PERENNI FAM E
AC
M E R I T I S
N O ’B I L I S S I M I EXCE
:DOCTlSSIMlgJJE ’ ,
D O M I N I
M. JOANNIS SARTOR1I,
ILLUSTRIS ATHEN/EIGEDANENSIS
E
loquent.
etPoes. P
rof. P
ercelebrisAVUNCULISUIDESIDERATISSIMI
A
. R. S. M.DCC.XXIX. D.27. MARTI!
R E T U S HUMAN IS E X S O L U T l
L. Q. M.
PROPERANTE CRENA SUBMISIT
IAC. ZABLERUS.
< * 5 0 ) ( O S *
T H O R U N I I
Impreffit Ioh. Nicolai NOBILIS; SENAT; & GYMN; Typographic
D
U ’.ce qvidem natale folum eft, ubi carpere prim um Vitales auras licuit, cceloqve fruifci.Qyin duce natura, qva primum repfimus ora, Hanccolimus, cupimusqjmori, licethorrida fentes Biftoniasqve nives toleret,velCaucafus alper jmmineat, Tanaisqve agros involvat arenis.
riinclthacus pulcrae illecebras fuperare Calypfus Suftinuit, pelagi variis erroribus a£tus,
H ocunum exoptans, patriis ut cernere fum um A laribus poller, caftumqvefubire cubile.
Hinc Ponto Scythico doftas Anacharfis Athenas Pofthabuit, minus elfe ratus Tub fidere pafci Cecropisjaut perfundi Hyblaeo ne&are pe&us, Qvam propius pigros oculis luftrare Trionas, Legibus 6c fantftis cives formare feroces.
N em pe infixa hseret pietas nutricis, alum num Prima finu qvae fovit,6c ubera praebuit, unde Triftius exilio poterat nihil elfe Qviriti.
Senfifti hoc Nafo, Geticum damnatus ad axem, E t tu Cyrnaeis fcopulis qvem Corduba luxit Haerentern, non panis ubi, non ultimus ignis.
Attamen & patriam 6c naturam vincere virtus Gondidicit, qvoties alio fub Sole necefte eft
t)egere, 6c aflvetos opus eiurare penates,
Qyid mirum? ipfa fibi locuples, fibi fufficit una, jpfa fibi templum divinasqve exftruit aras;
t)um qve alii ftatuas ac mcenia magna Qyirini
Praeoptanf, claramque Rhodon bimaremue Corinthum , Dofibus ilia Ibis praecelfa palatia format
Syrtibus in mediis, in v ite q u e extruit arces.
Vivit etlirh ingehio, vegetum trahit undique fuccurll, Omniaque in proprium cogit tranfire colorem.
Hoe donum eft Sophia^ Libyan fion fpernit arenas, N on Thulen tremit ignivomam aut Rhodopeia faxa, Mentis ubiqve vigor firrtilis; niapalia celfas
T am generant animas, Afcrzeaque rura poetäs, Qvam fi a regali vibretur culmine fulmen, Romanoque fatum ia<ftet fe Hortenfius orbe, Qyid tarnen impellit patriae dimittere amorem?
Limina qvis mutare iubet, terrisque# falutem Credere diverfis?Nohhullos mitia feta,
Ingenium 6c virtus qvoties fe tollit in altum.
Neu potis eft caftila atigufta Vel cilpite claudi, Ad fafces 6c fceptra vocant, ac fumma repandunt.
Ac veluti rumidus fepteno gurgite N ilus, NotiqVibus exöri'tür ftagnis, fe condit iifdem, Sed curfu iEthiopum calidas emenfus arenas, Ripasqve impatiens, Pharias telluris in arva Praepingvem limum ac genitales evomit undas:
Sic fortes animas haud una regione tenentur, N ec patriam elfe putant, natis ubi primitus auram lnfudit natura parens: qvadiditur orbis
Maximus
Maximus, hac iter inftituunt virtutis am ore,
urn Omnibus ex aeqvo faciles fua dona miniftrant,
Palladiafqve artes laxato pe&ore fundunt, Att alios Parcae immites cafusque maligni
ites Sedibus eiiciunt patriis, ac turbinis inftar
Raptatos,aegre eripiunt fpumantibus undis,' Saepe hoc Pannoniis farorum lege perenni Accidit. hie Helicon etiam 6c Parnaflia rupes Eminuit quondam, hie largo fua munera cornu Effudic Sophie, feu quis myfteria vellet
Nofcere divinae fidei feu ciuica iura,
Regibus 5c prifeis placitas defendere leges;
Sive per annales ire, atque euoluere cafus Bellorum, regum feriem, vel Martia gentis Ingenia; aut gremio latus quas Carpatus herbas E t quos Vefta touec flores in valle redu&a, Queis fi pellendis morbis Epidauria proles Fors uti cupiat, nunquam natura negavit.
