Julian Kałowski
Przystosowanie konstytucji
zakonnych do zarządzeń soborowych
i posoborowych
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 23/3-4, 87-97
1980
P r a w o K a n o n ic z n e 23 (1980) n r 3— 4
K S . J U L IA N K A Ł O W S K I M IC
PRZYSTOSOWANIE KONSTYTUCJI ZAKONNYCH DO ZARZĄDZEŃ SOBOROWYCH I POSOBOROWYCH
/ T r e ś ć : W stęp. I. Ś lu b y zakonne. II. Ż ycie w spólne. III. MadilSitwa. 3V . Aipolsitoilat. V. Z arząd . Z akończenie.
W stęp
Z a k o n y , p o d o b n ie ja k in n e in s t y t u c j e w K o śc ie le , p o d le g a ły aró ż n y m p r z e o b r a ż e n io m i z m ia n o m , w w y n ik u czeg o w y o d r ę b
n i ł o się w ie le f o r m ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o B o g u . J u ż o d p o c z ą tk u ■swego i s t n i e n i a z a k o n y p o z o s ta w a ły p o d sz c z e g ó ln ą p ie c z ą K o
ś c io ła , k t ó r y w y ty c z a ł im w ła ś c iw ą d r o g ę p o s tę p o w a n ia , n a w o ły w a ł z a k o n n ik ó w d o p i e r w o tn e j g o r liw o ś c i i d o r e a liz o w a n ia z a
d a ń w y z n a c z o n y c h p rz e z z a ło ż y c ie li, a ż y c ie z a k o n n e w r a z ie z a
i s t n i e n i a p o tr z e b y p o d d a w a ł r e f o r m ie .
W c e lu z a p e w n ie n ia b a r d z ie j s k u te c z n e g o k ie r o w n ic tw a i o p ie - iki n a d p o s z c z e g ó ln y m i i n s t y t u t a m i r a d e w a n g e lic z n y c h , w ła d z e k o ś c ie l n e w y d a w a ł y o d p o w ie d n ie z a r z ą d z e n i a i n o r m y w y k o n a w cz e . N a s k u t e k te g o p r a w o d a w s tw o z a k o n n e w c ią g u d łu g ie j h i s t o r i i s w e g o is t n ie n i a w ie l o k r o t n ie się z m ie n ia ło i z p o le c e n ia
w ła d z y k o ś c ie ln e j d o s to s o w y w a ło s w o je r e g u ły , k o n s ty tu c je , z w y - c z a j n i k i lu b in n e z b i o r y a k tó w p r a w n y c h d o a k t u a l n i e o b o w ią z u j ą c y c h z a r z ą d z e ń K o ś c io ła !.
R ó w n ie ż i so b ó r W a ty k a ń s k i II, k tó r e g o g łó w n y m c e le m b y ła •o d n o w a K o ś c io ła i u c z y n ie n ie G o b a r d z ie j z r o z u m ia ły m , z a r z ą d z ił p r z e p r o w a d z e n ie o d n o w y ż y c ia z a k o n n e g o p r z y s to s o w a n e j d o a k t u a l n y c h w y m o g ó w cz a su . W ty m c e lu s o b ó r d w a p o d s ta w o w e
1 Por. N orm ae se cu n d u m quas S. Congr. E piscoporum e t R egula-
r iu m procedere solet in approbandis n o vis in s titu tis v o to ru m sim p li- c iu m , Typis S. C. de Propaganda Fide 1901; N orm ae pro approbandis ■congr eg ationibus religiosis v o to ru m sim p lic iu m n ovo Iu ris C anonici acco m m o d a ta e, Rotnae 1917; D e reg u lis e t constitutiainibus re lig ip sp ru m <ad no.rmam canonis Codicis Iu ris C anonici re fo rm a n d is, AAS 10/1918/
290; N orm ae se cu n d u m quas Sacra C ongregatio de R eligiosis in n o vis
religiosis congr eg ationibus approbandis procedere solet, AAS 13/1921/
312—319; D eclaratio circa re lig io n u m co n stitu tio n e s C odici re fo rm a ta s
■S. C ongregationis pro revisio n e subiciendas e x decreto 26 iu n ii 1918,
-26 o ctobris 1921, AAS 13/1921/538—539; Ponadto możnaby w ym ien ić
88 Ks. J. K ałow ski [2] d o k u m e n ty , z k tó r y c h je d e n , p o ś w ię c o n y z a k o n o m , j e s t z a w a r t y w r o z d z ia le V I k o n s t y t u c j i d o g m a ty c z n e j
Lumen gentium,
d r u g i n a t o m ia s t, d e k r e tPerfectae caritatis,
d o ty c z y p r z y s to s o w a n e j o d n o w y ż y c ia z a k o n n e g o . W d e k r e c ie ty m z a r z ą d z a n o p r z e p r o w a d z e n ie z m ia n w p r a w o d a w s tw ie z a k o n n y m , co w y r a ż o n o w n a s t ę p u j ą c y sp o só b : „ D la te g o te ż k o n s ty tu c je , ■ „ d y r e k t o r i a ” , z w y c z a j- n ik i ( lib r i u s u u m ), m o d li te w n ik i , c e r e m o n ia ły i ty m p o d o b n e k s ią ż k i n a l e ż y p o d d a ć o d p o w ie d n ie j r e w iz ji, a p o u s u n ię c i u p r z e p is ó w p r z e s ta r z a ły c h d o s to s o w a ć d o d io k u m e n tó w w y d a n y c h p r z e z te n ś w ię ty S o b ó r ” 2. N a to m ia s t p a p ie ż P a w e ł V I, w y d a ł z a r z ą d z e n i a w y k o n a w c z e , w k t ó r y c h b a r d z ie j sz c z e g ó ło w o o k r e ś li ł z a s a d y i k r y t e r i a w e d łu g k t ó r y c h p o w in n o p r z e b ie g a ć d o s to s o w y w a n ie p r a w o d a w s t w a ’z a k o n n e g o , a z w ła s z c z a k o n s ty t u c ji , d o w y ty c z n y c h s o b o r o w y c h 3. J a k ju ż w y k a z a ło d o ś w ia d c z e n ie , p r z y d o s to s o w y w a n iu k o n s t y t u c j i z a k o n n y c h do w y ty c z n y c h s o b o r o w y c h i p o s o b o r o w y c h z a z n a c z y ły s ię n ie w ła ś c iw e d o w o ln o ś c i. W ie le b o w ie m ..in s ty tu tó w r a d e w a n g e lic z n y c h , n ie lic z ą c się z d u c h e m z a ło ż y c ie li i t r a d y c ja m i, tw o r z y ło s q b ie c a łk ie m noiwe k o n s ty t u c je 4. D la te g o w Cotm- m e n ta r iu a n p r o reldigiosis o p u b lik o w a n o gpeojaliną i n s t r u k c j ę w f o r m i e S c h e m a t u p t.Index articulorum pro redigendis con-
stitutionibus. Constitutiones. Quid in Us est scribendum5.
