Apostolskość Kościoła a sukcesja apostolska : dokument Międzynarodowej Komisji Teologicznej

Stanisław Olejnik

Apostolskość Kościoła a sukcesja

apostolska : dokument

Międzynarodowej Komisji

Teologicznej

Collectanea Theologica 46/1, 5-21

A

R

T

Y

K

U

Ł

Y

C o llecta n ea T h eologica 46(1976) f. I

K S. ST A N ISŁ A W O LEJNIK , W A R SZ A W A

APOSTOLSKOSC KOŚCIOŁA A SUKCESJA APOSTOLSKA Dokument M iędzynarodowej Kom isji Teologicznej

Zagadnienie sukcesji apostolskiej przew ijało się przez prace M iędzynarodowej Komisji Teologicznej praw ie od początku jej efek­ tyw nego działania. N ajw yraźniej zaś w ystąpiło w związku z rozpa­ tryw aniem spraw y kapłaństw a m inisterialnego w ysuniętej do n a­ świetlenia teologicznego z okazji omawiania go przez Synod Bisku­ pów w r. 1971. Podkomisja opracowująca zagadnienie kapłaństw a posługiwania (sacerdotium ministeriale) przedstaw iła w swym ra ­ porcie dla komisji pewne propozycje dotyczące sukcesji w związku ze spraw ą dowartościowania posługiwań (ministeriów) istniejących we w spólnotach protestanckich analogicznych do tych, jakie w Koś­ ciele katolickim są w ykonywane przez posiadających święcenia ka­ płańskie. Spraw a nie dojrzała jednak jeszcze w tedy do zajęcia m erytorycznego stanow iska przez kom isję i została odłożona do b a r­ dziej gruntow nego rozpatrzenia w przyszłości.

Podkom isja pracująca nadal pod kierow nictw em ks. prof. F. M. J. L e G u i 11 o u OP przygotow ała specjalny rap o rt stresz­ czający zasadnicze elem enty szerokiej dokum entacji — wielu opra­ cowań poświęconych różnym aspektom zagadnienia sukcesji apo­ stolskiej, ze szczególnym odniesieniem do spraw dowartościowania posługiwań we W spólnotach niekatolickich. Wspomniany raport i ze­ brane przez podkomisję m ateriały stały się zasadniczą podstawą dla debaty na sesji plenarnej kom isji w jesieni 1973 roku i opra­ cowania przez nią odpowiedniego dokum entu.

W trakcie debaty przesunięte zostały niektóre akcenty. Sprawa dowartościowania posługiwań protestanckich zniknęła z ty tu łu przygotowywanego dokum entu, ustępując m iejsca zasadniczej teo­ logicznie spraw ie apostolskości Kościoła. P ow stał w ten sposób zespół teologicznych w yjaśnień na tem at: Apostolskość Kościoła

a sukcesja apostolska. Po w yczerpującej dyskusji przeprowadzono

tajne głosowanie nad każdym punktem propozycji i nad jej cało­ ścią. Dopracowanie stylistyczne dokum entu, przygotowanego w

ję-zyku francuskim , zostało powierzone specjalnej grupie roboczej, któ ra pracow ała jeszcze po zakończeniu sesji jesiennej komisji. Przyjęcie, niewielkich zresztą, udoskonaleń stylistycznych dokonało się na drodze korespondencyjnej między sek retariatem komisji a jej członkami. W te n sposób został ostatecznie ustalony tek st dokum en­ tu M iędzynarodowej Komisji Teologicznej dotyczący problem u apo- stolskości Kościoła i sukcesji apostolskiej.

Różni się on poważnie od dokum entów przygotow anych na po­ przednich sesjach plenarnych wspomnianej komisji, w szczególno­ ści zaś od ostatniego, opracowanego w czasie sesji jesiennej 1972 r. Tam te miały ch arak ter krótkich opracow ań ujętych w postaci tez. Tak np. dokum ent na tem at: Jedność w iary a pluralizm teologicz­

n y — k tóry został także zamieszczony i omówiony przez niżej pod­

pisanego na łam ach „Colleotanea Theologica” (45, 1975, z. 2, 5—■ 18) — zaw iera 15 niedługich, w zasadzie kilkuzdaniow ych stw ier­ dzeń, określających w sposób przyjęty w dogmatyce naukę Kościoła katolickiego w om awianym przedmiocie. Tu w ynik intensyw nych i długotrw ałych prac kom isji prezentuje się całkiem inaczej.

Nie jest to już zbiór krótkich oddzielonych od siebie i w ypunkto­ wanych propozycji, lecz tekst ciągły i całkowicie koherentny. Takie jego ujęcie zostało podyktow ane omawianym przedm iotem . W yma­ gał on w ielu w yjaśnień i sprecyzow ania szczegółów. Ujęcie ich w tezy okazało się, jeśli nie niemożliwe, to w każdym razie bardzo niepożądane. B yłyby one zbyt długie i zaw ikłane w treści. Bardziej właściwe w ydało się zredagować zamiast tez w ywód ciągły i jedno­ lity.

Taki zaś ch arak ter opracowania każe m u nadać rangę i znacze­ nie tylko „dokum entu roboczego” (working paper). W założeniu jego tw órców m a on być w iernym wyłożeniem w iary katolickiej, zary­ sem orientacji doktrynalnej. Wiele jednak elem entów jego treści oddaje tylko refleksję teologiczną w yrażającą w poszczególnych członach różny stopień pewności. Nie byłoby zresztą rzeczą możli­ wą w ypracować tek st ta k obszerny, którego cała treść należałaby do depozytu w iary.

Prezentow any tu dokum ent pracy M iędzynarodowej Komisji Teologicznej zcetał przekazany organom Kościoła nauczającego bę­ dącym dyspozytariuszam i działalności komisji, tzn. — przez Kon­ gregację N auki W iary, p rzy boku k tó rej usytuow ana jest komisja — Synodowi Biskupów i Stolicy Świętej. P a w e ł VI zezwolił na opu­ blikowanie dokum entu, w spierając w ten sposób swym au to ry tetem powagę doktry n alną opracowania. W sparcie tego rodzaju oznacza jednak tylko — choć ma to niew ątpliw ie poważne znaczenie w ży­ ciu Kościoła — że dokum ent pracy Komisji nie zaw iera niczego przeciwnego wierze katolickiej. Nie oznacza zaś, co jest oczywiste dla każdego teologa, jakiegoś „kanonizowania”, jako jedynie możli­ wych, zaw artych w nim w yjaśnień teologicznych.

