Iatrochymicus, sive de praeparatione et compositione medicamentorum chymicorum artificiosa, Tractatus […]

i i A T R O C H Y M I C VS ,

D E P R ^ E P A R A T I O N E E T C O M P O S I T I O N E ME-

D I C A M E N T O R V M C H Y M I C O R V M

a r t i f i c i o s a

T radtatus

D V N C A N I S G R N E T T I S C O T I ;

< $ J O C W E T H O . B I C E , P E R S P I C V E A C B R E V I T E R , quidquid ad l&trochymica pertinet, Candidatu Medicina ac Philofi-

ph U interieris aperitur.

S t v d i o A c O p e r a

I O A N N I S D A N I E L 1 S M Y L I I , W E T T E - ranoH afli M edicina H ippocraticx & ChysnicsGandidaci

nunc primum in lucem editus.

F R A N C O F V R T 1

Typis Nicolai

lM . D C . X V L

7i O B I L I S S I M O , M P L I S S I M O P R V - dentijjimofo Viro

D s . I O H A N N I M A R T I N O

Incluta: ac Liber» Imperialis Reipublics Meeno-Francfurt.

P rsto ri rite eleSo, confirmato ac digniffimo»

NEC NON

P ^ V D E N T I S S I M I S S P E C T A T I S S I M I S AHthoritate gra.tiijpmi'; Viris

u D n . I O H A N N I E T D n . N I C O L A O B E . bingeris, Fratribus Germanis^

/ p * 4® / O m n i b v s

/ / « ^ Vietatii Defenforibui

J Virtutis Vrotetlonbui

Studiorum Tauitorilxus

" Patribus Fatru F iklifim ii.

Dominis fitis maxima animi obferuantia colendis*

T radatum hunc Medicum in Submittat obicruantis Debitae gratitudinis

Officiofiffimi cultus

A r r h a m

•^A/l&mierna CMnemofjnti

A r a m

humiliterfl'atuit

■ I o A n m e s D a n i e l M t l i v s

'W etterano-Hafliis Medicinae Hippocraticae

& Chymicae candidatus.

E P I S T O L A

'sOndefuturos arbitror SV ir N obili fsPrsetcr i P r u denti ‘m iq; T) omtmFaut ores s Patroni onful ci Ili m i P r ud e , ^{djfines^ 11} (Ii- _ _ iobferuandhqui obpublicam huius aurei tra -

editionem,fcripti ab Excellentissimo

D

ano Bor n et to S

o t o, meprocornt-

cula /Bfopicafint habituri,fe alienisornant epennis . ^Ve­

rum aqutlmum hunc infuitum non tam reformido , ^qua

iurefperno , quia nihil hic mihiadjcriptum volo: Sed po­

tius authorifetofeta vendico 3 &inlibertatempalamafe fero , quem iniuria afficerem 3 fi interpriuatos parietes eum delitefierepaterer, aut aucupio nummario feruire cogerem, duiufmodifunt, qui aliena ad fe tanquam a- ues illic es artificio pertrahere norunt 3 v t alieno labore partamfcientiam infetranfmoueant, proq^fuis nonfeta 'venditent:fed &}publicata tam ac edit a eleuare, pro cor­

ruptis traducere, & omnibus modis tanquam fu(pe £ta ex manibus Studio forum excutere confueuerut, <vt quod diciturprouerbio, ipfetanquam lufei inter ccecosfoh re­

gnent. Indignum, & vere alienis palliatum plumis ne- * gotium denudandumpotim, quamtolerandum, ltac^

ne ^Authorinoftro longe illtquidem Exp erientiss im o qve idem accideret?fedfeta Doctis simo

con^-

D E D I C A T O R I A.

conflaret laus ac authorit&s , publici sum turis volui fa~

cere, communi^ omnium njtilitati accommodare, %it multorumfiudia & conatus h oneflipmt in C h y m i a - t r i a prouehantur ac tuuentur. cDe his igitur pauca mihi apud amplitudines <veftras prafa%ti>patientes qiu- fo prabeatis aures.Et enim fi in C l a r i s s i m i Scien-

Ti s s t Mi qvE D v n c a n i doffifimum Traffatum conuerto oculos, mento animum Jubit S c h e n c k i a n a ilia querela multo mftifimarqua mprafationeadLeffo- rempr&fixa opufiulis quatuor latrochymicis o^Magni Ljeorgii Ph&dronis rR^odoch&iita fcribitur: S o l e n t quidem nonnulli, fi quod arcanum nadtifuntjid intime fibi folis referuare, atque fi in artem raram a- liquam , aut recens inuentam inciderint, eam per­

petuo filentio damnant. Q ui quam finiftte bono publico faueant, abunde patet t ^{Hac tlitc . ]dem plane}

B o rnet t o

immerenti acciderepojfet 3 qui cum ad vfits fiudiofiru, acpr&fertim Philofophi&ac AiedtcinA Her -

meticA affeclamm , communi omnium bono , ^Adethodo

ac curati fima 3 luculenttpmo Jignificatifimoquejlylo, experientia & vju comperti fima [quorum non pauca jub manum meam venerunt) opus-hoc infigne confi -

gnarit , dolendum effet fi inuideretur illudfiudiofis.nec

t- ) ^{2 com-}

' E P I S T - O L A

communicaretur, ne dumfipecuniario qukfiui infer­

tur et. Itaque his rebus ire ohmamfiudui3 ftudtofisty tu- uenibus^ Homotechnis, quibus hac debentur y tanqud experimenta pr&cepta ipfe njfu comprobata^ ala pro­

ponere & m apricum produc ere ijoltu. Etenim qui ha­

rum reru expertes quidemJunty fmtamen non mediocri easperdifeendi flagrant ,fitim abunde hinc explebunt fa - cileque fidi alicuius pramonfiratoris opera adhibita (qualem omnibus per me oh latam volo) ifia conjequen -

tur. ^N^ec opus ejllongis ambagibusyautsverborum in~

uolucris: manuali d,emonjlratione, oculari^ experien­

tia ejl opus , vtfingulafideliter[enfebus recondatur. Pm- fiitit hac in requantu potuit nuper Beg vi n

s ^{(j a Ilus}

non paucis hinc inde comportatis yin methodum redattis

& luci commifiis experimentis 3 pro quibus i Uigrat ia'ha­

bemus

prdftitit in [ignem quo fidam operam

ler. v s Do£for 0profejfor CeleberrimusFriburgi: nec paulo maiorem reportauit laudem D .

C r o

s ^W etteranus, fympatriota & propinquus meuspia memoria, qui quidem ante fe omnes vicijfie vi­

deri mrepot eji: at non minimam gloriam opinor/ibi ve- dtcattransmanm us D v c

yqui multis parafiangis multospoftfi relinquit 0 methodo docendi g?parando­

rum

D E D I C A T O R V A.

rum- Chymicorumfieretoru praxi. At'% ‘Utwrfm par­

tem qucque transmMtatwniswetallica alteram quam author promittit,admanumhaberemus^qua- a Docti f i fimis accepta,multeque labore ffj'fiudto conqwfita ma­

turam f i oftendit. Nimirum duabus veluti tibiis tota h&c ars pulcherrima niteretur , • &e tenebris pkfquam Cimmeriis Pfeudochymicorumque Sophi(iicationtbus abfquedubitatione emergeret. Sed contentos nunc effe nos decet,pr^fent ibus latrocbymicis 3 quodque eam partem > qm miner alia attinet , t otam at que integram ■

methodo exqmflta fit complexus, authon dignifiimam habere referre gratiam debemus ,pro hac illat a luce no - more premi (forum hiatu maqno multa polkcenlmm>p&~

rumreipjapr&flantium,fidvere, candide, fohdeque o*

mmafua nobis communicanti: o rarum hoc <zuo decus?

o laude admiratione dignum y pd ne vino vendibili (vifertur prouerbio)JuJpeda m m hederam 3 prolixius de authorisprae larefumpta opera non efl quod dicamus, cum fdtix fe opere ipfo commendet omnibus. P ublica qui­

dem 'utilitati tantum confultum erit, qkantum quijque ftudii & diligentia huc contulerit, ddd vos igitur Vi-

m N o b i l i s s i m o s A m p l i s s i m o s ,

ammohcet ppulijber h&ferim fiffenfo 3 meconuerto > dum nefas fors*

-

cogi-

E P I S T O L A .

cogito illos apud quos hactenusfludiorum fama nonm - clarmjfem audacter compellando offendere. Sed tanta eji interdum tempejlatumftf fluctuum, imo procellarum vis & ertpyei*, v t $ optimos periti fimos nauttas are- 61 o nauigationis cur fu per vada, per fax a in rapidum gurgitem protrudant, e quo nonfacilenififorte ancho-

raproietfafefe expedient. Figo namque licet ab incuna- bulis ,me t otumftudiis quidem, addixijfem informandu ,

tamen non (ecus acfeget es Utiores m altum (efe attollen­

tes, ab imbribus ^procellisf&pifiime minascoepi, quo minusfludiorum femen producere valuerim 3 interim nefcio quibus moribus hoc temporis fucceffu indies erga fiudia animofior ^ vegetior euado, imo perfero & ob­

duro, vfque tandem abeunt nubila vtjequaturPhcebm.

