Andrzej F. Dziuba
"Moja Europa? : refleksje nad
kulturowym wymiarem integracji
europejskiej", Henryk Skorowski,
Warszawa 2005 : [recenzja]
Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 13/2, 313-315
u stan n ie w trakcie lektury prezentow anej pracy; tak o ż p o rów nanie pozycji społecznej i poziom u nauczycieli w tedy i dziś. Ju ż choćby sam a ta okoliczność świadczy o wysokim poziom ie om aw ianej rozpraw y, odznaczającej się także biegłością w arsztatow ą o raz wy raźn ą sym patią au to rk i do po d jęteg o tem atu , p rz ed e wszystkiem zaś do owych kilkuset postaci nauczycieli, z których d o ro b k u i my dziś czerpiem y.
M arcin Drewicz
H en ry k S k o r o w s k i SDB. M oja E uropa? Refleksje n a d kulturow ym wymiarem inte
gracji europejskiej. W arszaw a 2005, ss. 267.
Świat w spółczesny przeżyw a zjaw iska coraz szybszego zbliżania się m iędzy ludźm i oraz różnym i społecznościam i, choćby w sferze inform acji czy w zajem nej zależności. N ie m usi to je d n a k autom atycznie nieść w sobie sp ełn ie n ia dalszych etapów tego zbliże nia, czy zazwyczaj przynajm niej nie przybiera ono zew nętrznych i zazwyczaj sform alizo w anych fo rm cywilno-prawnych, k tó re tworzyłyby pew ne now e organizm y w stru k tu rach m iędzynarodow ych. W praktyce, w ażnym zn ak iem jest, iż w e w spółczesnej rzeczyw isto ści stosunkow o często pow stają w sto sunkach państw o raz społeczności św iata pew ne fe nom eny ponadpaństw ow e.
W E u ro p ie, po dram acie II w ojnie światowej, tak nazistow skiej ja k i kom unistycznej, a zatem zwłaszcza dośw iadczeń totalitarnych, nastąpiły dynam iczne zjaw iska w pisujące się w łaśnie w tak ie procesy. M .in. m ają o n e n a celu uniknięcie podobnych dośw iadczeń. To zawsze ak tu aln e pytanie, w ręcz m inim alne, o u nikanie dośw iadczonych błędów .
W m iędzyczasie dość w yraźnie w ystąpiło, w różnych płaszczyznach zjawisko in te g ra cji europejskiej, któ rej przejaw ów je s t ju ż b ard zo w iele kulturow ych czy sform alizow a nych, choćby P arlam en t E u ro p ejsk i czy U n ia E u ropejska. P roces ten jes t je d n a k ciągle żywy i poszukujący nowych fo rm czy przejaw ów , zwłaszcza w k o n fro n tacji z jego negacją (np. Francja, Belgia). Z a te m w ażna jest dalsza dyskusja w okół integracji S tarego K onty n entu. Przybiera o n a w w ielu krajach, w tym tak że w Polsce czasem dość em ocjonalne form y i przejawy. P rezen to w an ą książką w ten n u rt szerokiej dyskusji w łącza się m.in. ks. prof. d r hab. H en ry k Skorow ski, SDB.
C ałość książki o tw iera dość szczegółow y spis rzeczy, k tó ry je s t jed n o c ze śn ie dobry w stępnym w p ro w ad zen iem w zaw arto ść treścio w ą (s. 5-8). N a to m ia st treściow o n a j pierw zam ieszczono w stę p (s. 9-11). C ałość p o d z ie lo n a z o sta ła n a 16 bloków te m a tycznych, o różnej objętości. Z o sta ły o n o n a stę p n ie p o d z ie lo n e n a bard ziej szczegóło w e zag ad n ien ia.