A P O S T O L S K O S C K O Ś C IO Ł A ₇

W swym założeniu dokum ent jest zarysem orientacji doktrynal­ nej przeznaczonym dla teologów katolickich, dla szerokiego grona katolików dokonujących refleksji nad treścią w iary — a więc jakby „na użytek w ew nętrzny”. Katolicy otrzym ują w nim pomoc dla lepszego zrozumienia, na jakich przesłankach doktrynalnych opiera się posługa sakram entalna otrzym yw ana przy święceniach kapłań­ skich. To zasadnicze założenie uzupełnione jednak zostało w yraźną orientacją ekumeniczną. Jest ona widoczna w sty lu przygotow a­ nego dokum entu. Nie tylko unika się w nim wszelkiej polemiki z od­ m iennym i przekonaniam i przyjm ow anym i w ram ach niekatolickich Wspólnot chrześcijańskich, lecz z pełnym szacunkiem — upowszech­ nionym przez II Sobór W atykański — dla ty ch przekonań, w danym przypadku zaś dla przekonań dotyczących osób włączonych do po­ sługi Słowa w ram ach tych Wspólnot. Troska ekumeniczna, bardzo w yraźna, może naw et głęboka, przyświecała form ułowaniu każdej cząstki opracowania, od wspom nianej wyżej m odyfikacji ty tu łu po­ czynając. A jeśli treść niektórych części dokum entu zawiedzie n a­ dzieje zainteresow anych nią braci odłączonych, a może i niektórych, bardziej niecierpliw ych katolickich działaczy ekum enicznych, nie jest to już winą teologów skupionych w M iędzynarodowej Komisji Teologicznej.

W ydawcy i tłum acze dokum entów kościelnych, takich jak tu omawiany, ułatw iają ich percepcję szerszem u gronu czytelników przez w prowadzenie m erytoryczne oraz uzupełnienia, mające wy­ jaśnić m niej zrozumiałe w yrażenia i elem enty treści. W danym przypadku tego zrobić się nie da, z uwagi na długość dokum entu i ram y arty k u łu zamieszczanego w czasopiśmie. Trzeba zrezygno­ wać z przeprow adzania w yjaśnień dotyczących tekstu, a odnośniki ograniczyć do kilku not, do których odwołuje się sam dokument. Na szczęście w prowadzenie m erytoryczne do problem u, którem u poświęcony został dokum ent, znajdujem y w jego wstępie (proe-

mium ). Tłumacz może więc poprzestać na ukazaniu stru k tu ry doku­

m entu pracy kom isji przez krótkie scharakteryzow anie wyróżnio­ nych w nim elem entów treści.

Tekst dokum entu obejm uje sześć ściśle z sobą związanych części poprzedzonych wstępem. W treści w stępu widać w yraźnie podwójne zamierzenie: ukazać aktualność i powagę zagadnienia oraz ukształ­ tow ać założenia metodologiczne, na k tórych należy oprzeć próby jego rozwiązania. Treść wywodów m erytorycznych ukształtow ana została w te j kolejności, że naprzód rozpatruje się zagadnienie apostolskości Kościoła w związku ze wspólnym kapłaństw em , n a ­ stępnie swoistość apostolskiego fundam entu Kościoła, dalej histo­ ryczne ujęcie sukcesji od Apostołów poczynając i aspekt jej poza- historyczny, duchowy, z kolei sukcesję apostolską w jej przekazie, by zamknąć całość pew nym i elem entam i oceny posług w ykonywa­ nych w Wspólnotach niekatalickich reformowanych.

Wprowadzenie do dokum entu ukazuje więc naprzód żywy i waż­ ny problem współczesny. Jest to problem teoretyczny i życiowy. Spraw a posługiwania kościelnego, choć przypom niana i naświetlona na II Soborze W atykańskim , stoi ciągle wśród centralnych punk­ tów refleksji teologicznej, jak też niepokojów teologów, duszpaste­ rzy, a naw et całego Ludu Bożego. Wobec pewnych, na nowo podej­ m owanych prób sprow adzania kapłaństw a posługiwania (sakramen­ talnego) do kategorii posługiwania Słowu w ram ach jednostronnie pojętej roli Kościoła, trzeba w yjaśnić kluczową tu spraw ę sukcesji na tle apostolskości Kościoła. Ale przedm iot te n winien być rozpa­ tryw any w sposób swoisty. Nie w ystarczy odwołać się wyłącznie do Pism a św. Trzeba w yjść poza m etodę i w yjaśnienia egzegetów bi­ blijnych. Należy mieć na uwadze, co uw ydatnił z całą mocą II Sobór W atykański, szczególnie w konstytucji dogm atycznej Dei Verbum , w ew nętrzny związek między Pismem św., Tradycją doktrynalną i M agisterium. Dopiero wzięte w jedność organiczną oddają one treść w iary Kościoła. Dane Biblii, odkryw ane dziś przy pomocy sub­ telnych m etod egzegetycznych, nie w yrażają dostatecznie w iary Kościoła. Kościół istniał, w ierzył i daw ał św iadectw o swej w iary niezależnie od pojaw iających się, zresztą zróżnicowanych i płyn­ nych, m etod egzegetycznych. Przyjęcie zaś zasady L u t r a sola

Scriptura stanow iłoby wyrzeczenie się tożsamości swej, przyjętej od

Apostołów, w iary. Te przesłanki leżą u podstaw dokum entu i zosta­ ły w yraźnie ujaw nione w jego wstępie. Dalsza treść rozw ija się w sposób koherentny.

Rezygnując z dokonywania wprowadzenia m erytorycznego do po­ szczególnych części dokum entu jego polski tłum acz chciałby podzielić się z czytelnikam i pewną trudnością, z jaką się spotkał w swej pracy. Chodzi o spraw ę nie ustalonej, dość płynnej w języ­ ku polskim, term inologii teologicznej. Komisja Teologiczna przyw ią­ zywała w swej pracy dużą wagę do w ypracow ania językowej szaty swego rap o rtu . N iestety, dotyczyło to sform ułow ań francuskich. P raca tłumacza, który chce być w ierny treści dokum entu, a jedno­ cześnie wyrazić ją językiem zrozum iałym i popraw nym , jest zaw­ sze niełatw a. T utaj utru dn iła ją jeszcze nieustalona terminologia. Przykładem tej trudności może być oddanie n a język polski w yra­ żeń: les m inistères (w odniesieniu do „pastorów” protestanckich) lub le m inistère sacerdotal. Ta ostatnia trudność w ystąpiła już przy przekładzie dla czytelników polskich rap o rtu Międzynarodowej Komisji Teologicznej dotyczącej papłaństwa. Trudność ta nie w ystę­ puje od dziś, znalazła naw et w yraz w specjalnych pracach te ­ mu poświęconych. Rozwiązaniem trudności tu sygnalizowanych było uczestnictwo tłum acza w debatach nad szczegółami treści i formy samego dokum entu w ram ach Komisji Teologicznej. Czy jednak udało się to w całej pełni, osądzą specjaliści. P rezentujący zaś

A P O S T O L S K O Ś C K O Ś C IO Ł A ₉

pouczenie kom isji w om awianym tu przedmiocie spełni swe zada­ nie, jeśli w sposób rzeteln y i zrozumiały zapozna z nim szerszą rzeszę odbiorców współczesnej myśli teologicznej.

