Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych - Przemysław Pest - pdf – Ibuk.pl

Wydawnictwo C.H.Beck

MONOGRAFIE PRAWNICZE

Udziały jednostek

samorządU terytorialnego we wpływach z podatków

dochodowych

PrzemysłaW Pest

MONOGRAFIE PRAWNICZE

PRZEMYSŁAW PEST • UDZIAŁY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WE WPŁYWACH Z PODATKÓW DOCHODOWYCH

Polecamy nasze najnowsze publikacje z tej serii:

Maria Królikowska-Olczak, Beata Pachuca-Smulska (red.) OCHRONA PRAWNA KONSUMENTA NA RYNKU MEDIÓW ELEKTRONICZNYCH

Kinga Flaga-Gieruszyńska, Jacek Gołaczyński, Dariusz Szostek INFORMATYZACJA POSTĘPOWANIA CYWILNEGO.

TEORIA I PRAKTYKA

Beata Stępień-Załucka

SPRAWOWANIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI PRZEZ SĄD NAJWYŻSZY W POLSCE

Sabina Kubsik

PRZEDKONTRAKTOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA Z TYTUŁU NIEUCZCIWYCH NEGOCJACJI

Marcin Zięba

PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA WSPÓLNOT MIESZKANIOWYCH

Aneta Giedrewicz-Niewińska

UCZESTNICTWO PRACOWNIKÓW W SPÓŁCE EUROPEJSKIEJ

Marcin Marszałek

SWOBODA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYTWÓRCY – SPRZEDAWCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ

www.ksiegarnia.beck.pl

UDZIAŁY JEDNOSTEK

SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WE WPŁYWACH Z PODATKÓW

DOCHODOWYCH

WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2016

PRZEMYSŁAW PEST

Wydawca: Natalia Adamczyk

Recenzja naukowa: prof. UWr dr hab. Krystyna Sawicka

Wydanie publikacji zostało dofinansowane przez Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

© Wydawnictwo C.H.Beck 2016

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-7814-5 ISBN e-book 978-83-255-7815-2

Moim Rodzicom

VII

Spis treści

Wprowadzenie ... XI Wykaz skrótów ... XVII Wykaz literatury ... XXI Wykaz orzecznictwa ... XXXIX Rozdział I. Pojęcie, cechy i zakres udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 1

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 1

§ 2. Podział dochodów publicznoprawnych pomiędzy budżet państwa

a budżety jednostek samorządu terytorialnego ... 1

§ 3. Regulacja prawna i pojęcie udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 13

§ 4. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach

z podatków dochodowych a dodatki do podatków ... 20

§ 5. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych a udziały we wpływach z podatków

pośrednich ... 28

§ 6. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych a udział gmin we wpływach z opłaty

eksploatacyjnej ... 33

§ 7. Cechy i charakter prawny udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 37

§ 8. Wnioski ... 50 Rozdział II. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach

z podatków dochodowych w strukturze dochodów samorządu

terytorialnego w Polsce ... 55

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 55

§ 2. Udział jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z państwowego podatku dochodowego w strukturze dochodów samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej i w latach 1944–

1950 ... 56

§ 3. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych w strukturze dochodów samorządu

terytorialnego w latach 1990–1997 ... 63

Spis treści

VIII

§ 4. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych w strukturze dochodów samorządu

terytorialnego po wejściu w życie Konstytucji RP ... 69

§ 5. Wnioski ... 102 Rozdział III. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach

z podatków dochodowych w EKSL oraz w regulacjach prawnych

wybranych państw europejskich ... 105

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 105

§ 2. Dochody jednostek samorządu terytorialnego według Europejskiej

Karty Samorządu Lokalnego ... 106

§ 3. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych w regulacjach prawnych wybranych

państw europejskich ... 112

§ 4. Wnioski ... 122 Rozdział IV. Funkcje udziałów jednostek samorządu terytorialnego

we wpływach z podatków dochodowych ... 125

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 125

§ 2. Funkcja fiskalna udziałów jednostek samorządu terytorialnego

we wpływach z podatków dochodowych ... 126

§ 3. Funkcja wyrównawcza udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 129

