W rutynowej pracy pracowni gene-tycznych policyjnych laboratoriów kryminalistycznych stosowany jest zestaw SGM Plus firmy Applied Bio-system pozwalaj¹cy na jednoczesn¹ analizê próbki w zakresie 10 polimor-ficznych uk³adów STR oraz oznacze-nie markerów p³ci. System ten po-zwala na jednoznaczne wykluczenie lub potwierdzenie z prawdopodobieñ-stwem granicz¹cym z pewnoœci¹ hi-potezy na temat pochodzenia mate-ria³u biologicznego od danej osoby. Jego przydatnoœæ w badaniach kry-minalistycznych, oprócz wzmianko-wanej informatywnoœci, wynika rów-nie¿ z mo¿liwoœci analizy DNA zde-gradowanego w znacznym stopniu oraz wysokiej czu³oœci metody. Zale-cana przez producenta optymalna iloœæ wyjœciowego DNA powinna za-wieraæ siê w przedziale od 1,0 ng do 2,5 ng1. Iloœæ ta pozwala na
uzyska-nie pe³nego profilu w zakresie wszystkich badanych uk³adów syste-mu SGM Plus i prawid³owego obrazu elektroforetycznego badanej próbki, tj. takiego, w którym piki odzwiercie-dlaj¹ce allele bêd¹ mia³y porówny-waln¹ wielkoœæ w poszczególnych badanych loci.
O ile górna granica optymalnej ilo-œci DNA nie stanowi ¿adnego proble-mu, bo mo¿emy j¹ uzyskaæ odpo-wiednio rozcieñczaj¹c próbkê o du¿ej zawartoœci DNA, o tyle dolny próg by-wa trudny do osi¹gniêcia w przypad-ku niektórych œladów kryminalistycz-nych i czêsto nawet maksymalne za-gêszczenie próbki nie jest wystarcza-j¹ce. W takich przypadkach uzysku-jemy przewa¿nie niepe³ny profil (brak wyników w uk³adach o najwiêkszej d³ugoœci analizowanych fragmen-tów), a w uk³adach, w których otrzy-mujemy wynik, wysokoœci pików nie
s¹ zbalansowane (zbli¿onej wielko-œci). Nierzadko wystêpuje wtedy rów-nie¿ zjawisko „wypadania” d³u¿szych alleli w poszczególnych uk³adach, co mo¿e prowadziæ do uzyskania mylne-go wyniku wskazuj¹cemylne-go na homozy-gotê.
S³aba jakoœæ i zbyt ma³a iloœæ DNA uzyskanego ze œladów krymina-listycznych mo¿e wynikaæ na przy-k³ad z dzia³ania czynników œrodowi-skowych (deszcz, s³oñce), jakim pod-lega³ materia³ dowodowy przed za-bezpieczeniem.
Przyk³adem na to, jaki wp³yw na opiniowanie mo¿e mieæ wynik badañ takiego materia³u, jest przypadek ekspertyz realizowanych w Pracow-ni Biologii LK KSP na zlecePracow-nie Wy-dzia³u do walki z Terrorem Kryminal-nym i Zabójstw KSP do sprawy o usi³owanie wymuszenia rozbójni-czego. Jednym ze œladów by³
niedo-PROBLEMY KRYMINALISTYKI 255/07 52
Z PRAKTYKI
Problemy z opiniowaniem
w przypadku wyst¹pienia anomalii genetycznej
Ryc. 1. Obraz elektroforetyczny (Genotyper 3.7) wyników badañ genetycznych materia³u biologicznego na niedopa³ku papierosa Fig. 1. Electropherogram of DNA from cigarette butt (Genotyper 3.7)
pa³ek papierosa zabezpieczony na otwartym terenie posesji, gdzie przetrzymywano osobê uprowadzo-n¹ dla okupu.
Niedopa³ek poddano badaniom zgodnie ze stosowan¹ rutynowo pro-cedur¹. Izolacjê DNA prowadzono metod¹ organiczn¹, zagêszczaj¹c próbkê na filtrze Microcon 1002. Am-plifikacjê prowadzono w aparacie Ge-neAmp PCR 9700, elektroforezê w aparacie ABI PRISM 3100, analizê
wyników z wykorzystaniem progra-mów GeneScan 3.7.1 i Genotyper 3.7.