T e k s t d o k u m e n t u *

Apostolskość Kościoła a sukcesja apostolska

W s t ę p

Opracowanie to ma w yjaśnić pojęcie sukcesji apostolskiej. Z jed­ nej strony bowiem przedstaw ienie 'katolickiej nauki w tym przed­ miocie wydaje się palącą potrzebą w życiu Kościoła katolickiego. Z drugiej zaś strony wymaga tego dialog ekum eniczny, który rze­ czywiście został podjęty praw ie wszędzie na świecie i zapowiada się jako owocny w przyszłości, jeśli tylko katolicy będą w nim wierni swej tożsamości katolickiej. Chcielibyśmy więc przedstaw ić -naukę Kościoła katolickiego o sukcesji apostolskiej, aby umocnić naszych braci w wierze oraz dopomóc do postępu i dojrzew ania dialogu eku­ menicznego.

W ymieńmy choć niektóre trudności, z którym i się spotyka częs­ to. — Ja k można wyciągać świadectwo z Nowego Testam entu n a­ ukowo prawomocne? Jak wykazać ciągłość między Nowym Testa­ m entem a Tradycją Kościoła?

— Jak ą rolę w sukcesji apostolskiej odgryw a nakładanie rąk? — Czy w pewnych środowiskach nie ma tendencji do sprowadza­ nia sukcesji apostolskiej do apostolskości przysługującej całemu Kościołowi, albo przeciwnie — redukow ania apostolskości Kościoła do sukcesji apostolskiej?

— Jak oceniać posługiwania (ministeria) istniejące w innych Koś­ ciołach i W spólnotach chrześcijańskich w ich odniesieniu do sukce­ sji apostolskiej?

Za tym i pytaniam i stoi problem relacji między Pism em św., Tradycją i uroczystym i orzeczeniami Kościoła. Wizja Kościoła try s ­ kającego, za wolą Ojca, z głębi Chrystusowego m isterium paschal­ nego, ożywionego Duchem Świętym posiadającego organiczną stru k ­ turę, kieruje całą naszą refleksją. Własną i istotną funkcję sukcesji apostolskiej zam ierzamy usytuować w ew nątrz Kościoła wyznającego w iarę apostolską i dającego świadectwo o sw ym Panu.

Opieram y się na Piśmie św., które ma dla nas podwójny walor: * O rygin aln y, fra n cu sk i te k s t dokum entu m ożna zn a leźć w La D ocum . Cath. 71(1974)613— 618 (nota tłu m acza).

dokum entu historycznego i dokum entu natchnionego. Jako doku­ m ent historyczny opisuje Nowy Testam ent główne fak ty związane z posłannictw em Jezusa i Kościoła I wieku; jako dokum ent n a t­

chniony poświadcza te podstawowe fakty, in terp retu je je oraz uka­ zuje ich rzeczywiste znaczenie w ew nętrzne i ich dynam iczny zwią­ zek. Jako w yrażenie m yśli Bożej w słowach ludzkich, m a Pismo św. w artość dyrektyw y dla m yśli Kościoła Chrystusowego na wszystkie czasy.

Czytanie Pism a św., które przyznaje mu, jako księdze natchnio­ nej, charak ter dla Kościoła norm atyw ny n a wszystkie czasy, jest z konieczności czytaniem w nurcie Tradycji Kościoła, k tó ra uzna­ ła Pism o św. jako natchnione i norm atyw ne. W łaśnie to uznanie norm atyw nego ch ara k teru Pism a z n a tu ry swej im plikuje uznanie Tradycji, w której w nętrzu ono dojrzało, było rozw ażane i p rzy j­ mowane jako natchnione. Jego więc ch arakter narm atyw ny i jego odniesienie do T radycji w arunkują się wzajemnie. Z tego wynika, że każde ściśle teologiczne rozpatryw anie Pism a ma jednocześnie ch arakter eklezjalny.

Całość dokum entu m a więc następujący metodologiczny punkt wyjścia: wszelki w ysiłek rekonstrukcyjny zm ierzający do izolowa­ nia poszczególnych faz pow staw ania pism now otestam entalnych i oddzielania ich od żywej recepcji przez Kościół, jest sprzeczny w sobie.

Ta m etoda teologiczna, k tó ra widzi w Piśm ie niepodzielną ca­ łość związaną z życiem i myśleniem wspólnoty, w której jest ono poznane i uznane właśnie jako Pismo św., nie oznacza żadną m iarą w yłączenia punktu w idzenia historycznego przez jakieś a priori kościelne, które by miało dyspensować od czytania zgodnego z w y­ mogami m etody historycznej. Metoda tu zastosowana pozw ala d o j­ rzeć granice czystego historycyzmu: jest ona świadoma tego, że ana­ liza czysto historyczna jakiejś księgi izolowanej i oderw anej od dziejów jej wpływu, nie p otrafi wykazać w sposób pew ny, iż moż­ liwa jest ty lko ta a nie inna konkretna droga w iary w historii. Te granice dowodzenia historycznego, co do których nie może być wątpliwości, nie przekreślają w artości poznania historycznego ani nie podważają właściwego m u punku patrzenia. Całkiem przeciwnie, fakt przyjęcia Pism a jako takiego, k tó re dla Kościoła pierwotnego ma wartość konstytutyw ną, winien być rozw ażany ciągle na nowo we właściwym znaczeniu. Znaczy to, że trzeba ciągle na nowo doko­ nywać refleksji nad stosunkiem między częściami w ich odmiennoś­ ci i w jedności między nim i zachodzącej. Im plikuje to w sobie rów ­ nież dyrektyw ę, że nie można rozłożyć samego Pism a na szereg wy­ cinków luźno z sobą związanych, z których każdy przedstawiałby projekt życia skierowanego ku Jezusowi z N azaretu. Pismo św. trzeba rozumieć jako w yraz drogi historycznej, któ ra objawia jed­

A P O S T O L S K O Ś C K O Ś C IO Ł A ₁₁

wielkie etapy: czasy przed Paschą, czasy apostolskie i czasy po- apostołskie \ każdy m om ent zachowuje swe właściwe miejsce, czego znam iennym w yrazem jest to, że viri apostolici, o których mówi

Dei V erbum (nr 18), mogli wypracować część pism Nowego Testa­

m entu. U kazuje to w yraźnie sposób, w jaki wspólnota Jezusa C hrys­ tusa rozwiązała problem pozostania wspólnotą apostolską, stając się jednocześnie poapostolską. W konsekw encji ch arak ter specyficznie norm atyw ny przysługuje poapostolskiej części Nowego Testam entu w odniesieniu do Kościoła po Apostołach, zbudowanego niew ątpli­ wie na Apostołach, którzy sami za fundam ent m ają C hrystusa.

