om-z i c h t i g w o r d e n t o e g e p a s t b i j de a n a l y s e v a n de s l i b t o e s t a n d . S w a r t c o n s t a t e e r d e e e n t o e n a m e v a n de j a a r g e m i d d e l d e c o n c e n -t r a -t i e v a n de f i j n e d e e l -t j e s i n de p e r i o d e 1974 - 1 9 8 0 i n h e t o o s t e l i j k e b e k k e n d e e l . De c o n s e q u e n t i e s v a n d e z e o n t w i k -k e l i n g v o o r de s l i b t o e s t a n d z i j n g e a n a l y s e e r d i n 4.4. H e t v e r l o o p v a n de c o n c e n t r a t i e v a n f i j n e d e e l t j e s l a n g s de W e s t e r s c h e l d e i n h e t zomer»en w i n t e r s e i z o e n i s w e e r g e g e v e n i n b i j l a g e 1 3 . De j a a r g e m i d d e l d e c o n c e n t r a t i e i n de v e r -s c h i l l e n d e m e e t p u n t e n i -s w e e r g e g e v e n i n b i j l a g e 1 3 a .

(22)

^ n I I 2.4. W a t e r b e w e g i n g I n g e t i j g e b i e d e n i s v o o r a l h e t d e t a i l v a n de w a t e r b e w e g i n g v a n b e l a n g v o o r h e t r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t i n e e n g e t i j -c y -c l u s . N i e t a l l e e n h e t v e r s -c h i l t u s s e n v l o e d - e n e b v o l u m e ( t o t a l e r i v i e r a f v o e r i n e e n g e t i j p e r i o d e ) i n samenhang m e t h e t c o n c e n t r a t i e v e r s c h i l b i j e b e n v l o e d z i j n v a n b e l a n g v o o r h e t r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t d o c h o o k de c i r c u l a t i e s t r o m i n g e n i n h e t b r e d e b e k k e n m e t de variërende w a t e r d i e p -t e i n de d w a r s d o o r s n e d e . Een g e d e -t a i l l e e r d e a n a l y s e v a n de o n g e l i j k e w a t e r b e w e g i n g b i j e b en v l o e d .Is n o o d z a k e l i j k om de r e s u l t e r e n d e s l i b m a s s a m e t e n i g e n a u w k e u r i g h e i d t e v o o r s p e l l e n . De w a t e r b e w e g i n g i n de W e s t e r s c h e l d e w o r d t b e h e e r s t d o o r de v e r t i c a l e g e t i j b e w e g i n g i n de N o o r d z e e ( w e s t e l i j k e r a n d v o o r w a a r d e ) e n de r i v i e r a f v o e r i n de S c h e l d e ( o o s t e l i j k e r a n d -v o o r w a a r d e ) . De r e l a t i e f k l e i n e S c h e l d e a f -v o e r beïn-vloedt de e b - e n v l o e d b e w e g i n g i n h e t b e k k e n s l e c h t s i n b e p e r k t e m a t e . H e t g e t i j beïnvloedt de w a t e r b e w e g i n g t o t v e r i n de S c h e l d e . B i j e e n g e s l o t e n s t u w i n G e n t b r u g g e i s h e t g e m i d d e l d e g e t i j -v e r s c h i l ( -v e r s c h i l t u s s e n de h o o g - e n l a a g w a t e r s t a j i d ) o p 100 km v a n de g r e n s n o g 1.70 m. Z o u t w a t e r d r i n g t b i j e e n l a g e S c h e l d e a f v o e r t o t o n g e v e e r 60 km d o o r i n de Beneden S c h e l d e . De w a t e r s t a n d v a r i a t i e s i n h e t b e k k e n , h e t g e m i d d e l d e g e t i j -v o l u m e a a n de o o s t e l i j k e e n w e s t e l i j k e b e g r e n z i n g -v a n de W e s t e r s c h e l d e e n de S c h e l d e a f v o e r z i j n w e e r g e g e v e n i n t a b e l 5. De t o e s t a n d v a n de r i v i e r a f v o e r v a n de S c h e l d e i s w e e r g e g e v e n i n b i j l a g e 1 4 . Om i n z i c h t t e k r i j g e n i n de r e s u l t e r e n d e s l i b m a s s a i n e e n g e t i j c y c l u s i n e e n b r e e d e s t u a r i u m a l s de de W e s t e r s c h e l d e m o e t de v a r i a t i e v a n de s t r o o m s n e l h e d e n i n de d w a r s d o o r s n e de e n i n de t i j d n a u w k e u r i g w o r d e n b e s c h o u w d . S w a r t o n t l e e d d e i n n a v o l g i n g v a n F i s h e r de s i t u a t i e v a n de w a t e r b e w e -g i n -g i n e e n a a n t a l c o m p o n e n t e n . ( S w a r t , 1984 n a a r F i s h e r , 1 9 7 2 ) . De o n d e r s c h e i d e n c o m p o n e n t e n v o o r de w a t e r b e w e g i n g z i j n : - b o v e n a f v o e r ( = r i v i e r a f v o e r a l d a n n i e t geïntegreerd o v e r e e n g e t i j c y c l u s )