Pomimo maksymalnego zagêsz-czenia próbki profil DNA uzyskano tylko w 7 uk³adach systemu SGM Plus (ryc. 1). Nie otrzymano wyników w uk³adach o najwiêkszej d³ugoœci amplifikowanych fragmentów, tj.: D16S539, D2S1338 i D18S51. Wskazuje to na czêœciow¹ degrada-cjê DNA w materiale na ustniku do-wodowego niedopa³ka papierosa. Ponadto w wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono:
dysproporcjê wielkoœci pików w obrêbie par alleli uk³adów: D381358, TH01 i FGA,
obecnoœæ dodatkowego, bardzo niskiego piku (67 RFU) w uk³a-dzie D3S1358,
obecnoœæ trzech porównywalnej wielkoœci pików w uk³adzie D21S11.
Taki obraz elektroforetyczny prób-ki nasuwa³ przypuszczenie, ¿e mo¿e-my mieæ do czynienia z mieszanin¹ DNA dwóch lub wiêcej osób, co w przypadku niedopa³ków papiero-sów nie jest rzadkie.
Nastêpnie zleceniodawca dostar-czy³ materia³ porównawczy od wyty-powanych mê¿czyzn celem ustale-nia, czy materia³ biologiczny na ustni-ku dowodowego niedopa³ka pocho-dzi od któregoœ z nich.
Po przeanalizowaniu wyników ba-dañ tego materia³u w zakresie uk³a-dów systemu SGM Plus stwierdzo-no, ¿e w przypadku jednego z mê¿-czyzn, w uk³adzie D21S11, wystêpu-j¹ trzy allele, takie same jak ozna-czono dla materia³u dowodowego na niedopa³ku papierosa. W pozosta-³ych analizowanych uk³adach ozna-czone dla tego mê¿czyzny allele by-³y zgodne z oznaczonymi dla DNA
w próbce uzyskanej z dowodowego niedopa³ka (ryc. 2).
Porównanie wyników otrzymanych dla materia³u dowodowego na ustni-ku niedopa³ka papierosa i dla mate-ria³u porównawczego da³o przes³anki do w³aœciwego sformu³owania opinii w przedmiotowej sprawie. Przypusz-czenie, ¿e w materiale dowodowym mamy do czynienia z mieszanin¹ DNA, sta³o siê bezpodstawne. Zaist-nia³y natomiast przes³anki do
wnio-skowania, ¿e DNA w dowodowej próbce pochodzi od tego w³aœnie mê¿czyzny.
Dysproporcja w wielkoœci pików w analizowanych uk³adach mog³a byæ spowodowana ma³¹ iloœci¹ mate-ria³u wyjœciowego.
Przytoczona sytuacja wskazuje na koniecznoœæ zachowania du¿ej ostro¿noœci przy formu³owaniu wnio-sków opinii genetycznych, w przy-padkach gdy mamy do czynienia z ma³¹ iloœci¹ DNA, do tego czêsto zdegradowanego.
Wystêpowanie trzech alleli w uk³adzie D21S11 jest zjawiskiem bardzo rzadkim, aczkolwiek
mo¿li-PROBLEMY KRYMINALISTYKI 255/07 53
Z PRAKTYKI
Ryc. 2. Obraz elektroforetyczny (Genotyper 3.7) wyników badañ genetycznych œliny porównawczej Fig. 2. Electropherogram of DNA from saliva comparative sample (Genotyper 3.7)
wym3. W literaturze przedmiotu od-notowano dotychczas 8 kombinacji takich trójek4.
Nie jest mo¿liwe okreœlenie czê-stoœci wystêpowania takiego uk³adu alleli, poniewa¿ kombinacji uzyskanej dla materia³u biologicznego na niedo-pa³ku papierosa i dla œliny porównaw-czej jeszcze nie opisano.
Henryka Mi¹skiewicz Maciej Skonieczny zdj.: M. Skonieczny
PRZYPISY
1 AmpFlSTR SGM Plus PCR Amplifi-cation Kit User’s Manual, Applied Biosystems;
2 R. Michalczak, G. Rycerska, E. Wojtuszek: Analiza DNA w syste-mie SGM Plus, „Zeszyty Metodycz-ne”, nr 22, Wydawnictwo CLK KGP, Warszawa 2005;
3 M.J Butler: Genetic and Genomics of Core Short Tandem Repeat Loci Used in Human Identity Testing,
„Jo-urnal of Forensic Sciences” 2006, nr 51, 253–265;
4 M.Ch. Ruitberg, D.J. Reeder, J.M. Butler: STRBase: a short tandem repeat DNA database for the human identity testing community, „Nucleic Acids Research” 2001, nr 29, 320–322; patrz równie¿: Short Tan-dem Repeat DNA Internet Database (http://www.cstl.nist.gov/biotech/str-base/).
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 255/07 54