W pism ach poapostolskich samo Pismo świadczy o Tradycji i za­ czyna już od siebie ujaw niać m agisterium w odwoływaniu się do nauczania Apostołów (por. Dz 2, 42; 2 P 1, 20). M agisterium to osiąga pełny swój w yraz w II wieku, kiedy całkowicie wyjaśnia się pojęcie sukcesji apostolskiej.

Pismo i Tradycja, razem wzięte, rozważane i interpretow ane a u ­ tentycznie przez M agisterium, przekazują nam w iernie nauczanie Chrystusa, naszego Boga i Zbawiciela i są regułą nauki, jaką Kościół, stosownie do swej misji, ma głosić w szystkim ludom sto­ sując ją do każdego pokolenia, aż do końca wieków.

W tej właśnie perspektyw ie ściśle teologicznej — zgodnie z na­ uką II Soboru W atykańskiego — zredagowaliśm y niniejsze opraco­ wanie zagadnienia sukcesji apostolskiej i w artościow ania posług (mimsteriów) w ykonyw anych w Kościołach i W spólnotach nie bę­ dących jeszcze w całkowitej jedności z Kościołem katolickim.

I. A p o s t o l s k o ś ć K o ś c i o ł a a k a p ł a ń s t w o w s p ó l n e

L Symbole w iary głoszą, że Kościół jest apostolski. Nie oznacza to tylko, że kontynuuje on wyznawanie w iary apostolskiej, ale także, że jest on zdecydowany żyć według norm y Kościoła pierwotnego pochodzącego od pierwszych świadków Chrystusa i kierowanego przez Ducha Świętego, którego dał mu Pan po swym Zm artw ychw staniu. Listy i Dzieje Apostolskie ukazują nam owocną obecność tego Ducha w całym Kościele, nie tylko w jego rozpowszechnianiu się w świecie, ale jeszcze bardziej w przemianie serc: On je kształtuje w edług najgłębszych zam iarów Chrystusa. Stefan męczennik pow tarza słowa przebaczenia wypowiedziane przez um ierającego Pana; P io tr i Jan, ubiczowani, rad u ją się z

te-1 Epoką ap ostolsk ą ch a ra k tery zu je ob ecn ość o so b ista A p o sto łó w . N ie m oże być ona zatem o k reślon a dok ład n ą chronologią, p o n iew a ż A p o sto ło w ie od eszli z teg o św ia ta w różn ych K ościołach i w różnych czasach . C zasy p oapostolskie są tu rozum iane jako ok res od śm ierci A p o sto łó w do za k o ń czen ia pism k an o­ n iczn ych , k tóre u k azu ją się często pod im ien iem i a u to ry tetem A postołów z racji p o w ią za n ia ich oręd ziem , które to oręd zie on e a k tu alizu ją.

go, że stali się godni cierpieć dla Niego; Paw eł nosi stygm aty (Ga 6,7) i chce być upodobniony do C hrystusa w Jego śm ierci (Flp 3,10), pragnie znać tylko Ukrzyżowanego {1 K or 1, 23; 2, 2), a swoje życie tra k tu je jako upodobnienie do przebłagalnej ofiary krzyżowej (Flp 2, 17; Kol 1,24).

2. To ukształtow anie według pragnień C hrystusa, a szczególnie do Jego śm ierci w ofierze za świat, jest ostatecznym sensem całego życia, mającego być chrześcijańskim , duchowym, apostolskim.

Dlatego też Kościół pierw otny stosuje słownictwo kapłańskie Starego Testam entu do C hrystusa, 'paschalnego Baranka Nowego Przym ierza (1 K or 5,7) i — w łączności z Nim — do chrześcijan, których życie określa się przez odniesienie do m isterium paschal­ nego. Nawróceni dzięki głoszonej im Ewangelii, m ają obowią­ zek prowadzić życie właściwe świętem u i królew skiem u kapłaństw u, duchowej transpozycji kapłaństw a starego Ludu (1 P 2, 5.9; por. Wj 19, 6; Iz 61,6), co stało się możliwe dzięki interw encji przez ofiarę Tego, który rekapituluje w sobie wszystkie ofiary staro testam en tal­ ne i otw iera drogę ku pełnej i eschatologicznej ofierze Kościoła (por. św. Augustyn, De civ. Dei 10,6).

W istocie, chrześcijanie, żywe kam ienie nowej budowy, k tó rą jest Kościół wzniesiony na Chrystusie, 9kładają Bogu kult w no­ wości Ducha. Jest to k u lt osobisty, ponieważ chodzi tu o składanie życia „na ofiarę żywą, świętą, Bogu przyjem ną” (Rz 12,1 n; por. 1 P 2,5), a jednocześnie wspólnotowy, ponieważ wszyscy razem w y­ obrażają tę „św iątynię duchową”, to „kapłaństw o św ięte” i „kró­ lew skie” (1 P 2,9), których celem jest składać „ofiary duchowe, przyjem ne Bogu przez Jezusa C hrystusa” (1 P 2,5).

To kapłaństw o posiada w ym iar m oralny — to znaczy winno być w ykonywane każdego dnia i przez w szystkie czynności życia co­ dziennego — a jednocześnie w ym iar eschatologiczny, ponieważ na całą wieczność C hrystus uczynił nas „królestwem — kapłanam i Bogu i Ojcu sw ojem u” (Ap 1,6; por. 5,10; 20,6). Ma też ono w ym iar ściśle kultyczny, ponieważ Eucharystria, k tó rą żyjemy, jest przez św. Paw ła przyrów nana do ofiar Starego P raw a, a naw et — przez

kontrast — do ofiar pogańskich (1 Kor 10,16—21).

3. Jed n ak dla kształtow ania, ożywiania i zachowania tego kap­ łaństw a w iernych ustanow ił C hrystus urząd posługiwania (m inister-

ium) jako znak i narzędzie, przez które udziela On swemu ludowi

w przebiegu dziejów owoców swego życia, śm ierci i Z m artw ych­ wstania. Pierw sze podstaw y tego posługiwania zostały założone z powołaniem D wunastu, którzy reprezentują nowy Izrael w jego całości, a zarazem po Zm artw ychw staniu będą uprzyw ilejow anym i świadkami w ysłanym i, aby głosić Ewangelię zbawienia, przełożony­ mi nad nowym Ludem, „pomocnikami Boga dla budowania Jego św iątyni” (por. 1 K or 3,9). W ykonywanie te j władzy posługiwania ( m inisterium ) jest istotne dla każdego pokolenia chrześcijan. Po­

w inna być zatem przenoszona od Apostołów przez nieprzerwaną sukcesję. Jeśli można twierdzić, że cały Kościół jest zbudowany na fundam encie Apostołów (Ef 2,20; Ap 21,14), trzeba jednocześnie i w nierozerw alnym związku z tam tym uznać, że apostolskość przy­ należna całemu Kościołowi jest związana z sukcesją apostolską urzę­ du posługiwania, będącą stru k tu rą eklezjalną niezbędnie konieczną w służbie dla wszystkich chrześcijan.

