Prawo podmiotowe

(1)

Prawo podmiotowe Prawo podmiotowe

Literatura:

E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Zarys prawa cywilnego, Wydanie 3, Warszawa 2018

Z. Radwański, A. Olejniczak, Prawo cywilne - część ogólna, Wydanie 15, Warszawa 2019, E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Wydanie 9, Warszawa 2019 Opracowała mgr Irena Krauze – Lisowiec

(2)

Obiektywnie korzystna sytuacja prawna podmiotu, w jakiej znajduje się on z powodu

obowiązującego prawa

Obiektywnie korzystna sytuacja prawna podmiotu, w jakiej znajduje się on z powodu

obowiązującego prawa

Prawo podmiotowe

uprawnienia wolności kompetencje

Zbiór funkcjonalnie powiązanych Norma prawna

Na prawo podmiotowe może składać jedno uprawnienie

Prawo podmiotowe jest elementem treści stosunku cywilnoprawnego

obowiązki

Zasada:

przymus państwowy

o ile wyraźnie

nie jest wyłączony

(3)

Stosunek cywilnoprawny

grupa (zbiór) stosunków prawnych powiązanych

funkcjonalnie i

określonych normami prawa cywilnego

Elementarny stosunek

prawny

Elementarny stosunek

prawny Elementarny

(prosty) stosunek

prawny

(4)

Stosunek prawny

więź o charakterze

powinnościom zachodząca pomiędzy podmiotami prawa

cywilnego, które mają wynikające z normy prawnej

obowiązki i uprawnienia

(5)

Stosunki prawne

Dwustronnie zindywidualizowane

Zindywidualizowany podmiot

zobowiązany

Jednostronnie zindywidualizowane

Zindywidualizowany podmiot uprawniony

Stosunki prawne typu względnego

Stosunki prawne typu bezwzględnego

Zindywidualizowany podmiot uprawniony

PODMIOT

???

PODMIOT

???

PODMIOT

???

PODMIOT

???

PODMIOT PODMIOT???

???

Uprawnienie

względne Uprawnienie

bezwzględne

(6)

Rodzaje możliwych zachowań

NIENAKAZANE

(fakultatywne)

NAKAZANE

NIENAKAZANE i

NIEZAKAZANE

(indyferentne)

ZAKAZANE NIEZAKAZANE

(dozwolone) albo

albo

(7)

Uprawnienie

Uprawnienie w ścisłym znaczeniu

sytuacja podmiotu uprawnionego, w której

normy prawne

Uprawnienie kształtujące ( prawokształtujące)

nakazują lub zakazują podmiotowi zobowiązanemu określonego zachowania wobec

podmiotu uprawnionego

uzależniają powstanie lub ustanie obowiązku adresata normy od czynności podmiotu

uprawnionego

(8)

WOLNOŚĆ

Obowiązek nieingerowania w wolność postępowania podmiotu uprawnionego nałożony na inne

podmioty

WOLNOŚĆ PRAWNIE CHRONIONA

uprawnienie uprawnienie

(9)

Elementy stosunku prawnego

Strony

Podmioty zobowiązane i podmioty uprawnione

przez normę prawną

Przedmiot

Treść

Zachowanie lub zespół zachowań, do których podmiot jest zobowiązany (oraz czasem również dobro, którego

zachowanie dotyczy)

uprawnienia i obowiązki

stron

(10)

Zdarzenie prawne

zdarzenie, którego zaistnienie powoduje powstanie albo ustanie stosunku prawnego bądź wpływa na

treść tego stosunku

(11)

