Rybarczyk Aniela

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I -V

V ^ > A \ ^y$S\^l

\i

I. M a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e 1/1 - re la c ja w ła ś c iw a

I/2 - d o k u m e n ty (sensu stricto) d o t. o s o b y re la to ra U 1/3 - in n e m a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e d o t. o s o b y re la to ra \ /

II. M u z u p e łn ie n ia ją c e re la c ję \y/

i*

III. In n a m a te ria ły (zebrane przez „relatora” ):

111/1 - d o t. ro d z in y re la to ra ---

h>l2 - d o t. o g ó ln ie o k re s u s p rz e d 1 9 3 9 r.

Ti/j - d o t. o g ó ln ie o k re s u o k u p a c ji (1 9 3 9 - 1 9 4 5 ) I'MA- d o t. o g ó ln ie o k re s u p o 1 9 4 5 r. ^

-l!/5 - in n e ... \— .

IV. ko re s p o n d e n c ja

V. W y p is y ze ź ró d e ł [tzw.: „nazw iskow e karty inform acyjne”] ^

F o to g ra fie _ VI

2

3

iJ

Wspomnienie o mojej n a uczy cielce, p r o f ,A n i e l i Rybarczyk.

Jest w naszej literaturze- taka piękna książka Jana Władysława D a ­ w ida, która nosi t y tu ł: 0 duszy nauczycielstwa p o lsk ie g o .

Ilekroć sięgan pamięcią w te odległe czasy z p rzed pół w ieku, k ie d y , jako uczeń Państwowego Seminarium Nauczycielskiegih im. k ró la Zygmunta .augusta w Białymstoku , poznałem profesor Anielę Rybarczyk, to zawsze Jej sylwetka, osobowość,kojarzy mi się z bogatymi treściam i wspomnianej k s ią ż k i. Trudne to i biedne czasy były po pierwszej wojnie św iato w ej.

Po wiekowej n ie w o li, ta opiewana przez narodowych w ieszczów Polska odzyskała niepodległość# Otworzyły się podwoje lic zn y c h szk ó ł, do k tó ­ rych należał i mój zakład k szta łcen ia n a u c z y c ie li, wspomniane wyżej Se­

minarium. Z głębokim wzruszeniem wspominam tamte l a t a . Zawód, do którego sposobiliśmy się urastał w przekazach pedagogów do rangi posłannictw a, żądał ofiary i poświęcenia, służby dla narodu, a l t r u i z m u .,. Z takim ładunkiem moralnych wartości szliśmy do szkół, do p olskiej dzia tw y .

Miałem szc zę śc ie , że naszą wychowawczynią na pierwszym k ursie z o s­

tała nauczycielka g e o g r a fii, p ro f. Aniela G ą s k ó w n a ... ( Tak, bo d o p ie ­ ro w parę lat potem wyszła zamąż za p ro f. Aleksandra Rybarczyka, mate­

matyka naszej szk o ł y ). Szczęście dlatego, że wśród świetnego zresztą grona pedagogów,profesor JSniela wyróżniała się niezwykłym urokiem , po­

godą ducha i matczyną, opiekuńczą troską. To Jej zawdzięczam, że otrzy ­ małem stypendium i dostałem się do internatu. P o tr a fiła zauważyć b ra k i

w garderobie każdego z nas i znaleźć środki na u zu p e łn ie n ie j e j . . . A czy n iła to dyskretnie, indyw idualnie, po rozmowie w cztery oczy, względnie po odwiedzinach w domu u c z n ia . Klim at, ja k i stw arzała w naszej

(m ęskiej) k la sie sprzyjał rozwojowi w ięzi łączących n a s , jako grupę spo­

łeczną, ukazywała nam d ro g i, jakim i każdy z nas winien iść w słu żb ie o jc z y ź n ie , na posterunku pracy w szk o le, w d z ia ł a n iu d la dobra pow ierzo­

nych nam dzieci# Jako kierowniczka b ib l io t e k i szkolnej p o t r a f i ł a zawsze _ / o

4

służyć dobrą radą w wyborze lektury* P o tra fiła zachęcić dp czy ta­

n ia dobrych k sią że k , w k ilk u zdaniach wyrazić urok zawartych w nri*to n ic h t r e ś c i . Znała n a s , w ie d zia ła co i komu zalecić# To była zna­

komita szkoła sam okształcenia, droga, którą Ona nas wiodła na p rzy ­ szły trud i znój, na życie godne synów w ielkiego narodu Polaków.

1 , I X . 1937 roku, w budynku dawnego Seminarium N auczycielskiego

{ skrzydło pałacu B ran ick ich ) rozpoczął się rok szkolny nowo utwo­

rzonego Liceum Pedagogicznego Męskiego w Białym stoku. I tu znowu spotkałem się z profesor Rybarczykową, ale już jako członek rady p edagogicznej, n a uczy ciel PW i W , Trudno opisać radość z tego

spotkania. Mimo tego awansu społecznego, nadal czułem się Jej u c z ­ niem, nadal Ona mi matkowała, służąc radą, ciepłym słowem i s e r ­

decznością.

W dwa lata potem, 1-go w rześnia 1939 roku huk spadających bomb na polskie miasta i w sie, na drogi i lo t n is k a , obwieścił

światu początek w ielkiego dramatu polskiego narodu. W tym cza sie byłem już zmobilizowany w stopniu podporucznika do 9-go Pułku

Strzelców Konnych im, Kazim ierza Pułaskiego w G ra je w ie . Stąd po­

n iż s z ą re lac ję podaję według o p in ii p ro f, Janiny Krzyżanow skiej.

po rozpoczęciu d zia ła ń wojennych budynek Liceum Pedagogicznego został przeznaczony na s zp ita l wojskowy. Profesor A n iela Rybar­

czyk, wspólnie z innymi nauczycielkam i tego zakładu, wykazała niezwykły hart ducha, zdolności organizacyjne i poświęcenie w do­

brym funkcjonowaniu tego s z p i t a l a . Ranni napływ ali ima z pól b i ­ tew od strony Prus, Łomży, Zambrowa, Nowogrodu z nad Narwi It d .

Zaapelowano do drużyn harcerskich o żywność, p o ś c ie l , b i e l i z n ę . Dary zaczęły napływać masowo, harcerki ofiarowały swą czynną po­

moc przy obsłudze rannych żo łn ierzy , gotowaniu posiłków i innych koniecznych pracach. Profesor Aniela Rybarczyk dniem i nocą ozu-

5

str* - 3 -

wała nad sprawnym funkcjonowaniem tej ofiarnej pracy l u d z i dobrej w o li, patriotycznej młodzieży Białegostoku. Zdarzały s ię wypadki zgonów ciężej rannych ż o łn ie rzy . Trzeba było organizować pogrzeby na cmentarzu wojskowym w Zwierzyńcu#

7 w rześnia nadszedł rozkaz ewakuacji lżej rannych do Baranowicz.

Pozostało 60 ciężko rannych żo łn ierzy . Odpłynął wojskowy personel san itarn y . I tu znowu profesor Rybarczykowa stanęła n a wysokości zadania w tym trudnym c z a s ie .A p e l do społeczeństwa przy pomocy . harcerzy znowu przyniósł o b fite dary na rzecz rannych żo łn ierzy .