§ 4. Funkcja stymulacyjna udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 133

§ 5. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych jako element kalkulacyjny subwencji

ogólnej ... 137

§ 6. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych jako instrument promujący dobrowolne

łączenie się gmin i powiatów ... 143

§ 7. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych w programie restrukturyzacji górnictwa

węgla kamiennego ... 149

§ 8. Wnioski ... 152 Rozdział V. Aspekty materialnoprawne obliczania wysokości udziałów

jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków

dochodowych ... 157

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 157

§ 2. Elementy konstrukcji podatków dochodowych a wysokość udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach

z podatków dochodowych ... 158

Spis treści

IX

§ 3. Wskaźniki procentowe udziałów jednostek samorządu

terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 167

§ 4. Kryteria podziału udziałów we wpływach z podatków dochodowych pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego danego szczebla ... 176

§ 5. Wnioski ... 201

Rozdział VI. Procedura przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego udziałów we wpływach z podatków dochodowych, odsetki od udziałów, sądowa ochrona jednostek samorządu terytorialnego w zakresie udziałów ... 207

§ 1. Uwagi wprowadzające ... 207

§ 2. Tryb przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego udziałów we wpływach z podatków dochodowych ... 208

§ 3. Odsetki od udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych ... 217

§ 4. Sądowa ochrona jednostek samorządu terytorialnego w zakresie udziałów we wpływach z podatków dochodowych ... 219

§ 5. Wnioski ... 231

Zakończenie ... 233

Indeks rzeczowy ... 241

XI

Wprowadzenie

Przedmiotem badań w niniejszej monografii jest instytucja udziałów jednostek sa­

morządu terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych.

Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodo­

wych stanowią od 1990 r. dochód gmin¹, a od 1999 r. również dochód powiatów i wo­

jewództw². Obecnie wszystkie jednostki samorządu terytorialnego partycypują zatem we wpływach z obu podatków dochodowych. W ten sposób prawie 50% wpływów z po­

datku dochodowego od osób fizycznych pobieranego na zasadach ogólnych³ oraz pra­

wie 23% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych wpływa do budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W rezultacie udziały we wpływach z podatków dochodowych są jednym z najważniejszych dochodów jednostek samorządu teryto­

rialnego. Stanowią około 21% wszystkich dochodów oraz około 42% dochodów wła­

snych jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli⁴. Wielkości te wskazują na dużą rangę praktyczną przedmiotu badań z uwagi na znaczenie fiskalne udziałów dla prawidłowego funkcjonowania samorządu terytorialnego. Już w 1995 r. Profesor Teresa Dębowska­Romanowska wskazywała, że udziały we wpływach z podatków do­

chodowych są potencjalnie jednym z ważniejszych dochodów jednostek samorządu te­

rytorialnego, a zarazem czynnikiem wiążącym pomyślność tych jednostek z pomyśl­

nością podmiotów gospodarczych działających na ich terenie, zachęcającym jednostki

1  Art. 3 ustawy z 14.12.1990 r. o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w latach 1991–1993 oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 89, poz. 518 ze zm.), art. 4 pkt 3 ustawy z 10.12.1993 r. o finansowaniu gmin (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 30, poz. 164 ze zm.), art. 3 pkt 3 ustawy z 26.11.1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w la­

tach 1999–2003 (Dz.U. Nr 150, poz. 983 ze zm.), art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 513 ze zm.).

2  Art. 8 pkt 1 oraz art. 11 pkt 1 ustawy z 26.11.1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999–2003, art. 5 ust. 2 i 3 oraz art. 6 ust. 2 i 3 ustawy z 13.11.2003 r.

o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

3  Jednostki samorządu terytorialnego nie mają udziału we wpływach z opodatkowania w spo­

sób uproszczony przychodów osób fizycznych.

4  Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r.

Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów, War­

szawa 2016.

Wprowadzenie

XII

samorządu terytorialnego do polityki „otwartych drzwi” dla nowych inicjatyw gospo­

darczych⁵.