II. S w o i s t o ś ć a p o s t o l s k i e g o f u n d a m e n t u

K o ś c i o ł a

Fundam ent apostolski posiada jednocześnie ch arakter historycz­ ny i duchowy.

Jest on historyczny w ty m znaczeniu, że został założony przez Chrystusa podczas Jeg& życia ziemskiego. Stało się to przez powo­ łanie D w unastu na początku publicznej działalności Jezusa, przez ich ustanowienie, aby reprezentow ali nowy Izrael i aby byli co­ raz ściślej związani z Jezusow ą drogą paschalną, która dopełniła się na K rzyżu i w Zm artw ychw staniu (Mk 1,17; 3,14; Łk 22,28; J 15,16). Zm artw ychw stanie nie obaliło tej przedpaschalnej stru k tu ry apos­ tolskiej, lecz ją umocniło. Chrystus czyni D w unastu w sposób szcze­ gólny świadkam i swego Zm artw ychw stania, stosownie do tego po­ rządku, jaki ustanow ił przed swą śmiercią: najwcześniejsze w yzna­ nie w iary w Zm artw ychw stałego mówi o Piotrze i D w unastu jako uprzyw ilejow anych świadkach Zm artw ychw stania (1 K or 15,5). Ci, których Jezus związał z sobą od początku swego posługiwania aż do swego Zm artw ychw stania, n o g ą świadczyć publicznie, że jest to t e n s a m J e z u s , który powstał z m artw ych (J 15,27). W na­ stępstw ie odejścia Judasza, jeszcze przed Zesłaniem Ducha Święte­ go, pierwszą troską Jedenastu jest przekazać uczestnictwo w swoim apostolskim urzędzie jednem u z tych uczniów, którzy towarzyszyli Jezusowi od Jego chrztu, aby był on wraz z nimi świadkiem Jego zm artw ychw stania (Dz 1,17. 22 n.). Również Paw eł, powołany do apostolatu przez samego Zm artw ychw stałego i włączony do funda­

m entu Kościoła, jest świadomy tego, że potrzebuje utrzym yw ać wspólnotę z Dwunastoma.

Ten fundam ent nie jest jednak ty lk o historyczny, ale także du­ chowy. Pascha Chrystusa, antycypow ana w O statniej Wieczerzy, powołuje lud Nowego Przym ierza i obejm uje w ten sposób całą historię ludzkości. Misja głoszenia Ewangelii, rządzenia, jed­ nania z Bogiem i uświęcania ,powierzona pierw szym świadkom, nie może być ograniczona do czasu ich życia. Co dotyczy Eucha­ rystii, Tradycja — której zasadnicze linie ry su ją się już od I wieku (por. Łukasz i Jan) — stw ierdza, że to dzięki uczestnictw u Apostołów w O statniej Wieczerzy została im udzielona władza przewodniczenia w spraw owaniu Eucharystii. Posługiwanie (m inisterium ) apostolskie

jest zatem in sty tu cją eschatologiczną. Je j pochodzenie duchowe od­ słania się w m odlitw ie C hrystusa natchnionej Duchem Swięjtym, w czasie k tórej, podobnie jak we wszystkich w ielkich w ydarzeniach swego życia, rozpoznaje On wolę Ojca (Łk 6,12 n). Udział du ­ chowy Apostołów w m isterium C hrystusa dokonuje się przez peł­ nię daru Ducha Świętego po Zm artw ychw staniu (J 20,22 i Łk 24,44—49). D uch Św ięty przypom ina im wszystko, co powiedział Jezus (J 14,26) i w prow adza ich w głębsze rozum ienie Jego tajem ­ nicy (J 16,13— 15). Również kerygm a, jeśli m a być sama w sobie zrozumiała, nie powinna być oddzielana an i naw et abstrahow ana od w iary, do k tórej D w unastu i Paw eł doszli przez swe nawróioenjie do P ana Jezusa, an i też od świadectwa, któ re w ydali o Nim całym swoim życiem.

III. A p o s t o ł o w i e i s u k c e s j a * a p o s t o l s k a w h i s t o r i i

D okum enty Nowego Testam entu ukazują istnienie pew nej różno­ rodności w organizacji wspólnot u początków Kościoła, jeszcze za życia Apostołów, ale równolegle tendencję do utrw alania się władzy posługiwania (m inisterium) w nauczaniu i kierow aniu, k tó ra to ten ­ dencja wzmacnia się w okresie poapostolskim

Ludzie, którzy kierow ali wsólnotami za życia Apostołów lub po ich śm ierci noszą w tek stach Nowego T estam entu różne nazwy:

presbyteroi-episkopoi i są określani jako poimenes, hegoumenoi, prcństamemoi, kyberneseis. Tych presbyteroi-episkopoi w relacji do

reszty Kościoła charakteryzuje ich apostolska władza posługiwania (m inisterium ) w nauczaniu i kierow aniu. Niezależnie od sposobu, w jaki zostali w ybrani — czy to bezpośrednio przez D w unastu lub Paw ła, czy też pośrednio, lecz w zależności od tychże — uczestni­ czą oni w autorytecie Apostołów ustanow ionych przez C hrystusa i zachowujących na zawsze ch arakter unikalny.

Władza posługiwania (m inisterium ) ulega w ciągu wieków roz­ wojowi. Ten rozwój postępuje konsekw entnie i z w ew nętrzną ko­ niecznością. Sprzyjały m u czynniki zew nętrzne, a przede wszystkim obrona przeciw błędom i przeciw rozbiciu jedności wspólnot. J e d ­ nakże od czasu, gdy w spólnoty zostały pozbawione obecności Apos­ tołów, a jednak chciały odwołać się do ich au to ry tetu , trzeba było utrzym ać i kontynuow ać w sposób adekw atny funkcje Apostołów w tych w spólnotach i w stosunku do nich. Ju ż w ty ch pismach no- w otestam entalnych, które odzw ierciedlają przejście od czasów apos­ tolskich do okresu poapostolskiego, zaznacza się rozwój prowadzący w II w ieku do ustabilizowania i do ogólnego uznania władzy posłu­ giwania (m inisterium ) biskupiego. Etapy tego rozw oju zaznaczają się w ostatnich pismach Corpus Paulinum i w innych tekstach związanych z» au to ry tetem Apostołów. To co określili Apostołowie

dla wspólnot w okresie pow staw ania Kościoła, refleksja w okresie poapostolskim od. początku uznała za istotne dla s tru k tu ry całego Kościoła i dla wspólnot partykularnych. Zasada apostolskości Koś­ cioła ukształtow ana z te j refleksji pociągnęła za sobą uznanie w na­ uczaniu i kierow aniu w ładzy posługiwania (m inisterium ) jako insty­ tu c ji pochodzącej od C hrystusa poprzez Apostołów. Kościół żyje pewnością, że Jezus, zanim opuścił świat, w ysłał Jed en astu na misję powszechną w raz z obietnicą, że On sam pozostanie z nimi obecny przez wszystkie dni aż do skończenia św iata (Mt 28, 18— 20). Czas Kościoła jako czas te j m isji powszechnej jest więc objęty obecnością Chrystusa, ta k ą sam ą w okresie apostolskim co w okre­ sie poapostolskim, k tó ra przyjm uje postać jednej i tej samej w ła­ dzy posługiwania (m inisterium ) apostolskiego.