Co w ięc e j, z rozbitych jednostek wojskowych w racali do m iasta, idąc na tfschód żo łn ierze. Aby uchronić ich od n ie w o li została zor­

ganizowana dla nich wszelka pomoc, jak dostarczenie cywilnych u b ­ rań, żywności, noclegów i t p . U wylotów miasta były zorganizowane przeważnie przez harcerzy punkty informacyjne dla tych żo łn ierzy .

W ten dramatyczny dla polskiego narodu czas społeczność B ia ł e ­ gostoku n ie zawiodła. ?/ tej o f i a r n e j, pełnej pośw ięcenia pracy profesor Aniela Rybarczyk wniosła trudny do wyrażenia słowami wkład. Jedyną zapłatą była dla rau Kiej . serdeczna w dzięczność tych p o lskich żo łnierzy, którzy d o zn ali dobroci Jej se rc a .

Kampania wrześniowa 1939 roku dobiegła końca. Nad umęczonym_

krajem sza la ł hitlerowski t e r ro r . Mimo to naród p o lsk i n ie ugiął się prze przemocą. Jak w ten czas zachowała się p ro feso r A n iela Rybarczykowa, która n a s, u c zn ió w ,u c zy ła m iłości Ojczy zn y i p o ś­

więcenia d la N iej? Przeczytajmy co o Niej napisał h is to ry k ZBoMD-u Wfcadysław Żarski-Zajdler w IV tomie pracy pod tytułem : MRuch oporni w la ta c h 1939-1944 na B ia ło sto c c zy źn ie rt((strona 1 3 7 ) /P r a c a ta zo s­

tała opracowana na zlecenie Wojskowego Instytutu Historycznego w Warszawie, umowa z dnia 7 , I X . 1 9 6 6 r . Nr 2 7 3 / 6 6 / 1 1 ) .

Cytuję zawartą tam treść:

” Aleksandra” - Aniela Rybarczyk, córka Jó zefa i M a r i i , u r . 2 . I . 1 8 9 6 r .

6

-L

M

była przez cały okres okupacji w szeregach Armii K r a jo w e j, w te r e ­ n ie Obwodu Białystok M ia sto , p ełn iła fu n k c je :

- kierownika kompletów Tajnego Nauczania w zakresie szkoły śred n ie j,

- szefa Wojskowej Służby Kobiet w szta b ie Obwodu miasto- Białystok;

Odznaczona: Krzyżem Walecznych po raz pierwszy w lis t o p a d z ie 1 9 4 4 r . Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami w maju 1 9 4 3 r .

Orderem V irtu ti M il i t a r i k l . V . w sierpniu 1 9 4 4 r .

Awansowana: do stopnia podporucznika czasu wojny w maju 1 9 4 4 r ."

Koniec cytatu. Co zatem kryje s i ę , ja k i ogrom pracy i odpowie­

d z ia ln o ś c i, poświęcenia i odwagi? Oto pytanie l Była samotna. Mąż z armią polską Andersa opuścił Związek R adziecki i d z i e l i ł los wo­

jenny żonierza polskiego na Zachodzie. Profesor An iela wstępując do pracy podziemnej przybrała jako pseudonim imię męża Aleksandra.

Gdy w kwietniu 1944 roku, po aresztowaniu komendanta Obwodu AK, (''paprzycy, Józefa Niw ińskiego) objąłem Obwód Białystok- MIasto i otrzymałem hasła i łączność do szefa Wojskowej Służy K o b ie t , "A l e k ­ san dry ", jakież było moje zd ziw ie n ie i radość, gdy ł ą c z n ic z k a , p ro f.

Amelia Moczydłowska, p rzedstaw iła mi jianią An ielę R y b a r c z y k ...

Nasz Obwód AK lic zy ł podówczas około 3 .0 0 0 zaprzysiężonych żo ł­

n ie r z y , Zbliżał się okres planowanego powstania pod kryptonimem:

"BURZA” , rnmagnh organizowała się partyzantka, były l ic z n e potrzeby w zakresie środków opatrunkowych i lekarstw, konieczne było szko­

le n ie sanitariuszek i służby łączności że ń s k ie j, a także o rgan izo ­ wanie pomocy rodzinom uw ięzionych przez gestapo, również w miarę możności i samym więźniom. To były sprawy w g e s t i i "A lek sa n d ry ” .

Z wielką radością stw ierdziłem , że Aleksandra swą trudną i odpo­

w iedzialną funkcję p e ł n ił a z godnym podziwu zapałem i skutecznością.

D la lu d z i spalonych znajdowała schronienie, d la konspiratorów t .z w .

"m e lin y ", m iejsca b ezp iec zn y ch kontaktów i noclegów. Ponieważ s t a ­ re punkty kontaktowe i łączność po aresztowaniu "P a p rzy cy " były^spa-

7

s t r . -5 - ' ^ ' 1 / ( 5

lone” , więc Aleksandra zorganizowała mi nową łączność sztabu Obwodu.

P rzy d zie liła mi także ł ą c z n ic zk i, d zie ln e i wypróbowane dziew częta z kompletów Tajnego N auczania, Gdy zapytałem j e , czy się n ie b o ją , odpowiedziały, że gotowe umrzeć za P o l s k ę ,,, Tak w ie lk i był ładunek poświęcenia i ofiary w ten czas okupacyjnej no cy, kiedy cena życia była t a n ia , a jutro n i e p e w n e ,.,( Wśród n ic h wyróżniła się A l ic ja Bagińska, uNiezapominajkay która aresztowana n ie wydała m n ie ).

Po parogodzinnej rozmowie z Aleksandrą stw ierdziłem , że s z e f o s t ­ wo wojskowej Służby Kohiet znajduje się w dobrych rękach, że na wszystkich odcinkach swoich obowiązków ma dobrze zorganizowane i funkcjonujące komórki. Patriotyzm, dar zjednywania l u d z i , zapał i wiara, że zwyciężymy, że Polska żyć b ę d zie czyniły cuda. Byłem szczęśliw y, że znowu spotkałem się ze swoją dawną n a uczy cielk ą , ale w jakże zmienionych w a r u n k a c h ...

Huk armat od Wschodu oznaczał zb liż a n ie się fro n tu , z b liż a ł się kres o kup acji. W lasach knyszyńskich d z ia ł a ł a nasza partyzantka pod dowództwem ''Szarego11, Stanisława G rygi, n a u c z y c ie la ,

Aleksandra organizowała pomoc do la su , l e k i , opatrunki, b i e l i z n ę . Łączniczki przenosiły broń i amunicję. Szare S zere g i harcerstwa włączyły się do tej a k c ji. Był w tej m łodzieży zapał i poświęcenie bez g ra n ic, Pro P a tria , d la C ie b ie , O jczy zn o , Przy party zanckich , leśnych ogniskach cichutko śpiewano p ieśń o T e j , co n ie z g i n ę ł a .. .