Głównym celem pracy jest rozstrzygnięcie najistotniejszych kwestii teoretycznych i praktycznych dotyczących udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpły­

wach z podatków dochodowych, takich jak: charakter prawny udziałów, miejsce udzia­

łów  w  strukturze  dochodów  jednostek  samorządu  terytorialnego,  funkcje  udziałów oraz sposób ich rozliczania pomiędzy budżetem państwa a budżetami jednostek samo­

rządu terytorialnego. Dla realizacji tego celu przedstawione i zbadane zostaną regu­

lacje prawne oraz wypowiedzi doktryny dotyczące udziałów jednostek samorządu te­

rytorialnego we wpływach z podatków dochodowych. Wspomnianemu zadaniu pod­

porządkowany został podział treści monografii na rozdziały. W każdym z rozdziałów zrealizowany zostanie również określony cel szczegółowy.

W rozdziale I będzie to odpowiedź na pytanie o pojęcie i charakter prawny udzia­

łów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych. Aby jej udzielić, konieczne będzie przedstawienie sposobów podziału dochodów publicz­

noprawnych pomiędzy budżet państwa a budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Pozwoli to na zdefiniowanie instytucji udziałów. Następnie udziały zostaną porównane z podobnymi instytucjami prawnymi – dodatkami do podatków, udziałami we wpły­

wach z podatków pośrednich oraz udziałem gmin we wpływach z opłaty eksploatacyj­

nej. Zdefiniowanie udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z po­

datków dochodowych oraz porównanie ich z podobnymi instytucjami prawnymi po­

zwoli z kolei na wskazanie cech i charakteru prawnego tej instytucji.

Rozdział II będzie poświęcony miejscu udziałów jednostek samorządu terytorial­

nego we wpływach z podatków dochodowych w strukturze dochodów samorządu te­

rytorialnego. Będzie tam podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy udziały we wpły­

wach z podatków dochodowych można uznać za dochody własne jednostek samorządu terytorialnego. W tym celu przedstawione i zbadane zostaną regulacje prawne docho­

dów jednostek samorządu terytorialnego, ze szczególnym uwzględnieniem udziałów we wpływach z podatków dochodowych, począwszy od II Rzeczypospolitej, przez lata 1944–1950, aż do unormowań obowiązujących w Polsce po 1989 r.

Celem rozdziału III będzie porównanie polskich regulacji prawnych udziałów jed­

nostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych z analogicz­

nymi regulacjami obowiązującymi w wybranych państwach europejskich, takich jak:

Czechy, Hiszpania, Niemcy, Włochy oraz kraje skandynawskie. Kraje te zostały wy­

brane, ponieważ reprezentują różne modele partycypacji społeczności lokalnych w po­

datkach  dochodowych.  W  rozdziale  tym  w  pierwszej  kolejności  zostaną  omówione postanowienia zawarte w art. 9 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, dotyczące zasobów finansowych społeczności lokalnych. Wpływają one na kształt struktury do­

chodów jednostek samorządu terytorialnego państw, które ratyfikowały Kartę. Następ­

5 T. Dębowska­Romanowska, Komentarz do prawa budżetowego państwa i samorządu teryto­

rialnego wraz z częścią ogólną prawa finansowego, Warszawa 1995, s. 207.

Wprowadzenie

XIII nie zostaną przedstawione i porównane z obowiązującymi w Polsce szczegółowe regu­

lacje prawne dotyczące instytucji udziałów we wskazanych państwach europejskich.

Rozdział IV będzie dotyczył funkcji udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych. Celem tych rozważań będzie przedstawienie i zbadanie funkcji fiskalnej i pozafiskalnych funkcji udziałów, ze szczególnym uwzględ­

nieniem różnicy pomiędzy funkcjami założonymi a funkcjami realizowanymi tej insty­

tucji. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodo­

wych, począwszy od przywrócenia samorządu terytorialnego na poziomie gminnym w 1990 r., obok funkcji fiskalnej miały realizować również określone funkcje pozafi­

skalne: wyrównawczą, stymulacyjną, kalkulacyjną przy obliczaniu wysokości subwen­

cji ogólnej, promującą dobrowolne łączenie się gmin albo powiatów oraz jako dodat­

kowy dochód jednostek samorządu terytorialnego w programie restrukturyzacji gór­

nictwa węgla kamiennego. Analiza funkcji udziałów pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy są one odpowiednim instrumentem do osiągania zamierzonych przez ustawodawcę celów, a więc czy istnieje zgodność między funkcjami założonymi a rzeczywistymi tej instytucji.