Nie da się całkowicie uniknąć, jak to widać już w pismach No­ wego Testam entu, napięć między w spólnotą a podm iotam i władzy posługiwania (m inisterium ) autorytatyw nego. Paw eł usiłował z jed­ nej stro ny we wspólnocie i razem z nią rozumieć Ewangelię i od­ kryw ać norm y dla życia chrześcijańskiego, z drugiej strony jednak staw ał naprzeciw wspólnocie ze swą władzą apostolską, gdy cho­

dziło o praw dę Ewangelii (por. Ga) i o nienaruszalne zasady życia chrześcijańskiego (por. 1 K or 7 itd.) Również w ładza posługiwania

(m insterium ) w w ykonyw aniu funkcji kierowniczej nie może nigdy

odcinać się od w spólnoty i wynosić się nad nią, ale w inna pełnić swą służbę w niej i dla niej. Lecz przyjm ując kierow nictw o apostol­ skie, idące bądź to od sam ych Apostołów bądź też od wykonujących to posługiwanie ich następców, wspólnoty now otestam entalne pod­ d ają się kierow nictw u władzy posługiwania (m inisterium ), w której widzą a u to ry tet samego Pana.

Określić przejścia, które się dokonały, tak precyzyjnie, jak by się tego pragnęło, nie pozwala szczupłość dokumentów. Pod koniec I wieku pow stają sytuacje, kiedy Apostołowie, ich bezpośredni współpracownicy, a wreszcie ich następcy przekazują zachęty lokal­ nym zespołom ow ych presbyteroi i episkopoi. O braz jedynego bi­ skupa na czele w spólnoty ry su je się już zdecydowanie na początku II w ieku w listach św. Ignacego, który przy tym tw ierdzi, że ta instytucja ustaliła się „aż po krańce ziemi” (Ad Ephesios 3,2). W cią­ gu II wieku insty tucja ta została uznana w sposób w yraźny — w duchu listu K lem ensa — jako w yraz sukcesji apostolskiej. Świę­ cenie przez nałożenie rąk, potwierdzone przez Listy pastoralne, okazuje się w procesie krystalizow ania jako ważny krok dla strze­ żenia trad y cji apostolskiej oraz gw arantow ania sukcesji władzy posługiwania (m inisterium ). D okum enty III w ieku (Tradycja Hipo­ lita) ukazują, że była ona spokojnie utrw alona i uw ażana za in sty ­ tu cję konieczną.

Klemens rzymski i Ireneusz rozw ijają naukę o władzy paster­

skiej i dotyczącej Słowa, płynącej z jedności Słowa, m isji i posłu­ giwania. Idea sukcesji apostolskiej stała się trw ałą podstaw ą rozu­

mienia przez Kościół katolicki samego siebie.

IV. A s p e k t d u c h o w y s u k c e s j i a p o s t o l s k i e j Gdy po konspekcie historycznym chce się ująć duchowy wym iar sukcesji apostolskiej, trzeba na początku podkreślić, że władza po­ sługiw ania przekazana przez święcenia, choć reprezentuje Ewange­ lię autorytatyw niei w swych podstawach, prezentuje się jako służba

całemu Kościołowi (2 Kor 4, 5), domaga się piastuna, aby uobecniał C hrystusa pokornego (2 K or 6, 4n) i ukrzyżowanego (por. Ga 2, 19n; 6, 14; 1 K or 4, 9n).

Duch Święty kształtu je Kościół i kieruje nim, zarówno w jego całości jak i w każdym z jego członków, każdy bowiem ochrzczony jest „pouczony przez Ducha Świętego” (1 Tes 4, 9; por. H br 8, li n ; J r 31, 33nn; 1 J 2, 20; J 6, 45). Posługiwanie kapłańskie może tylko przypom inać au to ry taty w nie chrześcijaninowi to, co zacząt- kowo jest już zaw arte w jego wierze w yznaw anej przy chrzcie, ale której na ziemi nie mógłby nigdy wyczerpać całkowicie. Dlatego też pow inien w ierny karm ić sw ą w iarę i swe życie chrześcijańskie sakram entalnym pośrednictw em życia boskiego. Norma w iary — k tó rą od strony form alnej określam y jako „regułę w iary” — jest dlań dzięki działaniu Ducha Świętego i m m a n e n t n a , choć w re­ lacja do człowieka pozostaje t r a n s c e n d e n t n ą , gdyż nie może być nigdy czysto indyw idualna, lecz w istocie swej jest eklezjalną i katolicką.

W tej regule w iary bezpośredniość Ducha Bożego w stosunku do każdej osoby jest więc w sposób konieczny związana ze wspólno­ tową form ą tej w iary. Słowa Paw ła, że „nikt nie może powiedzieć bezt pomocy Ducha Świętego: „Panem jest Jezu s” (1 Kor 12, 3), znaczą niewątpliw ie: n ik t bez nawrócenia, którego sam Duch udziela sercom, nie potrafi uznać Jezusa za Syna Bożego, a tylko ten, kto uznaje w Nim Syna, pozna prawdziwie tego, którego On nazywa „Ojcem” (por. J 14, 7; 8, 19 itd.). A zatem, ponieważ Duch Święty udziela nam poznania Ojca przez Jezusa, w iara chrześcijańska jest try n itarn ą: jej f o r m a pneum atyczna zaw iera z konieczności tę t r e ś ć , któ ra się w yraża i realizuje w sposób sakram entalny w chrzcie try n itarn y m .

Reguła w iary, tzn. kształt pierw otnej katechezy chrzcielnej, w której rozw inięta została treść try n itarn a, poprzez jedność form y i treści tw orzy stałą oś apostolskości i katolickości Kościoła. Ona realizuje a p o s t o l s k o ś ć , ponieważ wiąże heroldów w iary z re­ gułą chrysto-pneum atologiczną: nie mówią oni we w łasnym imieniu, lecz świadczą o tym , co słyszeli (por. J 7, 18; 16, 13 nn ...).

to co pochodzi od Ojca. Duch Święty okazuje się Duchem Ojca i Syna dlatego, ponieważ nie czerpie ze swego, lecz Ich objawia i przypom ina to co od Syna pochodzi (J. 16, 13 n). To — w prze­ dłużeniu działania P ana i Jego Ducha — staje się cechą ch arak tery ­ zującą sukcesję apostolską. M agisterium kościelne odróżnia się za­ rów no od nauczania doktorów, jak i od władzy autokratycznej. Tam gdzie by nauczanie w iary przeszło na profesorów, w iara byłaby związana z naśw ietleniem dokonywanym przez indyw idualne osoby, a przez to stałaby się poddaną w dużej części duchowi czasu. Tam zaś, gdzie w iara zależałaby od władzy despotycznej pew nych osób indyw idualnie lub kolektyw nie wziętych, które by same dekreto­ wały, co jest norm atyw ne, miejsce praw dy zajęłaby arb itraln a w ła­ dza. Przeciwnie, praw dziw a aipostolska władza nauczycielska jest związana ze Słowem P ana i w ten sposób wprowadza swych słu­ chaczy w Jego wolność.