Z b liża ł się fr o n t. M iasto, śródm ieście, podpalane przez gestapo płonęło. P a lił y się u l ic e Lipowa, S ie n k ie w ic z a , K i l i ń s k i e g i i inn e, p rzy le g łe . Na miasto padały pociski ognia a r ty le r y js k ie g o , nękają-

cego ze Wschodu, Upadł plan za ję c ia Białegostoku przeą oddziały i

partyzanckie w ramach a k c ji ” BURZA",

27 lip c a 1944r zwycięska armia radziecka z a ję ł a m iasto.

Skończył się koszmar okupacyjnej nocy. Konspiracyjne władze m ie j­

skie i sztab obwodu AK ujawniajją się przed rad zieck im zastępcą

8

str.-6 - 'T" ,

komendanta garnizonu, majorem Sapiełką. Prezydent konspiracyjny miasta Białegostoku, Ryszard Gołębiowski, starszy ju ż c zło w iek , po dawnych carskich szkołach, w podniosłych i serdecznych słowach wita w języku rosyjskim bohaterską Armię Czerwoną. D zię k u je za wy:

wolenie z n ie w o li. Przyrzeka współpracę. Do spalonego w większość:

miasta wraca powoli normalne ż y c ie . Profesor A n iela Rybarczykowa znowu jest w szkole, wśród m łodzieży spragnionej n a u k i.

Wojna jednak nadal trwa, a z n ią jej prawa. Znany je s t los wielu żołnierzy Armii Krajowej w tamtych dniach. Nie u n ik n ę ła go i "A le k s a n d r a ", wybitny d zia ła c z w k o n s p ir a c ji. Internowana jesie- n ią 1944 roku powróciła do kraju z Syberii po jedenastu la t a c h ,

w roku 1 9 5 5 . (Dziś mówi się o tych czasach, jako/potępionym już okresie stalin izm u .) Stała się tu rzecz n ie p o ję ta . W racali do k r a ­ ju żołnierze 3K, komendanci obwodów, inspektorzy, dowódcy p a r ty ­ zantki, różni funkcyjni, a Jej n ie z w a l n i a n o ... Dlaczego? Na to pytanie już d zis ia j nikt n ie p o tr a fi odpowiedzieć.

Po powrocie do kraju profesor /łniela Rybarczykowa ponownie, w wolnej już o jczyźnie, zaczyna pracę w szkole, w I I I Liceum Ogól­

nokształcącym w Białymstoku. Prowadzi b ib l io t e k ę , u zy sk u je wyso­

kie u z n a n ie . Ministerstwo Oświaty proponuje Jej p r z e n ie s ie n ie się do Warszawy, gdzie otrzymała m ieszk an ie. Z A n g lii wrócił J e j mąż, Aleksander, Mimo osiągniętego wieku emerytalnego profesor R ybar­

czykowa angażuje się w pracy szkolnej w Zespole Szkół E le k t r y c z ­ nych w Warszawie. Jako kierow niczka b ib lio t e k i u zyskuje tu znako­

mite wyniki wychowawcze. Młodzież ją u w ie lb ia , grono p ro fe s o rs k ie i władze darzą zaufaniem i szacunkiem. Gdy przekroczyła w iek 80 lat i chciała zrezygnować z pracy, dyrektor tej szkoły zw rócił się do Miej z następującym zdaniem: 11 N ie musi pani u nas n i c r o b i ć , proszę tylko być, proszę nas odwiedzać, bo n ie wyobrażam sobie n a ­

szej szkoły bez pani o b e c n o ś c i.”

9

8 t r - 7 -

± m

Taką właśnie b y ła profesor Aniela Rybarczyk* Emanowała Ona w środo­

wisku, w którym się zn alazła,d ziw ną s i ł ą , b lask iem , który opromie­

niał wszystko, czego się ję ł a w swej p racy. Tak było w s z k o le , w d zia ła n iu konspiracyjnym i tak było na ze s ła n iu , g d zie o statn ie l a t a spędziła w kołchozowej w si. Ci lu dzie n ie c h c ie l i Jej p u ś c ić , gdy wracała do k r a ju , nam aw iali, aby zo sta ła , że niczego Jej n ie b ę d zie brakować. Ale bo też profesor Rybarczykowa była tam, d la tych lu d z i

prawdziwym promieniem słońca i dobroczyńcą. Tfoiosła w iele cennych in ic ja ty w w kulturze ogrodowej, sprowadzała nieznane tam n asio na j a ­ rzyn, szerzyła zasady higieny szeroko rozum ianej, u d z i e l a ł a ra d , słowem stała się ki mś cenionym i niezbędnym.

"We wrześniu 1966 roku, w w ielkiej a u li pałacu B ra n ic k ic h odby­

wał się dwudniowy zja zd absolwentów Seminarium N auczy cielsk iego w Białymstoku, Zlecieliśm y się tu, jak ptactwo n a wyraj z różnych stron P o ls k i, fl&ród kilku byłych profesorów była i Ona, n a s z a , uko­

chana i n a jw ie r n ie js z a , otoczona aureolet la t poniew ierki powojennej.

W tym dniu odbyła się dekoracja Jej przyznanym przez Radę Pań­

stwa Krzyżem Kawalerskim POLONIA RESTITUTA, bo profesor Aniela Ry­

barczyk dobrze zasłużyła się O jc zy źn ie,

W następnych la ta c h mieliśmy dalsze spotkania z N ią , przew ażnie na zjazdach w Białymstoku, Trudno opisać ciep łą i serdeczną atmos­

ferę tych kontaktów, w których dominowały wspomnienia odległych i /

niezapomnianych la t z p r z e s z ł o ś c i ,,. Jej u czn io w ie, p o s i w i a l i , do­

biegają cy 60 i 70-ciu lat i jeszcze czujący się wobec N ie j jak w tamtych la ta c h , gdy zasiadaliśm y w ławkach s z k o l n y c h ,..

Garnęliśmy się do Miej jak do matki i Ona zawsze m iała dla nas otwarte se rce, dobre słowo i była cierpliwym słuchaczem naszy ch zwierzeń, trosk i marzeń. J e ś l i prawdą j e s t , że oczy człow ieka są wyrazem jego d uszy , to właśnie w Jej oczach p rzejaw iało się piękno doskonałe Jej osobowości.

10

str.- 8 - -Hflf

W dniu 11 września iłiftitoin 1981 roku rozdzwoniły się/<Io rozsia­

nych po całej Polsce absolwentów Seminarium, że profesor Aniela Rybarczyk odeszła od nas na wieczną w artę,..

15 września chowaliśmy Ją na cmentarzu Powązkowskim#. .

Padły gorące słowa pożegnania i żalu, rozwarła się na chwilę k s i ę ­ ga Jej pięknego i utrudzonego w służbie Ojczyzny ż y c i a , . .

