Język polski
zagadnienia do opracowania klasa 1 T.
uczniowie z Ukrainy 01.06-06.06.2020 5h
Temat: Pójdziesz ze mną do szkoły? (2h)
- Pojedziesz ze mną do szkoły? – zapytała nagle Ola.
- Na wakacjach? – Darek był nieco zdziwiony.
- Tak. Przyjeżdżają uczniowie z Gdańska, z zaprzyjaźnionej szkoły. Robimy wspólnie tygodniową szkołę letnią. Będą nas uczyć polskiego, a my ich ukraińskiego.
- Będziesz przez tydzień mieszkać we Lwowie?
– Darek pamiętał, że Ola chodzi do polskiej szkoły we Lwowie. W czasie roku szkolnego mieszka u cioci, tej, u której zatrzymali się, gdy przyjechali do Lwowa.
- Tak, może zamieszkasz ze mną?
- Niestety, musimy powoli wracać – wtrącił się tato Darka. Ale pojedziemy razem do Lwowa, zobaczymy chętnie twoją szkołę, a ja kupię przy okazji bilety do Kijowa, koniecznie muszę wam pokazać Kijów, piękne miasto. Tak, jak planowaliśmy.
Podjechali blisko szkoły, zaparkowali na parkingu, tato kupił bilet w parkomacie. Weszli do budynku szkoły.
- Dzień dobry, Olu! Widzę, że przyjechałaś z pomocnikami – powitała ich pani woźna przy wejściu.
- Aha! To jest moja rodzina z Polski, z Krakowa: ciocia, wujek i Darek, mój kuzyn. Mogę pokazać im szkołę? Spotkanie jest dopiero za pół godziny.
- Więc: to jest nasza biblioteka. Mamy szczęście, dziś wszystko czynne, grupa z Gdańska też będzie oglądać szkołę. Wchodzimy?
- Nie chcemy przeszkadzać… - krępowali się trochę rodzice, ale Darek już otworzył drzwi.
- A dzień dobry, co to za nowy uczeń? – powitała ich pani bibliotekarka. Gdy się sobie nawzajem przedstawili, pokazała im bibliotekę:
- Tu są słowniki, tu podręczniki, tu lektury, a tu literatura dla dzieci i młodzieży.
- Tak dużo podręczników? – zdziwił się Darek.
- Tak, bo u nas podręczniki się pożycza, nie kupuje. A mamy 11 klas i osobne podręczniki do wszystkich przedmiotów.
- Nawet polski mamy w dwu kawałkach: język i literaturę i jeszcze mamy literaturę obcą, to w sumie w trzech! I do wszystkiego podręcznik. – dodała Ola.
- U nas też tak ma być. Do tej pory wszystkie trzeba było kupować co roku, to był duży wydatek – uzupełnił tato.
- Dziękujemy bardzo, pokaże rodzince jeszcze moją klasę – Ola podziękowała, pożegnali się i przeszli na pierwsze piętro (czyli drugie ☺), do gabinetu historii, bo to była sala, którą opiekowała się klasa Oli.
- No, to moje królestwo. O, jeszcze jest gazetka szkolna – przygotowywałam z koleżankami: „Sztuka polska okresu jagiellońskiego”. Wawel, Kaplica Zygmuntowska… Przez cały rok poznawaliśmy różne okresy polskiej sztuki – doszliśmy do XVI wieku. - Ciasna ta wasza szkoła… - Ciasno trochę.
I przydałby się remont. A mamy tu jeszcze stołówkę, szatnię, salę gimnastyczną, pokój nauczycielski, biuro dyrektora i sekretariat… Przecież u nas szkoła jest od I do XI klasy: razem są małe dzieci i maturzyści – ale dzięki temu każdy jest dobrze znany i jest tak rodzinnie… O, pani dyrektor!
Chodźcie, przedstawię was.
Ćwiczenia:
1. Wypisz z tekstu pomieszczenia, które są w szkole. Których jeszcze brakuje? Następnie zaprojektuj szkołę przyjazną dla uczniów. Co byś jeszcze w niej umieściła / umieścił? Ile ma mieć pięter?