N a le ż y je d n a k z w ró c ić u w a g ę , że w s p o m n ia n y z e s ta w a r t y k u łó w n i e z a s ta ł p r o m u lg o w a n y p r z e z K o n g r e g a c ję . J e s t o n p r z e z n a c z o n y p r z e d e w s z y s tk im ja k o p o m o c d la ty c h w s z y s tk ic h , k t ó r z y b i o r ą u d z i a ł w u k ł a d a n i u k o n s ty t u c ji łu b p r z y s to s o w y w a n iu t a t o w y c h d o w y ty c z n y c h s a b o ra w y c h i p o s o b o r o w y c h 6. U w z g lę d n ia j ą c je d n a k f a k t, że ó w z e s ta w a r t y k u ł ó w o p ie ra s ię n a w y ty c z n y c h z a w a r ty c h w m a t u p r o p r i o
Ecclesiae sanctae
7 i że je s t w y n ik ie m d o ś w ia d c z e n ia ty c h , k t ó r y m p o le c o n o p r a c ę n a d r e w iz ją k o n s ty t u c ji , m o ż e m y w y s u n ą ć s łu s z n y w n io s e k , że j e s t o n p o m o c n y p r z y d o s to s o w y w a n iu k o n s ty t u c ji d o z a r z ą d z e ń s o b o r o w y c h i p o s o b o r o w y c h .O b e c n ie z a jm i e m y się b liż e j t y m S c h e m a t e m , a z w ła s z c z a r o z p a t r y w a n y m i w n im k o le jn o z a g a d n i e n ia m i o r a z p o d s u n ię ty m i
2 Perfectae caritatis, 3.
3 M otu proprio Ecclesiae sanctae.
4 S a s . t r e E., De norm is ad codices congregationum religiosarum congruenter recognoscendos, C om m en tariu m pro r e lig io sis et m issio -
n ariis, 59/1978/139— 140.
5 Commenitarduim pro r e lig io s is et miilSBiiooacriiiS', 5>9/l 978/191—200; Zobi ta m że, 61/1980/144—446.
6 P or. T am że, s. 191. 7 T am że.
13]
K o n s ty t u c je z a k o n n e 8& s u g e s tia m i c z y te ż p r o p o z y c ja m i, k tó r e z k o r z y ś c ią m o ż n a b y u w z g lę d n ić w z b io rz e z a s a d n ic z y c h u s ta w p o s z c z e g ó ln y c h i n s t y t u t ó w zak-ońinych. N a w s tę p ie S c h e m a t u z a z n a c z o n o , że n ie t r a k t u j e o n o t a k ic h z a g a d n i e n ia c h ja k : o n a t u r z e , c e lu i c h a r a k t e r z e in s t y t u t u , f o r m a c j i z a k o n n ik ó w , ic h w y d a la n iu , z w a ln ia n iu ze ś lu b ó w i z ' ż y c ia w s p ó ln e g o . U c z y n io n o to z a ś d la te g o , że w s z y s tk o , co^ o d n o s i się d o ce lu , c h a r a k t e r u i n a t u r y ż y c ia p o ś w ię c o n e g o B o g u , w m y ś l z a r z ą d z e ń s o b o r o w y c h i p ó ź n ie js z y c h w y ty c z n y c h p o s o b o r o w y c h m a p o z o s ta ć n i e z m i e n n e 8. K a p i t u ł y z a ś z a jm u ją c e się p r z y s to s o w a n ie m k o n s t y t u c j i d o n o w y c h d y r e k t y w m o g ą je d y n ie r o z p a tr y w a ć i u s ta la ć ś r o d k i , k t ó r e ic h z d a n ie m p r z y c z y n ią się d o le p s z e j -re a liz a c ji c e lu i s p e łn ie n ia z a d a ń n a k r e ś lo n y c h im p r z e z z a ło ż y c ie li 9.J a k ju ż w s p o m n ia n o , S c h e m a t p o m ij a p o n a d t o p r o b le m y o d n o s z ą c e się d o f o r m a c j i i k s z ta ł c e n i a z a k o n n ik ó w , g d y ż , j a k z a z n a c z a , s p r a w a t a z o s ta n ie w p rz y s z ło ś c i u r e g u lo w a n a p r z e z s p e c ja l n i e ' w y d a n y d o k u m e n t, k t ó r y u w z g lę d n i c a ło k s z ta łt te g o z a g a d n ie n ia . T r u d n o d z iś p o w ie d z ie ć , jaikie sp>raw y z o s ta n ą w sz c z e g ó ln o ś c i r o z p a tr z o n e w z a p o w ie d z ia n y m d o k u m e n c ie . B y ć m o ż e,, że K o n g r e g a c ja z w ró c i w ię k s z ą u w a g ę n a d y s c y p lin ę z a k o n n ą oraiz a n u l u j e n ie -k tó re w y ty c z n e z a m ie s z c z o n e w i n s t r u k c j i R e- n o v a tio n is causam . P o n a d to S c h e m a t p o m ija w s z y s tk o to , co j e s t z w ią z a n e z k w e s t ią w y d a la n ia z a k o n n ik ó w , z w a l n i a n i a ic h ze ś lu b ó w i ż y c ia w s p ó ln e g o , j a k o że p r z y r o z w ią z y w a n iu ty c h p r o b le m ó w n a l e ż y się śc iś le sto s o w a ć d o z a s a d p r a w a p o w s z e c h n e g o . I. Ś lu b y za k o n n e Ś lu b y z a k o n n e n a l e ż ą d o i s t o t y s t a n u z a k o n n e g o , d la te g o te ż w s z y s tk o to , co. j e s t z n im i z w ią z a n e , p o w in n o b y ć r o z p a t r y w a n e n a p o c z ą tk u k o n s ty t u c ji . Z a n im j e d n a k w k o n s ty t u c ja c h p r z y s tą p i się d o o m a w ia n ia p o s z c z e g ó ln y c h r a d e w a n g e lic z n y c h t r z e b a ro z w a ż y ć z a g a d n ie n ie ś lu b ó w w o g ó ln o śc i. N a le ż y to u c z y n ić w e d łu g n a s tę p u ją c e g o p la n u : 1. O k re ś lić i s c h a r a k te r y z o w a ć n a t u r ę te o lo g ic z n o - a s c e ty c z n ą k o n s e k r a c ji, c z y li c a łk o w ite g o o d d a n ia - s ię B o g u p o p r z e z ś lu b o w a n ie r a d e w a n g e lic z n y c h ; 2 .. W y lic z y ć i b liż e j o k r e ś lić , b e z w d a w a n i a się w n ie p o tr z e b n e dyslkusije, e l e m e n t y is t o tn e i z a s a d n ic z e tr z e c h ś lu b ó w zaik o n n y c h .