Cunttantem igitur non veflratantum ExceUenttaac humanitas , qmfingularis beneuolentia ,qu& eximia ad

hoc propofitum infigauit. Hafitantem vero patria amor,proximi vtihtas, quibus nihitme non debere,haud inuitus fateor incitauit.

Sufcipite ergo veftris quibus vos Viri a bundatis F$

polletis virtutibus, hunc a me alienum trattatum ani- mtquemei obferuantiam & gratitudmem, interea con -

iicite: dum loci temporis conditio (qtu utmampro

huius

D E D I C A T O R I S

huiusjludij & aliorum confimihum euentilatione3apf rem optata) aliud quoddam 3meogenio $ ingenio dirs-

£him offerre permittat.

Sufctpite rogo me vna^in vejlrum $ fanor em recipi­

te. Viuiteac Valete nunc «wr/N

viri Pr vden tis s i m i, calete dtu incolumes , ^{pro glo-}

riaDei,proJaluteP atria publica,iterum viuite omnes in floreos an. Amen . o&auo die Septembris ex mu -

fio meoy *Anno\6i6 .

Amplttudin. veftr.

ibfemantiftmm

J o h a n n e s T > a m e l M jlm F V e t -

ter anus » Q^Ced. Hippocrate Chymica Candidatu?

A D

A D L E C T O R E M .

E r n e a m illam, Ledtorbeneuole, quam monftrura Poet.T finxere Hydram, totfuifle capitum haud crcdi- derira.quot technarum atq; fallaciarum Medicina cir- cumueniend-i ftudiofos Myriades, tamab illis Galeno, quam ab hisTheophrafto qui adhserelcum,iamdudnm Iknt inuent* atque excogitata : dum illorum n o n n u l l i JV«{

Galeni eiufdemquealleclarum opera fucatis & adulterinis titu- iis confpuerunt &confperferunt,imo quod maximum, totos codi­

ces (puerorum more) ex latino in Germanicum tranftalerunt idio- ni a, optimefeientes, & artis terminos &c compofitionum nomina fe»

xe omnia Germanifmum plane refpuere. Vnde homines Theori-

<£E medicinae imperitos nonfolum infummum corporis diferimen deducunt, verum etiam aternasinfamia maculas S. Facultati Me­

die* inurunt: o tempora! o mores veterum! vos viros rei Medie*

peritos pro diis habuiftis, coluiftis; artem vero hanc exiisprogna- sram dixiftis , quod Magnus ipfe Apollo fequentibus teftatur verbis:

lnucntum Medicina meum eji, opifexqueper orbem I*iior,& herbarum fubieclapotentia nobis.

Vnde & veteres ili: prudentia prarftantes,Medicis <f c.tuanos extr.

de hofnicid.c.fententiam.c.noa magn6 c. fin. extr. ne clerici vel mo­

nachi, Damh. in prax.crim. c.yy.n.zy. vt dignitas feruaretur falua &

integra,clericis, b Cuiac.ind.obf.lib. , 7.c.i7.Seruis,f cum firinfam.

Bald. in 1.4-inpr. ff. de liber. & pofthum. idem in l bonx fidei C . de i cb cred.Mynf.cen.4.Spmiis, Iudacis,^l.i.§.i.ff.deextraord. cognit.

J i.fF. dedecret.abord.faciend.l. 9. C.deprofef &M ed.Circum fo­

raneis ,praxi exercenda interdixerunt, imo & magna e Gothofred. in 1. i.J.5.C*de«>mmun.feru.manumiO.vlt.fF.demunerib.Gothfofred.

in 1.6. Medicos.Cdeprofef.&med.lib. i o .W e f in parat.ff.de vacat, mun.n. 4-l.<>.§ i-ff.deexcuiat.S.itemRoina: Inft.deexcidat.tutor. &

curat, ftipendia &c 1i.§.j. ff. de extraord. cognit. vid. Cuiac.ofefer.

Jib .57.c.2 7.pnuilegiainiHoscontulerunt,quis'd notulishifcevide- fceft. Jam vero:

Fingit fe Medicum quifquis Idiota,prophanus, ludtus, Monachus ,HiJlrio, Rafor, Anus.

Quanta

A D L E C T O R E M .

x n ic o m m ^ ^ T 5^01^ 11^ 6 Le^ or» quanta nonnullorum Cacochy-

— Ph,lofoPkaftror^ , in excudendis libris kodie fit falla- li o r n m Z Ula 'k r ° VU dlCi P °tcft’ dum v.dclicct non folum a-

• . ° s,? ca 11,111 m°re ignota allatrantium magno atra bilis ltnpetu, inie&anrui j verumetiim C, c r n dcndi Galeni Oceano arnpUe ur q ? ^ rneX T g * naribus,vfibus ims falfo Ia , * confracus fopcrahis & cnfpat»

prium vero fi quemhabcnr ? Prxtcxtu c,ancuJum fiibducunc,pro- a.inibus,velintrublinere,qu S r ,nelCmrnC quibuslaudlbus>no' t-m m ne a' j ,7 . qucnaturaefecreta pradicarier, cum T Z Z 1 V ’ ? U° d d :CUUr’ veram fa lu ta rin t, fed

& dLjnm ii anCT acm k&oriscuriumretardant, tandem ollas h n rJ Cnt' ^a:c omnia, beneuole Lad:or,ab Autborc i ° 1 imoatque experientiffimo proiTus aliena {cico, vtquiti-

»verum natur* crgaftulum aperit, ipfiufqucfecreta lucemeridia-

; i 'lftmmentaimsinl^ruientia, qua:in legitimo o- oreuibusd ° COn^‘^unr » bona fide & dexteritate prxfigit, & vt

Torquetab obfcoenisiam nuncfermonibus aurem , M v x m a m pectus p m e p ti,fo rm a t arnicu, Afpcrttatit & muidu cernitor & ira

R eciefacta, refert orientia tempora notis.

In J ruit exemplis inopem fila t u r & Agrum.

JapidTm m o u ir ? ft ? d t Pm & U &Uj i uSqUi i nd« l dg and*

m or r , beneuolentiam d ura eraaiora feq aan - ,i r ■' ^ U1Cj° ” ^fulere, & adalia quaspra: manufuntconficien- ckdcnTlC U Srata £c ™e«tG acceperis,facile ipfis calcar n d'

H ikebeneviue&vale.

In CMeSacheirefes Iatrochymica*

E xcellen tiffim i

D V N C A N I B O R N E T T I

S C O T I ,

R A P H A E LI S EPLINI I C O N I I , D- Epigramma.

Q

Attendens, Cbyrnu deliciafquefacra, Vel methodi leges,vellattea verba docentis,

TepunSum, BORNETTE^omne tuliffe negetl Salus o lux Scotia-, Codex tuus exeat alter,

Fromat & aurifer adummodo vellus ouis.

Alter lafon eris,qualis SIDONIVS, eftque R A MS AEVS, qualesfuntalnque T)Uie&

Aut etenim fallor ,mecumquehicfallitur Orbis,

% Debitor aut Scotia muneris huius erit.

Terrea nunc At as eji: ferrea dejinet teras, Aurea cum furget,Mars & Apollo coit,,

"Tunc Lapis abfciffks coelo dominabitur Orbi,

€HB1STVS, & inCURISTO eundafecunda fluint

w m m m

t

D E P R A E P A R A -

T I O N E E T C O M P O - fitione Medicamentorum ar-

tificiola,

Tr a c t a t f s s i n g u l a r i s D V N C A N I B O R N E T T I

S c o t i .

L C H T M I A {yt alteram eius partem 'Ae me­

tallorum tr&nfmutathr.e taceam ) quatenus in Medicina vfum habet, rationem & modum optimepraparandiCMedicamenta docet,id eft»

pura ab impurisfeparare, a lien a *qualitates al­

terare, autpror/us tollere,fixa volatilia,& vo - latilia fixa [ytroque enim modo peccant medi­

camenta) reddere, & omnia denique natur*

m agisfi m ilia r ia a m ic a efficere-^vt melius & minore cum periculo corpus,quodmedicinaproprium ejl,permutarepojjint. J^uare cum tantaJit huius artisprxjiantia, non immerito artifices eam celarunt,

& aditus omnes imperitis ademerunt, v t nulli, nifiinprincipiis in- ftruffo,pateat accejjus.