Albowiem profesor Aniela Rybarczyk mogłaby o sobie powiedzieć słowami p o e t k i :

11 Moje serce wciąż b i j e dla Ciebie Ojczyzno!

Dla Narodu, co przeżył n iew oli gorycze, Dla Id e i, co w duszach złożyła kotw icę,

Dla Twej s za ty , utkanej z łez bólu i b l i z n y . Moje serce na zawsze z Twym losem związane

Na lata niedo statku, da dole, n ie d o le ,

Nie wybiegnie tęsknotą w obcych krajów d a le , Bo n ie znajdzie w n ic h tego, co warte kochania i"

((Autorka M aria Różycka)

Profesor JSniela Rybarczyk była ostatnią z grona pedagogicznego szkoły, która k szta łc iła nasze serca i umysły, która u c z y ł a , że warto je s t żyć pięknie i pożytecznie w służbie zmartwychwstałej po wiekowej niew oli Polsce,

Pamięć o Tobie, droga nAleksandro" zachowamy do końca naszych Przy Jej trumnie zgromadziły się setki Jej uczniów i przyjaciół*

dni i przekażemy potomnym.

były uczeń i współtowarzysz walki z okupantem

11

12

13

14

J - W 1

JQojo\OTiiJ\ć\0 o W ^ o l n o ś ć i J£)Ł7noJ\rczcję_

oŁ-arząd

Pankiewicza

3

uixnsumxxxacax.

>ła H r .l

L . d z . y ^ / 6 7

ar szawa-cSródmi eście

Telefon'Sę?$f&7 ^28-24-94

At Konta NBP IX-0/M 1538-9-314

... , . 28 kwietnia 67

H arszawa, dnia jg

Aniela Rybarcz^k W a r s z a w a ul.w iejska 20 m.61

D .S .G . - Za

Z A P R O S Z E N I E .

W związku z 22-gą Rocznicą Zwycięstwa, Zarząd Koła N r .l ZBoWiP W-wa -Sródmieście-Południe uprzejmie zaprasza Koleżankę na spotkanie w dni 6 maja r .b . o godz.17— * które odbędzie się w Klubie ZBoWiD, przy u l . Pankiewicza 3*

Jednocześnie zostanie wręczone Koleżance odznaczenie, nadane przez Władze Państwowe.

Porządek dzienny* 1 / przemówienie okolicznościowe, 2 / wręczenie odznaczeń,

3 / koleżeńskie spotkani

Za Zarząd Koła* , .

Przewodniczący B. E Z EyS^ \

K o ^ J i ^ g a n i ^ c y j n o j ^ j L ^ C U j i & a n i K /Leon ZANIEWSKI/ V

P ii F. Z Y

: • • v"1 »

n;. ' • 2 . . j: j »G;

i ; : ' W i j

akczr.o- r -v IV- V7356

P o ś w i a d c z e n i e o b y w a te lstw a

O b . H y b a r c z y k A n i e l a ,z d .G ą sk a,p rzeb y w ają ca obecnie w Z . S . R . E . u r . 2 stycznia 1 8 9 6 r .w P rzem y ślu ,có rk a J ó z e fa i M arii z L e w ic k ic h ,p o s ia d a ł a obywatelstwo polskie do 1 9 3 9 r .c o zostało stwierdzone na podstawie a r t .4 p . 3*ustaw y z dn ia 2 0 . 1 . I 9 2 0 r . / D z . U . R . P . N r . 7 . p o z , 4 4 /

Pośw iadczenie to zapisane we właściwym r e je s t r z e pod L . b . 7358.-

B ia ł y s t o k ,d n . . . .p a ź d z ie r n ik a 1 9 5 0 r ,

15

3*05*

\fAA ^ '' ^

Z A Ś W I A D O Z E N I E

Niniejszym stwierdzam, że Ob.Eybarczyk Aniela, c.Jó zefa i Marii, n r .2 *0 1 ,1 8 9 6 r . pseudonim "AliEKS.ANDUA.” , wykształcenie wyższe, z zawodu nauczycielka szkół średnich, była żołnierzem w szeregach Armii Krajowej, w okresie okupacji hitlerowskiej w terenie Okręgu Białostockiego A . K ., obwód miasto - Białystok, pełniąc funkcjęs

- kierownik kompletów tajnego nauczania w zakresie szkoły średni'.

- szef Wojskowej Służby Kobiet w sztabie obwodu miasto - Białyst;

Za wyróżniającą się służbę w szeregach Wojska w Konspiracji, nieugiętą postawę i odwagę jwobeo okupanta hitlerowskiego oraz za zasługi w tajnym nauczaniu została:

o d z n a c z o n a

- Krzyżem Walecznych po raz pierwszy - listopad 194-4- r . , - Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami - maj 194-3 r , ,

a w a n s o w a n a

- do stopnia podporucznika czasów wojny - maj 1944- r .

b* Dowódca Białostockiego A .K . Zgodność podpisu

stwierdzam dn« 14-.7.1965 r . /podpis nieczytelny/

pieczątka trójkątna z napisem Związek

Bojowników o W oln* ] i Demokr. Zarząd

JMra Sródnu

->lr ' ' -■ ^ i

■ ■ ■ i ■

"Mścisław"

Liniarski Władysław płk.

Sturferd^m raodność p o w ę ż rj'*;;:: r t lp it u z o r y c - ia ^ .^

■ |W. - t - f . £gj a Ha \ • . ■

’ 'A. .

: v •; _ * '' . "'i i

16

17

Niniejszym stwierdzam, że Ob,Bybarczyk Aniela, c . Józefa i Marii, n r ,2,01 *1896 r , pseudonim ’V/UGBKSMn1)IIA.% wykształcenie wyższe, z zawodu nauczycielka szkół średnich, była żołnier?:em w szeregach Armii krajowej w okresie okupacji hitlerowskiej w terenie Okręgu Białostockiego A . K , , obwód miasto - Białystok, pełniąc funkcję:

- kierownik kompletów tajnego nauczania w zakresie szkoły średn - szef Wojskowej Służby Kobiet w sztabie obwodu miasto - Białys

Za wyróżniającą się służbę w szeregach Wojska w Konspiracji, nieugiętą postawę i odwagę wobec okupanta hitlerowskiego oraz

f ^,

za zasługi w tajnym nauczaniu została:

.. ś o d z n a c z o n a

- Krzyżem Walecznych po raz pierwszy - listopad 1944 r . , - Srebrnym Krzyżem Zasługi z Llieczami - maj 1943 r , ,

a w a n s o w a n a

- do stopnia podporucznika czasów wojny - maj 1944 r .

b . Dowódca Białostockiego A ,K , Zgodność podpisu

stwierdzała "Mśolsłas"

dn, 1 4 ,V*1965 r , 1 Łiniarski Władysław płk, /podpis nieczytelny/

pieczątka trójkątna ź napisem Związek

Bojowników o Woln* ■? .

Sturterdzam 7qoc!t)o66 POKł£j.'f2',;f:; rdp-itu z oryriii.i*.-.

i Demokr. Zarząd W-wa Sródm,

-iM' ‘ -'■&? * * ^- V

płk dr Czesfeya Hak'-.

18

lut

Warszawa, dnia 3 . 0 5 . 1 9 6 5 r .