Przedmiotem  rozdziału  V  będą  materialnoprawne  aspekty  obliczania  wysokości udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych.

Analizie poddane zostaną: wpływ konstrukcji podatków dochodowych na wysokość udziałów, ewolucja regulacji prawnej wskaźników procentowych udziałów w kolejnych ustawach regulujących problematykę dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz kryteria podziału udziałów pomiędzy poszczególne jednostki samorządu teryto­

rialnego danego szczebla. Celem tych rozważań będzie odpowiedź na pytanie, na ile regulacje materialnoprawne, decydujące o wysokości udziałów, pozwalają na uznanie tej instytucji za stabilny dochód jednostek samorządu terytorialnego.

Rozdział VI poświęcony będzie procedurze przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego udziałów we wpływach z podatków dochodowych, odsetkom od udzia­

łów oraz sądowej ochronie jednostek samorządu terytorialnego w przypadku nieprze­

kazania udziałów, przekazania ich w niewłaściwej wysokości lub też przekazania ich w nieodpowiednim terminie. Celem rozdziału będzie przedstawienie i zbadanie, na ile regulacje prawne dotyczące wskazanych zagadnień stanowią wystarczającą gwarancję samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Monografia została przygotowana w oparciu o metodę dogmatyczno­prawną, uzu­

pełnioną metodami historyczno­prawną oraz prawnoporównawczą.

Przed przystąpieniem do szczegółowych analiz należy przedstawić stan badań nad instytucją udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków do­

chodowych w nauce prawa finansowego. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że udziały nie doczekały się do tej pory monograficznego opracowania. Jednocześnie w literaturze

Wprowadzenie

XIV

przedmiotu podkreśla się konieczność podjęcia pogłębionych studiów nad tą instytu­

cją⁶.

Podstawowe znaczenie dla dalszych rozważań mają uwagi dotyczące udziałów pre­

zentowane we fragmentach monografii, opracowań zbiorowych oraz artykułach opu­

blikowanych w czasopismach naukowych. Należy wskazać przede wszystkim na for­

mułowane w doktrynie prawa finansowego uwagi odnośnie do pojęcia udziałów oraz ich miejsca w strukturze dochodów jednostek samorządu terytorialnego⁷. Istotne są również ustalenia dotyczące charakteru prawnego udziałów⁸. Na podkreślenie zasłu­

gują także wskazywane w literaturze przedmiotu wnioski dotyczące roszczenia jedno­

stek samorządu terytorialnego o udziały⁹ oraz kryteriów podziału udziałów pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego i terminów ich przekazywania¹⁰. Nie do przecenie­

nia są również analizy dotyczące cech udziałów¹¹ oraz ich funkcji pozafiskalnych¹². Udziałom jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodo­

wych poświęcone są również fragmenty podręczników akademickich z zakresu prawa finansowego i finansów samorządowych. Pozycje te analizują przede wszystkim miej­

sce udziałów w strukturze dochodów jednostek samorządu terytorialnego, wysokość udziałów oraz regulacje prawne przekazywania udziałów budżetom jednostek samo­

rządu terytorialnego¹³.

6 E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Finanse lokalne po akcesji, Warszawa 2007, s. 130–131; P. Swia­

niewicz, Finanse samorządowe. Koncepcje, realizacja, polityki lokalne, Warszawa 2011, s. 33.

7 T. Dębowska­Romanowska, Komentarz do prawa budżetowego, s. 192 i n.; taż, Zasady po­

działu dochodów pomiędzy państwo a samorząd terytorialny, w: W. Wójtowicz (red.), Prawo fi­

nansowe, Warszawa 2000, s. 147 i n.; taż, Prawo finansowe. Część konstytucyjna wraz z częścią ogólną, Warszawa 2010, s. 230 i n.; taż, Prawne i pozaprawne uwarunkowania skuteczności gwa­

rancji wynikających z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, w: H. Izdebski, A. Nelicki, I. Zachariasz (red.), Finanse komunalne a Konstytucja, Warszawa 2012, s. 33–34.