Explanaturi# igitur huius artis termintis,in quibus totum Utere myjlerium vid etu r, inprmisnecefifitrium duxttotum trallatum tn tres partes fecare. Sic enim ftudiefi melius percipient, q u i d velint in omnibus chymici}minimefc laborem perdent,

A l»

I n p rim a ita qu e p a rte procem if loto d e qu ib u fd a m g en era lib u s, q v9- ru m necefjarius efl v fu x , & fre q u en s e rit in reliqu is m e n tio , a g e­

tu r. Infecun da d ecla ra b itu r p len a term in o ru m explicatio. In ter­

tia o jlen detu r eorum v f m in p r a x i & m edica m en ti ru m sompofi- tiane%

P R I M A P A R S .

N prooemio explicabitur materia circa:quat» Alchymia- verlatuninflruruenra, quibus tanquam mediis vtitur;<Sc quorundam vocabulorum fignificationes.

i Materia, eirca quam verfatur Alchymra, vt inde me- dicamcnta eliciat, triplex eft : animalia, vegetabilia &

mineralia.

Animalia fant triplicia, terreihia, aerea (eu,volatilia, & aqua­

tilia.

i Vegetabilia funt, quae perinfixam radicem alimentum exterra trahunt, & funt arbores, frutices, omnefque herbae, quas a Paracelfo crefcentia dicuntur,quia quotannis marcefcunt & renafcuntur.

j' Mineralia funt, qu* in vifceribus terra*, exmiftione eius & aquas fecundum diuerfam rerum proportionem in diuerfas formas ac ipe- cies concretareperiuntur.

Eorum tria fiint genera: Metalla,media mineralia,& lapides.

Metallum eft corpus fb(file,natura liquidum,vtMercurius:vel du­

rum , quod tamen vel lique fieri poteft.vt aurum,argentum^flannum plumbum,vel molliri vt ferrum.

MediaMineralia funtMarchafitx omnes, vt aurea,argentea plubea»

ftannea, ftibium vel antimonium, Magnefia,tucia,auripigmentum, arfenicum, alumina, fulphur & id gens alia. Media di&a, quia me­

diam teneant naturam inter metalla &lapides,vt metalla liquefcunr, fed malleo non ducun tur:& vt lapides difliliunt in fragmenta.

Lapides prorfus differunt a metallis, quod neq; liquefcunt.neque malleo ducuntur.

II. Succediteorum confideratio, quibus tanquam mediis vtitur, vt ex prsdi&is medicamenta preuocet..

Ea duo funt,inftrumentum,& locus.

Inftrumencum Chym icum proprium f vt etiam n atu rs) eft ignis ao n ftridailla fignificationeacseptus, quo nos vti folem as pro viii- bili tan-

A I a t r o c h v m i a .

& u s p r o d u c i pr° ° mni Cal° re’ qui i§niS vim oftendit > taIc% effe‘

Ignis eft duplex: materialis & efentialis.

Materialis ignis eft, quioperatur perflammara & ardorem, feftque duplex : ficcus, &humidus.

nnJ6*^ kt' i^U™ ° ^ lc^ um> fi»c intermedio humore.

E ^ u e duplex: Nudus vel cum medio.

eodem n u i r i g nT a p p o t m r .and° matCna v c lin fu o v a fe >v c la b f<lue operationem m^raC' UUm ^nrnus eft is,qui fufficit redigere in a&iim fimiepoteft' CUm a<^ U]*5 cumparuo augmento cotinaare Sc Teuiuseftignis reuerberatorius fummus nimirum omnium, qui Ron tantum omnem humiditatem e corpore pellit, verum etiam corpusJn cinerem redigere poteft.

Reueiberatorius dicitur aforma operationis, quiaperficituropus ioc in ornaceitafabricata,vt non tantum tranfeat &afcendat ignis, e. potius .unma materiam praeparandam verberet: Vnde &reuer- beratoria fornax dicitur.

Hicobfeiuandum me tantum de igne fublimatorio, & quacun­

que orti ori 0qai,fub quo omnes tam ficco-s quam humidos,quibus tnn-lfifr* S coniPeticl^P0ffuntinrelligi VGloquafrhicde (icco ran- ermo, cum aiij fortes aut mediocres ignes eandem graduum Habitudinem Ar numerum obferaent.

Eft enim alius ignis(qui vel ficcus vel humidusetiam elTe poteft' V1 /qui uos gradus non minus habet, quam praedi<£tus,nulla ramea . ^ erauoneachoHis(cum fenfiim fere fugiat) obferuandojfciiicetca- orisqua am temperie, ad externum aliquod obiectum collationc rada, qualis maximecftdigeftorius ignis, cuius qua;uis operatio in Elementis adeo lenta Iit vc fenfus latear, gradus tamen alicuius ©bie- cxterni comparatione reguntur, augentur, & remittuntur: Quo- i unvpnmus gradus calori innato & naturali comparatur, qui mani- e tiusdefciibittir incubitu gallina; excludentis pullos : Vel calore olis menfe Maio vel Iunio, & fiegradatim infenlibili fere mutatio­

ne ad quartum vfque gradum delcenditur.

Iliepraetereanotandum, hanegradus ignis.diftin&ionempei

A fi*

^ V C A N 1 B o r H E T T I , f

CX-

A x terna,

terna obieAa, non tantum in digeftorio igne obferuari: Sed etiam a- liquand® in fortiori: Vnde illae directiones toties audiuntur,fit ignis tam fortis, vt manum intra arenam continere poflis, vel vt plumbum in fluore retineri queat.

Siccus ignis cum medio eft, cum materia praeparanda in primo vafe nonapponiturnudoigni;fedimponitur alij vafiiHterpontoin- teream & ignem, tum illud vas poftea replerumeftaliamaceria,vel eft vacuum.

Si vacuum tummateria in <uo va(e imponitur vafi vacuo & omnia fpiramenta luto claudutur,& hinc dicitur ftuphaficca vel balneum ficcum: vfum habet in iis quaerequirunt fortiorem ignem,quam eft balnei calor, & tamen minorem quam eft calor arenae cineris &

fcobis ferri.

Si vas repletum fuerit, tum diuerfas accipit appellationes fecun­

dum maceriam qua impletur,nec non tertius gradus, quorum infi­

mus dicitur ignis cinerum propter interpolmonem cinerum, fecun­

dus a r e n a , terrius (cobis ferri.

Humidusigniseftcuminterpofitio vafis aqua pleni,vnde balne- ummarinum quafimaris dieitura &notaturapudautoreshacnota B .yelB .M .

Eftque duplex: balneum immerfionis quando vas immergitur a- q u a, & balneum roris vel vaporis, quando vas tantum recipit vapo­

rem balnei calidi.

H ac di&a lunt de igne corpus vel materiam aliquam manifefte immutante &feparante, vt eft ignisdeftillationis & reuerberationis didkus > qui non minus fuos habet gradus : apud nullos tamen au- tores definitur >nifi perfimilitudinemaut comparationem, quorum infimus defcribiturincubitugallinapullos excludentis, &ficgrada- timafeendendo.

Poftea in vfu ignis materialis hoc obferuandum, vt carent artifi­

ces vafa calida (fi vitrea fuerint) ab omni frigore defendere. Siue c*

nim velaqu^ frigida minimagutta, fine alia res ficca frigida vt fer­

rum , lapis, pannus, &c. Siue aer frigidus fubito vafa vitrea attigerit, rumpentur.

Vafa etiam periclitantur extra&ae balneo calente etiam locatain cineribus calidis,nifi prius diligenter ficcentur panno calido.

Cxterum omnino periculofum eft ex cineribus ad balneum tranf- ferre

4 I A T R O C - H T M I A ,

ferre, quia patiunturmaiorem mutationem: & omni fubita&con­

traria mutatio periculofaeft.

ElTentialisigniseft,quioperaturproutignis,cumtamen igtiis noR (it, nec ignis efle percipiatur.

Fit autem externe per medium» aut immediate ipfi materiae ela­

borandae apponitur.

Si externe rei admomsfuerit.tumacquifuio calore operatur,eftq;

fimus equinus &fimilia.

Siimmediare apponitur,tunc naturali effentia & virtute propria broutviolentiffimus ignis operatur,vt cauteria omnia potentioresa- dua: fortes, aquae ftygiae.

Cxterum in tali igne obferuandi gradus funt, quos prsfcribere impoffibileeft,fed tantum artificis diferetioni committuntur.