(23)

•r a f w i j k i n g v a n h e t momentane g e t i j d e b i e t i n e e n d w a r s d o o r s n e d e v a n h e t d e b i e t b e p a a l d u i t de r e s t a f v o e r ( e f -f e c t v a n de g e t i j o s c i l l a t i e ) - a f w i j k i n g v a n de momentane s n e l h e i d op e l k e p o s i t i e i n de d w a r s d o o r s n e d e v a n h e t b e k k e n v a n de g e m i d d e l d e s n e l h e i d i n de d o o r s n e d e H e t i s g e b r u i k e l i j k om de l a a t s t e c o m p o n e n t d o o r m i d d e l v a n i n t e g r a t i e s t e b e w e r k e n t o t c o m p o n e n t e n v o o r ' h o r i z o n t a l e ' e n V e r t i c a l e ' s t r o o m c i r c u l a t i e . B e i d e s t r o o m c i r c u l a t i e s z i j n v a n g r o o t b e l a n g v o o r de r e s u l t e r e n d g e t r a n s -p o r t e e r d e s l i b m a s s a i n e e n g e t i j c y c l u s . De o n t l e d i n g v a n h e t s n e l h e i d s v e l d i n c o m p o n e n t e n i s w e e r g e g e v e n i n b i j l a g e 2 4. I n de b o v e n s t a a n d e o n t l e d i n g v a n h e t s n e l h e i d s v e l d i s een e x t r a c o m p o n e n t i n t e v o e g e n a l s . o n d e r s c h e i d w o r d t g e m a a k t t u s s e n de g e m i d d e l d e s t r o o m s n e l h e d e n i n p a r a l l e l l e s t r o o m v o e r e n d e b e k k e n d e l e n ( g e u l e n e n s t r o o m v o e r e n d e p l a t e n ) i n de l i t e r a t u u r z i j n de e f f e c t e n v a n a l l e genoemde compo-n e compo-n t e compo-n , b e h a l v e de r e s t a f v o e r v e r z a m e l d o compo-n d e r de t e r m d i s p e r s i e v e w a t e r b e w e g i n g . H e t s t o f t r a n s p o r t i n s u s p e n s i e t e n g e v o l g e v a n de d i s p e r s i e v e w a t e r b e w e g i n g w o r d t d i s p e r -s i e f -s t o f t r a n -s p o r t genoemd. De v o l g e n d e b i j l a g e n e r i t a b e l l e n m e t b e t r e k k i n g t o t de wat e r b e w e g i n g k u n n e n d i e n e n a l s o n d e r s wat e u n i n g b i j de b e s c h o u -w i n g v a n h e t r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t i n h o o f d s t u k 3: - s t r o o m s n e l h e d e n b i j de g r e n s , b i j l a g e 15 - s t r o o m s n e l h e d e n e n s e d i m e n t c o n c e n t r a t i e s i n de Pas v a n T e r n e u z e n , b i j l a g e 16 - s n e l h e i d s v e r l o o p g e d u r e n d e de g e t i j c y c l u s , b i j l a g e 17 - m a x i m a l e e b - e n y l o e d s n e l h e d e n b i j s p r i n g t i j , b i j l a g e 18 - g e t i j v o l u m e , s t r o o m v o e r e n d p r o f i e l e n g e m i d d e l d e s n e l h e i d ; s t r o o m v o e r e n d p r o f i e l e n m a x i m a l e s t r o o m s n e l h e d e n b i j eb e n v l o e d , b i j l a g e 19 De s n e l h e i d s v e r t i c a a l v e r s c h i l t i n de e b e n de v l o e d -p e r i o d e . B i j v l o e d l i g t h e t z w a a r t e -p u n t v a n h e t -p r o f i e l h o g e r d a n b i j e b . Een v e r t i c a l e s l i b c i r c u l a t i e i s h i e r v a n h e t g e v o l g b i j e e n v e r t i c a l e slibconcentratiegradiënt.