2. Które przedmioty na Ukrainie odpowiadają przedmiotom w szkole w Polsce? Czy są na Ukrainie przedmioty, których nie ma w Polsce? A może któryś z przedmiotów polskich rozłożony jest na kilka innych na Ukrainie?
3. „Będą nas uczyć polskiego, a my ich ukraińskiego”. Gdybyś był nauczycielem, jak uczyłbyś języka ukraińskiego?
Język obcy, słuchanie, czytanie, pisanie, mówienie, komunikacja, rozumienie ze słuchu, przepisywać, dyktować, dyktando, ortografia, gramatyka, uczyć / nie uczyć się na pamięć, streszczać, streszczenie, pisać (co?) opowiadanie / opis / charakterystykę postaci
4. Co mówimy / robimy, gdy:
• Spotykamy nauczyciela na korytarzu po raz drugi, trzeci w ciągu dnia?
• Spóźniliśmy się na lekcję?
• Chcemy wyjść do toalety.
• Zapomnieliśmy zadania domowego
5. Przeczytaj kartkę z gazetki Oli i wykonaj ćwiczenia Historia wzgórza wawelskiego
Wawel – wapienna skała jurajska, dominująca w panoramie Krakowa (około 228 m n.p.m.). Wzgórze nad Wisłą, wśród wód i mokradeł, było bezpiecznym miejscem dla osiedlającej się tu od epoki paleolitu ludności. Zapewne od VII stulecia byli to Słowianie. Wczesnośredniowieczne legendy mówią o zamieszkującym wawelską jaskinię strasznym smoku, o jego pogromcy Kraku i córce tegoż Wandzie, która rzuciła się do Wisły, nie chcąc oddać ręki niemieckiemu rycerzowi. W końcu
pierwszego tysiąclecia Wawel zaczął odgrywać rolę ośrodka władzy politycznej. W w. IX był głównym grodem plemienia Wiślan. Pierwszy historyczny władca Polski Mieszko I z rodu Piastów (około 965-992), jak również jego następcy: Bolesław Chrobry (992-1025) i Mieszko II (1025-1034) obrali Wawel na jedną ze swych siedzib. W tym okresie Wawel należał do najważniejszych polskich ośrodków chrześcijaństwa. Na wzgórzu pojawiły się pierwsze przedromańskie i romańskie budowle sakralne, wśród nich, po utworzeniu w roku 1000 biskupstwa krakowskiego, kamienna katedra.
Znaczącym ośrodkiem polityczno-administracyjnym państwa stał się Wawel za panowania
Kazimierza Odnowiciela (1034-1058). Jego syn, Bolesław Śmiały (1058-1079), rozpoczął budowę drugiej z kolei romańskiej katedry, którą ukończył dopiero Bolesław Krzywousty (1102-1138).
Ostatni z rodu Piastów, Kazimierz Wielki (1333-1370) doprowadził Wawel do niebywałej świetności.
W „złotym” okresie kultury polskiej Wawel stał się jednym z głównych w Europie ośrodków humanizmu. Wyraźnie też w dziejach Wawelu zaznaczyło się panowanie Zygmunta III Wazy (1587- 1632). Przeniesienie się dworu monarszego do Warszawy spowodowało powolne, lecz stałe
pogarszanie się kondycji zamku. Monarchowie przebywali w Krakowie tylko okazjonalnie. Po utracie przez Polskę niepodległości w r. 1795 wojska państw zaborczych: Rosji, Prus i Austrii kolejno okupowały Wawel, który ostatecznie przeszedł w ręce Austriaków. Nowi gospodarze zamienili zamek i część innych budynków świeckich na lazaret wojskowy, a niektóre budynki, w tym także kościoły, wyburzono. Po okresie Wolnego Miasta Krakowa (1815-1846) wojsko austriackie ponownie zajęło Wawel, przekształcając go w panującą nad miastem cytadelę. Uchwałą Sejmu Galicyjskiego z r. 1880 ofiarowano zamek na rezydencję cesarzowi Franciszkowi Józefowi I; armia austriacka opuściła wzgórze w latach 1905-1911. W odrodzonej w r. 1918 Polsce zamek pełnił funkcję reprezentacyjnej rezydencji głowy państwa oraz muzeum wnętrz historycznych. W okresie niemieckiej okupacji Polski na Wawelu mieszkał hitlerowski generalny gubernator Hans Frank. Cenniejsze eksponaty, w tym arrasy i miecz koronacyjny „Szczerbiec” Polacy zdążyli wywieźć do Kanady, skąd powróciły dopiero w latach 19591961. Obecnie gospodarzami wzgórza są: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki oraz Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu.