Non enim idem gradus ignis requiritur adfublimandas aquas fpecies. Quare hoc in materiali igne obferuandum eft,vtgradatim intendatur calor : inEirentiali vteligatur i g n i s i d o n e u s ad talem ve lalem materiam elaborandam. Nonenimidem inferuit auro & ar­

gento. Nam ignis effentialis fecundi gradus folum inferuit Mxncra- libus,vclfaltcm vegetabilibus lapidofis.

Locus Chymicus eft,id quod mediate vel immediate recipit mate­

riam elaborandam,vel inftrumentum per quod elaboratur.

Vnde loca duplicia: V afa& fornaces,

Vala funt loca qux ipfam capiunt materiam,idque mediate vel immediate.

Simediate3tuncfunt illavafajde quibus fupra in Inftrumenti^qii*

recipiunt aquam velcineres.

Si immediate materiam capiunt , duoprorfus circaea confidcran- dafunt:Forma,&materia ex qua.

Quod ad materiam attinet,componuntur pra-cipue ex vitro, argil­

la, auro,argento,ftanno,cupro,plumbo,ferro&ligno;de quibus non plura, quia habenturpalTim apud omnes autores in quotidiano

vfii. , - '

Quo i ad formam nec longus ero,tantum communiores attingens, ' quae maxime & necelTario in vfufuntrqua mihi videntur nulla ratio­

ne melius cognofcipofle,quam enumeratione operationum, quibus inferuiuntfingulisfuavafa applicando.

Sunt igitur ha: maxime operationes: Deftillatio, Sublimatio,<-a - A j cinatio,.

I ) Y N C A N 1 8 O R H * T T !• f

cinatio, euaporatio', fufio, qua; crmnes vc rite perficiantur,requirunt fua propria inftrumenta feu vafa.

Dcftillatioperafcenfumrequirit cucurbitam re£tam,fiue vtqui- bufdam placet,matulam vel ampullam ex materia rei operandae me­

lius inleruiente cum fuo pileo roftrata appolito: Alembicum vocant.

Deftillatio perlatus requirit ampullam curuatam (vnde etiam re­

t o r t u m nomen habet vel cornu Mufarum ) adie&o tamen recepta­

culo. Harcefttantum Mineralium.

Deftillatio per dcfcenfum requirit ollam vel vitrum lari fundi,&

angufti colli,cum cribro & crate ferrea orificio appofito , ne caput mortuumdefeendat in receptaculum.

His omnibus apponenda funtfua receptacula fecundum difere- tionem artificis maxime recipientis materiam elaborandam.

N a m quidam requirunt neceflario magna receptacula, fiquidem

pamarumperenturvt oleum vitrioli Antimonij, &c. quaedam par-

u a v t aquae communes & fpecies.

Sublimatio omnis requirit reda vafa, omniumque appofito pileo reftrato cum humorem extraftu excipere volumus,noununquaa- lio operculo huiufmodi vafaomnino ex vitro vel argilla praeparan­

tur.

Calcinatio,quas & reuerberatio dicitur requirit lata vafainftarpa- tinae:in qua materia calcinanda crafle infpergi non debet.

Nam non tantum tardabit opus,fed etiam inaequalem calcinatio- nem efficiet. Atqtiehuiufmodiomninofunt ex argilla vel vitro ar- gijja obdu&o, & nonnunquam panno late obdu&o.

Euaporatio,fi falium fuerit, requirit vas bene humile Sc latiorificij prorfus,ex metallo vel vitro Si alterius materia: non adeo penetrabi- lisjvas vitrearum fi&ilefortaflisinferuiet.

Circulatio habet vas Pellecanum di£tum:fi defit folcmus artificia­

lem inuenire & formare imponendo alembicum caecum (fic disftum quia.rotho caret) cucurbitam & omnia ipiramenta luto obftru- endo.

Fufiopraecipue fitin tigillo aurifabri vel cochleari ferreo, aut ial- -tem in tali vafe.quod lupra didtum eft in calcinatione-

H xc omnia maxime communia funt vafa, qcibus artifex carere Bonpoteft,lunt tamen & alia multa, quae his primo cognitisiacile ifluemuntur.

For-

g I a t r o c h v m i a

Fornaces fiint loca materiam elaborandam , nec enim inAramen- tum Chymicum recipientia,fouentia,regentia Scpr^feruantiane ci­

to dillipetur.

Cum enim ignis non tantam c e l e r r i m e depafcat, fed & proprium pabulum cito abfumat, vi coerceri & in primis inartificialibus repa­

rationibus regi opus habuit. Nili enim imperio artificis quali lubit- civ.cur, nihil rede facit. Vnde inuentio ibrnacum initium acce­

pit , per quas ignis fecundum animum artificis regitur.

Earum igitur maximus eft vfus,& fme quibus nil perfedi dare pO' tefteffedum artifex.

De quibus non multa, quia artifex aliquas n o u a s inuenire,aut a s ­ tituas lecundum animi fententiam alterare poteft, V n d e nulla reda- forma tradi poteft;& praeterea deferiptiones habentur apudlcripto- res pallim.quas tamen vt intelligatisj hocvnum adiungo de i rru ..ura fornacura,quia omnis fornax vel adu vel potentia tres habet parus- Ergaftukim, focum,Sfconifterium.

Ergaftulum eft locus fotnacum,quirecipit materiam e l a b o r a n d a m ,

cum fuis vafis inferuientibus.

Focus eft pars fornacis qua: recipit ignem.

Conifterium a foco vel crate ferrea,vel alio idoneo fundo forami­

nibus perfufo , part;m-vtcineresdefeendant, quialioquinignis vim obtunderent,partimvt aer intrans per conifterij oftiolum ventilaret ignem.

Poftea cum vt dixi fornaces ignem regant,&foueant,neceflari&re- giftra habeant,quibus intendituraut remittitur calor per omnes gra­

dus, vt res exigit.

Regiftra autem funt foramina in tuprema parte fornacis, per quas ignis ventilatur,vel reprimitur,& quali luffocatur impofito opercu­

la vel extraho.

II I. Quorundam vocabulorum fignificationes.

^Menftruum eft liquor aliquis effuf us ftiper materiam ad extrahen­

dam tinduram.

Tindura eft menftruum videlicet colore & efTentia illius materiae tindum & coloratum.

Capitellum,id eft lixiuium fpecialiter dicitur menftruum tindura vel indudum fale ex cineribus extrade.

Caput mortuu,faex,vel magma eft corpus relidum poft extractu na tindurae vel eflentiae per meattruum vel per deftillationem.

D v c a n i B o r e t T i. 7

...

g I a t r o c h y m i a

Denique illud «Jicititr generaliter capnt mortuum, quod relinqui­

tur poft alicuius extra&ionem, quod folum pro tempore quasreba- mus.

V ehiculum ,vt notatio nominis indicat,eft quod fecum aufert,a b ­

ducit & au eh it a corpore ( a capite mortuo reliclo ) quod dellillan- dum vel (ublimandum erat.

Eius vfus in rindturis eifentiaiibus, quae ad maiorem fubtilitatem

& prjeftantiam deftillands fu n t, quod fieri non poteft hne vehiculo.

Deindeeiusvfusinprim isfum m eneceflarius eftin defti liandis oleis aromatum,fiu£huim,herbarum &c omnium vegetabilium.

Cum enim oleum omnium vegetabilium admodum igni fit obno­

xium & proprium eius pabulum , nifi adderetur vehiculum leue &C natura fua ignem eflugiens& oleum vna fecum abducens priufquam ab i g n e corrumperetur, totum abfum eretur,& laborem luderet ac- tifex.

Eft igitur vehiculum fpeciaiiter aqua vel fpecies:menftruum et­

iam feparatum a tinfturaalioquin vehiculum dicitur.

Eft etiam vehiculum ficcum,quod folum Mineralibus inferuit A- quila volans, de quo poftea.

Menfis Chymicus vt & Philofophicus Zk Medicus eft 40.dies.

Diploma eft vas duplex; vnde pro diplomate folet aliquando feribi in vafe duplici,id eftin vafe immediate materiamjcapiente &balneo, femper enim B.M.intelligitur diploma.

ProceHus Chymicus lignificat formam operationis, eiufdemque continuationem vel repetitionem.

S E C V N V A p ^ R S .

D E T E R M I N I S C H Y M 1C I S .