(24)

- 1 9 ^ I n b i j l a g e 16 i s de f a s e v e r s c h u i v i n g t u s s e n h e t d e -b i e t v e r l o o p en h e t w a t e r s t a n d s v e r l o o p a a n g e g e v e n . Op h e t moment v a n de m a x i m a l e s t r o o m s n e l h e i d i s de w a t e r -s t a n d b i j v l o e d K g e r d a n b i j e b . B i j v l o e d w o r d t m e e r s l i b g e t r a n s p o r t e e r d o v e r de p l a t e n dan b i j e b . Mede o o r z a a k h i e r v a n i s h e t o n g e l i j k e s n e l h e i d s v e r l o o p b i j v l o e d e n b i j e b , z o a l s b l i j k t u i t b i j l a g e 1 7 . B i j v l o e d i s e r op e l k e p l a a t s i n h e t b e k k e n e e n d u i -d e l i j k e s n e l h e i -d s p i e k a a n h e t e i n -d v a n -de f a s e b i j -de h o o g s t e w a t e r s t a n d . I n de e b f a s e i s d e z e p i e k n i e t a a n -w e z i g . U i t b i j l a g e 18 b l i j k t d a t de m a x i m a l e s n e l h e i d i n de g e u l e n n i e t s t e r k v a r i e e r t l a n g s de a s v a n h e t b e k k e n . M e e r n a a r h e t o o s t e n nemen de m a x i m a l e s n e l h e d e n i e t s a f , z o a l s o o k i s a f t e l e z e n u i t b i j l a g e 1 9 . De w a t e r b e w e g i n g w o r d t beïnvloedt d o o r w i n d e n g o l v e n . H e t e f f e c t i s v a n d i s p e r s i e v e a a r d . W i n d l e i d t t o t v e r t i c a l e e n h o r i z o n t a l e s t r o o m c i r c u l a t i e s i n de b e k k e n d o o r s n e d e n z o a l s w e e r g e g e v e n i n b i j l a g e 2 0 . G o l v e n h e b b e n v o o r a l e e n a a n d r i j -v e n d e i n -v l o e d op o n d i e p e p l a a t s e n ( -v o o r a l op de p l a t e n e n i n o n d i e p e g e u l d e l e n ) . R e t o u r s t r o m i n g v i n d t p l a a t s i n de d i e p e r e d e l e n v a n de g e u l e n . T e n g e v o l g e v a n de o o s t - w e s t oriëntatie v a n h e t b e k k e n e n de o v e r h e e r s e n d e w i n d u i t w e s t e l i j k r i c h t i n g , k u n n e n de h o r i z o n t a l e e n v e r t i c a l e s t r o o m -c i r -c u l a t i e s t e n g e v o l g e v a n w i n d e n g o l v e n e e n a a n z i e n l i j k e i n v l o e d h e b b e n op de j a a r l i j k s e r e s u l t e r e n d e s l i b m a s s a . v o o r de a n a l y s e v a n de w a t e r b e w e g i n g z i j n m e e r d e r e h u l p m i d d e l e n b e s c h i k b a a r . E r z i j n I M P L I C en WAQUA m o d e l l e n o p -g e s t e l d v o o r de W e s t e r s c h e l d e . H i e r i n w o r d t de w a t e r b e w e -g i n -g t o t r e s p e c t i e v e l i j k e e n één e n t w e e - d i m e n s i o n a l e b e w e g i n g g e s c h e m a t i s e e r d . Aan h e t WAQUAmodel i s e e n d i s p e r s i e m o d e l g e k o p p e l d . De a d v e c t i e v a n de d e e l t j e s w o r d t b e r e k e n d , u i t g a a n d e v a n de b e -r e k e n d e s t -r o o m s n e l h e d e n i n h e t WAQUA-model. Een d i s p e -r s i e v e b e w e g i n g w o r d t t o e g e v o e g d , u i t g a a n d e v a n e e n d i s p e r s i e m o d e l m e t e n k e l e dispersiecoëfficiënten a l s p a r a m e t e r s . De d e t a i l -l e r i n g v a n d e z e m o d e -l -l e n i s op d i t moment t e b e p e r k t om e e n r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t t e n g e v o l g e v a n .de d i s p e r s i e v e wa-t e r b e w e g i n g wa-t e k u n n e n v o o r s p e l l e n .