Nic w Kościele nie w ym yka się spod pośrednictwa apostolskiego: ani pasterze, ani ich owieczki, ani określenia w iary ani przykazania życia chrześcijańskiego. Posługiwanie udzielane drogą święceń jest naw et w dwojaki sposób zależne od tego pośrednictwa. Jest bowiem z jednej strony poddane regule norm atyw nej pierw otnego chrześci­ jaństw a, z drugiej zaś — w edług powiedzenia A ugustyna — jest zobowiązane poddaw ać się pouczeniu przez wspólnotę wierzących, choć m a obowiązek pouczania te j wspólnoty.

Z poprzednich wywodów wyprowadzamy dw a wnioski:

1. Żaden głosiciel Ewangelii nie ma praw a jej głosić tylko we­ dług własnych hipotez. On głosi wiarę Kościoła apostolskiego, nie zaś swą osobowość czy w łasne doświadczenia religijne. To znaczy, że do wspom nianych dwóch elem entów reguły w iary — form i tr e ­ ści — trzeba dodać jeszcze trzeci: reguła w iary postuluje świadka p o s ł a n e g o , który nie sam siebie autoryzuje i którego nie jest w ładną autoryzować żadna wspólnota party kularna, a w skutek transcendencji boskiego Słowa. Tę autoryzację może otrzym ać tylko na drodze sakram entalnej za pośrednictwem tych, którzy już zostali posiani. Zapewne, Duch Święty według swej woli budzi ciągle w Kościele różne charyzm aty dla głoszenia Ewangelii i posługiwa­ nia, jak również pobudza w szystkich chrześcijan do dawania świa­ dectw a o swej wierze. Działania te jednak w inny być wykonywane w zależności od trzech w spom nianych elem entów reguły w iary (por. KK 12).

2. Misja, która w ten sposób — jeszcze raz stosownie do zasady try n itarn ej — jest włączona w regułę w iary, odnosi się do katolic- kości w iary będącej konsekw encją jej apostolskości i jednocześnie w arunkiem jej trwałości. Żadna bowiem osoba indyw idualna ani żadna wspólnota wyizolowana nie m a władzy nadać posłannictwo. Tylko więź z Całością (ka t’holon) — katolickość w czasie i prze­ strzeni — gw arantuje trw ałość misji. W ten sposób katolickość

2 — C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a

w yjaśnia również, że w ierzący właśnie jako członek Kościoła zostaje w prowadzany do b e z p o ś r e d n i e g o uczestnictw a w życiu try - n itarn y m nie tylko za p o ś r e d n i c t w e m Boga-Człowieka, lecz i Kościoła, który jest z Nim w ew nętrznie związany. To pośrednic­ tw o Kościoła musi być w ykonywane — na podstaw ie katolickiego w ym iaru jego praw dy i jego życia — w sposób norm atyw ny, to znaczy przez władzę posługiwania (m inisterium ), k tó ra została mu dana jako form a konstytutyw na. Nie dotyczy to ty lk o epoki minio­ nej (czy też jakiegoś okresu reprezentow anego zbiorem dokumen­ tów), ale poprzez to odniesienie posługiwanie winno być obdarzone władzą reprezentow ania naw et samego początku, żyjącego C hrystu­ sa, a to zarówno w oficjalnie autoryzow anym głoszeniu Ewangelii, jak też autorytatyw nym celebrow aniu czynności sakram entalnych, przede wszystkim zaś Eucharystii.

V. S u k c e s j a a p o s t o l s k a i j e j p r z e k a z y w a n i e Ja k Słowo wcielone samo jest głoszeniem i zasadą udzielania nam życia Bożego, tak posługiwanie Słowu w jego pełni jest także posługiwaniem (m inisterium ) sakram entów w iary, zwłaszcza Eucha­ rystii, w których to sakram entach Chrystus-Słow o nie przestaje być dla ludzi aktualnym wydarzeniem zbawczym. A u to ry tet pastoralny jest odpowiedzialnością władzy posługiwania (m inisterium ) apostol­ skiego za jedność Kościoła i za jego rozwój, którego Słowo jest źródłem, sakram enty zaś — wyrazem, a jednocześnie podstawowym m iejscem realizacji.

Sukcesja apostolska jest więc tym aspektem n atu ry i życia Koś­ cioła, k tóry ukazuje ak tu aln ą zależność w spólnoty od Chrystusa za pośrednictwem posyłanych przezeń ludzi. Władza posługiwania

(ministerium) apostolskiego jest zatem sakram entem czynnej obec­

ności C hrystusa i Ducha w pośrodku Ludu Bożego, co zresztą wcale nie umniejsza znaczenia bezpośredniego w pływ u C hrystusa i Ducha Świętego na każdego wiernego.

Charyzm at sukcesji apostolskiej jest otrzym yw any w widzialnej społeczności Kościoła. Zakłada on, że ten, k to m a być włączony do zespołu piastujących władzę posługiwania (m inisterium ), posiada w iarę Kościoła. Ale to nie w ystarczy. D ar władzy posługiwania (m inisterium ) zostaje udzielany w akcie, k tó ry jest widzialnym i skutecznym znakiem d aru Ducha Świętego, a którego to aktu na­ rzędziem jest jeden lub kilku posiadających tę władzę posługiwania (m inisterium ), którzy sam i są wszczepieni w sukcesję apostolską.

Przekazanie apostolskiej władzy posługiwania (m inisterium ) do­ konuje się więc przez święcenia, zaw ierające pew ien ry t ze znakiem w idzialnym i m odlitw ą do Boga (epikleza), aby zechciał On udzielić święconemu daru swego Ducha Świętego w raz z władzą konieczną do w ypełnienia jego zadań. Tym znakiem w idzialnym jest od czasów

A P O S T O L S K O S C K O Ś C IO Ł A ₁₉

Nowego Testam entu włożenie rąk (por. KK 21). R yt święceń świad­ czy, że to co zachodzi w otrzym ującym święcenia nie jest pocho­ dzenia ludzkiego i że Kościół nie dysponuje w edług swego upodo­ bania darem Ducha.