D la choćby schem atycznego przybliżenia zaw artości treściow ej książki w arto p odać tytuły poszczególnych bloków tem atycznych: 1. „O byw atel E u ro p y - człow iek” (s. 13 28); 2. „ E u ro p a - superm ocarstw o czy w sp ó ln o ta ?” (s. 29-41); 3. „Ku jed n o ści k u ltu ro wej E u ro p y ” (s. 43-51); 4. „Religijny w ym iar k ultury e u ro p ejsk iej” (s. 53-60); 5. „W kład chrześcijaństw a w k u ltu rę etyczna E u ro p y ” (s. 61-85); 6. „W artości chrześcijańskie
a w spółczesne przem iany cywilizacyjne w integrującej się E u ro p ie ” (s. 87-107). D alsze n oszą następ u jące tytuły: 7. „ E u ro p a narodów . Aksjologiczny w ym iar narodow ego dz ie dzictw a kulturow ego w kontekście integracji eu ro p ejsk iej” (s. 108-125); 8. „ R ó żn o ro d ność n aro d o w a bogactw em w spółczesnej E u ro p y ” (s. 127-136); 9. „Zw iązek osobowy z n a ro d em jak o w artościow y sposób bycia w e w spólnocie eu ro p ejsk iej” (s. 137-159); 10. „ O ch ro n a narodow ego dziedzictw a kulturow ego w jednoczącej się E u ro p ie ” (s. 161 176). K olejne bloki k o n c e n tru ją się n a tem atach : 11. „O p o trzeb ie edukacji patriotycz nej w kon tek ście procesów integracji e u ro p ejsk iej” (s. 177-192); 12. „A ksjologiczny wy m iar ojczyzny w k ontek ście jed n o czen ia się E u ro p y ” (s. 193-201); 13. „D laczego e d u k a cja reg io n aln a? Z n aczen ie edukacji regionalnej w k ontekście jed n o czen ia się E u ro p y ? ” (s. 203-215); 14. „N iebezpieczeństw o m arginalizacji em igrantów i uchodźców w k o n te k ście integracji E u ro p y ” (s. 217-230); 15. „R ola i m iejsce K ościoła w życiu współczesnej E u ro p y ” (s. 231-242); 16. „R o la K ościoła w zachow aniu regionalizm ów we współczesnej E u ro p ie ” (s. 243-258). C ałość treściow ą zam yka: „Z akończenie. Czy E u ro p a m oże być m o ją E u ro p ą ? ” (s. 259-260). D o d a n o jeszcze bibliografię, po d zie lo n a n a dokum enty społeczne K ościoła i lite ra tu rę (s. 261-267).
A u to r książki jes t w ybitnym specjalistą w zakresie katolickiej n auki społecznej, ze szczególnym zain tereso w an iem w okół szeroko pojętych kw estii antropologicznych. A k tu aln ie jest p ro re k to re m U n iw ersytetu K ardynała S tefan a W yszyńskiego w W arszawie oraz kierow nikiem k ated ry Teorii P aństw a i Stosunków M iędzynarodow ych. Je st a u to rem w ielu książek, artykułów i opracow ań, m .in. „M oralność sp o łeczn a” (1996), „ P ro blem atyka praw człow ieka” (1999), „A ntropologiczno-etyczne aspekty regionalizm u” (1990), „O d prawdy, poprzez d o b ro , ku w olności” (2005) oraz uczestnikiem licznych sym pozjów krajow ych i zagranicznych.
W p odjętej tem atyce badaw czej, ob o k jej dużej szerokości tem atycznej, m ożna sto sunkow o łatw o zauważyć kilka wiodących, a jed n o cześn ie podstaw ow ych zagadnień. B ę d ą to zwłaszcza kw estie religijne, a szczególnie chrześcijaństw o, prob lem aty k a narodów oraz ed u k acja i ro la K ościoła. Je st to dotykanie b ard zo newralgicznych zagadnień, któ re w sferze k ultury m ają swe m iejsce i w ręcz tru d n o je p o m inąć w dyskusji w okół integracji europejskiej. Tak bow iem je s t ukształtow any przez w ieki nie tylko obraz ale przede wszystkim re aln a rzeczyw istość S tarego K ontynentu. P rzeciw na p ostaw a byłaby negacją zwyczajnych realiów kulturow o-społecznych E uropy. N iestety w spółcześnie, sto su n k o wo łatw o m o żn a zauważyć, że n iek tó re kręgi polityczne o raz ideologiczne sta rają się abstrahow ać o d tej rzeczywistość, a naw et ją negow ać, niekiedy naw et walczyć z nią. Ten fen o m en b ard zo spokojnie i k u ltu raln ie także w ybrzm iew a w p rezentow anej pracy, ale zawsze w perspektyw ie nadziei i okoliczności b u d o w an ia d o b ra i przyszłości.