At nunc Pannoniae do&ae Permeflidos unda Rara fluit, capur obfeura ferrugine Pindus Contegit, ac triftem minitantur fecula no&em.
Namque ubi relligio, curis 6c fanguine parta, Exculfa eft animis, coepitque anguftior ire, Flosque virum horrenda Libitinse falce peremtus Occubuit; paffim Aonii decrefcere colies
Sunt vili, infelix lolium pro molli hyacintho Surgere, pro viola fpinis paliurus aentis.
Sic quoties ruptis feruet fornacibus Aetna, t Saxa rapit liquefa&a, igni calidaque favilla
Omnia permifeet, villas ac mcenia celfa Momento fepelit, furgunt immania bufta,' Laetus ubi Zephyrus ftillantes nectare pennas Concuflit, glebas pingueis vitesque feraces Rore maritavit, vel pinxit mefiibus agros Flava Ceres, aut irriguis Pomona viretis Arboreas effudir opes; ftant robora nuda, Ereptosque fibi fubito mirantur honores.
Haut aliter, poftquam fenferunt templa ruinam Pannonize, hoc etiam cafu (res horrida vifu) Subrutus eft H elicon; ivit Fragopolis alma, Ivir Calfovia, 6c qua* Leucoris aemula Bartfa Eminuit paribus ftudiis, dile<fta Luthero,
Latius inde malum ferpllr, non flamma pepercit Eduris Gepidis, non qua ruit unda Patifli,
Granusqne umbrofus, vel regnat latiorlfter.
Omnia perdomuit non exorabile fatum.
Viderat Uranie ftragem, cceloque refpe&ans Convocat extemplo natos, ac protinus infit:
Proh fuperi, nova quae facies fuccedit OlympoJ Q u^ve haec pernicies, quse tanta licentia fati i Cun<fta etenim proftrata jacent, qu« longius aevutn Vix firmata dedit, Clarias a culmine fedes
)C Eyerfas
:imus
w
i
sJP*
Everfas video, poßes a cardine velli,
Auratasque trabes devolvi, ac nobile regnura Mufarum exfcindi. Sic olim viderat urbis Fundamenta quad iEneas, emota tridenti
Taenario, atque ingens medios confidere in ignes llion, ut Phrygian complerant flamina Parcae.
Ergo iterum de Tartareis emerfa tenebris Horrida barbaries lucem mifcebit 5c umbras?
Ergo iterum incumbet craflä ignorantia terris, Et decus eripiet Mufis \ fine honore forores Ibuntf 5c pietas, jufti tenor ibit, 5c audax Omnia turbabit m orum lafcivia, fvave
N il erit 5c fan&um, nec erit nifi mortis imago.
Nam que ubi deficiunt cognatae Palladis certes, N on eft vita fuper, fed mens caligine prefla Interit, ac tama in tenues difpergirur auras.
Quis tarnen obfiftat fuperis ? fi pellere certum eft Orbe hoc Pieridas, plenisque inducere velis
Barbariem, monftrum qua nullum triftius unquam Q rcusalit; veniat, fpoliet, grafletur, Athenas Pannonicas vertat, vaftet, condatque tavillis.
At vos chara deum foboles coelique voluptas, Quos blando fovi gremio, quos doti'ous auxi Ingenii, dura; neu jam fuccumbite ford.
N unc opus eft firmare animos, opponere frontem , Noftrisque auguriis peregrinas quaerere terras.
Ite, novercantem patriam quia linquere tas eft:
Ite, alios foies, alias inquirite fedes,
Eft meritis ubi partus honos, ubi fama repofta.