8 A. Gorgol, Kontrowersyjne aspekty dochodów jednostek samorządu terytorialnego z udzia­

łów we wpływach z podatków dochodowych, w: E. Chojna­Duch (red.), Aktualne problemy finan­

sów lokalnych i regionalnych w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2006, s. 370 i n.; W. Miemiec, Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy w zakresie dochodów pu­

blicznoprawnych, Wrocław 2005, s. 130–131; W. Nykiel, Rola dochodów w równoważeniu budże­

tów lokalnych, Łódź 1993, s. 69 i n.

9 A. Borodo, Udział gmin w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zagadnienia prawne, ST 1995, Nr 11, s. 31 i n.

10 E. Kornberger­Sokołowska, Zasada adekwatności w systemie finansów samorządu teryto­

rialnego w Polsce, Warszawa 2013, s. 117 i n.; A. Niezgoda, Podział zasobów publicznych między administrację rządową i samorządową, Warszawa 2012, s. 213 i n.

11 N. Gajl, Modele podatkowe. Podatki lokalne, Warszawa 1996, s. 81 i n.

12 Z. Ofiarski, Udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych jako źró­

dło dochodów samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990–2010, w: Z. Ofiarski (red.), Wyż­

sza Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie 1995–2010. Księga jubileuszowa, Szczecin 2010, s. 281 i n.

13  Do najważniejszych pozycji należą: A. Borodo, Samorząd terytorialny. System prawnofi­

nansowy, Warszawa 2012, s. 85 i n.; E. Chojna­Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa fi­

Wprowadzenie

XV Na uwagę zasługują również komentarze do przepisów ustaw regulujących pro­

blematykę dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Istotne ustalenia dotyczące udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych zawiera komentarz do obowiązującej ustawy o dochodach jednostek samorządu tery­

torialnego¹⁴ oraz komentarze do ustawy obowiązującej w latach 1999–2003¹⁵. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodo­

wych są również przedmiotem badań nauk ekonomicznych. Przedstawiciele nauk eko­

nomicznych analizują przede wszystkim wysokość udziałów w strukturze dochodów konkretnych jednostek samorządu terytorialnego¹⁶.

Uzasadniając wybór podjętego tematu badawczego, poza wskazanymi wyżej zagad­

nieniami teoretycznymi i praktycznymi dotyczącymi udziałów, które wymagają wyja­

śnienia, oraz brakiem monograficznego opracowania tej instytucji, można przedsta­

wić jeszcze jeden argument. Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych budzą emocje już nie tylko wśród teoretyków i praktyków prawa finansów samorządu terytorialnego. Istnienie i znaczenie tej instytucji powoli

nansowego, Warszawa 2012, s. 424–425; A. Drwiłło, J. Gliniecka, Finanse gmin, Gdańsk 1997, s. 123 i n.; E. Kornberger­Sokołowska, Finanse jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2012, s. 94 i n.; W. Miemiec, K. Sawicka, M. Miemiec, Prawo finansów publicznych sektora samorządowego, Warszawa 2013, s. 105–106; A. Hanusz, A. Niezgoda, P. Czerski, Dochody budżetu jednostek sa­

morządu terytorialnego, Warszawa 2009, s. 180 i n.; Z. Ofiarski, Prawo finansowe, Warszawa 2010, s. 295 i n.; E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Finanse lokalne, s. 130 i n.

14 E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Ko­

mentarz, Warszawa 2004.

15 E.  Chojna­Duch,  E.  Kornberger­Sokołowska,  Komentarz  do  ustawy  z  dnia  26  listopada 1998  r.  o  dochodach  jednostek  samorządu  terytorialnego  w  latach  1999  i  2000,  w:  E.  Chojna­

Duch, E. Kornberger­Sokołowska, System dochodów jednostek samorządu terytorialnego, War­

szawa 1999; E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999–2003. Komentarz, Warszawa 2003.