W tekście jest mowa o dwu legendach związanych z Wawelem: o Smoku Wawelskim i Wandzie, co „nie chciała” Niemca. Przypomnij te legendy – opowiedz grupie.
Przygotuj i opowiedz legendę ukraińską. Powiedz, jakiego okresu historycznego dotyczy.
Wypisz po kolei wspomnianych w tekście władców Polski. Przeczytaj daty ich panowania (w mianowniku!). Wskaż dowolne wydarzenia z historii Ukrainy – spróbuj nazwać je po polsku.
Praca domowa
Na wzór tej informacji z gazetki Oli, przygotuj krótką informację o zabytku – najlepiej znajdującym się w Twojej miejscowości.
Temat: Tyle spraw do załatwienia (3h)
1
Zgodnie z planem Darek z rodzicami wyjechali do Kijowa. Pojechali szybkim pociągiem, który wyjeżdża ze Lwowa rano, a w Kijowie jest już przed południem. Gdy tato wcześniej kupował bilet, miał trochę problemów ze zrozumieniem, dlaczego kasa przedsprzedaży biletów jest tylko jedna i jest do niej dłuuuuga kolejka, dlaczego co chwila w kasach są techniczne przerwy i w ogóle dlaczego tak długo pasażerowie te bilety kupują, o czymś rozmawiają, coś wybierają… I nie można było płacić kartą! Ale, co szybko zauważyli, na Ukrainie pociągami jeździ większa liczba ludzi niż w Polsce.
Jechało się świetnie, pociąg nie zatrzymywał się na żadnych stacjach. Wysiedli na peronie trzecim, na torze chyba dwunastym – nie pamiętali, bo w Polsce ważny jest raczej peron niż tor. Jeszcze na kijowskim dworcu wymienili pieniądze (euro na hrywny) i poszli do metra. Metro kijowskie jest starsze niż warszawskie, ma trzy linie i ciekawsze przejścia podziemne. No i jest dużo głębsze.
Dojechali do centrum, pospacerowali po Chreszczatiku, poszli na Majdan Niezależności, tato załatwił w centrum swoje sprawy – choć nie mógł znaleźć polskiego konsulatu: pomylił go z ambasadą. Po obiedzie wybrali się do Ławry Peczerskiej. Zwiedzali piękne cerkwie. Zobaczyli Kijów nocą – a najpiękniejszy jest właśnie nocą, tak stwierdziła mama Darka. Spali w hotelu – wcześniej tato
zarezerwował hotel przez Internet. W hotelu tato załatwiał jeszcze inne pilne, pilniejsze i najpilniejsze sprawy przez Internet: płacił rachunki w banku, sprawdzał historię rachunku, odpisywał na e-maile, zamówił jakąś część do samochodu… Na drugi dzień wybrali się przed południem do teatru lalek. W kasie kupili bilety na Królewnę Śnieżkę. Bardzo im się podobało. To prawdopodobnie najciekawszy spektakl w tym sezonie. Po południu pojechali na Cmentarz Bajkowy, gdzie leży dużo Polaków. A wieczorem poszli jeszcze do kina na jeden z lepszych ukraińskich filmów tego roku. Wrócili pociągiem nocnym – „dziewięćdziesiątym drugim” – to też zapamiętali, bo w Polsce nikt nie zna numeru pociągu. Ale Darek był pod wrażeniem: w każdym wagonie „przewodnik”, oferuje herbatę, eleganckie przedziały – w ich przedziale byli sami we trójkę, wyspali się wygodnie, a rano powitał ich Lwów i poczuli się jak w domu – bo Kijów Kijowem, ale „ni ma jak Lwów”! – najfajniejsze miasto na świecie!!!