Postacie normatywne uprawnień

możność podejmowania wszystkich lub określonych działań przez uprawnionego

wobec jakiegoś dobra

Uprawnienie bezpośrednie Uprawnienie bezpośrednie

Uprawnienie do żądania

ukształtowania stosunku prawnego Uprawnienie do żądania

ukształtowania stosunku prawnego Roszczenia

Roszczenia

Uprawnienia kształtujące Uprawnienia kształtujące

z jednoczesnym obowiązkiem nieingerowania w to postępowanie przez nieoznaczony

indywidualnie krąg podmiotów

możność domagania się od indywidualnie oznaczonych osób, aby zachowały się w określony sposób, polegający na działaniu lub

zaniechaniu

możliwość jednostronnego dokonania czynności prawnej, która spowoduje powstanie, ustanie lub zmianę stosunku prawnego (zmianę sytuacji prawnej stron)

możliwość wytoczenia powództwa o ukształtowanie, które w przypadku uwzględnienia powództwa przez Sąd

wpływa na istnienie lub kształt stosunku prawnego

Zarzut

Zarzut Dylatoryjny Dylatoryjny Peremptoryjny

Peremptoryjny

Uprawnienie

względne Uprawnienie

bezwzględne Uprawnienie bezwzględne Adresat

Adresat

(12)

Rodzaje praw podmiotowych

Bezwzględne i względne

Art. 57 §1, art. 509 §1 k.c.

głównymi składnikami praw podmiotowych są odpowiednio uprawnienia bezwzględne lub względne

Majątkowe i niemajątkowe

ze względu na rodzaj interesu jaki chroni to prawo przede wszystkim (ekonomiczny albo

nieekonomiczny)

ze względu na rodzaj interesu jaki chroni to prawo przede wszystkim (ekonomiczny albo

nieekonomiczny)

Zbywalne i niezbywalne

ze względu na dopuszczalność lub

niedopuszczalność zmiany podmiotu prawa przez czynność prawną

ze względu na dopuszczalność lub

niedopuszczalność zmiany podmiotu prawa przez czynność prawną

Główne i akcesoryjne

Ekspektatywa

Niezbywalność prawa wynika wprost z przepisu ustawy lub z funkcji prawa

Ogólna reguła interpretacyjna : prawa majątkowe – zbywalne, prawa niemajątkowe – niezbywalne Ogólna reguła interpretacyjna : prawa majątkowe –

zbywalne, prawa niemajątkowe – niezbywalne Nie można przez czynność prawną ukształtowane przez ustawę jako prawo zbywalne przekształcić w

prawo niezbywalne

Nie można przez czynność prawną ukształtowane przez ustawę jako prawo zbywalne przekształcić w

prawo niezbywalne Wyjątek:

wierzytelność Wyjątek:

wierzytelność

ze względu na samodzielność prawa ze względu na samodzielność prawa

1) są związane z prawem głównym, w tym nie mogą powstać bez prawa głównego i wygasają razem z nim 2) przysługują temu samemu podmiotowi,

3) Treść prawa akcesoryjnego jest uzależniona od treści prawa głównego

1) są związane z prawem głównym, w tym nie mogą powstać bez prawa głównego i wygasają razem z nim 2) przysługują temu samemu podmiotowi,

3) Treść prawa akcesoryjnego jest uzależniona od treści prawa głównego

sytuacja prawna podmiotu, który ma uzyskać określone prawo podmiotowe, ale powstanie czy nabycie tego prawa uzależnione jest od jakiegoś przyszłego zdarzenia

Przepisy prawne mogą

inaczej Przepisy prawne mogą

inaczej

(13)

Typy praw podmiotowych

Podział ze względu na treść praw podmiotowych (ze względu na

zachowania, których dotyczą składające się na dane prawo

uprawnienia)

Prawa podmiotowe bezwzględne

Prawa podmiotowe względne

Katalog zamknięty

niepisana zasada zamkniętej liczby typów praw bezwzględnych określonych przez ustawę

(numerus clausus)

Katalog otwarty

kreowanie praw wolą stron, innych niż typy ustawowe

(14)

Nabycie i utrata prawa podmiotowego

NABYCIE UTRATA

Podmiotowi prawa prywatnego zaczyna przysługiwać prawo , które

wcześniej mu nie przysługiwało

Podmiot, który wcześniej miał

prawo, przestaje go mieć

(15)

Sposoby nabycia prawa podmiotowego

Konstytutywne

Skuteczność prawa zależy od istnienia u innego podmiotu takiego samego lub szerszego

zakresowo prawa

Skuteczność prawa nie zależy od istnienia u innego podmiotu

takiego samego lub szerszego zakresowo prawa

Prawo istnieje

Translatywne

Pochodne

Pierwotne

(16)

Sukcesja

Art.. 169, art. 170, art. 1028 k.c., art. 5 i 6 KWU, art. 83 §2 k.c.

UNIWERSALNA ^SINGULARNA

nabycie pod tytułem szczególnym – nabycie indywidulanie oznaczonego prawa lub grupy praw – każde

jako samodzielny przedmiot transakcji

nabycie pod tytułem szczególnym – nabycie indywidulanie oznaczonego prawa lub grupy praw – każde

jako samodzielny przedmiot transakcji

nabycie pod tytułem ogólnym- w wyniku jednego zdarzenia podmiot uzyskuje całość praw stanowiących majątek lub

wyodrębnioną część majątku innego podmiotu (zwykle przechodzą też obowiązki)

nabycie pod tytułem ogólnym- w wyniku jednego zdarzenia podmiot uzyskuje całość praw stanowiących majątek lub

wyodrębnioną część majątku innego podmiotu (zwykle przechodzą też obowiązki)

Nabycie pochodne Nabycie pochodne

Zasada: nie można uzyskać więcej praw, niż przysługiwało poprzednikowi (prawo przysługiwało

poprzednikowi + nabycie z ograniczeniami) Zasada: nie można uzyskać więcej praw, niż przysługiwało poprzednikowi (prawo przysługiwało

poprzednikowi + nabycie z ograniczeniami)

Wyjątek: ochrona interesu nabywcy w dobrej wierze

(17)

Utrata prawa podmiotowego

Nabycie prawa przez inną osobę Nabycie prawa przez inną osobę

Wygaśnięcie prawa Wygaśnięcie prawa

Konfuzja Konfuzja

Prawo definitywnie przestaje istnieć

Ten sam podmiot staje się uprawniony i, jednocześnie, zobowiązany względem

samego siebie

(18)

Wykonanie prawa podmiotowego

takie zachowanie podmiotu tego prawa, które jest zgodne z

treścią danego prawa

Realizuje działanie lub zaniechanie Uprawnienie bezpośrednie Korzysta z nakazanego zachowania

podmiotu zobowiązanego

Dokonuje czynności prawnej wynikającej z uprawnienia kształtującego

Domaga się ukształtowania stosunku prawnego przez sąd

Roszczenie

Uprawnienie kształtujące Uprawnienie do

żądania

ukształtowania

stosunku prawnego

(19)

Kolizja praw podmiotowych

Nie jest możliwe jednoczesne wykonanie wszystkich praw podmiotowych

przysługujących podmiotowi lub różnym podmiotom uprawnionym wobec tego

samego podmiotu zobowiązanego

Art. 249 k.c., art. 11 i 12 KWU, art. 1025, art. 1026 k.p.c.

Preferencja jednych praw przed innymi, które maja pierwszeństwo realizacji w całości, zaś prawa niepreferowane tylko o tyle o ile to możliwe

po zrealizowaniu praw preferowanych Preferencja jednych praw przed innymi, które

maja pierwszeństwo realizacji w całości, zaś prawa niepreferowane tylko o tyle o ile to możliwe

po zrealizowaniu praw preferowanych

Proporcjonalna redukcja wszystkich kolidujących praw mających to samo pierwszeństwo

Proporcjonalna redukcja wszystkich kolidujących

praw mających to samo pierwszeństwo

(20)

Ochrona praw podmiotowych

PAŃSTWO

przymus państwowy

sądy powszechne i komornicy sądowi

Art. 343 , art. 423 k.c.

Uprawnienie bezpośrednie

Roszczenie

Samopomoc

Wyjątek