D o p ie r o p o z a p o z n a n iu s ię z p r o b le m a m i o d n o s z ą c y m i się do* ś lu b ó w w o g ó ln o śc i, n a l e ż y p r z y s tą p ić d o d o k ła d n e j a n a liz y p o —
8 T am że. 8 T am że.
•90 K s. J . K a ło w s k i [4]
s z c z e g ó ln y c h r a d e w a n g e lic z n y c h , c z y li ś lu b ó w z a k o n n y c h . Z g o d n ie z k o le jn o ś c ią z a s to s o w a n ą p r z e z k o n s ty t u c ję d o g m a ty c z n ą o K o ś c ie le L u m e n g e n t i u m10, k a p i t u ł y g e n e r a ln e w i n n y u m ie ś c ić w k o n s t y t u c j a c h n a p ie r w s z y m m ie js c u w s z y s tk o to , co o d n o s i s ię d o c z y sto śc i, u b ó s tw a i p o s łu s z e ń s tw a .
P o w y ż s z y S c h e m a t p o d a je n ie t y l k o p e w n e s z c z e g ó ły , k t ó r e -o bow iązkow o' p o w in n o się u w z g lę d n ić p r z y o m a w i a n iu k w e s t ii o d n o s z ą c y c h s ię d o r a d e w a n g e lic z n y c h , le c z .ta k ż e p r z y sz c z e g ó ło w y m r o z p a t r y w a n i u p r o p o n u je z a c h o w a n ie p e w n e j k o le jn o ści. C o się z a ś ty c z y k o le jn o ś c i k w e s tii p o r u s z a n y c h w t e j cz ęści k o n s ty t u c ji , k t ó r e p o ś w ię c o n e są ś lu b o m , to w e d łu g S c h e m a t u p o w in n a o n a b y ć n a s tę p u j ą c a : 1. O m ó w ić w a r to ś ć n a d p r z y r o d z o n ą ś lu b u ; 2. W ła ś c iw y p r z e d m io t ś lu b u ; 3. Ś r o d k i k o n ie c z n e d o je g o z a c h o w a n ia . Z te g o te ż w z g lę d u , że w n i e k tó r y c h i n s t y t u t a c h r a d e w a n g e lic z n y c h c z ło n k o w ie ic h o p ró c z t r z e c h z a s a d n ic z y c h ś lu b ó w s k ł a d a j ą je sz c z e d o d a tk o w e z o b o w ią z a n ia lu b p r z y r z e c z e n ia , S c h e m a t p r z e w i d u je s p e c ja ln y r o z d z ia ł o ty c h w ła ś n ie z o b o w ią z a n ia c h . J e ś l i za ś c h o d z i o k o le jn o ś ć r o z p a tr y w a n y c h w ty m r o z d z ia le z a g a d n ie ń , to n a le ż y : 1. J a s n o o k r e ś lić w a l o r d u c h o w y ś lu b u ; 2. D o k ła d n ie s p r e c y z o w a ć z g o d n o ś ć te g o ż ś lu b u lu b p r z y r z e c z e n i a z e s p e c y f ic z n y m c e le m d a n e j r o d z i n y z a k o n n e j; 3. W s k a z a ć ś r o d k i w y m a g a n e d o w y p e łn i e n ia d o d a tk o w y c h z o b o w ią z a ń lu b p rz y r z e c z e ń . II. Ż y c ie w sp ó ln e
W e d łu g o b e o n ie o b o w ią z u ją c e j d y s c y p lin y k o ś c ie ln e j s ta n o w i •ono jteden z p o d s ta w o w y c h e le m e n tó w ż y c ia z a k o n n e g o . Z te g o w ię c p o w o d u , o c z y w iś c ie w w a r u n k a c h n o r m a l n y c h , n ie m o ż n a w y o b r a z ić so b ie d z is ia j ż y c ia z a k o n n e g o ibez ż y c ia w s p ó ln e g o . D la te g o w s p o m n ia n y S c h e m a t , c z y li z e s ta w a r ty k u ł ó w , k t ó r e n a le ż y u w z g lę d n ić p r z y r e d a g o w a n iu k o n s ty t u c ji , z a g a d n i e n ia o d n o s z ą c e się d o ż y c ia w s p ó ln e g o o m a w ia b e z p o ś r e d n io p o ślu ib ac h z a k o n n y c h . I t u t a j , p o d o b n ie j a k p r z y r o z p a t r y w a n i u in n y c h k w e s tii, S c h e m a t p o d a j e p e w ie n p la n , w e d łu g k tó r e g o n a l e ż y w k o n s ty t u c ja c h r o z w a ż a ć s p r a w y d o ty c z ą c e ż y c ia w s p ó ln e g o : 1. P r z e d e w s z y s tk ic h k o n s ty t u c je p o w in n y o k r e ś lić i ja s n o s p r e c y z o w a ć w a r to ś ć d u c h o w ą ż y c ia w s p ó ln e g o . N a le ż y w ię c z a z n a cz y ć, ż e o p ie r a s ię o n o n a m iło ś c i B o g a i b liź n ie g o ( w s p ó łb ra c i P e r f e c t a e c a r ita t is , 15, 1).