Ćwiczenia:
1. Oczywiście – wszystkie te sprawy załatwiali na Ukrainie po ukraińsku. Odgadnij, w których miejscach wspomnianych w tekście zostałyby wypowiedziane te słowa w Polsce. Napisz – po
ukraińsku – jakie słowa wypowiedzieli na Ukrainie. Jakie są różnice: w słowach, w konstrukcjach, w tzw. realiach (chodzi o zupełnie coś innego).
Bardzo słaby Internet!
Byłem umówiony z konsulem Górzyńskim.
Czy można płacić kartą?
Czy śniadanie jest wliczone w cenę?
Jakie jest hasło do Wi-Fi?
Kto jest ostatni w kolejce?
Proszę mi wymienić 50 euro.
Proszę trzy bilety na Królewnę Śnieżkę.
Proszę trzy bilety na pociąg ekspresowy do Kijowa na piątek 19 sierpnia na godzinę 7.32.
Nie ma zasięgu!
Przepraszam, a gdzie mieści się polski konsulat?
Przepraszam, ale to jest moje miejsce.
Przepraszam, gdzie można kupić bilety na metro?
Przepraszam, gdzie jest rząd trzeci, miejsce czwarte?
Przepraszamy, nie wiedzieliśmy, że w cerkwi kobieta m
2.Kto i w jakich sytuacjach skierowałby po polsku do nich następujące słowa? Co mogliby na nie po polsku odpowiedzieć? Jak brzmiałyby analogiczne dialogi po ukraińsku?
Tylko gotówka.
Bilety do kontroli.
• Tu jest ambasada, nie konsulat.
• Wymienić wszystko?
• Przepraszam, pani powinna mieć nakrycie głowy
• Pociąg ekspresowy z Warszawy do Kijowa stoi na torze piątym przy peronie trzecim.
• Która godzina?
• Pokój 368, piętro trzecie.
• Nie ma już biletów na ten pociąg.
• Proszę zajmować dowolne miejsca.
• Czy podać herbatę?
• Proszę wstawać, Lwów za pół godziny.
3. Co załatwiał tato Darka przez Internet? Co Ty robisz za pomocą Internetu? Co robi Twoje starsze rodzeństwo, rodzice? Czy korzystanie z Internetu na Ukrainie jest popularne – też w bankowości, handlu?
4.Sprawdź w Internecie (po polsku!!!): repertuar kin i teatrów kijowskich (czy są filmy ukraińskie?), odjazdy pociągów z kijowskiego dworca, ceny biletów do muzeów kijowskich, ceny noclegów w kijowskich hotelach. Czy te informacje można znaleźć na stronach internetowych po polsku? Jeśli nie, znajdź je na stronach ukraińskich i przekaż informacje po polsku.
5. Wypisz z tekstu przymiotniki w stopniu równym, wyższym i najwyższym. Spróbuj uzupełnić o pozostałe stopnie. Po części gramatycznej popraw błędy
szybkim...
szybszym...
najszybszym...
Historia
Kijów został założony na początku V wieku jako placówka handlowa na szlaku łączącym
Konstantynopol ze Skandynawią. W IX-XI w. znany jako Kanugård, Chunigard lub Känugard był centrum prowadzonego przez Wikingów handlu na Rusi. Był jednocześnie głównym składem daniny, ściąganej przez Wikingów z plemion słowiańskich (862-1240).
W 882 roku Kijów został zdobyty przez wikińskiego władcę Olega Mądrego, który przeniósł do Kijowa swoją siedzibę. W 988 lub 989 roku miał miejsce w Kijowie chrzest Włodzimierza I
Wielkiego uznawany symbolicznie za chrzest Rusi. 14 sierpnia 1018 roku Bolesław I Chrobry zdobył Kijów podczas wyprawy kijowskiej. Pod koniec IX wieku Kijów został stolicą Rusi Kijowskiej, jednak w 1169 roku stracił swoje znaczenie polityczne. W 1240 Gród Jarosława został najechany i zniszczony przez Tatarów, co spowodowało upadek dawnego miasta i początek okupacji
mongolskiej. W 1363 książę litewski Olgierd Giedyminowic włączył Kijów do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litwini pierwszy drewniany zamek zbudowali na Górze Zamkowej w latach 1370-1380.