Q

& praeparantur,duobus m o d i s p e c c a t , Impuritate,eaqj velfub- ftanrix vel qualitatis: Vel duritie & corporis contumacia.-totidem viciffim modis huic malo occurrunt C hy mici,fcparatione nimirum qua omnes impuritates auferunt, & alteratione., qua non tantum fijbftantiam tra& abikm , vt calori natiuo cedar, reddunt, fed etiam qualitates immutant. Cum autem malignitates & impuritates ple- m m q; per totum corpus fiat difperla:, omnino neceflarium eftfub-

ftaiwi-am

ftantiam ipfam feparare eiufdemque continuitatem corrumpere,lt- quidem haudaiirerfubftar.tiaeimpuritates purgare &c qualitates per totum corpus difperfas alterare,aut denique inianabiles tollere licet*

Quod cum fit magnum artificium,hoc efTe£tum dare & natura: po­

tius quam artis opus cfle videatur : non immerito magnis ftudiis 8c longa experientia Philofoplii multum & ferme infinitas operationes

naturam omnes imitantes inuenere.

Quia tamen hic campus eftlonge vberrimus,artifices quotidie no­

nas fuo propofito inferuientes operationes inuenire videmus, nouas dico numero non fpecie: fiquidem Philofophi tam diligentes natu- rsferutatores fuere, vt nullum ferme opusfpeciale pofteritatiinue- niendum reliquerint, cuius inuentione laudem fibiac gloriam com­

pararent. Nihilominus tamen vt dixi ab induftriis artificibus lfta quotidie inueniuntur quae facile tyronibusimponere ponunt, tan- quam ars perfe&a adhuc noneflet, necpracceptis fuis fatisornata Vnde facile animum delponderepoflunt,impoflibileefle opinante s

\ eos ad imperfectae artis perfe&am cognitionem pernenire pofle,fciu- cet vt omnis fcrupulus&: dubitatio exuatur, omnes huius artis ope­

rationes quaefunt, aut q u i efle poflunt, ad duo capita reuocantur corruptionem fcilicet 8c generationem; ita vtvtraque latifiimafigni- ficatione accipiantur. Sub corruptione, quscunque ad continuita­

tis corruptionem tendant, comprehendunt. Sub generatione qua­

cunque vel ad fubie&ivnionem & regenerationem nouae forma: vel qualitatis indu&ionem pertinent.

C A P V T I.

De Corruptione.

C

nuitatem quibufcun que modis difloluens & corrumpens, im- puritatefque omnes feparans, donec ad eum perfedtionis gradum &■

puritatis deuenrumfuerit,quam fibi tanquam materiatum&cnoui operis fundamentum propofuerit artifex.

At cur dico gradum ? quia diuerfi funtgradus Medicinae, vt extra&um , oleum, fublimatum,flores, de quibus in tertia parte, qui omnes certe non requirunt eundem gradum perfe&ionis. Q uan­

doquidem etiam corruptio lege naturae praecedit generationem ,v^

B v n c a n i B o r n e t t i . 9

illi puram & idoneam manum praeferret necefTc omnino habuit dito bus instrumentis ornari,quibus hoc efficeret. Non enim fatis erar eorpus corrumpere,fi no etiam impuritates ac alienitates auferrerac fcpararet. Tum, enim, priori medicina praeftanriorl ac purior ge­

neratur.

Prsetereacumneccflario & naturaliter inclinatione corruptio fe- quaturfeparationem ,non fine caufain definitione corruptionisie~

parationem pofui.de quibus tamen clarius dodtnns gratia feparatim dicam. Q_uia quamuis animo indiffolubili cohaereant ncxu,vt nu 1- la ratione vna fine altera vnquam confiftere qu eat, tamen multae funt operationes quibus corruptio folum ab artificibus fpectatur,.

vnde corruptiones dicuntur. Idem de feparatione intelligendum.

Primum igitur corruptionis explicabo operationes, fcparationetn prorfus negligens.

D E C O R R V P T I O N I S P R I M O inftrumento.

Corruptio vt hic ftriclius accipitur , continet fub Ce folum opera^

riones,quibus corporis compagis diffolutio tantum queritur.

Harum operationum duo lunt genera, quorum primum continet operationes,qux fpccialiter tantum corpus corrumpunt,vel potiu6 praeparant & magis aptum ad veram &vltimam corruptionem red­

dunt.

Huiufmodi viciffim ad duo capita reduci poflunt, aut enimeor*- pusin minimas partes diuidunt, ita vtfingulafuam continuitatem non retineant,aut corpus fluidum reddunt.

Si in minimas partes fuerit diuifio ( minimas dico, qua; operi pro- pofito inferuiunt) tales funt,limatio,rafio>puluerifatio,laeuigatio,in- dfio,contufio,granulatio&laminatio.

Limatio eft continuitatis corporis folutio per limam ferream, cor­

pus in minimas partes corrumpentem. Corpus ita praeparatum lima^

tum vocatur.

Vfum habet in metallis vegetabilibus quibufdam,vt lignis,in ani­

malibus etiam vt carnibus & dentibus.

Rafio huius affinis corpus in minores partes diuidit, per tale etiam inftrumentum ferreum, & praeparatum corpus rafum dicitur.

Puluerifatio adhuc in minorespartes deducens,quae praecipue eft tritura.

J O I A T R o C B V M I A

(situra corparis in puluercmin mortario, cui frequenter inferuiunt du$ priores.

Laeuigano(vltimus gradus infijbtiliiT im u m p ulu erem d K cen di)eft coiliho corporis fuper marmore cum lapide molari di£to. Hic obfer- - u an dum limationem &c ralioneni plerunque inferuire puluerilationi

in animalibus & vegetabilib u s,n u n q u am vero in mineralibus.Nulla enim m ineralia cruda vel in m inim as partes redufta puluerifarioni cedunt, quamtiis aliq u an d o laeuigationi.non tameufine ad d itam en ­ t o , vt in calcinatione audietis.

lticiiio eft corporis in minimas partes certo inftrumento vel cultel­

lo fa6ta diuifio.

Vfum proprie habet in herbis , radicibus , frudibus & huiuf- modi.

Contufio eft partium coatundendoconquallatio.

Vfum habet praecipue in herbis reccntibus, pinguibus & iml libus.

Gtanulatio eft corporis in granula comminutio.

Eftque proprie metallorum & variis modis perficitur,

i Metallafufa guttatimiriaquatnmittuntur, cuius vireperculla m granula defiliunt.

z Nonnunquam fcopse e viminibus exilibus aqua; imponuntur, vel tabella aut colatorium anguiHilimepertuium, perque merailum filium aut liqueia&um perfunditur.

j Vel in pila lapidea ignito piftiilo indeilnentcr agitantur gra­

nula.

4 Raro cribro feparantur Sc opus repetitur.

5 Vel faltem inter manus inollaangufti orificij Sc bene aperta fu'

* lam metallurn in granula conuertitur ytm plumbo.

Laminatio eft corporis in paruas &c tenues lacunas perductio, cuius vfum audiemus in calcinatione.

Si corpus fluidum reddatur, diflolutio dicitur generalis.

Diflolutio eft operatio,quacorpus prius tolidum & coh^tens flui­

dum redditur, idque vel cum calore vel fine.

Si cum calore, tum vel nudo igne vel cummedio»

Si nudo igne eft metallorum, & futio dicitur proprie granulacia- nifepeinfei-uir, vel metallorum purgationi.

Vel eft mediorum Mincralium ,vtfu lp huris, Antimonij, c ..

B i Hinc

D v N c A N i B o r n e t t t . i ■

tunc vel incorporationi inferuit, vel purgationi, vtmmirum combu- ftibile& volatile fulphurin halitum difcedat.

Tunt folent artifices Talem petrae', Ammoniaci vel fulphur & fimi- lialeuia volatU,qua:q; nihil operi obfint, addere,vt purgationem ac­

celerent.

V el eft falium Mineralium vt falis petrae, & tunc purgatio & fixio quaedam quaeritur:

Vel eft animalium vtpinguedinu&adipum, tuncdepuratio quae­

rit ur per colorationem vel ablutionem,vel faltem vt cum aliis incor­

porentur.

Vel eft vegetabilium vt gummi} Iachrymae, arborum: tunc folent addere aliquid liquoris ne comburantur, & purgatio per colum vel incorporatio cum aliis quaeritur.

In his omnibus liquatio proprie vocatur.

Si fuerit cum calore mediato, tunc hoc medium plerumque eft B.

M . & eft oleorum mineralium, aut falium mineralium, vt falis, alu­

minis, &caet. qua; nudo igni fine periculo aduftionis non admouen- tur.

H a e c difTolutio in B.M.iftis propria eft,quamuis quaedam ex prjedi-

&is ita diffoluantur,non tamera neceftario.

Eft etiam hic peculiaris diftindtio amalgamatio Mercurij ScSolis.

In balneo enim fluit Mercurius inftaraqme, quod philofophi difTo- lutionem vocant in cineribus coagulatam,ita vt redeat ad propriam ccnfiftentiam.