:f5]
K o n s ty tu c je z a k o n n e 91 2. O m ó w ić i b liż e j s c h a r a k te r y z o w a ć p r z e j a w y ż y c ia w s p ó ln e g o a d i n t r a , a z w ła s z c z a z a ją ć się je g o p r z y m io ta m i, k t ó r y m i są : a) d u c h r o d z in n y , t j. ta k i, k t ó r y w in ie n się o d z n a c z a ć w z a je m n y m s z a c u n k ie m p o m ię d z y m ło d y m i i s ta r s z y m i, z d r o w y m i i c h o r y m i etc.; b) o d p o w ie d z ia ln o ś ć z a p o w ie r z o n e so b ie o b o w ią z k i, z a c h o w a n i e u b ó s tw a , p o s z a n o w a n ie d o b r a w s p ó ln e g o , o d p o w ie d z ia l n o ś ć w r o z w ią z y w a n iu p r o b le m ó w ; c) t r o s k a z a r ó w n o o c h o r y c h j a k i o ' r e k o n w a le s c e n tó w o r a z m o d li tw a z a z m a r ły c h ; d) r e g u l a r n o ś ć w o d p r a w i a n i u w s p ó ln y c h ć w ic z e ń d u c h o w y c h , z a c h o w a n ie k l a u z u r y i u ż y w a n ie s t r o j u z a k o n n e g o . 3. Ż y c ie w s p ó ln e a d e x t r a . .K a ż d a w s p ó ln o ta w z e w n ę tr z n e j s w o je j d z ia ła ln o ś c i p o w in n a b y ć : a) s p o łe c z n o ś c ią w e d łu g w ła s n y c h c h a r y z m a tó w o t w a r t ą n a p o t r z e b y z a r ó w n o K o ś c io ła p o w s z e c h n e g o ja k i lo k a ln e go;
ib) w s p o m n ia n y s c h e m a t z a z n a c z a , że w d y r e k t o r i u m lu b s t a t u t a c h w in n o się u w z g lę d n ić t a k i e z a g a d n i e n ia ja k : k o n t a k t y c z ło n k ó w z r o d z in ą , o s o b a m i o d w ie d z a ją c y m i (g o śćm i); k o r e s p o n d e n c ja i u p r a w n i e n i a p r z e ło ż o n y c h o d n o ś n ie d o k o r e s p o n d e n c ji ; k o r z y s ta n ie ze ś r o d k ó w s p o łe c z n e g o p r z e k a z u ; o d w ie d z a n ie r o d z in y w c z a s ie f e r i i etc. III. M o d litw a N a le ż y o n a do ty c h e le m e n tó w , b ez . k t ó r y c h n ie m o ż e is tn ie ć p r a w d z i w e ż y c ie z a k o n n e D la te g o te ż p r o b le m o w i m o d li tw y S c h e m a t p o ś w ię c a s to s u n k o w o d u ż o m ie js c a i s tą d w o d n o w io n y c h k o n s ty t u c ja c h p o w in n o się z w r ó c ić .uw agę i o m ó w ić n a s tę p u ją c e a s p e k ty m o d litw y :1. W a r to ś ć m o d li tw y w ż y c iu z a k o n n y m ( P e r f e c ta e c a irita tis, 6; .E v a n g e lic a te s tif ic a tio , 42, 45);
2. F o r m y m o d litw y :
a) O f i a r a M sz y ś w ię te j, n a z w a n a c e n t r u m i s z c z y te m w s z e l k ie j m o d li tw y i p o b o ż n o ś c i. N a p o p a r c ie te g o s tw ie r d z e n i a S c h e m a t p r z y ta c z a t e k s t y z a c z e r p n ię te z d o k u m e n tó w s o b o r u W a ty k a ń s k ie g o I I ( P e r f e c ta e c a r i t a t i s , 6; E - v am g e lic a te s tif ic a tio , 11). W k o ń c o w e j c z ę śc i te g o p u n k t u S c h e m a t z a z n a c z a , ż e w p o s z c z e g ó ln y c h i n s t y t u t a c h r a d e w a n g e lic z n y c h w in n o się o k r e ś lić i u s ta lić f o r m y u c z e s tn ic z e n ia w e M sz y św .;
b) K o m u n ia św . — p r z e z J e j p r z y jm o w a n ie w z r a s t a w o la m ił o w a n ia C h r y s tu s a aż d o o d d a n ia w ła s n e g o ż y c ia z a N ie g o ( E v a n g e lic a te s tif ic a tio , 47);
92 K s. J . K a ło w s k i c) c z y ta n ie i r o z w a ż a n ie S ło w a B o ż eg o (P is m a św .). S c h e m a t p o d k r e ś la r o lę i z n a c z e n ie P is m a św . w ż y c iu i d z ia ła ln o ś c i z a k o n n ik ó w ( L u m e n g e n tiu m , 28); d) O ffic iu m d iv in u m . W z e s ta w ie a r t y k u ł ó w s łu ż ą c y c h j a k a p o m o c d o r e d a g o w a n ia k o n s ty t u c ji z a le c o n o , b y c z ło n k o w ie w s p ó ln o t z a k o n n y c h z a m ia s t „ M a ły c h O f ic ju m ” o d m a w i a li B r e w ia r z c z y to w części, c z y w c a ło śc i, a to- w ty m c e lu , b y w s p o s ó b d o s k o n a ls z y u c z e s tn ic z y ć w ż y c iu K o ś c io ła ( E c c le s ia e s a n c ta e , II, 20). e) d u c h p o k u t y i s a k r a m e n t p o k u ty . K o n s ty tu c je w o p a r c iu 0 d o k u m e n t y s o b o r o w e i p o s o b o r o w e p o w i n n y ja s n o o - ,k r e ś li ć z a r ó w n o w a r to ś ć s a k r a m e n t u p o k u ty j a k i d u c h a p o k u ty , c z y li u m a r t w i e n ia , d la r o z w o ju ż y c ia za k o n n e g o -1 p o s tę p u w d o s k o n a ło ś c i c h r z e ś c ija ń s k ie j (D ecr. D um . c a n o n ic a r u m , 1, 2);