Od tego czasu zaczął się powolny rozwój położonej nad rzeką osady Padół, która przejęła rolę położonego wyżej dawnego Kijowa. Po 1387 roku do miasta wrócił zakon dominikanów, którzy rozpoczęli budowę drewnianej katedry katolickiej. W 1397 roku Kijów stał się siedzibą diecezji katolickiej. W latach 1471 do 1569 stolica jednego z XI okręgów w składzie województwa kijowskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od roku 1569 do 1659 miasto było stolicą
województwa kijowskiego, w składzie małopolskiej prowincji Korony Polskiej. W 1494 roku król polski Aleksander Jagiellończyk nadał miastu prawa magdeburskie. Miasto po unii lubelskiej (1569) zostało włączone do Korony Polskiej. Padół w XVI wieku stał się liczniejszy niż Wysokie Miasto i zachował dominującą rolę do XIX wieku. W 1648 zostało opanowane przez Kozaków
Chmielnickiego, miasto odzyskał Janusz Radziwiłł w 1651 roku, jednak sytuacja zmieniła się po ugodzie perejasławskiej, w której Bohdan Chmielnicki oddał ówczesną lewobrzeżną Ukrainę i Kijów carowi rosyjskiemu. Na mocy rozejmu andruszowskiego w 1667 roku Rzeczpospolita przyznała czasowo prawa Rosji do Kijowa, a w 1686 roku na mocy traktatu grzymułtowskiego miasto oficjalnie zostało przyznane Carstwu Rosyjskiemu. W 1918 r. w Kijowie ogłoszono stworzenie Ukraińskiej Republiki Ludowej i stoczono ciężkie boje z bolszewikami, w których brała udział 3. Armia Wojska Polskiego, która, w porozumieniu z atamanem Symonem Petlurą, wkroczyła do miasta 7 maja 1920 roku w czasie wyprawy kijowskiej. Bolszewicy ostatecznie zdobyli miasto w 1920 roku. W 1934 r. do Kijowa przeniesiona została z Charkowa stolica Ukraińskiej SRR. W latach 30. XX wieku w Bykowni pod Kijowem Rosjanie zamordowali ok. 150 tys. osób. W 1941 r. niemieccy hitlerowcy dokonali masakry kilkudziesięciu tysięcy kijowskich Żydów w Babim Jarze. Po zniszczeniach II wojny światowej Kijów odzyskał znaczenie gospodarcze stając się trzecim najważniejszym miastem Związku Radzieckiego. W 1986 roku 100 km na północ od Kijowa doszło do katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Wiatr wiejący na północ nie sprowadził jednak skażenia nad miasto.
W trakcie rozpadu Związku Radzieckiego 24 sierpnia 1991 roku ukraiński parlament ogłosił deklarację niepodległości Ukrainy czyniąc Kijów stolicą państwa. W latach 2004-2005 Kijów był
głównym miejscem wystąpień podczas pomarańczowej rewolucji, a od listopada 2013 r. do lutego 2014 r. Plac Niepodległości był głównym miejscem Euromajdanu. Kijów jest największym miastem na Ukrainie i siódmym pod względem liczby ludności w Europie. Według danych z 2013 roku Kijów zamieszkują 2 858 384 osoby.
Ćwiczenia
1. Na wzór podanych tu informacji, podaj 5 informacji historycznych o swojej miejscowości.
2. Wybierz trzy najważniejsze wg Ciebie wydarzenia w Kijowie i zapisz je według wzoru:
Początek V wieku: założenie Kijowa jako placówki handlowej na szlaku łączącym Konstantynopol ze Skandynawią.