AtqueiftaedifTolutionestenduntadfixionem,vt aquofitasvel ni­

mia corporis humiditas diflipetur & euaporetur, ipTaq; materia craf- lior & magis fixa euadat.

Si fine calore difTolutio fuerit, tunc vel erit cum menftruo vel fine.

Si cum menftruo,vfum habet in fuccisinfpiflatis &falibus impuris vel praeparatis,vt Teparenturimpuritates, vel vt cum aliis melior mix­

tio & incorpotatio fiat, & dicitur difTolutio in tali vel tali men­

ftruo.

Si fine menftruo fiat diflolutio,deliquium vocatur, quod eft con­

creti difTolutio perhumidum aeremfefein corpus infinuante vTum- que habet in falibus,calcibus & iis corporibus, quae aliquid falis ad * mixtum habent.

Si ia

n I a t r o c h y m i a

D v n c a n i B o R H f i T T 1 , St in falibus tunc rotalis erit di Ablutio.

Si in calcibus,erit totalis falis a terra mortua in aqua dm oliitio. In - feruit tunc purgationi talium. Frequens enim euaporatio vel deftil' latio &c per vices difIblutiofequatur,donec liberatur fal ab omni ter- reftreitate &c Chryftallinus fiat. Vel oleum q u a e r i t u r » vt in diflolutio- nc falis, fulpb uris & naineraiium falium.

Si in iis fuerit, quae aliquid falis in fe habent:

Vel eft vnius tantum naturae,qua; interna fua fubftantia ali quid fa­

lis habet,quodin praeparatione vel compofitione aliquando acquifi*

uit,vtin Mercurio lublimato.

Eius vfus eft,v t diffoluens fecum vna diffoluat & trahat aliquid de natura & edentia corporis, vt in butyro vel oleo Mercuri) fublimati apparet.

Vel eft plurium,aut vnius corporis quod extrinfecus adiedtum aut adtniftum habet velfalem, vel aliud corpus quod talem inie co^ "

net,8c tunc non tantum fal diflbluitur,fed fecum vna corpus dif o - uit & corrumpit, cui admifeetur»

Magnus & creberrimus eft vfus huius operationis in prarparaaoru­

bus mineralium,eum eorum corpora corrumpit,& viam parat a d ex­

trationem oleorum &tin£lurarum,veleflentiarum,quamuisi.Trpe vtamur pro elfentiis aquis fortibus.

Forma procefliis in operationibus praediolis , quarum proceflus fuis operationibus refpondent, per proprias figuras ordine talis eft.

i In falibus & calcibus laeuiganturfuper marmore i. vitro lato in­

duntur (nam fi&ile penetrat )&c in cella locantur ad dilTolutionenr.

vel vitrum cum materia locatur in aqua frigida,vel guttulae aliquot a- quse ad opus accelerandum infperguntur. Solent etiamin vdica in- clufae fufpendi in vafe aqua pleno, vel puteo vel adhuc cum praepa­

rant finire opus,veficahaec ad calorem bullientis balnei fufpenditur»

Si vnius rei aliquid falis in interna fua fubftantia habentis,tunc prrns heuigata infpergitur marmori vel vitreis patinis & locatur in colo, ita vtguttatimdeftillarioafceRdat in receptaculum infra locatum, vnde deftillatiopertabulam vocatur. Siplurium vel vniusrei tantum ha­

bentis extrinfecus adie&um huiufmodi corpus, vel aliquid falis, tuc prius laeuigatur & idoneis vafis infpergitur, ficque in cella locatur, vfque ad diflblutionem in craffam & pinguem formam mftarpul-

H I a t r o c h y m i a

tis , SC tunc deftillatur vel fublimatur , de quo Tuo loco.

Inifta operatione hocpritnum obferuandum eft, quod nulluna deliquium efle poifit fine fale:Deinde,quod vafa quse falium diflolu- tioni inieruiunt,talia fint qua: penetrari non poflint. Huc vfque de primis corruptiosis operatiomb. fequuntur fecunda: &vltim a:qu3£

corruptionem perficiunt & abloluunt.

Secundum genus Corruptionis.

Secundum genus Corruptionis continetfub fe varias operatio­

nes, qua; fine magna contuiioae ad certa generarcuocari non pof- funt: fatius itaque duxi (ingulasper fe peripicue tradarc.

Tales funtputrefadio , maceratio, cohobatio & ealcinatio, quse omnes rede corruptionis operationes appellantur,non tantum,quia corporis compagem ab incerno quali foluunt, iedetiatn quia in illis fbla corporis corruptio ab artificibus quaeritur , de quibus or­

dine.

D E P V T R E F A C T I O N E ,

Putrefadio eft mifti difToludo per putredinem naturalem in calo­

re humido fubftantiam ipfam cormmpente, eiufque internaclauttra relerante,

Pcitredinem dico naturalem, quia hic natura prscipue operatur.

Calor enim naturalis & fubftantia: innatus, excitatus & adiutus a calore externo libi vires acquirens.omniumpartium feparationem molitur , eam que tandem abfoluit , adiuuante humore & cor­

pus fuperante iiccum. Res e n im o m n is putrefacienda humore abunde necefte eft, quo pado calor innatus cum luo humido fub- ftantiali ruptis clauftris corporis fegrdgatur vel dilloluitur p o ­ tius a commiftis , vnde facilior fequitur opet&tio ab arti­

fice.

In qua operatione hsec funt obferuanda.

i Quod cum hsec operatio fit natura: opus adiuta:arte ( calor p- nim naturalis excitatus ab externo calore opus abipluit) non debe­

mus in tali operatione nimium properare , fednatune opus obfer-

enim labores facefTeret, & periculum fubeft,ne aliquid eius quod re­

linquitur, pereat.

? Diligenter prouidendum eft, ne f o e t e a t putrefa&io,quod hac ra­

tione praecauebitur, 6 bene muniatur vas putrefaft©rium, ne aer in­

tret aut cxear.

4 Quod omnis putrefa&io in humido ealore perficiatur,eoque vel B.M . vel ventris equini.

j Quatenus omnis purrefa&io fit in humore materias intrinfecus adiundto, quo mediante difce(Tus fIue partium feparatio efficitur:- fciendumeft, quod hic humor fit a u t rei congenitus 5 vt in herbis re­

centibus; aut extrinfecus additus, vt in fiecis;& cunc dandaeft opera, vt talis fiat, q u i fubftantiae non noceat,fed tantum,vt cenclufa cor­

poris clauftrareferet, vtficinapertumperdueantur,quaEanjea m ab- ftruio natura; finu latitabant.

6 Putrefactionis tempus generalitereftmenfis,{cdnon(emperob- feruandus, cum res omnes putrefacienda: non finteiufdem natura?, quareplerunque relinquitur tempusiudicioartificis,qpi ebferuare debetiuftam putrefactionem.

7 Apparatas putrefactionis talis eft: Pies putrefacienda fi humo­

re abundet, vt recentes herbas & flores incila vel contufain ollam vel ampullam putrefa&orum in eum vfurn concinnatam, imponitur,&:

in fimo vel balneo tepido ad putrefaciendum locetut ,fed vas dili­

genter obturandum., non tantum, vtcaueatur, ne aer intret,fed ne fpiritus fugiant. Si vero res humoris parum aut nihil infc habuerit, humoris inquam a&ualis, tuncterenda & fufhcienrer humore con- ipergenda. Solent in putrefa&ione herbarum vel florum pto oleo adderefalem vitrioliautalumenS. S. S. vt hac ratione patreta&io- nem accelerent, referationemque aditiuent,ac materiam a putrefa­

ctione foetida liberent; velalioquin in eum finem parum fermenti acris addunt ,& tunc fermentatio dicitur.

D E M A C E R A T I O N E .

Maceratio eft corporis in aliquo menftruo infufio ad iuftum tem­

pus. i. e. donec menftruum corpus reddiderit fatis molle ac tradtabs- vt penetrationem menftrui admutat.tinduramq; permendruum

edud D v H C A T » ! B o r n e t t i ,

educi concedat. Q^are huius operationis non eft determinandum tempus,fed expe&andum, donecfaturate tin&ura in menfttuoap­

pareat jtunceaimfuccedit feparatio. Huius apparatus eft talis: Res maeeranda prius trita in paruas partes vafi fuo indenda, vndiq; ftipa- tis{piramentis,atquefeponenduminiuftum tempus.fepius interam agitanda, vel fi requiratur, tepido calori imponenda, fi fuerit res vegetabilis balneum praeftat: Si Mineralis eget calore ficco cum me­

dio penetratione nimirum , nifi alius ab aiuore pr£efcribaturpecu- liariter,faepius interim indies agitanda &: commouenda.