16  Na szczególną uwagę zasługują w tym zakresie prace M. Ślebockiej – zob. taż, Zróżnicowa­

nie dochodów budżetów gmin z tytułu udziału w podatkach stanowiących dochód budżetu pań­

stwa na przykładzie gmin województwa łódzkiego, w: L. Patrzałek (red.), Podsektor samorządowy w sektorze finansów publicznych w warunkach akcesji Polski do Unii Europejskiej, Poznań–Wro­

cław 2006, s. 279 i n.; taż, Zróżnicowanie dochodów budżetów województw samorządowych z ty­

tułu udziałów z podatków stanowiących dochód budżetu państwa w latach 1999–2004, w: L. Pa­

trzałek (red.), Finanse publiczne w warunkach akcesji do Unii Europejskiej, Wrocław 2006, s. 292 i n.; taż, Zróżnicowanie dochodów z tytułu udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego w latach 1999–2005, w: L. Pa­

trzałek (red.), Stan i kierunki rozwoju finansów samorządu terytorialnego, Poznań–Wrocław 2007, s. 239 i n.; M. Ślebocka, A. Tylman, Znaczenie udziałów w podatku dochodowym od osób praw­

nych w dochodach własnych gmin, w: J. Pietrucha (red.), Teoria ekonomii wobec przeobrażeń strukturalnych, Katowice 2011, s. 199 i n.; M. Ślebocka, Znaczenie dochodów uzyskiwanych z ty­

tułu podatków stanowiących dochód budżetu państwa w dochodach transferowych gmin woje­

wództwa łódzkiego w latach 2004–2011, w: J. Gliniecka, E. Juchniewicz, T. Sowiński, M. Wróblew­

ska (red.), Prawo finansowe samorządu terytorialnego, Gdańsk 2013, s. 257 i n.

Wprowadzenie

XVI

przebija się do świadomości Polaków. Świadczy o tym obywatelska inicjatywa ustawo­

dawcza „Stawka większa niż 8 mld” z 2012 r. Pod projektem ustawy, której celem było m.in. zwiększenie wskaźników procentowych udziału jednostek samorządu terytorial­

nego we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, podpisało się ponad 200 000 obywateli¹⁷. Coraz częstsze są również prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego działania promujące rozliczanie na ich obszarze podatku dochodowego od osób fizycznych. Przykładem może być zainicjowana w 2014 r. we Wrocławiu akcja

„Rozlicz PIT we Wrocławiu. Korzystaj ze swoich pieniędzy”.

Książka ta stanowi wynik kilkuletniej pracy badawczej. Częściowe rezultaty docie­

kań autor opublikował we wcześniejszych artykułach¹⁸. Ustalenia w nich zawarte zo­

stały uwzględnione także w tym opracowaniu po niezbędnych uzupełnieniach i mody­

fikacjach oraz dostosowaniu do ogólnej koncepcji rozprawy.

***

Żadna książka, w tym także naukowa, nie powstaje w próżni. W tym miejscu chciał­

bym podziękować wszystkim, którzy wpłynęli na ostateczny kształt niniejszej pracy.

Przede wszystkim chciałbym wyrazić moją wdzięczność wobec Pani Profesor Wiesławy Miemiec, promotora mojej rozprawy doktorskiej. Bez Jej wsparcia i merytorycznych uwag, książka ta nigdy by nie powstała. Jestem również wdzięczny recenzentom mojej rozprawy doktorskiej – Pani Profesor Krystynie Sawickiej oraz Panu Profesorowi An­

drzejowi Gorgolowi za cenne uwagi i wskazówki, które pomogły mi w przygotowaniu niniejszej publikacji.

Wrocław, czerwiec 2016 r.

Przemysław Pest

17  Por. Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu te­

rytorialnego, druk Nr 848, Sejm VII kadencji.