3. Wskaż na planie miasta Kijowa miejsca wspomniane w tekście.
4. Przypomnij sobie: jak prowadzimy po mieście: poprowadź rodzinę Darka po najciekawszych miejscach Kijowa. Zaplanuj podróże metrem.
5. Przeczytaj jeszcze raz zdania z liczebnikami.
• Przeczytaj najpierw zdania z liczebnikami głównymi, potem z porządkowymi.
• Czy są zdania z liczebnikami zbiorowymi? Dlaczego są / nie ma?
• Czy w języku ukraińskim użyjemy podobnych liczebników w tych kontekstach?
• Kiedy czytamy liczebniki w mianowniku, kiedy w dopełniaczu, kiedy w miejscowniku?
6. Przeczytaj informacje o Polakach w Kijowie i wykonaj ćwiczenia pod tekstem Polacy w Kijowie
Do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku Kijów był jednym z najważniejszych ośrodków polskości na dawnych wschodnich ziemiach przedrozbiorowej Polski. Polacy w Kijowie stanowili elitę społeczną i intelektualną. Na tutejszym uniwersytecie kadrę naukową i studencką początkowo (po upadku powstania styczniowego) tworzyli prawie wyłącznie Polacy. W roku akademickim 1838/39 studenci polscy stanowili 62,5% ogółu studentów. Dzielnicę Łypki
zamieszkiwała niemal wyłącznie arystokracja polska (tutaj znajdowały się posiadłości magnackie Potockich i Branickich), także na głównej ulicy Chreszczatik tętniło polskie życie społecznościowe;
na tej głównej alei miasta mieściło się wiele prowadzonych przez Polaków nowoczesnych magazynów, renomowanych firm, banków, hoteli, zakładów rzemieślniczych. Podobnie było na sąsiednich ulicach: Funduklejewskiej, Luterańskiej, Puszkińskiej, Prorieznoj, Wielkiej
Włodzimierskiej, Nikołajewskiej i innych. Życie teatralne opierało się niemal tylko na wędrownych polskich trupach. Gwiazdą w skali imperium była polska aktorka z Kijowa Maria Zańkowiecka. Centrum jednej z polskich dzielnic Kijowa była ulica Kościelna, przy której znajdował się katolicki kościół pw. św. Aleksandra. Odbyły się tam jedne z największych manifestacji w mieście młodzieży polskiej w przeddzień wybuchu powstania w 1863. Na przełomie wieków XIX/XX
rozpoczęła się budowa kolejnego kościoła katolickiego w mieście, według projektu polskiego arch.
Władysława Horodeckiego – pw. św. Mikołaja (do lat 60. XIX wieku istniał również kościół w gmachu tutejszego Uniwersytetu). Na Cmentarzu Bajkowym znajduje się szereg nagrobków Polaków związanych z Kijowem, a także polscy żołnierze polegli w 1920 podczas wojny polsko-rosyjskiej.
Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta drastycznie był ograniczany po upadku powstania styczniowego. Polska społeczność miasta ostatecznie przestała odgrywać w nim znaczącą rolę i zeszła na stanowisko marginalne po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy to większość tutejszego polskiego życia inteligenckiego, kulturalnego i przemysłowego przeniosła się w granice II
Rzeczypospolitej. Obecnie w Kijowie mieszka około 7000 Polaków.
• Czy w Twojej miejscowości są jakieś ślady zostawione przez Polaków?
A może mieszkają polskie rodziny?
• Wypisz z tekstu polskie nazwiska. Odmień według wzoru Potockich
państwo Potoccy z państwem Potockimi o państwu Potockich
• Jak zapisujemy polskie nazwiska po ukraińsku?
• Czy ukraińskie nazwiska zostały poprawnie zapisane po polsku?
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem Rozdział XX
Obudziło ją szczekanie psów. Otworzywszy oczy, ujrzała w dali przed sobą dąb wielki, cienisty, zagrodę i żuraw studzienny. Wnet zbudziła towarzysza.
— Mości panie, zbudź się waszmość! Zagłoba otworzył oczy.
— A to co? A my gdzie przyjechali?