Eius vfus eft in eflentiis & in extradfis: Qua in re hxc tota cura eft, vt idoneum menftruum eligatur. Non enim omnis tinflura per quodlibet menftruum extrahitur.

Ergo hic confideranda venit, i . Corporis compages, fi folida fue­

rit firma vel rara &moliis. Non enim idem menftruum feruitex- tra&ioni Gorallorum & aliorum vegetabilium, vtflorum.baccarum,

&CC3Et.

z Confideranda qualis fit edentia extrahenda, oleofa anaquofa, fi vero oleofa fuerit, certe opus habet menftruo oleofojfiquidcm per aliud menftruum nunquam extrahetur , vt videlicet in tin&ura fulphuris , qua: nullo alio menftruo excedit, nifi oleo therebin- tinae.

D E C O H A B A T I O N E .

Cohobatio eft frequenti vehiculi affufione corporis partium folu- tio & corruptio ac feparatio.

Cognationem quandam habet cum maceratione: V t enim mace-”

ratio continua menftrui prxfentiamareriam m ollificat, & adfepa- rationem c o g it, ita cohobat+o ex multiplici affufione idem prae­

ftat.

Eius vfus fenaper eft in deftillatione.

Finis duplex, i. vt ex frequenti affufione &deftilIatione lento ca­

lore tandem deponat eflentiam & virtutem in materiam ( qux ple- runque eft putris, vel extra&um, vel fimile quid) cui affundatur,

& toties repetitur , donec tandem menftruum inlipidum ex­

eat.

i Vt oleum producat, idque vel totam materiam mutando in o- leum, vtfitincalcibusmineralium, vel vt frequenti affufione naen-

/ ftruum

i ^r I a t r o c h y m i a

ftruumpenetrans corpus acrelerans, tandemlecum vafa educat, o- Icum ex interno finu natuiae,vt indeftillaeione olei,aromatum,femi­

num, &c.

Ac iufta operatione menflrnutn cum difcretiotre artificis adcot' pus elaborandum recipientis eligendum eft.

D E G A L C I N A T I O N i .

Di&urus de calcinatione, prius quid fit calx, explicare expedit»

quandoquidem per eam calcinationem definire oportet.

Calx igitur proprie fignificat corpus aliquod rcda&um vi ignis itt puluerem fubtilem, vel in materiam talem, quas pro negotio vel folalacuigatione inpuluereminpalpabilemredigi poteft.

Eft igitur calcinatio violenta per ignem corporis in calcem redu-

&io.Eftque duplex reipc&u calcis duplicis,calcinatio vera & proprie di&a & cinefa&io.

Calcinatio vera eft, qua corpus fine vlla eflentiae ia&uraex duro 8c contumaci tractabile & friabile redditur, ita vt propofitis operatio nibusaliis facile cedat. In omni enim vera chymica calcinatione ca­

lor innatus intenditur & humor congenitusconfcruatur.

Magnus eft eius vfus in prarparatioae medicamentorum alrerabi- lium , quae per alterationem tantum fiue feparationem perficiuntur, vt diflolutio perlarum, quai i n«nnullis magifteria vocantur, & ex- traftiones eflentiarum. Vnde varij &diuerfi modi operandiinuenti funt:omnestameninhuncfinem,vtidonem corpus mutationem ac­

cipiat, ita tam en »e quid de eflentia pereat.

Primo igitur in medicamentis pr*parandis)qu? corporis altetatio- ne tantum requiiunt,vt funt folutiones margaritam coralloru & hoc obleniendum eft,fi corpus ealcinadumfiibtiles& leues habuerit (p;~

ritUS,vt fecundum nonnullos calcinetur in vale claufo, vt volatilia cum fixis (eruentur: Vei fecundum alios, quia vident ex omni calci­

natione claufa vel aperta nifinimium intendatur ignis ( quod fie­

ri non poteft abfumptionehumidi) calcem emergere nigram, quse ad omnem operationem inepta eft, aperto igne reuerberetur, fed temperato & gradato, netin&ura & eflcntiaignis vehementia ex­

halet.

Veruntamen in aliis,

quae

bate nihil expedit,vt feno c r a o Martis. ^ C

D v n c a n i B o r n i t t i . . 1 7

In efFentiis & tia&uris extrahendis ,in quibas feparatio fpirituurtt quaeritur, alia

eft

ferte & penitus mutare,ita tamen ne quid de eflentia amittat.

O mne enim phlegma & leniores fpiritus feparandi fant,q aieflen - tiseextra&jonem impedirepoifunt.

Et deniq; ne longior fim, cura femper eflentiale, quod ex hac cal- ciHatione requiratur, vfus multos operandi modos inuenit: femper tamen reipiciendum adid,quodquaeritur,&:adid quod feparare ne­

ce flum.

Si enim id quod feparare expedit, tantum refecare cupimus, tunc eft aut deftillabile aut fublimabile.

Si deftillatione,tunepro calcinatione aperraftalem enim apertam ctTe omnino neceflarium eft) deftillatione per latus vtimur igni fa­

tis forti , fedtamen gradato, vtinoleo vitrioli feparando.fpiriturn omnem & phlegma feparare oportet prius, deinde oleum fequitur.

Si fublimabile,tunc fublimatione feparatio perficitur,vtinanti- monio priufquam eiusalbos flores per fublimationem inuenimus-, cogimur prius fulphur combuftibile & flores citrinos prseparare.

Si vero nonharc curamusreferuare, tunc aperto reuerberatorio calcinamus.Verum tuncdiligenteranimaduertere oportet,& ignem regere,ne vnaabfumatur,quod qu$ritur. Si enim bene regaturignis,.

nihil de eflentia perit, quamdiu enim aliquid phlegmatis vel aquefr fpiritus ineft, eflentia non mouetur.

Quare huiusabfumptionem ebferuaredecet, quod dignofeitui ex fumo vel vapore afeendente, vel ex ipfo corpore:aequalirerenim ap p areb it.

Vel fi talis materia inutilis facile fepararipoteritvt in Antimonio, Tuncfufficitexhalatiofupercarbones,fepe tamen mouendum fpa- tula ferrea, denee fatis purgatum fuerit.

Solent in tali operatione addere fulphur, virriolum.vel huiufmo- di leue quod,vt accelerent opus. Quare videtis nihil referre,quibus modis efficiatur, modo medicamenta nihil detrimenti inde accipi­

ant, & vera calx emergat.

Cinefa&io eft operatio, qua corpus in cinerem cum humidi iadlu- raredigitur, in qua falfugo requiritar.

Eius duplex eft apparatus. .1. apertus, in qua materia viua flamma comburitur, ita vt futflammxquafipabulumjvfque quo in albifE- cnum

j8 I a t r o c h y m i a

raum & perfe£tiffimum cinerem redigatur, ex quofal dementans cantum extrahitur.

i Occlufus apparatus eft, cum in olla appofito operculo vndiquaq*

luto agglutinatis commifluris in cinerem comburitur, atque hac ra­

tione volatilia cum fixis figuntur.

Ex quo extrahitur (al eilentialis,qui Alkali dicitar.in hoc differens ab altera, quod quamuis in hac calcinatione omnis humor abfuma- ur, tamen fpiritus quidam figuntur & retinentur, vnde& eilentialis dicitur, quod aliquid de effentiaretineatur.

Ex his patet, quid fit calx, & quotuplex fiat calcinatio refpc£tu cal­

cis : nunc reliquum eft, vt fciamus, quotuplex fit operatio fecundum . operandi modum. Eft igitur duplex: Adtualis,& potentialis.

D E A C T V A L I C A L C I N A T I O N E .

Calcinatio a&ualis eft, quando vi i g n i s materialis res in calcem redigitur. Eius apparatus talis eft: res calcinanda comminuitur, vel fecundum naturam & exiftentiam in minimas partes redigitur,& va~

fi fuo apponitur,vel occlufo vel aperto,vt res exigit,curr additamen­

tis, fi opus fuerit, quaecalcinationem promoueant: Vel fine addita­

mentis, fi facilis f i t calcinationis. Additamenta iftafia n t fulphur,vi- triolum, acetum, &c falia multa.

Si cum additamentis,idqueinvafe claufo, relinquenda fpiracula pro Sapore tk fumo exeunte.qui plerunque copiofe expirat,alioquin.

vas rumpitur.

Si fine additamentis, Sc materia pretiofa fuerit,fortefque habuerit fpiritus,tunc non requiritur tantum, vt firmum vas accipiatur,fed et­

iam vt firmiffimo luto muniatur, & ferramentis conftringatur, ignif- que dandus eft per gradus.