Z prezentow anej książki tchnie w ielkie um iłow anie E uropy, przy jednoczesnej sze rokiej otw artości k u innym k u ltu ro m i cywilizacjom. Pokazał to już a u to ra w w ielu w cze śniejszych publikacjach w nosząc w te n sposób własny w kład w jed n o ść Starego K onty n ent. Taka p ostaw a ideow a o raz badaw cza pozw ala n a d o strzeganie w ielu pozytywnych zjawisk w spółczesnych, a jed n o czen ie i n a w yraźne zauw ażanie zag ro żeń czy braków . To sw oista rów now aga, ale zawsze z pozytywnymi odniesieniam i. O dpow iedzialne
dostrze-ganie fu n d am en tó w je s t zawsze re aln ą gw arancją tw órczego i odpow iedzialnego b u d o w ania przyszłości. W tym kontek ście b ard zo w ażne je s t dość ogólne sform ułow anie ze w stępu: „A naliza problem ów w spółczesnej E u ro p y nie m oże zatem odnosić się tylko i wyłącznie do aspektów : politycznych, społecznych, gospodarczych. M usi uw zględniać płaszczyznę k u ltu ro w ą” (s. 11).
Z a te m term in k u ltu ra zdaje się ok reśla najbardziej skrótow o całość zaw artości tr e ściowej niniejszej książki. Jeszcze precyzyjniej w yraża to sam p odtytuł, k tóry jasn o w ska zuje n a kulturow y w ym iar integracji europejskiej. W swych szczegółow ych analizach ks. H. Skorow ski w skazuje, że jego w izja tchnie odpow iedzialnym zatro sk an iem o E u ro p ę i jej m ieszkańców w łaśnie w najw ażniejszej płaszczyźnie, poniew aż odnoszącej się do najwyższych zn am io n człow ieczeństw a, tak w jego w ym iarze indyw idualnym ja k i sp o łecznym czy naw et w spólnotow ym , a naw et kom unijnym . K u ltu ra jest przecież je d n ą z najwyższych specyfikacji osobow ych człowieka.
Sam A u to r w e w stępie w skazuje n a c h a ra k te r prezentow anej książki: „Publikacja n i niejsza jes t zb io rem refleksji n ad kulturow ym i a spektam i problem ów jednoczącej się E uropy. N ie jes t o n a m onografią, ale zb io rem osobistych przem yśleń a u to ra w tej, wy daje się, b ard zo istotnej kw estii” (s. 11).
B p A n d rzej F. D ziuba
Ks. R o b e rt N ę c e k, Państwo w nauczaniu społecznym Prym asa Polski Stefana Wy
szyńskiego. Studium teologicznomoralne. K raków 2004, ss. 261.
P roblem atyka szeroko pojętych realiów życia społecznego jest płaszczyzną niezwykle dynam iczną i tw órczą zarazem ta k w życiu indyw idualnym ja k i społecznym . Ich w za jem n e przen ik an ie się oraz w spółzależność m a niezwykły w pływa n a au tentyczne realia. To bogactw o w ielorakich szczegółow ych przejaw ów , k tó re przynosi zw yczajna co d zien ność życia i postaw etyczno-m oralnych. Te od n iesie n ia czy relacje w ym uszają w ręcz pew ne struktury, postaw y czy osobow e decyzje etyczno-m oralne.
N ie uleg a w ątpliw ości, że je d n ą ze szczególnie w ażnych stru k tu r życia społecznego, ukształtow anych n a p rzestrzen i w ieków, je s t państw o, w w ielorakości form i przejaw ów; zresztą ciągle p o d d aw an a ewolucji, choć raczej nie w zasadniczych elem entach. Ta n ie zwykła stru k tu ra, b ard zo w ażna w całości życia społecznego, m a je d n a k zu p ełn ie inne z n am io n a ontyczne niż n a ró d czy rodzina. N iestety w spółcześnie stosunkow o często nie d o strzeg a się różnicy m iędzy tymi fak to ram i życia społecznego
A u to r prezentow anej książki je s t specjalistą w zak resie teologii m oralnej o raz n auki społecznej K ościoła. Z n an y ze w spółpracy z m ediam i. A u to r serii wywiadów w form ie książkow ej R ozm ow y wcale nieprzypadkowe. Je st pracow nikiem naukow ym w Papieskiej A k ad em ii Teologicznej w Krakow ie.
C ałość książki o tw iera dedykacja p ośw ięcona rodzicom a u to ra (s. 5). Po dość sch em a tycznym spisie treści (s. 7) zam ieszczono także interesujące w prow adzenie p ió ra J.