— Nie wiem
. — Czekajże wasanna. To jest zimownik kozacki.
— Tak i mnie się widzi.
— Pewnie tu czabanowie mieszkają. Niezbyt miła kompania. Czego te psy ujadają, żeby ich wilcy ujedli! Widać konie i ludzi pod zagrodą. Nie ma rady, trzeba zajechać, żeby nie ścigali, jak ominiem.
Musiałaś i waćpanna się zdrzemnąć.
— Tak jest.
— Raz, dwa, trzy, cztery konie osiodłane — czterech ludzi pod zagrodą. No, niewielka potęga. Tak jest, to czabanowie. Coś żywo rozprawiają. Hej tam, ludzie! A bywaj no tu! Czterech Kozaków zbliżyło się natychmiast.
Byli to istotnie czabanowie od koni, czyli koniuchowie, którzy latem stad wśród stepów pilnowali.
Pan Zagłoba zauważył natychmiast, że jeden z nich miał tylko szablę i piszczel, trzej inni zbrojni byli w szczęki końskie poprzywiązywane do kijów, ale wiedział i to także, że tacy koniuchowie bywają to
ludzie dzicy i często dla podróżnych niebezpieczni. Jakoż wszyscy czterej zbliżywszy się poglądali spode łba na przybyłych. W brązowych twarzach ich nie było najmniejszego śladu życzliwości.
— Czego chcecie? — pytali nie zdejmując czapek.
— Sława Bohu — rzekł pan Zagłoba.
— Na wiki wikiw. Czego chcecie?
— A daleko do Syrowatej?
— Nie znajem nikakij Syrowatej. (…)
— Zbliżymy się do Browarków — rzekła Helena — przez które do Zołotonoszy się jedzie.
— To i lepiej. Stój no waćpanna.
Napoili konie. Następnie pan Zagłoba zostawiwszy Helenę dobrze ukrytą w zaroślach pojechał wyszukać brodu, który znalazł z łatwością, bo leżał o kilkadziesiąt zaledwie kroków od miejsca, do którego przyjechali. Właśnie tamtędy owi czabanowie przepędzali konie na drugą stronę rzeki, która zresztą cała była dość płytka, jeno brzegi miała mało dostępne, bo zarosłe i błotniste. Przeprawiwszy się tedy na drugą stronę, ruszyli spiesznie w górę rzeki i jechali bez wytchnienia aż do nocy. Droga była ciężka, bo do Kahamliku wpadało mnóstwo strumieni, które rozlewając się szerzej przy ujściach, tworzyły tu i owdzie trzęsawice i topieliska. Trzeba było co chwila wyszukiwać brodów lub
przedzierać się przez zarośla trudne do przebycia dla jezdnych. Konie pomęczyły się okrutnie i zaledwie wlokły za sobą nogi. Chwilami zapadały tak, że Zagłobie zdawało się, iż nie wylezą już więcej. Na koniec wydostali się na wysoki, suchy brzeg, porosły dębiną. Ale już też noc była głęboka i ciemna bardzo. Dalsza podróż stała się niepodobieństwem, bo w ciemnościach można było trafić na chłonące bagna i zginąć, więc pan Zagłoba postanowił czekać ranka.
Ćwiczenia:
1. Czy rozpoznajesz miejscowości wymienione we fragmencie powieści?
2. Ułóż krótkie opowiadanie, którego akcja dzieje się w okolicach Twojej miejscowości. Ktoś jedzie, kogoś spotyka, o czymś rozmawiają. Wprowadź kilka nazw własnych. Może Twoje opowiadanie mogłoby dotyczyć jakiegoś wydarzenia historycznego?
3. Z pomocą nauczyciela znajdź w tekście słowa archaiczne. Jak brzmiałyby dziś? Co się zmieniło?
Czy są podobne słowa w języku ukraińskim?
4. Pooglądaj cały film Ogniem i mieczem. Czy rozpoznałaś / rozpoznałeś ten fragment? Oceń ten film.
Opisz szczegółowo jedną wybraną scenę:
Najbardziej podobała mi się scena, w której…