Z A Ś W I A D C Z E N I E

N iniejszym s tw ierdzam , że Ob. Rybarczyk A n i e l a , c . Józefa i M a r i i , u r . 2 . 0 1 . 1 8 9 6 r . , pseudonim " A l e k s a n d r a " , w y k s zt ałc e n ie wy ższe , z zawodu n a u c z y c i e l k a szkół ś r e d n ic h , była żołnierzem w szeregach Armii Krajowej w o k resie okupacji h itl e r o w s k ie j w t e r e n ie Okręgu B i a ł o s t o c k ie g o AK, obwód miasto B i a ł y s t o k , pełniąc f u n k c je :

- kierownika kompletów tajnego nauczan ia w z a k r e s ie szkoły ś r e d n i e j ,

- sze fa Wojskowej Służby Kobiet w s z t a b i e obwodu miasto B i a ł y s t o k .

Za wyróżniającą s i ę s ł u ż b ę w szereg ach Wojska w K o n s p i r a c j i , n i e u g ię t ą postawę i odwagę wobec okupanta hitlerowskiego

oraz za zasługi w tajnym na u c za n iu z o s t a ł a :

- Krzyżem W alecznych po raz pierwszy - list o p ad 1 9 4 2 r . , - Srebrnym Krzyżem Z a s łu g i z Mieczami - maj 1 9 ^3 r . , - Orderem Y i r t u t i M i l i t a r i k i . v"-ej - s i e r p i e ń 19^4 r . ;

odznaczona

awansowana

do stopnia podporucznika czasów wojny - maj 19^4 r .

b.Dowódca B iało s to c k ie g o Okręgu AK

"Mści sław"

L i n i a r s k i Władysław p łk.

Zgodność podpisu stwierdzam

-• w:cj\vrkię

19

20

Warszawa, d nia 3 . 0 5 . 1 9 6 5 r .

J-Lil 8

Z A Ś W I A D C Z E N I E ' ‘

N in iejs zym stwierdzam , że Ob. Rybarczylc A n i e l a , c . Józefa i M a r i i , u r . 2 . 0 1 . 1 8 9 6 r . , pseudonim "A l e k s a n d r a " , w y ks zt ałc e nie w y żs z e , z zawodu na u c zy c ie lk a szkół ś r e d n ic h , była żołnierzem w sze r e g ac h Armii Krajowej w o k resie okupacji h i t l e r o w s k ie j w t e r e n i e Okręgu B ia ł o s to c k ie g o AK, obwód miasto B i a ł y s t o k , pełniąc f u n k c j e :

- kierownika kompletów tajnego nauczania w z a k r e s ie szkoły ś r e d n i e j ,

- s ze fa Wojskowej Służby Kobiet w s z t a b i e obwodu miasto B i a ł y s t o k .

Za w yró żniającą s i ę s ł u żb ę w s zereg ach Wojska w K o n s p i r a c j i , n i e u g i ę t ą postawę i odwagę wobec okupanta hitlerowskiego

oraz za zasługi w tajnym n a uc zan iu z o s t a ł a :

odznaczona

-• Krzyżem W alecznych po raz pierwszy - list o p a d 1 9 4 2 r . , - Srebrnym Krzyżem Za sług i z Mieczami - maj 1 9 4 3 r . , - Orderem V ir t u t i M i l i t a r i k i . V-ej - s i e r p i e ń 1944 r . ;

awansowana

- do stopnia podporucznika czasów wojny - maj 194 4 r .

b.Dowódca Białostock ieg o Okręgu AK

t •

1 J

"Mści sław" * L i n i a r s k i Władysław p łk.

Zgodność podpisu

•stwierdzam

-■ - O ‘ ' •• M >V*

d n, ^ ^ j-1 9 6 5 -'fiACr ,łVr;.v ~ V i' . G^T)V.V V

21

KOŁO BYŁYCH ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

POLISH H O M E ARM Y EX-SERVICEMEN ASSOCIATION 42, EMPEEORS GATE, LONDON, S. W. T

Londyn, 2 4 . grudnia 1966r.

L. dz.

Our ref.

ZAŚWIADCZENIE WERYFIKACYJNE.

Podporucznik Aniela RYBARCZYK.

Pseudonim: "Aleksandra"

Przydział: Szef W .S .K . Obw.Białystok m. Okr.Białostocki Armii Krajowej.

Za wyróżniającą się służbę żołnierską i męstwo w okresie konspiracji i podczas walk Armii Krajowej została przez Kmdta Okręgu Białostockiego na podstawie upoważnienia Dowódcy Armii Krajowej:

I .Awansowana:

1. W dn. 3-V.1944r. do stopnia Podnorucznika czasu wojny.

I I . Odznaczona:

1. W d n .l l.X I.1 9 4 2 r . KRZYŻEM WALECZNYCH po raz pierwszy, 2. W dn. 3.V .1943r. SREBRNYM KRZYŻEM ZASŁUGI z Mieczami.

22

23

KOŁO BYŁYCH ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

POLISH H O M E ARM Y EX-SERVICEMEN ASSOCIATION 42, EMPERORS GATE. LONDON. S. W. 7

Londyn, 24. grudnia 1966r.

L. dz.

Our ref.

ZAŚWIADCZENIE WERYFIKACYJNE.

Podporucznik Aniela RYBARCZYK.

Pseudonim: "Aleksandra"

Przydział: Szef W .S .K . Obw.Białystok m. Okr.Białostocki Armii Krajowej.

Za wyróżniającą się służbę żołnierską i męstwo w okresie konspiracji i podczas walk Armii Krajowej została przez Kmdta Okręgu Białostockiego na podstawie upoważnienia Dowódcy Armii Krajowej:

I . Awansowana:

1. W dn. 3«V.1944r. do stopnia Podporucznika czasu wojny.

I I . Odznaczona:

1. W d n .ll.X I.1 9 4 2 r . KRZYŻEM WALECZNYCH po raz pierwszy, 2. W dn. 3.V .1 9 4 3r. SREBRNYM KRZYŻEM ZASŁUGI z Mieczami.

24

25

26

Oratorium pr^jraujo do wiadornoóoi a^łoasonio cisg Ob^uatolldL vj dniu X wisoćnia lS>*>r. do pracj’ v: szkolniGtnio /po ponrooie a taranów &3HH/ i na podstawie ust*l

a dnia i-7 kniatnia 1^{^} 6r . o prano oh loobouiąskaoh _ n a u c zc ie l i /j)u,^at« iir.l*-,po:£*ó.>/ ^.raoi.oai ^ a wańnoóoiri

oJ. uni i 1 nrscćnia 1 ^ o r , na v,-łauną. proćbę na stanowisko bibliov,okarki ~ckoł^ J?odstauouo j i Lic oma o-ólnok32ta£oą*- co£Q n r .l V3 ^iał^astoku.

•' oclu objooia obonioskón służbowych winna Ubywa-

"Solka a^łosie cis u dyrektora £zk.ol$ PcMstauowej i idooui.i

;i:\,a?.ar,co^o K r *l \i ^iałytastoku.

la służby na Jogu s k i b o w y m

I ( 3 M

liotopada 9

'■'b. ii/barczyk anioła

nauczycielka b* iteńs t w • Gianasj im i LiocuEi i^skioco

w Białymstoku 25^{' ^} 53^{^}33^z:SsCSiZ82^S:S

27

28

n #iałyi:ia toku

Ha podstawie § ^ p k t .l % .k o l o j n y 1 l i t . ncu rozpo­

rządzenia Hady Llinistrdw z dn. 1 4 #V III.l9 j? 8 r . vj spr. uposa­

żenia nauczycieli i wychowawców /B z .d s t .i i r .5 2 ,p o z .ż 4 9 / wymierzani Obywatelce z dnie u 1 września 19>£r. uposażenie zasadniczo ^vj wysokości 1«-UJ z ł . /ałownio z ł . jodan tysiąc ' osie o s o t /.

Jodnoczośnio stwierusau, iż na podstawie i) ż p kt.l Lit."c'.! rozporządzenia fiady Ministrów z dn. > l .V l II.1 9 5 6 r . w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców /iiz.oat.Kr*

^ 7 >Poz.168/ przysługiwało Obywatelce uposażenie zasadnicze w ..-y^ o kości l>Jo zł. /słownio zł. jeden tysiąc p ięćset/.

Przeciwko hiniejszej decyzji przysługuje ubywa te loe prawo wniesienia odwołania do ilinisterstwa Oświaty w prze- e_ct, u ani 1 41 licząc od dnia następna jo po dniu doroo zonia.

l

iw Ob. Eybarczyk Aniela %

biblio te Lear ka ~zkoły Podstawo- . wej i i-<ic. Ogólnokształcącego

iJr. 1 ^

~ £ l3 l5 l listopada 1959r.

29

30

31

32

33

34

Żegnając n a wieczny cz-is zapewniamy Cię

droga n a s2a , 5e w iern i pozostaniemy ideałem , k t ó r y m . .slłuSyłaś, a pamięć o Tobie zachowamy do końca naszyci

dni i przekażemy j ą potomnym j k o wzór o fia r n e g o ■ ;•

i zaszczytnego życia# '

Spoczywaj w pokoju* d ro g a"/fteksand ro % spotkamy

* - ’ '

się w w ieczności i n io c h Ci ta ziemia p o l s k a ,d l a . której żyłaś, pracowałaś i c ierp iała ś lekką b ę d z ie *

i '

Cześć Twojej pam ięci* ' - '

H O N O R O W Y P R E Z E S

" Z A R Z Ą D U O K R Ę G U

Ś w i a t o w e g o Związku Żolniefzy A r m i i Krajowe)

35

36

37

38

S tro n a 1 z 1

Nazwisko

Im ię Im ię ojca Data urodzenia

A W \e ) 6 \,

*1

LP Opis losów Początek Koniec

Kraj Woj/Obłast Pow. Miej.

r m d r m d

1. Obóz Rosja Kalinińska (Twerska) Ostaszków

2. ^{Łagier Siewpieczh}

3. ^{Areszt 1945 06 13}

\4. ^{Wyrok 1946 03 27}

5. ^{Łagier 1947 07 10 Obski 1TŁ}

6. ^{Łagier 1949 Ozierłag}

7. Repatriacja 1955

i LP opis źródła sygnatura

h

Wykazy imienne osób ubiegających się o zgodę na repatriację, sporządzone przez Ambasadę PRL w Moskwie w latach 1955-1956 i Wykaz imienny osób repatriowanych 7 grudnia 1955 roku sporządzony przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Repatriacji (Zespół MSZ, inwentarz 610, kategoria B50, teczki 4, 6,

7) Archiwum A kt Nowych, kopia Ośrodek KARTA (sygnatura IV W431) - teczka, strona, pozycja.

1V/W431 -16-7-69

i2

Alfabetyczna kartoteka ewidencyjna osób repatriowanych do Polski w latach 1945-1960, Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - zespól ankiet, tom, pozycja.

M -401-101-69

13.

Kartoteka alfabetyczna (zgłoszenia indywidualne osób powracających z obozów oraz zgłoszenia poszukiwanych po 1945 roku), Biuro Informacji i Poszukiwań PCK w Warszawie.

PCK-k

\4-

Karty ewidencyjne z kartoteki osób więzionych w Obskim ITŁ, 1TŁ przy Budowie 501 i innych obozach podległych SUŻDS, Archiwum Wydziału Penitencjarnego Ministerstwa Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej w Republice Komi (Workuta).

W3

5. wykazy osób przekazanych w Brześciu władzom polskim w 1948 roku (zespół

l/p, inwentarz 02-e, teczka 222) - karta, pozycja; C l00 -25.5-299 6. Aniela Dziewulska-Łosiowa, Mówią, o Panie, żeś nas upokorzył..., Białystok

1997 - strona: _ ^X4-8H

Uwaga!

Kopiowanie, przedruk, skracanie oraz publiczne wykorzystywanie materiałów (lub ich fragmentów) elementów graficznych zamieszczonych na strome Indeksu Represjonowanych w innych mediach lub in serwisach internetowych wymaga zgody Ośrodka KARTA.

I W ( /

T płk dr Czesława ^Hake 1\

* e/atyms^’V

http ://www. indeks, karta. org. pl/szczegoly. asp9id= 147527 04-11-08

39

S tro n a 1 ^z 1 II

Nazwisko: " X v^ \d 0. V C 2a| \ (

f \ \\ ^{\ £, \}

Im ię ojca: ^{^ ^ ' 2. ^}

Data urodzenia: y\85Łr

LP Opis losów Początek Koniec

Kraj Woj/Obłast Pow. Miej.

r m d r m d

1. Obóz Rosja Kalinińska (Twerska) Ostaszków

2. Łagier Siewpieczh

13. ^{Areszt 1945 06 13}

\4. Wyrok 1946 03 27

,5. ^{Łagier 1947 07 10 Obski ITŁ}

16. Łagier 1949 Ozierlag

7. Repatriacja 1955

LP o p is ź ró d ła s y g n a tu ra

| ,

|

Wykazy imienne osób ubiegających się o zgodę na repatriację, sporządzone przez Ambasadę PRL w Moskwie w latach 1955-1956 i Wykaz imienny osób repatriowanych 7 grudnia 1955 roku sporządzony przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Repatriacji (Zespół MSZ, inwentarz 610, kategoria B50, teczki 4, 6,

7) Archiwum A kt Nowych, kopia Ośrodek KARTA (sygnatura II/W 431) - teczka, strona, pozycja.

IV/W431 -16-7-69

1

X. .?

Alfabetyczna kartoteka ewidencyjna osób repatriowanych do Polski w latach 1945-1960, Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - zespól ankiet, tom, pozycja.

M -401-101-69

! 3.

Kartoteka alfabetyczna (zgłoszenia indywidualne osób powracających z obozów oraz zgłoszenia poszukiwanych po 1945 roku), Biuro Informacji i Poszukiwań PCK w Warszawie.

PCK-k

\ 14.

Karty ewidencyjne z kartoteki osób więzionych w Obskim ITŁ, ITŁ przy Budowie 501 i innych obozach podległych SUŻDS, Archiwum Wydziału Penitencjarnego Ministerstwa Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej w Republice Komi (Workuta).

W3

5. wykazy osób przekazanych w Brześciu władzom polskim w 1948 roku (zespół

l/p, inwentarz 02-e, teczka 222) - karta, pozycja; C100 -25.5-299 6. Aniela Dziewulska-Łosiowa, Mówią, o Panie, żeś nas upokorzył..., Białystok

1997 - strona: _ ^{X4 -Sb}

Uwaga!

Kopiowanie, przedruk, skracanie oraz publiczne wykorzystywanie materiałów (lub ich fragmentówy elementów graficznych zamieszczonych na stronie Indeksu Represjonowanych w innych mediach lub in serwisach internetowych wymaga zgody Ośrodka KARTA.

C ^Vi \ PV ^{/ ,}

/ / ^ V*- • / .

// W

■' *-?• ^\\

!!l* ^{v \\}

| płk dr Czesława Hake J

V v* ^

\ ^ s i aty ^ y

http 7/www. indeks, karta. org. pl/szczegoly. asp9id= 147527 04-11-08

40

41

L-&Z. Ą c % 7 j o s U - i t i Z f t y

. > Toruń, dnia 28.05.2004 r.

Szanowny Pan Jerzy Gąska ul. Wiejska 20 m.61

00 - 490 Warszawa

Szanowny Panie,

Reprezentuję Fundację „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek” w Toruniu, której jednym z głównych zadań jest gromadzenie, opracowanie i udostępnianie materiałów archiwalnych nt. Służby Polek na frontach II wojny światowej. Wiemy, że Pana Ciocia Aniela Rybarczyk p s. „Aleksandra” pełniła w czasie wojny funkcję komendantki WSK AK w Białymstoku.

Niestety mamy tylko przemówienie płk dr Czesława Hake na pogrzebie śp. Anieli Rybarczyk 15.09.1981. Zależy nam bardzo żeby teczka osobowa Cioci nr 3571/WSK została uzupełniona w brakujące dokumenty dotyczące wojskowej służby śp. Pani Anieli. Dlatego gorąco prosimy Pana o przesłanie na nasz adres wszystkich posiadanych przez Pana danych o Cioci (mogą być kserokopie) oraz jej fotografii najlepiej z lat 40-tych. Gdyby Pan napisał relację o Cioci wg załączonego wzoru w sposób opisowy i podpisał się jako autor zasłużyłby Pan na naszą wdzięczność.

Z wyrazami szacunku oraz prośbą o odpowiedź Krystyna Mitkiewicz - Bohr

V_

społeczna dokumentalistka działu: Aręhiwum WSK

Zał.

1. Ulotka informacyjna o Fundacji 2. Schemat relacji

42

inż-Zasowski Jerzy // ^ - J P ^ C c G o r l i c e 1i6».X. 2Q04z

jurasidskiego 5 /3 - ~ ± ' .3 z $ 0 L ~-.~.. •': --- -— -

3^-300 Gorlice ł ^ O V ^ ( f ] 7

te 101:8/353-63-38 \ O

’ . . . _ ° - ^

ff te^tł^^k 1 oL^. /•*»*&■i’

7 1 D - r ^ - i w ^

Szanowna Pani*-"",-/ ‘ ^

JBardzo przepraszam z a długie m ilczenie .Spwodowane jak to w życj bywa względami nie-zależnymi od człowieka-Nie z n a c zy ,ż e sprawa c io c i A n i e l i została o dsunięta na bo k,zap o m niana.

Posiadam sta ły kontakt z bratem ,w zasa d zie leżącym , odwiedzam gc dość często , je d y n y , chociaż d z i e l i has pdległość joonad 150 km .Jazda pociągiem t r z y p r z e s i a d k i ,5 g o d zin jaz’dy.vVłasnym"maluchem"prędzej a 1

zdrowie ,r.uch na t r a s i e /E - 4/stw arza zagrożenie d la kierowcy takiego p o ja zd u .A le do rzec zy .Z a p o zn a łe m się z terścią k s ią ż k i którą brat ma Kosztowała ona pracy.Dważlam-fo~ża bardzo s z la c h e t n e .C z a s u c ie k a ,fa k t um ykają, z a c ie r a ją się.O dehod zą ci którzy p rzeżyli.tfted y kiedy ż y l i n mogli d z ie l ić się swoim losem .Tw orzy się- dzieło oparte na z a sły sze n i J e ż e l i można mogę p rzekazać dane o cioci-które znam z je j opowiadani

’ z wydarzeń które je j tow arzyszyły i po c zę ś c i uczestniczyłem z koleg Pamiętam powrót cio ci.Za czy n am od k o ń c a .Z ja w ił a się u nas w Jaro ławiu jako babina- kobiecina w chustce na głowie ,w gumowcach.Jedyne c co p rzy w io zła ,c o utkwiło mnie w głowie to był skopek z kory brzozowe i

O S .

£*

O

~ h - i

pojeióności 1 ,5 l .w którym był b ia ł y miodTr^

P r z e b ie g u areszto w a n ia nie opow iadała.Ze ktoś ją -wydał,z kim wsp pracowała,do ilK/i/D .S i e d z i a ł a na Łubiance dość d ł u g o .P is a ł a l i s t y do r o d z in y ,a le nie d o c i e r a ł y , były n iszczo n e p r z e z ’ cenzurę w ięzien n ą . Przypadek spowodował ,że na jednym z listó w nie n a p is a ł a "P o l s z a "My M ieszkaliśm y w Ja ro s ła w iu na u l ic y 1-go M aja.Poniew aż Jarosław jest koło Mosfoyy, u l i ca 1-go M aja o dp o w ia d a ła tamtym- c zasouL/wys-łali l i s t d tamtego Jaro sław ia.T am okazało się ,że t a k ie j u l ic y nie m a,ale komuś głowy p r z y s z ł o , a może był to były fro n to w ie c1w ie d z i a ł ,ż e jest jeszcz Jarosław w Polsce .Może trochę:-o czytany i :wysłał do P o lsk i.T y m sposob mama d o w ied ziała s i ę ,ż e c io c ia żyje i g d zie jest..v liś c ie p is a ła o b:

ku b i e l iz n y o s o b i s t e j , tęsknocie za polską litera tu rą klasyczną.Co ro b i ć ? 3 ie l i z n ę można było zaryzykować i w ysłać.A le j a k ,z P o l s k i.c ia ł e m kolegę który był na studiach w Mo skie .Popro siłem go , w yjaśnia ją c spra czy nie może zabrać p a c zk i i podać ta m .Z g o d ził się-Zawsze jak p rzyje dżał na fer-ie z a b i e r a ł .C i o c i a jakoż n atury d z ia ł a c z k a d z i e l i ł a s i ę , podawała k sią ż k i współwięźniom P o la k o m .O p a d ła , bo było to za kazan e.

bąd ,//y ro k ,de p o rta cja na Syberię .Zo stała wyw ieziona do , Krasno jar ski

' pi ^_

^ njraj?aerevvnia Czedgań , ‘Tiu c h ten ski r e jo n .Z e tam wszyscy m usieli praco cLouatkowo ,z g ł o s i ł a się jako listono-s-z--- -—

43

■ J £ ! $ .Rosyjski z n a ł a ,t y l e lat~l3i e d z i a ł a , podobny do U k r a iń s k ie g o ,pochód ła z P rze m y śla .M ia ła tym samym dostęp w p ie r w s ze j k o le jn o ś c i do jg£

korespondencji zanim dotrze do n a c z e lin k a kofchozu.

Jak wyglądała d e p o r t a c ja .^ y ł a jedyną kobietą w. tr a n p o rc ie .P o prz;

w ie z i e n iu ich do tej w io ski u sta w ien iu na p l a c u ,z o s t a l i p r z e k a za n i n a c z e l n ik o w i,u s t a w a li w szereg i ludzie z kołchozu przeważnie kohiet;

wybierały sobie w ięźn ió w .C h ło p i p o g in ę li na w o jn ie ,a lb o s i e d z i e l i w ł a g r a c h ,k o b ie ta bez chłopa na wsi to b i e d a , zw łaszcza tam ,gdzie n ik t i nikim nie in te re s o w a ł.K a żd y w alczył o swój l o s .Z o s t a ł a sama. «rtedy poć e s z ł a do n ie j jak aś starsza już k o bieta i p o w ia d a ,t y zo sta ła ś sama,

ja też jestem samotna choć do mnie p rze n o c u je sz s i ę ,a jutro napewno n a c z e ln ik coś zadecyduje.'# czasie rozmowy w domu d o g a d l l i s i ę ,ż e cioc umieszyć na m aszynie.To już co ś ,to k a p i t a ł ,n i e p u ś c ił a ciotki.M aszynę była we wsi.Tym sposobem p r z e ż y ł a , d o ra b ia ła obok prgicy w k o ł c h o z ie . Pracow ała przy ś w in ia c h .N a począ tk u,g d y nie znała warunków panujących .c h o d z ił a g ł o d n a .l i c z y ł a się n o rm a.Ona^kohieta delikatna- niewyrabiała.,

gdy p o s z ła i ż a l i ł a s i ę ,n a c z e ln ik p o w ie d z ia ł t r z e b a "r a n s z y j "wstawać

- - - •

D opiero po pewngcn czasie zoriętow ała się co to zn ac zy ło "ra n szy j"P o p r c tu chodzić w pole i kraść z p o la .A le zanimljto_nastąpiła,Ś w inia odgryzł je j kawałek p akca gdy w yciągała parowane ziem n ia k i z k o ry ta .

Opowiadała h is t o r ie żj?±ią.i:tych lu d z i .S p iż a r k ą był s t r y c h ,g d zie wszystko zamarzało na k a m i e ń c a wiosnę k u r y , k a c z k i ,g ę s i szły w t a j g ę 7 a na .jesmeh^OTacały z dobytkiem ,przychówkiem .Problem stanowiła"m oszka / u nas teraz też już je s t po- w siach/w chodziła—wszędzie-.-#-domach siedź ło się przy tlący c h się. wysuszonych łajnach k r o w ic h , które z b i e r a l i la i s u s z y l i .

Po śm ierci S t a l i n a ,m a m a p is a ł a do M alenkow a, g d zie się dało i uda _się .-Pozwolę sobie. pochwalic- się ,Z e " nagrodff-"pre-ze-nt—od—ę-jgę-j-z a t e p ac

k i otrzymywane dostałem piękny t a le ż z M iśn iń skie Ttrorce-iany.Manr“go~d

, i '

a z i s .w u j o s t w a 1 m ie l i dużo pięknych r z e c z y ,powodziło im się d o b r z e.Bez

~ d zie c i,m ie li a u t o •bywaliśmy z mamą u n ic h w B ia ł y m s t o k u .M ie s z k a li w p a ł a c u .w id z ię ic h oczyma.Wszystko co p rzy w io zła ,bo wujek był w A n g li , o d z i e d z i c z y ł , razem z mieszkaniem je j b ratanek J u r e k ,o którym nie będę p isał.Z ac h o w an ie jego świadczy o nim.J\rie utrzymuj-ę kontakt u^ żadnego.

Rozpisałem się trochę ..Odwle kałem , odwlekałem , ale nie zapomniałem.

Kończąc przesyłam pozdroy/ienia i kłaniam się n is k o .

44

inż-Zasowski Jerzy .Krasińskiego 5 /3

>3-300 Gorlice te 201.8 /3 5 3-63-3 fl

Ą^>.oX

fbKćs

j i t l h

Gorlice l6 -.X.2004i

Szanowna P ani*

bardzo przepraszam z a długie m ilczenie.Spwodow ane jak to w życj bywa względami n iezależn y m i od człowieka-Nie z n a c zy ,ż e sprawa c io c i A n i e l i zo sta ła o dsunięta na bok ,zap o m nian a.

Posiadam stały kontakt z bratem ,w za sa d zie leżącym, odwiedzam gc dość c z ę s t o , je d y n y , chociaż d z i e l i has pdległość £onad 130 km .Jazda pociągiem t r z y p r z e s ia d k i ,5 godzin jaz’d y . Własnym "maluchem "prędze j a3 z d r o w ie , ruch na t r a s i e /E

-AJ

P r z e b ie g u areszto w an ia nie opowiadała.Że ktoś ją w ydał,z kim wsp p racow ała,do NK.© . S ie d z ia ł a na Łubiance dość d ł u g o .P is a ł a l i s t y do r o d z i n y ,a l e nie d o c i e r a ł y , były n iszc zo n e p r z e z ’ cenzurę w ięzienną.

cx^s; Przypadek spowodował,że na jednym z listów nie naoisała^PoIsza^My

O _ __________________________________ _____________________________________ -

M ieszkaliśm y w Ja ro sław iu na u l ic y 1-go M aja.P o n iew aż Jarosła?/ jest koło Moskwy, u l i ca 1 -go Maja odpowiadała., tamtym. cza^om,rw ysłali lis t d tamtego Jaro sław ia.Tam okazało s i ę ,ż e t a k ie j u l ic y n ie m a,ale komuś głowy przyszło , a może był to były frontowie c1 w ie d z ia ł ,że jest jeszcz Jarosław w P o lsce.M o że trochę;, o czytany i wysłał do P o ls k i.ly m sposob mama d o w ie d ziała s i ę ,ż e c io c ia żyje i g d zie j e s t • <7 liśc ie p isała o b:

ku b i e l iz n y osobiste j , tęsknocie za polską lite ra tu rą k lasy czn ą . Co ro bić?j3ie liznę można było zaryzykować i w ysłać.A le j a k ,z P o ls k i.c ia ł e m kolegę który był na studiach w Mo skie .Poprosiłem go , w yjaśnia ją c spra- czy nie może zabrać p ac zk i i podać ta m .Z g o d ził się.Z a w sze jak przyje dżał na ferie z a b i e r a ł .C i o c i a jakcz n atury d z ia ł a c z k a d z i e l i ł a s i ę , podawała k sią ż k i współwięźniom P o la k o m .O p a d ła , bo było to zakazane.

Sąd ,//y ro k ,d e p o rta cja na Syberię .Z o s t a ł a wyw ieziona do , Krasno ja rs k i

^ A r a jjd ere w n ia C zed g a ń ,T iu c h te ń sk i r e j o n .Z e tam wszyscy m usieli praco

S

cLouatiŁo/zo ,zgłosiła się jako listonosz-

45