Świadomy tego, że sama jego istota jest związana z apostolskoś- cią oraz że władza posługiwania (m inisterium ) przekazyw ana na drodze święceń włącza wyświęconego w apostolskie wyznawanie w iary o Ojcu, Kościół stw ierdził, że dla sukcesji apostolskiej w ści­ słym tego słowa znaczeniu konieczne są święcenia, udzielane i otrzy­

m yw ane w wierze, którą on sam z tym ry tem wiąże.

Sukcesja apostolska władzy posługiwania (m inisterium ) dotyczy całego Kościoła, co nie oznacza, by wywodziła się od Kościoła jako takiego. Przechodzi ona od Chrystusa do Apostołów, w nich zaś jest udzielona w szystkim biskupom aż do skończenia świata.

VI. E l e m e n t y d l a o c e n y n i e k a t o l i c k i c h u r z ę d ó w p o s ł u g i w a n i a

Poprzedni wywód dotyczący katolickiego rozum ienia sukcesji apostolskiej pozwala nam przedstawić ogólne linie oceny niekato­ lickich urzędów posługiwania. W ty m kontekście jest rzeczą ko­ nieczną mieć przed oczyma rozmaitość pochodzenia, ewolucję da­ nych Kościołów i W spólnot oraz Koncepcję, jaką one same m ają

o sobie.

1. Mimo różnicy oceny urzędu P iotra, Kościół katolicki, Kościół praw osław ny i inne Kościoły zachowujące realność sukcesji apo­ stolskiej, są zjednoczone w tym samym podstawowym rozumieniu sakram entalności Kościoła, rozw ijanym od Nowego Testam entu przez wspólnych Ojców Kościoła, a zwłaszcza przez św. Ireneusza. Sakram entalne włączenie w posługiwanie (m inisterium ) kościelne, realizow ane przez nałożenie rąk i wezwanie Ducha Świętego, uzna­ ją te Kościoły za form ę konieczną do przekazyw ania sukcesji apo­ stolskiej, nieodzownej dla zagw arantow ania Kościołowi trw ania w n a u c e , i wspólnocie. Ta zgodność co do nigdy nieprzerw anego związku między Pismem, Tradycją i sakram entem jest racją, dla któ rej wspólnota między tym i Kościołami a Kościołem katolickim nigdy całkowicie nie u stała i może być dziś znów odnowiona.

2. Owocny dialog toczy się ze Wspólnotami anglikańskim i, które zachowały ry t nakładania rąk, lecz go rozmaicie interpretow ały.

Nie jest rzeczą możliwą uprzedzać tu ew entualne rezu ltaty tego dialogu, w którym rozp atruje się, w jakiej mierze w utrzym aniu ry tu nałożenia rąk i towarzyszących mu m odlitw zachowały się ele­ m enty konstytutyw ne jedności.

3. W spólnoty powstałe z Reform acji XVI w ieku różnią się mię­ dzy sobą w takim stopniu, że opis ich odniesień do Kościoła kato­ lickiego w inien być zróżnicowany w stosunku do każdego szczegó­

łowego przypadku. Jed nak rysują się tu pewne ogólne linie wspól­ ne. Ogólnie Reform acja zanegowała związek między Pism em i T ra­ dycją Kościoła na rzecz norm atywności samego Pisma. N awet jeśli później daje się w Reform acji stw ierdzić odwoływanie się w różny sposób do tradycji, to jednak nie przyznaje się jej tej godności, jaką się cieszyła w Kościele pierw otnym . Ponieważ sakram ent święceń jest koniecznym w yrazem sakram entalnym w spólnoty w Tradycji, proklam owanie zasady sola Scriptura pociągnęło za sobą zaciemnie­ nie pierwotnego pojęcia Kościoła i jego kapłaństw a. W rzeczywi­ stości często na przestrzeni wieków rezygnowano z nałożenia rąk — czy to ze strony ludzi już wyświęconych, czy też innych. Tam jed ­ nak, gdzie to było praktykow ane, nie miało ono tego samego zna­ czenia co w Kościele opartym na Tradycji. Ta rozbieżność w zakre­ sie sposobu w prow adzania w urząd posługiwania (m inisterium ) i w jego interpretow aniu, jest ty lko najbardziej widocznym sym pto­ m em odmiennego pojm owania Kościoła i Tradycji. Od przyw racania związków z tą Tradycją rozpoczęły się liczne obiecujące zbliżenia 2, choć zerwanie nie zostało jeszcze skutecznie przezwyciężone. W te j sytuacji interkom unia eucharystyczna pozostaje w danej chwili nie­ możliwa,3 ponieważ ciągłość sakram entalna sukcesji apostolskiej od sam ych początków stanow i dla Kościołów praw osław nych, podobnie jak dla Kościoła katolickiego, konieczny elem ent w spólnoty koś­ cielnej.

Stwierdzenie to w żadnym razie nie oznacza, jakoby można było uznać za mało znaczące właściwości eklezjalne i duchowe prote­ stanckiego urzędu posługiwania (m inisterium ), czy też sam ych Wspólnot protestanckich. Piastunow ie władzy budowali swe wspól­ no ty i udzielali im pokarm u duchowego; przez chrzest, przez studio­ w anie i głoszenie Słowa, przez wspólną m odlitw ę i celebrowanie Wieczerzy Pańskiej, przez swą gorliwość, prowadzili ludzi do wie­ rzenia w P ana i w ten sposób pomagali im znaleźć drogę zbawie­ nia. W tych W spólnotach są więc elem enty, które niew ątpliw ie n a­ leżą do apostolskości jedynego Kościoła Chrystusowego.4

N aw et jeśli jedność z Kościołem katolickim może się dokonać tylko sakram entalnie — nigdy zaś przy pomocy środków czysto jurydycznych lub też adm inistracyjnych 5 — jest rzeczą oczywistą,

2 Por. rezu lta ty p ew n y ch d ia lo g ó w dw u stron n ych .

* W sp r a w ie g o ścin n o ści eu ch a ry sty czn ej w p rzyp ad k ach szczeg ó ln y ch por.

D y r e k to r iu m e k u m e n ic zn e n r 38 nn.

4 Por. K onst. dogm at. L u m e n g e n tiu m n r 15 i d e k r e t U n ita tis re d in te g r a -

tio nr. 3 i 19—23.

5 Próba zrezygn ow an ia z teg o rytu i za stą p ien ia go d ecy zją ja k iejk o lw iek in sta n cji lu d zk iej, ozn aczałab y u siło w a n ie zastąp ien ia daru sak ram en taln ego, k tó ry m n ie m ożna sw o b o d n ie d ysp on ow ać, p rzez lu d zk ie d ecy zje p iastu n ów w ład zy.

że w żaden sposób nie należy lekceważyć właściwości duchowej tych urzędów posługiwania. Sakram entalny ak t zjednoczenia winien zintegrow ać w ty m co katolickie (Catholica) w artości istniejące, a ry t pojednania winien wyrazić, że rzeczywiste charyzm aty są nim istotnie objęte.