Si vitae auxilium defit, non aurea terrae Pondera vel rutilos licet afportare pyropos ; Aft anni vegeti, vires, animique fuperfunti E t virtus alimenta dabit; vel num ine fretis Uraniae laros referabit Gloria poftes.
N e tarnen ablegem vacuos, age Svada-medulla, T u Sophie, Hiftoria, natos comitabere noftros.
Ferte gradum genii pariter, queis cura Pelafgae Atque Palaeftinae ceftit provincia lingvae.
H ue adfis Pimplea, Phyfis, radiosque Mathefis Ducere confveta: exulibus defendite noftris Pauperiem, ac regum celfas imroittite in aulas*
Ite ergo ereftis animis, ac paftibus aequis, Qua vos fata vocant, ad amicos tendite portus,
T em pus erit, cum barbariae afpera vincula rum pam , Ac natos reddam patriae, fvetisque locabo
Sedibus, aut aftris ftatuam faciamque notari.
D ix e ra t: Aonii firmato pe<ftore fratres Aflenfere deae; conclamant vafa paternis Ituri laribus, calcantque intveta viarum.
Pars igitur Viadrum petiit Rbenumque bicornem;
Pars ad Curonas, Lygios, torteisque Boruflos Tendit i t e r ; placuit aliis Dalemincia tellus.
Hos
Hos iterum excipiunt feptem vada fal/a Trionum , Qua celebre Hamburgum furgic pulcruraque Gedanum Illos Helvetii duri ditesque Batavi
Ad fua caftra vocant ac vitas munera fpondent.
Sic ivere viri, fuerat queis plenior astas, Permiftusque viris ibat SARTORIUS arduo
B efo re, fpe fua damna Ievans, arque aulpice fpondens Uranie meliora fibi. quo iunior annis,
Celfior hoc animo, vicitque obftantia virtus.
Quos non ille lares Mufarum invifit, 6c orbe Quasfivit vario doftrinar alimenta, Sophie
Poftquam adytis patriae exceflit vacuamque reliquit!
Nam velut Aflyrios Samius quasfiverat exul, Memphitasque Platon adiit, Tyaneus Iarcham Indum tentavit, doftasque efFecit Athenas:
Sic, ut do&rinae latices haurire profunda
Mente foret facile, haud unum conlcendere Pindutn Complacuit Noftro Stadium SARTORIUS unum Tubingae eftem enfus, amcenaque praspete curfu Prata pererravit Mufarum, herbasque falubreis Cura diftinxit vigili 6c collegit eundo,
Leucqris hinc aliud monftraveraf, optima nutrix Ingenii, Icecunda viris, felixque docendo.
Quantam hie nofeendi fegerem, quam nobile mentis Repperit emporium! magni mens dia CALOVJ N em pe luperfuerat, meruit quo vindice regnum Vivere Theilogiae, ac validis inhibere lupatis Praeira<3os animos, inimicave frangere tela.
Poft hunc QVENSTEDIVS pleno diffundere cornu Svetus erat facras cupidisque exponere merces, Enthea MEISNERI fubtiles ftringere nexus Condocuit virtus, arcanos folvere nodos, Rimari verum, tenebrisque affundere lucem.
At tu Rabbinici coeli clariflima ftella, DASSOVI, perplexadabas myfteria nolle Sublimls Solymas, feu vatum evolvere fontes, Seu Mifchnae placuit limola inquirere ftagna.
Quid memorem heroas alios, qui grande tonare Pro Roftns feivere lacris, quibus ore diferto Roma loqui dederat, Grajae facundia lingvae Fecerat eniti, Sophocleoque ire cpthurno.
Quid, quorum in labris confedit Daulias ales, Carmine qui tacitas mulcere, impellere fylvas E t do#um poterant quoque follicitare Maronem;
Naturae qui jura docent, arcana relolvunt;
Regnorum qui deinde vices ac tempora pandunt;
Qui verura a falfo Logica monftrante magiftra Difcernunt, ne qua obrepat fallacia menti.
Hos omnes audiitque lubehs, 6c ab ore pependit Mens alto cognata polo; nihil ilia reliquit
Intaöum , quo mortales confurgere poflent.
Iugiter ergo animum plenis SARTOR1VS undis
Froluit
Proluit Aonidum,meritus cui prem ia do&as Fronds Apollineam properaret nettere laurum Leucoris alma, pares paucoU quia fenfit alumnos.
Felices anima?, queis tali fidere nafci
C o n tig it! his promtis animis fua dona reeludunt Parnafli proceres, fcribunt in floribus H ö re Aureolum nomen, mittiintque in fecula famam#
Quid mirum eft, Nofter variis liin n o tu it oris?
Iamque invitabat regnatrix Svecia, mifla
Leucore ferre gradum ad Borean Gothicasque pruinas, Ingenio gavifa viri, fruituraque mentis
Sidereis opibus: ftellam hanc fortifiime PO N TE Orbi Prufliaco fubducerc nempe fedebat.
Viftula prevenit, migrantis Viftula mater Pannoniae, felix retulit Thorunia palmam, Accepitque virum , quo non preftantior alter, N on et dexterior pro majeftate Quirini
Mulcere eloquio, & dotturn formare Lyceum.
Hoc igitur duttore piae caluere Camcenae:
Ac merito : dottrina ingens fpeciesque decora Uli erat, obtutu ut folo convertere poflet, E t magnos animare viros, ac flettere corda»
T u m fubito undarunt numerofa Palladis arces Pube, nec inviditNuroen fucceflibus amplis.
Qua namque Arttous fpatiofo tendituraxis Lim ite, convolitans pubes generofa penates Venerat ad Clarios, ac Mulis ditior ibat»
Fluviorum rex Pannonia: fua miferat lfter
Pignora, nec Viadrus pulcra incrementa negarat.
Sic cum delphini dorfo Lefbous Arion Dulce melos pelagi mediis tinniret in undis.
Plurima cantantem vatem eft comitata balaena;
Stat Proteus Glaucusque gradu non mobilis uno ; Arridet Galatea, vocat Melicerta forores;
Saltant Nereides, Phocae toto aequore currunt.
N em pe uri facundo predixit Tullius ore,
Sicubi Magnatesque favent ftudiisque tenentur.
Si] non avertunt animum, aut nigrantibus antris Divitias abdunt, om ni & dignantur honore
Aonidas ; tune magna Helicon capit incrementa, T une animi occultas vires & pabula dia
Concipiunt, fudant, alacres nituntur in altum, U t ftadio emenfo capiant infigne brabeum.
Sed non T horuni vitam SARTORIDE natus Claudere debebat, traxitque Elbinga volentem.]
Nefcit enim virtus claudi, fed folis ad inftar Iam nigros videt ^Ethiopas Nabataeaque regna, Iam latus Hefperium illuftrat, propiorque Bootas Cimmerias potis eft radiis abftergere notteis.
Hic etiam folers ivit qno tramite ccepit Mufagetes : fervata fides, morumque recepta
Eft
gravitas, eure vigiles, induftria fumma.Devin&os igitur Patres pubemque fequacem’
Senferat Elbing«, aft N um enm ajoraparabat Praemia. nempe apicem fam« fbrtisque fecund«
Ceflit Athenaeum Noftro pr«luftre Gedani, Elegitque ducem juvenum mens altaSenatus.
Felix ju d icii! majori m urm ure labi
Pegafides ccepere und«, camposque rigare.
Ergo Arpinatis fvada eloquiumque revixit, Virgiliique rediit gravitas, Stupuere pöefm Teutonie, Latium, nec habebat Liliger orb is, Carpere quod poffet vel caftigare Batavus.
Hie alii enarrent, veteres quam calluir artes, Cecropiae quantum tenuit fecreta fenectae;
Quid Natura illi, L un« quid debeat Iris.
Qui facri veterum calices, meletemata facra Quam placeant do&is cum relligione Philippi, Q u« fint luftini mendacia, qui decimati
Olim caftrenfes fuerint, quid Principe dignum, Qui Majeftatis fines, qu« inccndia montis JE tnxi; ftatuis, nummis quam turpiter ufi
Sint veteres, num ne arma tog« vel clafiica cedanf.j Nam mihi Pierias lafiant encomia vires
Multa Senis, rerum que immanis copia verfat, U num hoc quitaceam, quanto molimine vivos Pneftiterit veteres Nofter Latioque locarit.
Hos pridem Hardvinus valido conciderat i<ftu, Eripuitque domos, ut iam neqne Roma Catonem Nofceret efie fuum, nec diccret efle Quirrtem Lucanum vel Virgüium cultumque Tibullum.
Hos omneisque alios SARXORI vivida virtus Hard vino extorfit, juffit fua regna fenere.
Fortunate Senex ! fuerat vis ignea mentis, Ardua rimari facilis, detergCre fücum,
U t T e fufpicerent omnes, T ua feripta placerent Omnibus, ac pofles liquidam contingere famatn*
Tantum nempe valet, qua fis regione locove'j Altius evehitur virtus, quo illuftrior urbis Eft facies, vexant ubi nul.la oppfobria lörtis.
T u pariter felix fortunatumque Gedanum,
Cui fuperi ingenuas animas variamque Minervam o u m ciu n t! nemo Sparta hac inglorius exit,
E t nemo anguftis laribus fine hönore fenefeit*
Urbe hac confenuit vit« fetur atque laborum;
Amplius 5c poterat Nofter protendere vitam, N i lu<ftus fregiffet eum. fpes unica vit«, Curarum lolamen abiit, fulcrumque feneift«
Mors inopina rapit, quod jam fpondebat aluranus, Artibus excultus föcris atque additus aris,
Illi Patris erat facies doörinaque compar, Hybl«is vox mixta Favis, moresque pudici.
Abdita rimari folito, veriare iibellos
N o t e atque dies fuit una & fola voluptas.
Hinc raras collegit opes indagine mentis, Quaeve alii {j?arfim tenuere, hie firmiter uno Peftore fervabat. fepe ftupuere magiitri,
Miratusque Pater tacitus fua gaudia leniir.
At fubito ereptus Patri immedicabile vulnus Attulit, ut auamvis planSus non effet apertus,
N on (marres qnod agunt) quidquam m u .eb refo n aret, Attamen intraanim um gemeret,fua fata doleret.
Concidere hinc vires, totoque fatilcere membra Corpore, nec vegetus confvetos ferre labores Spiritus, in nato vixit jacuitque peremto.
Uranie miferata Senem, diifolvere vincla Inftituit. luxere Patres, gemuitque Lyceum, llle poli certus, firrnata mente$ yalere
Uxorem Natamque juber, tunc infit ami£ 1S:.
Parcite vos lacrumis! pulcrum eft vixifle decenter, Providifte fiiis, ftudiis ornafle Iuventam*
lam fuperas (edes repetam Natumque revifam, Vivam vifurus faciem. Vos gnaviter olim Accelerate gradum, quando hac tellnre beatum Eft nihil, & rhundi prartendunt gaudia morfus, Ma<fte tuis animis Gedanum ! namque altera matet
T u mihi nupereras : opto, Tibi munere divum Relligionis honor, leges, ac provida Patrum Cura fuperftes eat, fedes aeterna Minervas
Permaneat, pubem do<ftae pietatis amantem Producat patriae aeternum volventibus annir.
Sic fatus, trepidum linquit SARTORIVS orbem.
Excipit Uranie, ac federn demonftrat eunti, Mille ubi perpetuam permifcent fidera lucern, R e a o r ubi fuperum mundum verfatque fovetque.
At neu deelfet pietas, flat nobile fignum, Index ingenii, meritorum, aftique laboris.
Marmoreus furgebat enim SARTORIVS, altum Ccelum füfpiciens & calcans ludicra mundi.
Ouatuor hanc fpeciem validis ex more lacertis Suftentant Genii, vitamque 5c facta loquuntur, Fama bafi extrema lugens encomia fignat; ^
H i c A r p i n a t t s genius latct atque Quo duce-)quid Latium Borußi*
M aj eft as ftmilem exoptat Romana,
Dantifcana gemit
:
fed fruftra fecula,
JAec nift poft mult as P hccnix ariftas.
IamqueSenex Venerande vale! reverentia famae Addere plura vetat, Pierifque dolore fatifcit.
Interea, quando praecelfo ab fidere fpectas
Res hominum, conftabit honos nomenque manebit, D um pretium ftatuet ftudiis Uluftre Gedanum.
- m & m -