f) m o d li tw a in d y w id u a ln a . S c h e m a t z a z n a c z a , żśe w tym ; c e lu , „ b y z a k o n n ic y g łę b ie j i b a r d z ie j o w o c n ie u c z e s tn i c z y li w p r z e n a jś w ię ts z e j E u c h a r y s tii i p u b lic z n e j m o d li t w ie K o ś c io ła o ra z b y c a łe ic h ż y c ie d u c h o w e o b fits z y o tr z y m a ło p o k a r m , n a l e ż y z a m ia s t m n o g o ś c i m o d li tw u s t n y c h w ię c e j z o s ta w ić m ie js c a n a m o d li tw ę m y ś ln ą , z z a c h o w a n ie m je d n a k p o b o ż n y c h ć w ic z e ń , p r z y j ę t y c h p o w s z e c h n ie w K o ś c ie le i d o ło ż e n ie m n a le ż n e j tr o s k i, b y p i l n ie p o u c z a ć z a k o n n ik ó w o p r o w a d z e n iu ż y c ia d u c h o w n e g o ” (E c c le sia e s a n c te , II, 21, tłu m a c z e n ie w g. C h a r y z m a t ż y c ia z a k o n n e g o , s. 220— 221). N a k o ń c u te g o p u n k t u S c h e m a t z a le c a , b y w k o n s t y t u c ja c h p o d a ć p r z y n a j m n i e j m in i m u m te g o , co d o ty c z y z a r ó w n o m o d li tw y i n d y w id u a ln e j ja k i w s p ó ln e j, o r a z o~ k r e ś lić cz as p r z e z n a c z o n y n a o d b y w a n ie w s p ó ln y c h ć w i c z e ń d u c h o w y c h (n p . r e k o f e k c ji) . IV . A p o sto la t
W s z y s c y c z ło n k o w ie r e a liz a c j i r a d e w a n g e lic z n y c h z o b o w ią z a n i, s ą d o a p o s to ls tw a . D la te g o p r o b le m t e n w in ie n z n a le ź ć o d p o w ie d n i e n a ś w i e tl e n ie w o d n o w io n y c h k o n s ty t u c ja c h z a k o n n y c h .. S t ą d zgodinie z p r o p o n o w a n ą p r z e z S c h e m a t 'k o le jn o ś c ią n a le ż y w k o n s ty t u c ja c h o m ó w ić n a s tę p u j ą c e z a g a d n i e n ia o d n o sz ą c e s ię d o a p o s to la tu osó b z a k o n n y c h : 1. N a t u r a a p o s to la tu . T r z e b a t u w s k a z a ć , że g łó w n y m źró d łe m , a p o s to la tu j e s t C h r y s tu s , a c e le m w s z e lk ie j d z ia ła ln o ś c i a p o s to l s k ie j j e s t p r z e p o w i a d a n i e C h r y s tu s o w e j n a u k i z a r ó w n o czynem ., j a k i s ło w e m (A p o s to lic a m a c tu o s ita te m , 4, 6; E v a n g e lii n u m t i a n - d i).
m
K o n sty tu c je za k o n n e 93 a) w s z y s c y z a k o n n ic y z s a m e j n a t u r y ż y c ia z a k o n n e g o p r z y n a le ż ą d o d y n a m ic z n e j d z ia ła ln o ś c i K o ś c io ła . W ie lk i u - d z ia ł w a p o s to ls tw ie m a ją z a k o n n ic y i z a k o n n ic e .odda j ą c y się m o d li tw ie 1, m ilc z e n iu , p o k u c ie i o fie rz e . I n n i za ś z a k o n n ic y b e z p o ś r e d n io p o ś w ię c a ją s ię a p o s to ls tw u ( E v a n - g e lii n u n t i a n d i , 69); b ) z a c h o w a n ie ś c is łe j łą c z n o ś c i p o m ię d z y a p o s to la te m i ż y c ie m z a k o n n y m . N a p o p a r c ie te g o s tw ie r d z e n i a S c h e m a t p r z y ta c z a z a c z e r p n ię ty z P e r f e c ta e c a r ita t is , 8. W z w ią z k u :z ty m , b y le p ie j o d p o w ie d z ie ć n a w s p ó łc z e s n e p o tr z e b y d u s z p a s te r s k ie , w s z e lk ie i n s t y t u t y z a k o n n e p o w in n y s w o je k o n s t y t u c j e i z w y c z a je o d p o w ie d n io z m o d y f ik o w a ć i u z g o d n ić z w y m a g a n ia m i a p o s to ls tw a , k t ó r e m u się o d d a j ą ( P e r f e c ta e c a r i t a t i s , 8); c) w s z y s c y z a k o n n ic y i z a k o n n ic e m a j ą sw .oim ż y c ie m i p r z y k ła d e m ś w ia d c z y ć o b e z g r a n ic z n e j m iło ś c i C h r y s tu s a P a n a ( E v a n g e lic a te s tif ic a ti o , 53). 3. C e l a p o s to ls k i i n s t y tu tó w . C o się ty c z y c e lu a p o s to ls k ie g o j a k i e j ś r o d z in y z a k o n n e j , to je ś li k o n s ty t u c je g o o k r e ś la ją , p o w i n n y g o w y ra z ić w ja s n y sp o só b . 4. Ś r o d k i: a) K o n s ty tu c je p o w in n y w s p o s ó b ja s n y o k r e ś lić i w s k a z a ć n a s p e c y f ic z n e d z ie ła , je ś li ta k ie b y b y ły , u ż y w a n e p rz e z i n s t y t u t d o o s ią g n ię c ia c e lu a p o s to ls k ie g o ; b) w k o n s ty t u c ja c h n a l e ż y z a z n a c z y ć , że w s z e lk ie d z ie ła a p o s to ls k ie p o w in n y b y ć p o d e jm o w a n e p r z e z w s p ó ln o tę z a k o n n ą , łu b w y k o n y w a n e w je j im ie n iu . Z te g o je d n a k w z g lę d u , że w ie le o só b z a k o n n y c h w y k o n u je część s w o ic h o b o w ią z k ó w p o z a w s p ó ln o tą i p o d e j m u ją p r a c e , do k t ó r y c h m a p r z y g o to w a n ie , tr z e b a r o z w a ż y ć , c z y p o d ję te z a d a n i a są z g o d n e z c e le m i n s t y t u t u i c z y p r z y w y k o n y w a n i u ic h z a c h o w a n e są is t o tn e e l e m e n ty ż y c ia z a k o n n e g o (E v a n g e lic a te s tif ic a tio , 26).5. Ł ą c z n o ś ć z K o ś c io łe m (w ła d z ą k o ś c ie ln ą ). J a k z a z n a c z a ją do" k u m e n t y K o ś c io ła , w s z y s tk ic h z a k o n n ik ó w , ta k ż e w y ję ty c h , o b o w ią z u ją n o r m y i z a r z ą d z e n ia w y d a n e p r z e z o r d y n a r i u s z a m ie js c a o d n o ś n ie d o 'ró ż n y c h d z ie ł a p o s to ls tw a . D la te g o k o n s ty t u c je w in n y d ą ż y ć d o te g o , b y w s z e lk ie a k c je d u s z p a s te r s k ie b y ły p o d e j m o w a n e i u z g a d n ia n e z w ła d z ą d ie c e z ja ln ą (E v an g elii. n u n t i a n d i , 69; E c c le s ia e s a n c ta e , I, 25, 1). 6. W s p ó łp ra c a z in n y m i. W m y ś l d te k re tu o a p o s to ls tw ie ś w ie c k ic h , k o n s t y t u c j e ‘w in n y z a z n a c z y ć , ż e w s z y s c y z a k o n n ic y w ty m , co d o ty c z y a p o s to ls tw a , m a j ą o b o w ią z e k w s p ó łp r a c o w a ć z k le r e m d ie c e z ja ln y m , z in n y m i i n s t y t u t a m i z a k o n n y m i oiraz o s o b a m i ś w ie c k im i ( A p o s to lic a m a c tu o s i ta te m , 25— 27).
94 K s. J. K a ło w s k i
W
7. F o r m a c j a a p o s to ls k a . P r z e d e w s z y s tk im z g o d n ie z d o k u m e n ta m i k o ś c ie ln y m i, k o n s t y t u c j e w in n y d o k ła d n ie o k r e ś lić k r y t e r i a d o b o r u k a n d y d a t ó w d o a p o s to ls tw a o r a z o m ó w ić sp o só b ic h f o r m a c ji n ie t y lk o r e li g ijn e j , a le i z a w o d o w e j (s p e c ja lis ty c z n e j) ( P e r - f e c ta e c a r i t a t i s , 18; E c c le s ia e s a n c ta e , II, 33— 38; R e n o v a tio n is c a u — sam ... etc.). V . Z arząd P r o b le m z a r z ą d u i w s z y s tk ie s p r a w y z n im z w ią z a n e r o z p a t r u j e S c h e m a t w k o ń c o w e j sw e j części. P r z y ty m n a l e ż y z a z n a c z y ć , że r o z d z ia ł te n j e s t n a jd łu ż s z y , n a j b a r d z i e j ze w s z y s tk ic h p a r t i i S c h e m a t u r o z b u d o w a n y i z a g a d n i e n ia z w ią z a n e ze sp o s o b e m w y k o n y w a n ia w ła d z y , z a r z ą d z a n ie m i z a r z ą d e m , o m a w ia p o d iró ż n y m i a s p e k ta m i. Z te j r a c j i w s z y s c y ci, k t ó r y m p o w ie r z o n o p r a c ę n a d d o s to s o w y w a n ie m k o n s ty t u c ji do w y ty c z n y c h s o b o r o w y c h i p o s o b o r o w y c h , p o w in n i p r z y r o z p a t r y w a n i u k w e s t ii o d n o s z ą c y c h się d o z a r z ą d z a n ia , z a c h o w a ć p o r z ą d e k i k o le jn o ś ć w s k a z a n ą p r z e z S c h e m a t i n a ty m tle o m ó w ić n a s tę p u j ą c e ' s p r a w y : 1. O z a r z ą d z ie w o g ó ln o śc i:a) o n a t u r z e w ła d z y w s p o łe c z n o ś c ia c h r a d e w a n g e lic z n y c h . W ty m p u n k c i e k o n s t y t u c j i n a l e ż y w s k a z a ć , że w ła d z a i p o s łu s z e ń s tw o s łu ż ą d o b r u w s p ó ln e m u i s ta n o w ią j a k b y d w ie u z u p e łn ia ją c e się s t r o n y te g o s a m e g o a k t u u - c z e s tn ic tw a w o f ie r z e C h r y s tu s a . D la te g o tr z e b a , b y ci,, k tó r z y s p r a w u j ą w ła d z ę , w y k o n y w a li ją z m iło ś c ią , a z a k o n n ic y , b y w y p e łn i a ją c p o le c e n ia p r z e ło ż o n y c h n a ś l a d o w a li C h r y s tu s a i w te n spoisób w łą c z a li się w p la n z b a w c z y B o s k ie g o M is trz a (E v a n g e lic a te s tif ic a ti o , 26); b) w ła d z a w i n s t y t u t a c h r a d e w a n g e lic z n y c h p o c h o d z i od'
n a jw y ż s z e j w ła d z y k o ś c ie ln e j i od n ie j j e s t u z a le ż n io n a .. W y n ik ie m te g o s t a n u ‘r z e c z y je s t: u z n a n ie p r z e z w ła d z ę k o ś c ie ln ą c e lu c z y li z a d a n ia , ja k i p o s z c z e g ó ln y i n s t y t u t m a do s p e łn ie n ia w K o ś c ie le (L u m e n g e n tiu m , 12); k ie r o w a n ie p r a k t y k ą r a d e w a n g e lic z n y c h , k tó r e w s p o s ó b
d o s k o n a ły s p r z y j a j ą m iło ś c i B o g a i b liź n ie g o (L u m e n g e n tiu m , 45);
c) sp o só b s p r a w o w a n ia w ła d z y w s p o łe c z n o ś c ia c h r a d e w a n g e lic z n y c h . K o n s ty tu c je w in n y z w ró c ić u w a g ę n a to , b y w ła d z a b y ła w y k o n y w a n a w d u c h u s łu ż e b n o ś c i ( P e r f e c ta e c a r ita t is , 14). W z a le ż n o ś c i od s p o s o b u je j w y k o n y w a n ia m o ż e o n a b y ć k o le g ia l n a lu b p e r s o n a ln a ( P e r f e c ta e c a r i ta tis , 14; E v a n g e lic a te s tif ic a tio , 25; D e c r. C o n g r. R ei. e t I. S. 2. 2. 1972). N a le ż y te ż z a d b a ć o to , b y c z ło n k o w ie '
[9] K o n s ty tu c je z a k o n n e 95 w s p ó ln o ty m ie li u d z ia ł w tr o s c e o d o b r o w s p ó ln e . Z te g o w z g lę d u n a le ż y w k o n s ty t u c ja c h p o d k r e ś lić , b y p r z e ło ż e n i w w a ż n ie js z y c h s p r a w a c h z a s ię g a li r a d y c a łe j w s p ó l- n o t y (E c c le s ia e s a n c ta e , II, 18). C o się ty c z y z a s a d y p o m o c n ic z o śc i, to p r z e ło ż e n i n iż s z y c h s to p n i, w c e lu ł a t w i e j sz eg o w y k o n y w a n ia w ła d z y i s to s o w n ie do p o tr z e b , w i n n i o tr z y m a ć o d p o w ie d n ie u p r a w n ie n ia , g łó w n ie w ty m ce lu , b y n ie m n o ż y ć z b y t c z ę s ty c h o d w o ła li d o w ła d z w y ż s z y c h (E c c le sia e s a n c ta e , I I, 18). 2. K a p i t u ł a g e n e r a l n a ja k o n a jw y ż s z a w ła d z a w e w n ę t r z n a i n s t y t u t u r a d e w a n g e lic z n y c h . W r o z d z ia le t r a k t u j ą c y m o k a p i t u l e g e n e r a ln e j S c h e m a t p o d a j e n a s tę p u j ą c e z a g a d n ie n ia , k t ó r e n a le ż y u w z g lę d n ić w e w s z y s tk i c h k o n s t y t u c j a c h ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o B o g u : a) o k r e ś lić c z a s z w o ły w a n ia k a p i t u ł y g e n e r a l n e j z w y c z a jn e j; b) p o d a ć w a r u n k i w y m a g a n e p r z e z p r a w o d o z w o ły w a n ia k a p i t u ł y n a d z w y c z a jn e j;
c) o k r e ś lić , k to j e s t u p r a w n i o n y d o z w o ły w a n ia k a p i tu ły ; d) w s k a z a ć , k to m o ż e b r a ć u d z i a ł w k a p i t u l e ( P e r f e c ta e c a - r i t a t i s , 14; E c c le s ia e s a n c ta e , II, 18); e) w y lic z y ć z a d a n ia k a p i t u ł y g e n e r a l n e j , d o k tó r y c h m ię d z y in n y m i n a l e ż y tr o s k a o n a l e ż y ty p o z io m życiia z a k o n n e g o , w y d a w a n i e k o n ie c z n y c h z a r z ą d z e ń , w y b ó r p r z e ło ż o n e g o - g e n e r a ln e g o i je g o r a d n y c h o ra z u r z ę d n ik ó w w y ż s z y c h [(O ffic ia le s M a io re s) (E c c le sia e s a n c ta e , II, 19)].
3. Z a r z ą d g e n e r a ln y . Z te g o w z g lę d u , że n a cz e le z a r z ą d u g e n e r a ln e g o s to i p r z e ło ż o n y g e n e r a ln y , k o n s ty t u c je w p ie rw s z e j k o le jn o ś c i p o w in n y o m ó w ić w s z y s tk ie p r o b l e m y z w ią z a n e z f u n k c ją g e n e r a ła d a n e j w s p ó ln o ty z a k o n n e j:
a) o k r e ś lić z a k r e s je g o w ła d z y i o b o w ią z k ó w ;
b) w s k a z a ć , że m a o n o b o w ią z e k p r z e p r o w a d z e n ia w iz y ta c ji i że w e d łu g k o n s t y t u c j i ispraiw uje w ła d z ę p e r s o n a ln ą n a d c a ły m in s t y tu te m ; c) o k r e ś lić p r z y m i o t y w y m a g a n e od k a n d y d a t a n a u r z ą d p r z e ło ż o n e g o g e n e r a ln e g o ; d) o z n a c z y ć c z a s t r w a n i a je g o u r z ę d u ; e) o k r e ś lić z a k r e s o b o w ią z k ó w 's p r a w o w a n y c h p r z e z z a s tę p cę p r z e ło ż o n e g o g e n e r a ln e g o z a r ó w n o w c z a sie w a k a n s u u r z ę d u g e n e r a ł a j a k i p r z y p a d k u je g o n ie o b e c n o ś c i lu b in n e j p r z e s z k o d y ;
f) o m ó w ić w s z y s tk ie p r o b le m y z w ią z a n e z o b o w ią z k a m i i u - p r a w n i e n i a m i r a d n y c h g e n e r a ln y c h , a w ię c z a ją ć s ię t a k im i s p r a w a m i ja k : w y b ó r r a d n y c h , c z a s t r w a n i a u r z ę d u r a d n y c h , o b o w ią z k i r a d n y c h . W ty m s a m y m p u n k c i e k o n
-96 K s. J . K a ło w s k i [10] s ty t u c je w i n n y z a ją ć s ię k w e s t ia m i o d n o s z ą c y m i s ię do u r z ę d n ik ó w w y ż s z y c h . 4. Z a r z ą d p r o w i n c j a l n y ( r e g im e n in te r m e d iu m ) . N a w s tę p ie te g o r o z d z ia łu S c h e m a t z a z n a c z a , że k a p i t u ł a g e n e r a ln a p o w in n a u s ta n o w ić n o rm y , k t ó r e t r z e b a z a c h o w a ć p r z y z a k ła d a n iu i z m ia n ie p r o w in c ji. N o r m y te n a l e ż y w łą c z y ć do k o n s t y t u c j i (S. G ong. R ei- e t I. S. 4. 6. 1970). W d a ls z e j k o le jn o ś c i k o n s ty t u c je m a ją o b o w ią z e k o m ó w ić z a r ó w n o p r o b le m y o d n o s z ą c e się d o o s o b y i z a k r e s u w ła d z y p r z e ło ż o n e g o p r o w i n c ja ln e g o j a k i z a r z ą d u p r o w in c ja ln e g o . A c h o d z i t u w ię c o t a k i e s p r a w y ja k : p r z y m i o ty w y m a g a n e n a u r z ą d p r z e ło ż o n e g o p r o w in c ja ln e g o , c z a s t r w a n i a u r z ę d u , o b o w ią z k i, w iz y t a c ja , z a s tę p c a p r z e ło ż o n e g o p r o w i n c j a l n e g o , r a d a p r o w i n c j a l n a i u r z ę d n i c y p r o w i n c ja ln i. 5. Z a r z ą d lo k a ln y . W r o z d z ia le k o n s t y t u c j i z a k o n n y c h o z a r z ą d z ie m ie js c o w y m , S c h e m a t z a le c a , b y z a m ie ś c ić n o r m y o d n o sz ą c e się d o e r e k c ji, m o d y f ik a c ji i z n ie s ie n ia d o m ó w z a k o n n y c h . W d a ls z e j n a t o m ia s t k o le jn o ś c i n a l e ż a ło b y w k o n s ty t u c ja c h o- m ó w ić p r o b le m y z w ią z a n e z z a r z ą d e m m ie js c o w y m , tj. z a k r e s o b o w ią z k ó w p r z e ło ż o n e g o m ie js c o w e g o , p r z y m i o ty w y m a g a n e od k a n d y d a t a n a u r z ą d p rz e ło ż o n e g o lo k a ln e g o , w y b ó r p rz e ło ż o n e g o , c z a s t r w a n i a je g o u r z ę d u . W t y m s a m y m r o z d z ia le t r a k t u j ą c y m 0 z a r z ą d z ie lo k a ln y m n a l e ż y p o n a d to o k r e ś lić u p r a w n i e n i a i o b o w ią z k i z a s tę p c y p r z e ło ż o n e g o m ie js c o w e g o i je g o r a d y o r a z r o lę 1 z n a c z e n ie e k o n o m a c z y li z a r z ą d c y d ó b r m a t e r ia ln y c h . 6. Z a r z ą d d o b r a m i d o c z e s n y m i. O s ta tn i p u n k t p o ś w ię c a S c h e m a t p r o b le m o w i o d n o s z ą c e m u się d o z a r z ą d u d ó b r d o c z e s n y c h c z y li m a te r ia ln y c h . Z e s p r a w a m i m a t e r i a l n y m i w ią ż e się w ie le z a g a d n ie ń , d la te g o w k o n s ty t u c ja c h p o w in n o się im p o ś w ię c ić n a le ż n e m ie js c e . T a k w ię c k a p i t u ł y g e n e r a l n e i k o m is je , k tó r e p r a c u j ą n a d o s to s o w y w a n ie m k o n s t y t u c j i d o w y ty c z n y c h o b e c n e g o p r a w o d a w s t w a o d n o ś n ie d o z a r z ą d u d ó b r , p o w in n y u m ie ś c ić w p o d s ta w o w y c h k o d e k s a c h z a k o n n y c h n a s tę p u j ą c e d y r e k ty w y : a) o k r e ś lić u p r a w n i e n i a d o n a b y w a n ia d ó b r m a t e r i a l n y c h i z d o ln o ś ć d o ic h p o s ia d a n ia ; b) o m ó w ić s p r a w ę a d m i n i s t r o w a n i a d o b r a m i; c) p o d a ć z a s a d n ic z e w y ty c z n e c z y li n o r m y d o ty c z ą c e z a r z ą d u i a d m in is t r o w a n i a d o b r a m i d o c z e s n y m i. Z a k o ń c ze n ie Z tr e ś c i o m ó w io n e g o z e s ta w u a r ty k u ł ó w , k tó r e n a l e ż y u w z g lę d n ić p r z y r e d a g o w a n iu i d o s to s o w y w a n iu k o n s t y t u c j i z a k o n n y c h d o p r a w o d a w s tw a s o b o ro w e g o i p o s o b o ro w e g o , w y n ik a , iż o b e j m u j ą o n e c a ło k s z ta ł t z a s a d n ic z y c h i w c ią ż a k t u a l n y c h p r o b le m ó w
Ill]
K o n s ty tu c je za k o n n e97
ż y c ia z a k o n n e g o . S c h e m a t p r a g n ie p r z e d o iatateczn ą a p r o b a tą k o n s t y t u c j i z a k o n n y c h p rz y p o m n ie ć o r a z z w ró c ić uw aigę n a w ł a ś c i w y k i e r u n e k p r z y s to s o w y w a n ia o d n o w y ż y c ia z a k o n n e g o d o w s p ó łc z e s n y c h c z asó w .D e renovatione constitutiom im religiosarum earumque novo iuri accom m odatione
In p r a e se n ti e la b o r a tio n e ą u cto r c e r tio rem fa c it L e c to r e m P o lo n u m d e Schenjaite in C om m en t amio p ro reli'giioisiis et mAssiomairiis 59/1978/ /191 — 200 tyipis im p resso aid inistruendois reliigiosos iin eoru m oon- ■stitutionibus' n o v o iu r i accom m odanidis sp e c ta n ti. E um in fin em po:sitae suin/t aitque exipliicaitae qiuae&tiotraes hae: 'de v o tis reliigiosoruim iin gen ere e t in sp e c ie , d e v it a comm iuni, d e v ita o r a tio n is, de apois;tola,tu, d e r e - g im in e in g en ere .et in « p ecie, n e c n o n de a d m in istr a tio n e bon oru m te m p e r aliaim