(25)

^ 2 0 -Van b e l a n g v o o r de c o n c e n t r a t i e v e r d e l i n g i n de d w a r s d o o r s n e d e v a n e e n g e u l i s de l a t e r a l e d i s p e r s i e . D o o r de s t e r k e s p i r a a l s t r o m i n g i n de r e l a t i e f s m a l l e b o c h t i g e g e u l e n z a l de v l o e i s t o f u i t w i s s e l i n g i n de d w a r s d o o r s n e d e g r o o t z i j n . De c o n c e n -t r a -t i e v e r s c h i l l e n i n de d w a r s d o o r s n e d e z i j n k l e i n . T u s s e n de p a r a l l e l l e g e u l e n z u l l e n e r w e l v e r s c h i l l e n b e s t a a n . H e t een en a n d e r i s a f h a n k e l i j k v a n h e t c o n c e n t r a t i e v e r l o o p l a n g s de b e k k e n a s , h e t v e r s c h i l i n l o o p t i j d i n de p a r a l l e l l e g e u l e n en de m e n g i n g i n de d e l e n v a n h e t b e k k e n w a a r i n de p a r a l l e l l e g e u l e n samen komen. De w a t e r b e w e g i n g v e r s c h i l t p e r g e t i j c y c l u s . W e e r s i n v l o e d e n , de S c h e l d e a f v o e r e n v o o r a l de g r o o t t e v a n de w a t e r s t a n d s v a r i a t i e a a n de z e ^ r a n d z i j n de v o o r n a a m s t e o o r z a k e n v a n de v a -r i a t i e . Deze a s p e c t e n z u l l e n o o k e e n a a n z i e n l i j k e v a -r i a t i e v a n h e t r e s u l t e r e n d s l i b t r a n s p o r t p e r g e t i j c y c l u s t o t g e v o l g h e b b e n . De w a t e r s t a n d s v a r i a t i e i n de d o o d t i j - s p r i n g t i j c y c l u s i n v e r s c h i l l e n d e d o o r s n e d e n i s a a n g e g e v e n i n t a b e l 5 . D o o r Zimmerman e n D r o n k e r s w e r d e n t w e e m a t e n g e d e f i n i e e r d i n v e r b a n d m e t p e r i o d e v a n a a n w e z i g h e i d v a n e e n h o e v e e l h e i d s t o f i n e e n g e t i j w a t e r ( Zimmerman e n D r o n k e r s , 1 9 8 4 ) . N a m e l i j k : - de l e e f t i j d ('age') v a n e e n w a t e r d e e l t j e o f g e s u s p e n d e e r d d e e l t j e . D i t i s de t i j d s d u u r d a t e e n d e e l t j e op e e n b e p a a l de p l a a t s op e e n b e p a a l d t i j d s t i p z i c h r e e d s b i n n e n de g r e n -z e n v a n h e t b e k k e n b e v i n d t - de v e r b l i j f t i j d ( ' r e s i d e n t t i m e - ) v a n e e n d e e l t j e . D i t i s de t i j d s d u u r d a t e e n d e e l t j e o p e e n b e p a a l d e p l a a t s op een b e p a a l d t i j d s t i p z i c h n o g b i n n e n de g r e n z e n v a n h e t b e k k e n z a l b e v i n d e n na h e t t i j d s t i p v a n m o n s t e r n a m e . H e t g e t i j e n de d i s p e r s i e v e w a t e r b e w e g i n g i n h e t b r e d e b e k -k e n c o m p l i c e r e n de b e p a l i n g v a n de v e r b l i j f t i j d e n v a n de l e e f t i j d v a n e e n s t o f d e e l t j e . D e t w e e m a t e n k u n n e n s l e c h t s i n s t a t i s t i s c h e z i n g e h a n t e e r d w o r d e n .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Jest to pierwsza tak pełna m onografia ukazująca postawę różnych warstw społeczeństwa Polski odrodzonej po stu przeszło latach z niewoli, wobec najazdu Rosji sowieckiej..

Disclaimer The presented report of the ARCH friendly competition for stochastic mod- elling group aims at providing a unified point of reference on the current state of the art in

For the sake of conciseness, although I bear in mind the interpretative potential of all three spaces in the museum, I choose to focus on Freud’s study room, since in this very

Chętnie podejmował problematykę prawa prywatnego (w ramach którego był uważany za przedstawiciela tzw. M im o imponującej liczby publikacji nie był jednak Mittermaier typem

W oknie po prawej stronie wybrać zakładkę Armature (ikona postaci), w sekcji Display przełączyć tryb wizualizacji

The UCRAINICUM Centre of the John Paul II Catholic University of Lublin, the General Consulate in Lublin, the Catholic Association “Civitas Christiana” and the Institute of

Jak już nadmieniano, wśród ogółu mieszkańców gminy, 1555 osób pośrednio lub bezpośrednio związanych z rolnictwem, nie było źródłem utrzymania, przy czym więcej kobiet niż

However, we notice that all essential features for these samples, such as small magnitude of the effect, sinusoidal phase depen- dence, positive sign, and the long high