Quaedam panno tamen inuoluuntur, &poftea luto obducun­

tur. In quibus hoc fpeeialiterobferuandumeft, vtpiius quam igni admoueantur,lutum optime ficcetur.

Sed non ©pus eft amplius hifce immorari: fiquidem autores, cura requiruntJaliquam pe culiarem caldnationem (ficu t& alias opera- tionesJeasdefcriberefolent.Satcft generalia difcere,vt inde facilius autores intelligantur.

Interim hocobferuandueft in calcinatione,ei lepe inferuire reftm-

&ione inaceto.aut tali aliquo forti liquore, vel eorunde afperfionem.

Atq-, haec apparatio generaliter omni calcirutioni adtuali infem ■ t. _

D v n c a n i B o r n e t t i . /j

*<* I A T R. O C H Y M I A D E P O T E N T I A L I C A L C I -

natione.

Potentialis ignis eft,quo materia igni eflentiali (qui etiam poten­

tia hs feu philoiophicus dicitur) in calcem veram, nunquam vero in cinerem redigitur. Quare cum fit prarftantiflTma calcinandi forma, Sc inprimis ad quintas efientias metallorum vniis,,fine qua fere ex- rrahi non polfunt,nec non ad rin&urasefleHtiales,vegetabilium & a- xiimalium (vti & lapidefcentium ) artifices variosmodos inuenere, quibus, hanc calcinatienem abfoluerent, qui tamen omnes ad hos referri pofle videntur , prxeipitadonem , fumigationem, ftratifi- cationem, emplaftrationem , Sc Amalgamationem.. Dc quibus ordine ►

D E P R A E C I P I T A T I O N E . . Praecipitatio eft calcinatio per aquas feu fpiritus fortes.

Pnecipitatioeft di dia, quia aqua, fortis perquam perficitur, i. dif- foluit metallum, quod praecipitandum eft in aquam , &furfum infe lapit in tam perfe&am liquoris velaquarfpeciem.vtvbique apparear aqua homogeneaacperfpieua,aefipuriffimaeiretaqua abfque vlla commiftione..

a Vel ponderegrauatametalli,velinoperediflipatis fpiritibus ad fundum vafis cadere metallumperraittit>,vndeprarcipitatum dicitur^

& opus prascipitatio.

Eius apparatus talis eft: Materia fic ealcinanda (quodplerunqu*

eft metallum v vel alia res lapidea,) limatur > & in tenues laminas du­

citur, vt facilius operi cedar, vitrodeinde imponitur forti , & aqua forus affunditur vt materiam tres vel quamor digii os emineat, qua .protinus incipit buffire,corpufque corrodere iBde/ineirrer,donec o- pusabfoluerit. Sivero tardauerit aut rnetus aliquisfubfit de imbe­

cillitate aquae,, tuncfolent vitrum admonere cineribus modice cali­

dis , vt extremo calore potentialis ma6lumredigatur, vt aliquando*

cum aqua adeo debilis eft ,,vc non vereantur vas claudere , quod alias no faciunt, tuhc bene obturatum in ftercore equino aliquot di­

es vel nonnunquamadaliquotTeptimanas locant» Sedplustuncfae- jjius quaeritur,quam calx-»

Nam in naturali digeftione huiufmodi» no» tantum aqua cor»

pus in calcem seducit, fedetiam prorfus metallicam naturam cor- sumpir„

D V N C A W l B O R S E T T r .

Kffipit, Sc in oleofam fubftantiara conuertit, qaod plerunque in tali

procella quaeritur. . ..

Si vero poft dilTolutionem corporis aqaa calcem non dimittat,lo- lent a r t if ic e s addere, quae feparationem faciunt, videlicet aut in a- quam communem infundunt, vt hac ratione obtufa visaqusrortis calcem amplius non retineat, quo fa&o tota aqua protinus congela­

tur inftar glaciei puriffimae & albiffimse, vnde quidam calcem iftam glaciem dicunt, pofteafequiturperfe&a feparatio, glacies enim fun­

dum petit, & aquafupernatat.

Alij falem addunt, vel aquam falfam calidam,fed diuerfs materiae diuerfas fxpe habent feparationes: vt p r o argento folent iniicere la­

minas cupri,ad quas naturali inclinatione Lunas calx fe deuoltiit.Pro Mercurio cuius propriepraxipitatio dicitur, quando cupiunt albam calcem,aquae dulcis infufiQ fufficit: Sivero c a l x rubra qu&ratur, qui vere apud Chymiftas Mercurius praecipicatus dicitur,tunc eitun unt diflolutionem totam in ollam vitreatam lati orifieij, luper ca i dos cineres euaporare aquam fortemfinunt ,fub finemaugen o 1^

gnem,vt intendatur calor,vel vtelegantiorem adhuc inducant co o iem,tum vt Mercurius magis-fixatus quod maxime in hoc opere lpe-

&atur, per latus deftillent aquam cum multis cohobiis. Aquaquo- quo modo feparatapoteft re&iEcari,vt iterum vfui inferuiat,ne qsid perdatur.

Mocin iuftacalcinationeinprimis obferuandumeft,vtvnicuiquc eorpori fuam paret aquam artifex, ne fruftra operetur} nonenim ea­

dem aquafoluitaurum & argentum.-

Deinde habenda eftratio finis,.cuius gratia'calx quxritur. Aha e- nim aqua opus eft, cumcalx paratur invfum humani c o r p o r i s talia cum pro medicina tranfmutatoria.

D E F V M I G A T I p N E .

N o n immerito praecipitationem fequitutfumigatio,cum vwaque perficiatur corrofiuis, verutwdiuerlb modo. Ia illa enim eftrotalis diflolutioin aquafoluente&corpoiisimmerfio:Inhacvero tantum extremarum partiens corporis corrofio per fumigationem , id eft a,- iju® corrodentis vaporem,vel mmeralium exhalationem afcenden- tero,fequein corpus fupra pofitum infinuantem, ipfumq-, paulatim

^ u m p m e m $t corrodentem donec in calcem reducatur.

Eft itaq; fumigatio calcinatio in ficco vapore (qui proprie exhala­

tio vocatur,& eft tantum mineralium)perficitur,alia in huraido,qua:

eft aquarum vel fpirituum.

Si humido vapore perficitur, tum talis eft proceflus: lamellae per- tufse foramine vno filo iuipenduntur,intra ollam angufti orificij.acc- to deftillato,vel alio fimili liquore acrijplenam, vndiquaque bene te- 6tam& opertam in calidis cineribus veifimo equino collocant, vt vapor afcendens fefe corpori infinuet 5c corradat. Tamdiu illic re­

linquitur,donec fuperficiera corporis CGiToferitj&calcem induxerit, calx abraditur, & opus iteratur.

P rohac calcinationefajpe inferuit extin& io & madefadfcio.

Extin&ioeft, cum metallum ignitum extinguitur in liquore ali­

quo forti &c corrofiuo, vt in aceto deftillato.muria coda, vel fimili.in quo liquore noa modo fquamas deponit, quse calx dicuntur, nam in fubtilem puluerennredigipofluntjiedetiamuitoties faturatiflimatn tin&uram in menftruo relinquit, vnde viam parat ad magnas opera­

tiones. Quidam enim contendunt hac ratione auri tin&uram fpiri- ttbois vini extrahi pofle.

M adefadio eft,quando metallum madefacimus, vel immittimus in corrofiuam aliquam aquam, aut m,uriam, atque deinde aeri expo­

nimus,donec corrofumfuerit,calcem pofteaabluimus aquaplerun- oue dulci,vt in vitriolo veneris.

Huc referri quoque pofliint immerfio & maceratio,in qua non eft diflolutio., vt quando corpus contumax eft, vel facile non cedit vili praedictorum vel tempus non patitur tam longam praeparationem:

tunc folemus corpus limatum immergere aq u a, illicque macerare, donec fuerit cerrofum iaftar lim i: Tepatata deinde aqua per inclina­

tionem leuem corpusficcatur, laeuigatur, & aqua dulcfdulcoratur, vt fit in pra’paratione chalybis apud pharmacopaeos.

Sicficeo.vapore Saturni velMercdrij, qua:naturali fuohalituo- mnianobiliorametallafragiliareddunt.vt poftea terendo cumlale in puluerem redigantur ; necnon Mercurius Saturnum, ’& Saturnus Mercurium calcinant.

Apparatus talis eft. i. fafum plumbum vel Mercurius calens ollae anguftas orificio imponitur & fuppofito igne lento, ac appofita la- inina Solis & Luna;, quibusproprie inferuit ifta calcinatio (quam-

«yis nonounquam & aliis metallis) Sc afcendens halitus fe corpo­

ri in.fi-

f l I A t R o c Et t M I A