18  Por. P. Pest, Udziały jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków docho­

dowych – konstrukcja prawna i znaczenie na przykładzie województwa dolnośląskiego, FK 2011, Nr  12,  s.  32  i  n.;  tenże,  Funkcja  wyrównawcza  udziałów  jednostek  samorządu  terytorialnego we wpływach z podatków państwowych, w: Z. Ofiarski (red.), XXV lat przeobrażeń w prawie fi­

nansowym i prawie podatkowym. Ocena dokonań i wnioski na przyszłość, Szczecin 2014, s. 329 i n.; tenże, Wysokość udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków do­

chodowych, PPiA t. 97, Wrocław 2014, s. 117 i n.

XVII

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

DochGminU ... ustawa  z  14.12.1990  r.  o  dochodach  gmin  i  zasa­

dach  ich  subwencjonowania  w  latach  1991–1993 oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 89, poz. 518 ze zm.)

DochSamTerytU ... ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek sa­

morządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.

poz. 513 ze zm.)

DochSamTerytU98 ... ustawa z 26.11.1998 r. o dochodach jednostek sa­

morządu terytorialnego w latach 1999–2003 (Dz.U.

Nr 150, poz. 983 ze zm.)

EKSL, Karta ... Europejska  Karta  Samorządu  Lokalnego  sporzą­

dzona  w  Strasburgu  dnia  15.10.1985  r.  (Dz.U.

z 1994 r. Nr 124, poz. 607, sprost. Dz.U. z 2006 r.

Nr 154, poz. 1107)

FinGminU ... ustawa z 10.12.1993 r. o finansowaniu gmin (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 30, poz. 164 ze zm.) FinPublU ... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst

jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.)

KC ... ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.

Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)

Konstytucja RP ... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.

(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)

KopalnieU ... ustawa  z  26.11.1998  r.  o  dostosowaniu  górnic­

twa węgla kamiennego do funkcjonowania w wa­

runkach  gospodarki  rynkowej  oraz  szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U.

Nr 162, poz. 1112 ze zm.)

KPC ... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cy­

wilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101) Mała Konstytucja ... ustawa konstytucyjna z 17.10.1992 r. o wzajemnych

stosunkach  między  władzą  ustawodawczą  a  wy­

konawczą  w  Rzeczypospolitej  Polskiej  oraz  o  sa­

morządzie  terytorialnym  (Dz.U.  Nr  84,  poz.  426 ze zm.)

Wykaz skrótów

XVIII

MiejskaU ... ustawa z 24.11.1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych  miast  oraz  o  miejskich  strefach  usług publicznych  (tekst  jedn.  Dz.U.  z  1997  r.  Nr  36, poz. 224 ze zm.)

OrdPodU ... ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 613)

PDOFizU ... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

PDOPrU ... ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.)

PostAdmU ... ustawa  z  30.8.2002  r.  –  Prawo  o  postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U.

z 2012 r. poz. 270 ze zm.)

PrGeolGórn ... ustawa z 9.6.2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 196)

RyczałtU ... ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym  od  niektórych  przychodów  osiąga­

nych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zm.)

SamGminU ... ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 446)

SamPowiatU ... ustawa  z  5.6.1998  r.  o  samorządzie  powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1445 ze zm.) SamWojU ... ustawa  z  5.6.1998  r.  o  samorządzie  województwa

(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 486) 2. Czasopisma, publikatory i inne

AUL ... Acta Universitatis Lodziensis AUWr ... Acta Universitatis Wratislaviensis

Biuletyn KKZN ... Biuletyn  Komisji  Konstytucyjnej  Zgromadzenia Narodowego

Dz.U. ... Dziennik Ustaw FK ... Finanse Komunalne GSP ... Gdańskie Studia Prawnicze

ONSA ... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA ... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego

i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSNC ... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OTK ... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

Wykaz skrótów

XIX OTK­A ... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór

Urzędowy, Seria A Pal. ... Palestra

PiP ... Państwo i Prawo

POP ... Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PP ... Przegląd Podatkowy

PPiA ... Przegląd Prawa i Administracji

PPLiFS ... Przegląd  Podatków  Lokalnych  i  Finansów  Samo­

rządowych

Pr. Gosp. ... Prawo Gospodarcze

RPEiS ... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny ST ... Samorząd Terytorialny

ZNUS ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego