• Nie Znaleziono Wyników

Disseratatio inauguralis medicino - veterinaria : morborum inter animalia domestica observatorum indicem singulorumqe constantissima signa exhibens : adnexa synonymia germanica, gallica, rossic et polonica : quam in caesarea litterarum Universitate Vilnen

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Disseratatio inauguralis medicino - veterinaria : morborum inter animalia domestica observatorum indicem singulorumqe constantissima signa exhibens : adnexa synonymia germanica, gallica, rossic et polonica : quam in caesarea litterarum Universitate Vilnen"

Copied!
144
0
0

Pełen tekst

(1)

r - - - -

Biblioteka UMK

T oruń 430214

(2)
(3)

h s o ¿ hh

D I S S E R T A T I O

INAUGURALIS MEDICO - V E T E R IN A R IA ,

MORBORUM INTER ANIMALIA DOMESTICA OBSERVATORUM

I N D I C E M

SINGULORUMQUE c o n s t a n t í s i m a

SIGNA

E X H I B E N S ,

AD N EX A SYNONYMIA GERMANICA, G A L L 1CA, ROSSICA E T BOLONICA,

q v a i\r

I N C A E S A R E A L I T T E R A R U M U N I F E R S I T A T E V I L N E N S I ,

P R O

D O C T O R E S M E D I C I N A D

JURIBUS AC HONpBIBUS RITE CAPESSENDIS,

PUBLICO ERUDITORUM EXAM lNI SUBJICIT

A D A M . F E R D I N A N D . A D A M O T F IC Z ,

L I T H U A N U S ,

MEDICINAE MAGISTER.

A nnq MDCCCXXIF, D ie XXXI. M aji .

3247

---L -

V I L N A E.

T y p i s B. N e u m a n n .

(4)

\

%

I

Licet excudatur, ea lege, ne prius veneat, quam exempla, legibus praescripta, apud Censo- rum Collegium sint deposita. Vilnae ai. April.

1824.

Dr. L. B o j a n u s , a Consil. Status, Eques, P'eterinariae Medicinae et Anatomes compar. Prof, vubl. ord.

. 4

(5)

7

C E L S 1 S S I M 0

P R I N C I P E

ADAMO. ADAMIDI

C Z A R T O R Y S K I

BONARUM. ARTIUM. FAUTORI

3247

H A S C E

q u a l e s c u n q u e

I N . U N I V E R S X T A T E . V I L N E N S I

Í K I M I T I A S , V E T E R I N A R I A S

i n a u g u r a l e s

Devota, mente d. d. d

A U C T O R

(6)
(7)

I N T R O I T U S.

D issertation; elaburandae tliema quoddam ex- quirens, morborum quibus animalia domesti­

ca male habentur indicem nosologicum , in quo perficiendo eruditos passim viros frustra desudasse compertum e s t, ipse tiro in arte veterinaria, non elegisseni prefecto, nisi .III.

ac inclyti Professoris L . 11. H ojan i, cujus in banc scientiam lectionibus, absoluto studio medico, triennium interfui, doctrina innlxus privatoque insuper ejus cousjlio atque conti­

nua quadam manuductione adjutus esseni.

Enim vero si, quae in cell, V i t e t , l i e li­

ne mann , Cam per (b), N e b e l, M id ler (a), Bergmann, G r e v e , libris et dissertationibus (in indice litterario ad ealeem hujus disser- tationis suis locis fusius indicatis) ad nosolo­

gicum morborum inter animalia conspectum laciunt, recte ponderes et auctorum in vete­

rinaria re fide dignissimorum descriptionibus conferas, facile mtelliges, alios — multos mor­

bos animalibus domesticis peregrinos liisce,

merae universae medicae doctrinae analogía

ductos temcre adscripsisse; alios , ad incon-

grunm prorsus locum retulisse singulos mor-

(8)

bos, vera scilicet eorum natura ignórala; ite- íum eosdem morbos diverso nomine passim ei; quam diver si ssjmo systcmatis loco venire a I que pro diversis morbis vendi; saepe in mi­

ll uti ores dispunctiones specierum morborum excnrrcre alios: oranes insuper mera fere ae- gvitudinum nomina in elenclium nosologicum excepisse , u t, defl'iciente nota symptomatum pathognomonicorum, niliil de natura morbo- rum, ñeque utrum congruo loco veniant sta- tuere liceat; denique plurimos svstema noso­

logicum quoddam in classes, ordines, genera et species distribution, pridem paratum lia- buisse, cui e veterinario morborum apparatu nomina quantum fieri potuit numerosissima insererent, mire laborantes ne lacunarum ni- mium in suo systemate reliuquerent.

A qua mala methodo tutissime cavetur, si merae morborum .species, (ut praeter quas in rerum natura niliil generum , ordinum clas- siumque existât), ab idoneis In arte veterina­

ria auctoribus, visae et certis signis descriptae colliguntur, procul lmbitis omnibus auctori- tate obsei'vatoris fide digni destitutis.

Hoc tramite, monente cel. P raeceptore, incedenti, morbi animaliunx singuli pridem stabiliti et perspecti ut melius uno intuitu conspici atque analogis hominis aegritudini- bus conferri possent, in ordinem aliquem no­

sologicum redigendi erant, in quo opere sim­

plex rerum et clara expositio magis, quam systematis nosologici lecti prae aliis praestan- tia respicienda videbatur.

Ita etiam singulis morbis indicatis signa

(9)

y 1 1

sua pathognomonica adjicienda erant, ut, si qua aliquis eorum minus idoneo nosologici ordinis loco exceptus fuisset, errori facile pa- tenti, facilius consuli posset. r

Ceterum quominus succinctae tali morbo- rum description] aliquid ad perfectam eorum coguitionem eruendam deesset, idongus aliquis auctor veterinarius, qui uberiorem et fide dignam bujus aegriludinis historiam tractasset, protinus citandus erat.

Multum demum attentionis synonymiae mor- borum tribuendum erat, ut qua duce et va­

riorum auctorum de iisdem morbis diversae opiniones statim eminerent, et mox, consultis eorum aliorumve descriptionibus , frequentis- simi ubique de indole morborum errores abs­

que difficuítate erui possent.

fn qua synonymia colligenda, praeter. I ati­

nara, germánica et gallica práe ceteris no­

bis excipiendae videbantur , lectis tamen ne nimia nominum mole opusculum opprimcre- tur potioribus solummodo et praecipuis au- ctoribus citatis qui iis usi essent, vel e yerna- culis linguis copiosiora collcgissent-

Subjunxi demum syhonymxam ruthenam et polonicam in qua ultim a, vel e populi ser­

mone vel e libris veterinarii argumenti polo- nicis quibuscunque quos compellere p o tu i, colligenda non mediocrem operam posui. Atque quidem in banc collectionem quaelibet morbo­

rum nómina etiamsi male le c t a , vel absona

prorsus, adm isi; scilicet ut ad suum locum ,

e mero nomine non facile patenten!, cuncti

(10)

T i l l

morbi referrentur; ad finem semper variarum denominationum ablegata, et literis cursivis distineta ilia quae rei aptissima el prae cete­

ris omnibus recipienda videbatur.

Quodsi quo ad plurimas alias hujus disser­

tation s partes totus fere alienus sim, banc tamen syiionymiae poloilicae veterinariae eol- lectionem successu temporis forte magis per- ficiendam, mihi soli vindicate possum.

Ceterum index liic morboriun G/fliinum et solidungulorum genus potissimnm respicit, ita tamen ut ex cornutorum , ovium , suiim, de- nique camim praecipuis morbis suus conces- sus sit locus.

Reliqua, utpote minoris momenti, iiec soli- dis ubicunque observationibus innixa pro tem­

pore negligi potuisse credidi, eo magis, quo- liiam , lie nimis transgredeyer dissertatiuncu- lae limites, compendio erat studendum. Qua- re etiam auctorum frequenter adductorum tractatus atque opera ad ealeem dissertatio- nis ordine alphabetico congessi, literisque, ubi necessarium erat, singulis singulorum opuscu- lis adjectis cu ravi, u t , ill textü citata, com­

mode in hoe indice literario possent investi-

gari.

(11)

C L A S S I S I.

P Y R E X I A E s. PEBRES.

Post horrorem pulsus frequeñs, calor łnaior, secretiones ac excretiones laesae i viribus praesertim artuum inuninutis.

I. P E B R E S S I M P L I C E S . Pyrexia sine morbo locali primario.

i , F ebris inflammatoria .

Synocha. Entzündungsfieber. Pievre in­

flammatoire. Mal de bois. Mal de feu. Ma­

ladie d’Espagne. (L a Posse). Maladie de chaleur. M. du sang de rate. (Tessier). M.

de sang des brebis. ( id V BocnaXirmeAB- Haa rop/iUKa. (Y/f. 55.) Febra albo za­

ziębienie ? (Hip. no.) Zapalenie końskie?

(Haur. 26). Zapalenie. (N. Ap. 2). Choroba hiszpańska. ( ib. ) Febra źółciana? (P rzep.

3). Gorączka zapalna.

Horror, calor au ctu s, respiratio accelerata, cordis pulsus lat,eus, arteriarum vero durus, contractus ñeque explicitus. frequeñs; tuni- carum mucosarum rubor pressior roseo, sicci- tas organornm secretoriorum et excretoriorum, situs corporis plurimum erectas; sensuum stu-

i

(12)

por et obnubilatio ; sanguis e vena missus, pressi coloris, in simplex coagulum tendens.

« Veith. If. 22. Waldinger. (b) I. 88. (a) 121. La Fosse, (c) III. i 44. Tessier. i-io 4.

et in Aus. Beytr. I. Chabevt in Instr.

1795. 102. dicit morbum sylyaticum.

2. F ebris pituitosa .

Febris gástrica. Schleimfieber. Fièvre gastrique. M onpom naa ropanna. Febra nerwowa flegmista ? [Piął. I. i 58.) Gorą­

czka flegmisla.

Horror et calor, respiratio accelerata, cor­

dis pulsus apparens, arteriarum mollis saepe plenus, explicitus, facile comprimcndus, debi­

lis et frequens, tunicarum mucosarum pallor saepe flavedo, secretionum et excretioniun pro- fusio, frequens et multa p itu ita, unde morbi nomen. Socia semper affcctio systematis dige- stionis , subinde etiam lym phatici, interdum aliquid biliosi.

Veith. II. n i . Wald, (a) 169. (b) 25. (d) 99.

5. F ebris pútrida .

Typhus. Synoebus putris. Faulfieber.

Fièvre putride, F. ataxique, r m u a n ro- puHna ( y /?. 56.) Febra zgniła [Trzep. 5.) Gorączka zgniła [Rud. (b) 188).

Horror et calor minus intensas, cordis pul­

sus impeluosus, frequens, interdum duplicatas, arteriarum ille m ollis, debilis interdum ple- niusculus, facile comprimendus atque frequen- tissimus; tunicarum mucosarum pallor quin li­

vor; secretiones et excretiones proíusae et facile colliquativae vel in putrescentiam tendentes.

Veith. II. 51. Waldwg. (a) 17$. 177. (b) 123.

(13)

Hue referendae species:

a. P estis ovitun.

Die Schaaf’pest. Peste des brebis. Hyaia OBCH'b. Zaraza owcza czyli mor. (Biajt,. I 263).

Devillaine. cf. Aus. Beytr. III. i 52.

Tolriay. i 55.

b. Morbus ruber ovium,

Die rothe Krankheit. Maladie rouge. Fe­

bra nerwowa ciężka. (Piąt. 1. 267.) Zara­

za krwista, {Rud. (b) 166 ) gorączka owiec zgniła.

Incedit cum diarrhoea sanguinolenta; non confundendus cum sanguineo qui febri car- bunculosae aut inflammatoriae pertinet; de quo supra N. 1.

Tessier et in Aus. Beytr. I. 3. Flandrin in lustr. 1790. 323.

Ceterum febris putrida potest esse:

A. Primaria; quae non ex alio morbo praevio.

13. Secundaria ex alio morbo, y. c. ex i'ebr. in­

flam. carbunculosa.

C. Contagiosa; non quaelibet enim febris Jputri*

da contagiosa.

D. Nervosa; soporosa cerebri affectione socia. '

<r %

II. F E B R E S C O M P O S I T A E . Pyrexiae locali affectione soeia, necessaria,

caracteristica. I

A. A N T I I R A C E S .

Febres locali affectione inconstante, vaga,

polymorpha.

(14)

Lienitis. L. erysipelatodes (Adami). Mor- bus sibiricus. Febris ataxo - adynamica.

Anthrax vagans. Milzbrandfieber, Karbun- keJfieber. Lungenbrand (Kausch). Sommer- seuche ( Rumpelł). Anthraxfieber ( Veith.) Milzseuche. Sumpffieber. Wildes GebUith.

Blutkrankhęit (ovium). Brandblut ( suum ).

Bermat in Helvet. etc. Fièvre charbonneuse.

Charbon. Typhus charbonneux- Lpidemie A. 1731. 1763. ( Vitet). Le coup de sang.

{Tessier), Maladie de sang des brebis ( ici ).

Mal de bois, La Misse {Dév/ïlaine in bu- bus). \ertige abdominal (Gilbert). 3 i>ibw- Hoiï nncm pt.i'i,, AnmoHOBi, orom . B'b ceae-ienrait- { y fl. 79.) Cnôiipenan f>o-

•rt.iHŁ. {ffeyroth) 3 a a a rm i.iaa ropnina?

(JE m (3.) Zapalenie śledziony {Bud. (b) 162.

Piąt. J. 226). Gangrena wnętrzna {Kohl, 203). Zarazą śledziony (ib. 38)- Ogień pie­

kielny śledziony ( fVoî, 24 ). Febra mefi- tyczna (Ptąt. I. 131 ). Febra z zapaleniem śledziony (ib, \44.) Gorączką kurbunkuło- wa.

Horror calorquo auctus, extremis saepe fri- gescentibus, sensuum stupor, respiratio accele- rata, cordis pulsus strenue latens, arteriarum parvus, facile delitescens, frcquens, tunicarum mueosarum color e rubro atropurpureus ; se- cretiones et excretiones ab initio retentae, ver­

sus finem morbi passim colliquativae; frequen­

tes frigidi et molles tumores subtercutanei ; sanguis e vena missus ater; decursus mali ra- pidissimus; quodsi forte protrahatur, febris pu- tridae mox apparatu symptomatum śocio in- cedit. (v. N. 3.) Malum epizooticum per di- versa généra animalium regnans, certo fasti-

4. F e b h i s c a r b u n c u l o s a .

(15)

5

gio contagiosam assumens naturam, cunctis a- nimalibus ipsique homini infestant.

Kausch, (a), (c). Adami, (b) 61. Paulet.

( a ) I. 292. II. 449 el(b) Chaignebrun. Tes­

sier in Aus. Beytr. II. 5. H ohler. Veith.

11. 120. Bojanus (a) 102. t u . et morbi pe- culiaris deoursus in equis. i 3q. n. 46. L au­

bender (a) et (b) I. 2. 357. Pallas. Hl. no- tio de hoc raorbo in Sibiria. Bunge. Hey-

roth.

De 1110 rho in Imminent transi a to qui pol.

Czarna krosta çlicitur cf. Bojanus. (a) 106 ns 36. P aulet (a) I. i 4o.II. 268. Veith II. i 52.

H ujeland. 1 8 1 1 - 1 0- 22,

a) Carbunculus,

Anthrax. Lienitis erysipelatodes {Adami).

Morbus carbunculosus. Cephalitis. Anti­

cardia pestis (Sauvag.) Milzbrand. K ar­

funkel. Milzbrandbeule. Karfunkelkrank­

heit. (Glaser). Beulenseuche. Sibirische Krankheit. Maladie charbonneuse. Charbon.

C. simple, composé, blanc, noir; sylvaque Tiorninum (Chabert) Louyet, Lovât. (Dévill).

Le Tachet ( id ). Avant - coeur, Ànticoeur (Sauvag.) UrHeHHOÜ nepegn. KapôyH- nyAb. ( y Â. 47.) >K eau a kit u.111 Cnôwp- cùaa flöBa. (ib. 171) Dymienica, Karl'un- kuł (Piąt. I. 25 i .) W ilk. ( Dyk. VIII. 767.

Zimny ogień, Ogień S. Antoniego (Piąt.

ib.)Gangrena zewnętrzna (Rohl.172) W rzód piersiowy (N . Ap. 76)., Karbunkuł.

Praevia febre carbunculosa, tumoresfrigidi, subcutanei, m olles, plus minus ditfusi, dere-

I

(16)

peilte pullulantes, cum sensuum stupore, mox febre putrida subeunte.

Bojan, (a) i 45. Veith. II. 125. I’aulct {a) I. 14:2. II. a45. 336. A. 1760. Glaser. Ada­

mi (b) 61. Chabert (b) et lustr. 1700. 127.

Gilbert (a).

5. G lossanthr A x . (Sauv. II. 36o).

Carbunculus linguae. Aphthae malignae {Adami). Zungenkrebs, Bösartiges Maul weh.

{id). Zungenanthrax ( Veith). Zungenkar- i'unkel, Zungenbrand, Zungenfäule. Plärre.

Charbon a la langue. Chancre volant. Ves- sie a la langue. P a k i . na nawieli { E m m .)

B ep eg ij na nawieli {Y ą . 92.) Rak ięzyko-

•wy ( Picft. 1. 254). Zaraza ięzykowa {¿b.) Gurdziel? {/b. II. 97). Pryszczolki na iezy- ku ? {Bek. 54). Karbunkul ięzyka.

Febris carbunculosa cum salivatione, lingua tumente, plilyctaenis tecta.

Fracastori. I. 12. c. primus mentionem fecit.

Faulet (a) I. 86. 102. 160. Adami (b) n 3. Bojanus (a) 199 et 2o4. Veith. II. 180.

Scheuchzer. Scherf. VI. Haveman in Schei- beler II. 3o5.

6. A ngina carbunculosa suum .

Cynanche carbuncularis {Veith.) Hals- anthrax {id.) Die Bräune. Die Kehlsucht.

Die Kribelsucht. Wildes Feuer, /^ hkoh

oroiiB. >Ka6a {Y A- i 63.) Zapalenie gardła {Bud. (b) 171). Skwinancya (Piqt. 1. 270).

Świnie wrzody {Syr. 8.) Ślinogorz {id), vul­

go Zawalki. Ślinogorz karbunkulowy.

Febris gravissima cum virium dejectione,

eaput demissum, respiratio stridula, deglutitio

im pedita, tumor in colli regione circa laryn.-

(17)

7

gem vel ad pectus descendens, magis tensus quam in aliis carbunculi spcciebns, lingua subcoerulea, tunica oris et narium livens vel atropurpúrea; morbus intra nychthemerum in mortem pronus.

Veith. II. 188. Frenzel (a) I. 3gi. Schein beler. II. 279.

7. S eta alba .

Die weisse Borste, Die Borstenfäule. La Soie blanche. Soie des cochons. Pique.

Soyon. Le Piquet. Ila p x w y CBm eit (y Ą.

157. ei Seuchen. 122.) cum plica polonica hominis immerito comparat. Opadanie Szczecin (Rnhl. 263). Szczeć zgniła ( Fiąt.

I. 274) Zgnilizna szczeciny (Rud. (b) 189).

Tumor a latere colli infra m axillam ; setae ibi eriguntur albescentcs, unde morbi nomen;

socia febris acutissima, accedunt facile con­

vulsiones, decursus rapidissimus.

Veith. 11. 193. Chabert in Instr. 1791 jg 3. Frenzel (a) I. 383.

8. S tomanthrax hordeolum suum .

Granulum palati (Tolu. J96). Das Rank- korn. /I,MKoe M aco n o híoúís . Krosta (Rohl. 254) Jęczmień (Fiat. I. 271). Ran- korz. Jęczmik u świń. (Rud. (b) 190).

Vesiculáe magnitudinis pisi, ab initio albae, dein discolores et sphacelosąe, cavum oris, praecipue palatum obsidentes, socia febre ear- bunculosa.

Veith, II. 187.

(18)

g. P usul A.

Ignis sacer (ovium et suutn). Ignjs S.

Antonii. Erysipelas contagiosum. Die Rose.

Das Antoniusfeuer. Feu des brebis. Feu sacre. Feu St. Antoin. A em y'iip oroHn.

Piekielny ogień (lJiąt. I. 262). Róża (Rud.

(b) 170). Róża karbunkułowa.

Febris carbunculosa socio tumore erysipe- latoso, in abdominis vel thoracis rcgione.

Faulet (a) I. 4g. II. 2G0. Veith. II. ig 5.

Chabert in lustr. 1790. 212. Tolnay. 174.

B. E X A N T H E M A T A .

Febres cum cfflorescentia per cutim essen- tiaii.

10. U rticaria equorum . (Bojanus (b) ).

Ephemera equorum. Aufwallung d. Ge- bliiths. ßeulenfieber. Eintägiges Fieber.

Alltagsfieber. Aufwallungsfieber. Hitzblat­

tern. L’Ebullilion. KpaiiMBHaa Cbinn.

Zburzenie krwi (Dyk. VIII. 271.) Wysyp­

ka pokrzywkowa.

Motus febriles, non graves, unius vel pau- corum dierum, socia eruptione papularum in cutis superficie, passim aliquid liumoris lym- phatici concipientium.

.Frenzel (a) 1. i 52. Toltxay. 70.

11. V ariol A e . s . M orbus variolosus . a) V ariola e ovillae.

Schaafspocken. Schaafsblattern. Le Cla-

veau. La clavelle. La picotte. O cna o-

Beabff. Ospica (Ap. 1. 23g. Bek. 60). Ogień

piekielny owczy. (Dyk. IV . 178). Ospa

(19)

Owiec. (Rud. (b) 160). Owcza ospa. (Piął.

I 25 g).

Simillimae illárúm liumaili generis. Pyre- xia socia eruptione papularum intlammatarum, łialone rubra ćinctarum, quafc iu pústulas sub­

le v a n te -, iii suppurationem et crtlstas a 12 die abeunt, relictis cicatricibus lana expertiS.

Eruptio fit séptimo die a contagio suscepto ; súnt contagiosae sed non translunduntur in alia animaba.

Chabert in Inst. 1790. 3¡ 3. Gilbert (c).

Paulet (a) I. 91. i5i.'i67 Fmk. Sieli.

Salmuth. Miiller (b). Haustnanri. Tólberg.

Mo galla, (b).

b) Variolae caninae.

Lues camnn. Ilundspocken. Ilundestaü- pe false. La maladie des chiens, la niorvC d. chiens. (vid. N. 36). La pétite verole des chiens. (Instr.) CoóaMŁii oemt. falso No­

sacizna; Ospa psów.

Morbus contagiosus semel corpus invádeos*

lassitudine ab initio et morositdté, quarta dié febre insignitus , socia rubrarum macularum eruptione in pústulas süppurantes abeuntium.

Wald. (d) 56. lustr. 1791. 289.

c) V ariolae vaccincie.

Kuhpockén. Sehutzpocken. Schutzblatteln.

La vaecine. Cow-pox Ang. lvopoBtn oc- na. Krowia ospa.

aa). V e r a e . (Jenneri)¿

Vesiculae limpidae , subcoeiuleae, libera # Vaccarum tenentes, incluso variis cellis L ui­

do aquoso, colore exper te, quidquid viscido.

Circa vesículas halo rubra a quinta die post a

9 .

(20)

eruptionem ad octavam increscens, vesiculis ab inde foveam in medio gerentibus et versus decimam qnartam diem in crustam serius de- ciduam abeuutibus. Socia febrícula a 7 a ad gatD diem , vix unquam gravis. Morbus fre- quentior vere in vaccis nuperrime enixis; ar- cet insitione variolas humanas.

Jenner. Fiborg. IV . 355.

bb). S p u r i a e . ( Fiborg .) a) . Succineae; Nissenii.

Vesiculae foetidi odoris, colon's brunei, facile in ulcera foetida abeuntes, socia fe- bre graviori. Movent homini ulcera mala nec tuturn reddunt versus vanólas hu­

manas.

ß ). Nigrae.

Pustulae majores nigrieantes, halone e~

xigua praeditae, in ulcera exedentia mi­

nus gravia abeuntes.

y). Coeruleae; Nissenii.

Pustulae minores, pressius coeruleae quam verae. halone exigua rubra cinctae, in ulcuscuia abeuntes, humanum genus a variolis baud arcentes.

ö). Bullosae; Giinzelio descriptae.

Vesiculae sine cellis, facile rumpuntur, collabuntur et exsiccantur.

i ). Albae; Jenneri.

Vesiculae grandiores, fluido albescente mucoso repletae, homini tangenti ulcera moventes, nec tutum a variolis reddentes.

£). Rubrae; Heinzii.

Pisi magnitudinis et prorsus rubidae, te-

nent papillas uberum, facile disrumpuntur

(21)

et crustam agunt bruneam ulceri superfi­

cial! impositam , cursurn intra octiduum absolvunt; homini contagiosae, sed non ar- cent hunianas variolas.

). Verrucosae; Viborgii.

In uberibus granorum synapis ad instar, papulae albescentes dein rubentes et pau- lum yolumine crescentes, crusta brunea , subtus repente pure; saepuis indurescunt absque suppuratione praevia, induratae se- ro decidunt, interdiim continuo restant verrucarum instar, unde nomen. Species haec solis vaccis contagiosa, nec homini.

Viborg. IV . 376.

d) Vai'iolae equinae.

Crura purulenta. (nomen cunctis retro phalanges morbis commune). Oie Mauke.

Die Schuzrnauke. (Viborg'). Les eaux. Lau aux jambes. Grease. Angl- ' Ücria AOiua-

^eiü. vulgo Gruda. Ospa Koni.

Post febrem leviorem eruptio pustularum retro primam phalangem, quae facile rumpun- tur bumoremque peculiaris odoris stillant, ab initio limpidum dein puriformem. Ad bovil- lum genus traduetus motet variolam vacei- nam (observante Jenner o et probante Vibor- gio). Non confundendus morbus cum alio e- quorum chronico legitime crura purulenta dieto (cf. N. 137. a).

Jenner. Viborg. IV. V. 271. Greve. 11•

128. Niemann, (a) II. 90.

e) Variolae suillae. (Ruling).

Schweinspocken. O ciia CBiineu. Ospa

prosiąt? (Riąt. I. 27$). Ospa świń.

(22)

Pustularum eruptio 4- 5-6 cjie> suppuratio 10, exsiccatio i 3 - i 4.

Greve II. 176. 10, 12. M orbilli ovium . (Reuss).

Communi Tussis ovium nomine veniunt.

Masern der Schaai'e. La ropgeole. K opij OBeiyb. Odra owiec.

Fobris triduo in exanthema tenrlens macu- losum, vix exstans, socia gravi tussi. Malum epizooficum et intra genus ovillum contagio

sum. &

Greve 1. 2o3.

C. P H L E G M A S I A E.

Plilogosis partis aücujus lehre socia.

13. E ncephalitis .

Iiuenitis. Cerebri infiammatio. Rasen­

der Koller. Hirnentzündung. Hitzige Kopf, krankheit. Hirnwuth. Vertige. V ertiio Gamet in bubus ( Devilt.) Bocna^enie Jioara. Zawrót wściekły. (Ap. 1. 03h Fe­

bra mozg zapalaiąoa ('p rzpp, jq). Dz,k;

Wartogłowy kou. ( Hohl. ,08.) l'fartoslo- wosc. Zapalenie mózgu. {Riąt. /. 27.) Febris gravissima cum delirio furioso, agi- tatione furibunda cum sppore alternante o- cuiis splendidis, trucibus etrubicundis, lucis et strepitus summa impatientia. Aggreditur e-:

quos, interdum boves.

Vcith. 11. 43. Wald, (b) I. ,82. R um.

p ilt. 4a. in vaccis. Wolst. ( f ) 62.

14. O phthalmia feb . rilis .

Ophthalmitis. Oenlorum infiammatio fe .

brilis. Augenentzündung. Inflammation des

(23)

yeux, B p cn ąaeu ie raaai.. r.iaaHau 6 q , .learn.. (Poe. K. IV . 46). Zapalenie oczu.

Febris cum tumore et rubore oculi, palpe- bris aliquid tumemilms çlausisque ad lucem, calore et dolore circa oculum, visu obnubila, to; saepissime chronicum malum, (cf. N. 88.)

Ammon. Dieterichs. 260. Holstein (c)

106.

Q l .

' '

a) O p h t h a l m i a e p i z o o t i c a; in bubus, Augenstaiipe. Augenseuche. Zapalenie 0- czu panuiące.

Wald, (b) 212. Veith. II, 229.

^5. O titis .

Aurium inflammatio febrilis. Ohrenent, zündung. Ohrenzvvang. Inflammation de l’oreille. B ocn aaen ie yrneń. Zapalenie

uszu. r

Febris oum capitis agitatione et inclinatio- ne in alterutrum latus, socio calore juxta au­

riculae basin ; turnet aliquando et dolet liaec pars, saepeque in abscessum trahitur,

Frenzei (a) III. n . 16. C atarrhus narium .

Coryaa. Schnupfen. Schaafrotz. Ruine Morlondure. (Paul, (a) II. 3 i8). C m ^ e - Heiyh. HacMopub. (Poe. K, IV. 167). Ca nu OBeqb. BocnaamneALHbiH HacMoprci..

y Ą. 147). Katar. Smarkocizna. (N. Ap. 3q.

Ap. II 5i. Piat. I. 102). Nosacizna o- wiec. (ib. 265).

Febris cum plilogosi membranae pituitariae

nai ium, socio rubore, dejectione frequenti hu-

moris limpidi, dein mucosi et puriformis, tus-

(24)

sique. Morbus in ovium genere frequentissi- mus. Frenzei (a) III. i 44.

Huc referri posset L u es canum de qua v.

N. 56.

17. M orbus glandulosus equorujvi .

Morbus glandulosus benignus. Scrophnla equina. Adenitis. Die Druse. Drüse. Drü­

senkrankheit. La Gourme. La fausse gour- me. hah iKaóa. (E jiu 3.) M łiiub

(y A. 8. Poe. K . IV . 36o). Zol/.owanie (Szt.

32). Zołzy katar. (D yk. V I 1L) Katar koń­

ski. (Rohl. 97). Zołzy (Hip. x i5. Haur. 26).

Febris socia inflammatione membranae pi- tuitariae uarium, tussi, dejectione copiosissima e naribus ettum ore infra maxdlam, vasalym - phatica potissimum vel eorum confinia tenen- te, inflamraato, in suppurationem prono.

Viborg. H I. 273. Feith. II. 89. Fren­

zei (a) /. 48g. L a Fosse (d) 45. conipara- tiva tabula e naribus profluviorum. Ten­

ne k. II. 2. Erdely. Mogalla (a) I. 8q. San­

ders. y Ä. 8. miscet c. angina (Strengei).

18. A ngina forotidea .

Morbus glandulosus malignus. Bösartige Druse. Kropf- Feifel. Vivel. Les avives.

L a Gourme. ißocnaAeme yuiHbixi. me- jrŁat. yKeAeaa. >Ka6a. ( P o c .K . 11'. 66).

ilayiuHHqa. Myszy (Hip. 107. Haur. 28.

Bai. 27. Piął. I. 123. Ap. 1. 1 14). Myszy końskie. (N. Ap. ab). Zołzy złe. (Piął. I.

125). Dusznica. ( Dyk. II. 3 ). Gwiżdż (Kluk. I . 196). Zapalenie gruczołów śli­

nowych.

Febris gravis cum tumore parotidum et sae-

pe glandularum salivalium sublingualium, ca-

(25)

pite porrecto, deglutitione ut plurimum im- pedita. Morbus equis proprius, e defectu nu- trimenti ob impeditam deglutitionem, facile in stadium putridam delapsurus.

Miscetur nonuuLlis cum praecedenti. (N. 17).

Wald, (a) i 4o.

19. A ngina legitima .

Faucium inflammatio. Cynanche. Pha- ryngo - laryngitis. ( Veith.) Die Bräune.

Strengei. Strängei [in genere). Halsent­

zündung. Kehlsueht. L ’étranguillon. D’es- quinancie. JivaGa. Slinogorz. (Haur i 65).

Dusznica. (N. Ap. 22). Nabrzmienie szyi.

(Rohl. 26). Zapalenie gardła wewnętrzne.

(Piąt. 1. io 4).

Febris gravis, cum tumore parum liotabili, calore doloreque gravissimo faucium regioiiis, circa et supra laryngem, respiratione stridu- la, sonora et difficili, capite antrorsum por- reeto, deglutitione negata ut infusa quaelibet per nares retrogrediantur. Morbus inter om­

nia animalia domestica observatus.

Veith. II. 5o. Kersting. 167. Wald, (b) I . 222.

a) Tracheitis equorum.

Strenge. Strengei. The strengles. Angl.

Ciiiy/teHHima. (S ą . 8.) Zapalenie wiatro- biorku. (Rek. 27). Zapalenie kanału po­

wietrznego.

Respirado stridula, deglutido impedita, ce- terum anginae symptomata.

Abilg. 33.

b) in g in a epizoótica.

Die Bräune. Halsentzündung. L ’esqui-

(26)

«ancie épizootique. Jî<a6a. Zapalenie gardła panuiące.

Angina gregal™ boves, interdum equos af- ficiens.

Paul et (a) 1. 562. Epizootie 1762. in bu- bus. 11. 8. Epizootie 1770; Basilene A . 1809.

observata in cornutis Veterinario M eyer.

2 0 . A r H T I I A E E P IZ O O T IC A S .

Lues oris. Aphthae pecorinae. Maulseu- che. Maulweh. Mundfäule. Sabberseuche.

Les Aphthes. Ulcères dans la bouche (Bu- zard). Boucle (Dévill ) F hhaocitił pma.

(Hop. 689.) Loah3Ht, 750 pm y. Gęba ogni- 1. (Rohl. 196.) vulgo Żaba. Żurazapysko­

wa. (Rud. (b), 172. fVol. 5i.)

Febris cum erysipelatosa affectione omnis cavi oris, pustulis ex oris confirms subside ad nares usque repentibus, transparente liquore repletis, post ruptionem in ulcuscula passim abeuntibus; aegrotantia mox ab initio a pa- buli qualicunque genere abstinent. Indoles contagiosa non ita pridem explorata. Morbus frequens ill diverso animalium genere, facile lu i pedum associatur.

Paulet. (b) 1. 272. Adam i(b) 102. Boja- nus (a) 186. Sagar. Glaser. Peith. I I . 197.

Hazard. Instr. 1793. i 58. Recueil. 3g.D e- cemb. 402. Wald, (b) I. 200. (c) ib j.

Hue referri posset Glossanthraœ de quo v.

N . 5.

21 . L u e s p e i h j m .

Claudicatio epizoótica. Paronychia eph zootica. Klauenseuche. Klauenkrankheit.

Fusslähme. Fussseuche. Die Krümme, Tu-

meurmflam: aux pieds. (Paulet. (a) 1. 111.)

(27)

— l 7 —

Ulceres du pied. (ib. 4oi). Maladie conta­

gieuse de 1764. (ib. 397.) Perte des ongles.

(Instr. 179Ś. i6 i. in Aphthar. descript).

B oa L ahb in. Korif.imaxi. ( y $. 188). Za-

> ognienie kopyt. (Rud. (b) 173). Ból rapci.

(Piął. 1 . a35). Zapalenie rapci fałszywe ? (ib. II. 98). Zaraza kopyt. (Bek. 4g. H ol.

53.) vulg. Pędzenie racic.

Inflammatio erysipelatosa ungularum co- ronam atque discrimen occupans, vesículas exigens saepe inulcuscula abeuntes, claudica- tione et febrícula sociis. Morbus lui oris sae- pissime nuptus vel eam excipiens, in omnibus animalibus domesticis visus, pecori tarnen fre- quentissimus.

Adarni (b). 123. Bojanus. (a) 186. H o l­

stein. (a). Glaser. Horlacher.

22 . P e RIPNEUMONIA.

Pulmonum inflammatio. Pneumonia. Lun- I genentzündung. Entzündliches Fieber fa l­

so. Perip n eu m on ie . Inflammation de pou­

mons. Bocna-ienie Aernaro. ( y $ . 83.) Bo3JKenie Aernaro (Poc. 1\. IV . 100).

O^wuma. vulgo. Dychawica falso. ( Ap.

II. 77). Febra zapalaiąca płuca. (Przep.

i 3). Drganie. (Dyk. I. 708). vulg. Prze- charśnienie. Zapalenie płuc. (Piąt. 1. 108).

Gravissima febris cum insigni horrore, ca­

lore, respiratione frequentissima, sublimi, pul- suum numerum passim exced en te, motu co­

staran* rotatorio apparente, situ erecto, diva- ricatis pedibus anterioribus, posterioribus ven- tri subductis, naribus distensis et quadrangu- lis; tussis non prorsus necessaria- saepe tertio die subit, ab initio sicca, mox húmida. Mor­

bus longe freqnentissimus in equino genere.

Veith.II. 58. H ald. (a) i 4i. (b) 357.(8) n g ,

*

, UNIW ERSYTECKA

sífORUNlU

(28)

i8

a) Peripneum onia epizootica.

Lungenseuche. Lungenfäule. Seuchenar­

tige, langwierige Lungenentzündung. T y ­ phöse Lungenentzündung des Hornviehes;

mille. ( Veith II. 232 ). Peripneumonie e- pizootique, gangreneuse, {Chabert). chroni­

que (Huza''d). Pomeliere, Phthiesie pul- inonejre (id.) Mûrie. Affection gangreneu­

se des poumons /also. Huxoinua h . ih m i e ­ nie jiernaro. { j E m m .) liociia-ienie-nem a- ro (>A- 83V Suchoty, gnicie plue (Ji juiö .) Długo trwałe zapalenie płuc (Rud (bji8i).

Zaraza płuc. {B e k A 3 Wal. 28. Bohl. 198).

Febris minus gravis , tussis rauca in dies ingravescens, atque minus sonora evadens, im- petuosior tarnen, versus finem morbi, proflu- vium per nares foetidum ; decursus facile chronicus. Morbus non contagiosus, saepe stationarius, praecipue bovillum genus inva- dens. ln cadaveribus desudatio copiosissima circa et in ipsis pulmonibus induratis et pon- derosioribus.

Bojanus (a). 157. Kausch, (a). Huzard.

(c) et lnstr. 1794. ig5. pro alio morbo ha­

llet. Chabert in ln str. 179D. 137. F aulet (a) I.467. Epizootie 1769. Woist. (a). Havem.{b).

23. P leuritis . .

Brustfellentzündung. Pleuresie. Courba­

ture {nom. gener.) Bocna-iem e uo,tpe6eH-

h o m i

/

m h

r p y A H o i i n i e f i b t K . O A O i n t e

e t

,

öoKax'L (Poe. K . IV . 100). Pleura {Haar.

i 5o. Ap. II. 76). Drganie boków ( N. ap.

169). Bolenie boków? (Szt. 27). Zapalenia błony piersiowej.

Febris cum respiratione sublimi et accele-

rata, costarum motu rotatorio minus evidente,

thorace dolente ad tactum, pedibus anterio-

ribus divaricatis, in pleuritide unius lateris

(29)

única anteriorum extremitatnm porrecta.

Aggreditur morbus pleuram thoracicam et pulmonum, frequentlssime simul pulmones.

Veith. II. 58. Wald, (a) i 55. L a Fosse (c) 111. 475. ceterum describitur sub per

pneumoniae nomine.

24. C arditis .

Herzentzündung- Inflam, du coeur. oc naJieiiie cepAU»- Zapalenie serca.

Signa característica nondum perspecta; in­

ter currunt vestigia obscuriora m auctorum descriptionibus sub commumbus sigms fein inflammatoriae.

Wald, {h) 324.

2Ö. DlAFHRAGMITIS.

Zwerchfellentzündung- du dia^

nh raam e H o c n a v c m c AiarpnarM bi nepeiiO H K H r p Y A o ó p K .n m e ń . ¿ a p a le m e

przegrody piersiowey, muskułu przedzia­

łowego lub przepony-

Febris gravis, respiratio difficilis et subli- mis, singultos-, trahuutur ™ ce ra f t abdominis in consensual, nide pleur îüdn

itidis signa socia. Morbus per se ranssr- nrus, frequeritior viciais phlegmasus super- Velllt’ Walding. (a) 108. (b) 32y.

26. G astritis .

Ventriculi inflammatio. Magenentzun- d „ „ g .Ë n U « naunf , l o t i t

mac. BoonaAeme moAyA«-a- P żołądka.

Febris gravis, ventre tenso, ad tactum 1 or­

iente, retrospectio, gemitus, agitatio extrenn-

(30)

tatum vio len ta , terrain pedibus radunt ante- lioiibus, calcitrant posterioribus, humi se se proijciunt subito, iterum derepente prosiliunt decumbentes volutan tur, alvus pertinaciter adstricta, appetitus deletus. Enteritis lere semper socia,

Wald.. (a) i 5g. Veith. II. ?5:

27. P estis boum .

r Gastritis epizoótica boum. Lues bovilla.

Typhus bou in. Dysenteria contagiosa. T y ­ phus contagiosus bourn. Epidemia conta­

giosa bourn, (Burnazz.) Lues dysenterica.

Arinentorum lues. Hinderpest. Hornvie- seuche. Löserdürre. Viehseuche. Typhus (1er Kinder. Die Uebergalle. Viehpest. Ma­

ladie contagieuse. Malad, pestilentielle des bêtes à corne. ( Victj-d^zyr. ) Epizootie iioshongroise. (Buniv.). Maladie înüam. e- piZootique (Huzar d (a)). Epizootie

i

745 .

1773. (Faulet), iiapaaa poram aro cko - ma (E m u .) C komickím na^easb. Mo pu.

cnomcRaHHVMa (y A. 67), ..Zaraza rogate- f>? Zaraza żołądkową (Bek.

35). Zatkanie w xiążkach? (F"rzep. 25). Fe­

bra pomorowa (ib. 5g). Zaraza żołądka i biegunko, Xiçgosusza (Wol. 22). vulgo Po- morka. Zaraza bydlęca. (Bud. (b) ioi. Piat.

I 236). Powietrze bydlęce. (Bud. (a) ).

Horripilatio, calor, oscitatio, moestitia, pe­

des infra ventrem c o lle c ti, agitatio caudae sine causa externa, retrospectio versus ven­

trem, tussicula, lacrymatio, erosiones in cavo

oris iuxta gingivas et radicem linguae; fran-

guntur ruminatio et appetitus, pulsus febrilis,

diarrhoea denium cum tenesmo. Morbus soli

bo vil lo pecori inim icus, gregatim invadens

(epizooticus) et única solummodo vice. In ca-

(31)

daveribus inflammationis quart! ventriculi ve­

stigia Constantia.

Adamie (a). (b) 91. Bojanus (a) 1.. Veith.

II. 272. Sic/e. (d). Ramazzini. Lancisius.

Schroek. Kariold (a), (b). Camper (a), (c) lit. Metzler. Pessina. l u x . Abilgaard in Viborg■ I. 1. V. 24 x . Buniva. Faulet (a) I.

61. 115. 166. Epizootie An. 1745-6 et II.

An. 1773. Krünitz.

28. E nteritis .

Tubi intestinalis inflammatio. Cólica in- flammatoria. Darmentzündung. Entzün­

dungskolik. Inflammation des intestins, iranchets. Colique inflammatoire. B ocn a- uenie limite 11 t >. Kolka zapalaiąca (JPiąt /.

118). Zapalenie kiszek.

Symptomata gastritidis similia cumobstruc- tione alvi pertinacissima.

Wald, (b) 33o. Veith. II. 75.

29. L ienitis genuiua.

Lienis inflammatio. Milzentzündung. In­

flam. delà rate. B ocn auenie ceaeaeHiui.

Zapalenie śledziony,

Febris gravis cum dolore hypoehondrii si- nistri respirationeque impedita. Dubitandum utrum unquam hie niorbus observatus sit, quandoquidenj cunctae sub hoc nomine ve­

nientes descriptiones febri carbunculosae per- tinere videntur.

Wald, (a) i 63, Kersting. 198.

30. H epatitis .

*

Icteri equorum nomine passim venit.

Leberentzündung. Gelbsucht. Inflam, du

foie. Jaunisse. B ocn auenie neue ijii . ITe-

HenoiHaa 6 o j 1 í 3 hb ( y ą . 32.). Żółtaczka.

(32)

(Ap. 11. 108. Piął. J. 112). Febra zapalają­

ca wątrobę. (Przep. 18); Zapalenie wą­

troby.

Fehris non ubique gravis cum dolore hy- pochondrii d e x tri, excretione alvina p a rca , rara, minus tincta, subeunte facile colo-e ic­

térico universi corporis, in membrana palpe­

brarum interiore, narium et oris túnica aliis- que passim pro re nata locis conspicuo. Mor­

bus in equis non rarissimus.

W ald, (a) i 64.

31. N ephritis .

Renum inflammatio. Nierenentzündung.

Inflam, d. reins. llonna^eHie iiohchti . B o - ji 1 í 3 hl b l nounaxii. (Poc. K . IV . i 5.) Zapalenie nerek.

Praeter signa enteritidis, dolor regionis lum- balis ad tactum rudiorem. calor ejusdem re- gipnis auctus, urinarum reten tio ; explorata vesica vacua: sub volutatione solent insidere longius extremitatibus posterioribus, erectis anterioribus; morbo judicato saepe urinae cra- entae.

Venit morbus sub communi nomine Colicae inflam m atoriae, aut Ischuriae, JJysuriae.

■ Wald, (a) i 63.(b). 384.

32. C ystitis .

Vesicae urinariae- inflammatio, etíam Ischuriae communi nomine veniens. Bla­

senentzündung, saepe com. nom. Harnver­

haltung. Inflam, de la vessie, passim latent sub nomine: La retention d’urines. B o cr na.icHÍe MoneBaro nyabtpa. B oa 1 s 3 b b u

ny3bipii. (Poe. K . IF'. i 3.) Zapalenie pę­

cherzy ny [JPiąt. 1. i¿ 6). Zapalenie pęche­

rza moczowego.

(33)

- Ente ritidis symptomata, socns uriirarum de- iectione difficiii atque plurimum dolente su- L d e prorsus intercepta, gennlu sub rnsu ad mingendum, dolorcque in regione Pu lu s’ ex;

ploratione per* intestinum rectum mstituta, yesica turnet a copiosis unnis et ardet.

White. I. 72.

33.

M e t i u t i s.

llvsteritis. Uteri inflammatio. Oebar- muttferentzündung• Inflam, de la matnce.

B ocna^enie Maumn.

(Bek. 2 7 ) . Z a p a l e m e m a c i c y (Piqt. 1 . 1 x 7 ) .

Siena enteritidis cum doloribus, imi abdo- nisibus quasi ad partum excludendum tumore genitalium externorum et rubore. Sub exploratxoue per intestinum rectum, regxo u- te ri dolens, tumens et fervida.

Pilger. II. §-993- l49°- 34. R

h e u m a

.

R h e u m a t i s m u s . R h e u m a l a l g i a .

Rheuma

a r t i c u l o r u m . A r t h r i t i s . ^ o t d e a J ; 10 J f * £ '.

lius). E m p r o s t h o t o n u s . (Hennem. Ith. ab sona et genio mali contraria denomina- tZ D i e R e h e . R a h e . V e r f a n g e n . V e r s c h l a - l e n R e h k r a n k h e i t . L a F o u r b u r e . F o u r - h i s s u r e F o r b a t u r e . 3 a n a A » . P a a o n m m

n o r« (P oe. K . IV . 3 q 3). ÜAbimua .f a lt e .

Z a c h w a c e m e . (Bek. 96). Reumatyzm. (P/qL

J . , 6 , ) Z . r a j . e m e ( ko( l s kya .

(LeA. 168). Ochwat. (liaur 28. hal. 4o).

Morbus detinens vaginas musculorum ex-

trem ilatum , ad substantiam vaseuiosam n n ^ -

lae usque delapsurus, cum calore extrennta

(34)

tum affectarum aucto, gravi claudicatione i„ - CCSSU, Plus minus negato, rigore et tremore membrorum. Omnibus extremitatibus affe- etis, mcessus prorsus denegatus, agitatio cv - trem italum sub decubitu; arteriae metacarpi vel metatarsi pulsus apertior quam sub sana condit.one; subit Stridor dentium e gravi do tore. Morbus equorum frequentissimus, saene ctiam ínter canes, sues, interdum boves.

■ Sind. Chabert in Instr. 17q,. 127 Mn galla (a) 22&. Tennek. I. a. % . 7‘ M ° '

D. P R O F L Ü V I A .

Pyrexia cum excretione aucta, característica.

35. D ysenteria .

Die Ruhr. La Dysenterie. KpoBauoi/r no- dyarva £ Zery onka.- J2o)' Kl’«aw a (p ^ I P '/ ' 109)- Krvrawa dysenterya.

f í- D^ r v a- {Piqt- L 209 üad.

{>) 100). Biegunka krwawa. (Ap. 1L , 04).

Pyrexia cum dejectione alvina frequente parca, mucosa, puriformi, passim sanguino- milm CUm ieSm° CtllisU Sravioie atque ge-

Ifujus loci est: Colliquatio pinguedinis.

Fluxus coeliacus ( Mundigl. 85 ). Das fettschmelzen. Gras fondure. Moltengrea-

£ sadla-

Dysenteria non sanguinolenta in equis in­

terdum obveniens.

a) Dysenteria boum epizoótica.

K u tr des

(35)

Febris cum dejectione alvina foetida, liqui­

da, subrubida, deraum cruenta, viribus digc- stionis prostratis , rnminatione langucscoiite ; morbus non contagiosus a ni mis prótracla contentione e't ruminatione riégala öriundus , in sobs vectariis bubus observatus; p esti boii.ni male confusus.

Wald. (c). §. i 85. Bojan. (a) i 4. n. 4.

Veith. II. 265.

36. L ues canum .

Ilnndeseuclie. Staupe. Fièvre maligne.

{Paulei). Morve des chiens; maladie des chiens; Toux, rhume. Caivb cooaiib. Psia î.araza. (Pi'qi. I. 276). JSIosacizna psôw.

Horripilatio calore au cto , ad nares exter­

nas praeceteris manifesto, excipitur. Tunica- rum oris et narium rubor pressior, lassitüdo, pabuli nausea, alvus tarda. Mox profluvium copiosum e uaribus , flavescehs, viridèscens , viscidum; tnssis, lacrymatío, lemae oculórum frequentes. Derepente macrescunt acgrotan- tes, diarrhoea demum et convulsionibus ur- gentibus; febris indole ex inflammatoria mox in putridam niutata. Morbus tenerae aetati.

potisshnum infestus, contagiosus canino geileri, nee nisi semel per vitam , eadem individua învadens. (V ariolis caiiinis, v. supra N. 11. b.

vuleo et in auetorum libris misceri solct).

D

Paulct (al II. 334. Barrier. in Instr. 1794.' 125. TJ'aid. (d) 76.

Phlegmasiar organa secretoria detinentes;

Quorsum ref'erri possunt ;

Coryza, Catarrhus, Morbus glandidasus, de qui h us supra.

4

(36)

III. F E B R E S S Y M P T O M B TICELE.

Alix morbo primaría veluti symptoma me- rum accedentes.

3 7 . F EBRIS TR A U M A TIC A .

Febris vulneraria. Wundfieber. Mbcntftaa ropanna. Gorączka przy ranach.

Febris vulneri superveniens, v. c. sętaceo

misso. *

Wald. (b\ 62. 74. Mogal. (a). II. 94- White I. 76.

58. F ebris suppuratoria .

Éiterungsfieber. Gorączka przy ropieniu.

Ephemera, inflammationum in suppurátio- nem vergentium comes. Intercnrrit interdum ubi inflammatrô in desudationem versa.

3g. F ebris hectic A.

Febris lenta. Zehrfieber. Schleichendes Fieber. Fièvre lente, hectique. Fortraiture.

H à x o ï n H a a r o p a n n a . Z b i e ż e n i e ( T V . Ap.

190). Gorączką niszcząca, wycięczaiąca.

Febris quotidiana in morbo longo cum ma­

d e incedens, suppurationum protractarum co­

mes, interdum morborum cum gravi dolore incedentium.

Instr. 1792. 2x6.

(37)

C L A S S I S II.

m o r b i s i n g u l o r u m c o r p o r i s

S Y S T E M a T U M a b s q u e n e c e s s a - R I A P Y R E X I A .

I . N E V R O S E S .

Sensus et motus laesi sine pyrexia idiopatliica.

4 q . Y eternus .

Mania. Melancholia placida. Lelhargus.

Vertigo passim. JPhrenitis et a poplcxia yhZ- so. Der Koller. Der stille Koller. Durain-"

koller. L’irr.molhlite. Le vertigo. O ömo - pofi h. ÜMpaiii.. R epm cm e ro.w nw . (Loc.

K . 1 1 . 24:2). PoflMMna? il>. Zakręt cz,yli zaciętość spokoyna (Ap. J. 90). Szaleństwo ciche. (Piął. I. 190), Gnuśńy w ar tog łowy koń. (Bohl. loi). Zawrót łba. Cicha Kolera.

(R ud. (b) 101). Zawrót głowy spokoyny (Ap. I- 90). Zawrót głowy. (N.Ap. C2).

Sopor atque somnolentia cum absentia men­

tis chronica, intercurrentibus passim paro- xysmis furibundis, pnlsunm frequentia immi- nuta. Morbus in equino gene re frequentior.

Dupuy in Jour. gen. Novem. 274. com- parat morbnm cum catalepsi et vestigium constans in cadeveribus elicit caseosam mol- litiem medullae spinalis in regione lurnhali.

Wald. (a). i 35. Waist, (i ).

4 i . R a b i e s .

Hydrophobia. Ilygrophobia. D ieW u lh . Tollwulh Wasserscheu. La i-age. Hi uien-

c n i B O . Wścieklizna. (Piąt. I. 278. 292.

Rud. (b) 191).

Morbus contagiosus , morsu quoruncunque

/

(38)

a8

animalium rábido rum oriundus, per vulnera inflicta repens , cupiditate mordendi, delirio furioso, subsultu teudinum, motibus convulsi- vis, salivatione copiosa, po tus liorrore, in ru- minantibus continuo mugitu, insiguitus. Nu- perrime JJVX JWarochelti, ad basin linguaesub frenulo, pustulae inventae, aliae limpidae mag- nitudinis gran orum cannabis, liumore lympba-i tico repletae , aliae pellicula minus transpa­

rente tcctae, interpositae cum ulceratione.

Jóurn. gen. i 8a3 vol. 84. Sept. 555.- sq.

pustularum observatio Dri Magistel con- łirmata. H alding. in Aled. Jahrb. Grece 11. 38. 5i. negat sues rábidos aquae horro- re periclitan, lustr. 1782. 228. Hałd. (d), i 43. Renner. lolnay. 197. Reich. 11. 4go.

4a. S atyriasis .

Priapismus. Saamenkoller. Krampfhafte Steifigkeit d. Ruthe. Zn grosse Rriinstigkeit, (Pilger). Priapisme. fi pocmn. Zbytnia chuć płciowa. {Piat. 1. 188). Slęzeme członka.

( ib. 187 ). Szał płciowy.

43. N ymphomania .

Furor uterinus. MutterWuth. Mntterkol- ler. Stiersucht. Fureure utenne. Mnmon- Hoe 6-femeHcrrrBo. Szalenie maciczne. (Piął.

1. J98). Szał płciowy.

Agitado furibunda cum effreni cupidine coeun di, in maseulis continúa membri ere- ctio, in foemininis genitalium tumor , rubor atquc muci stillicidium.

Frenzel (a) II. 784. 111. 161. Pilger. 11

§. 13.2 2. sq.

44. T rtsmus .

Maulspęrre. Kinnbackenzwang. Klemme.

J

(39)

3 9

Trisme. C yflopora b u HeAiocmax:h.

(I’ oc. K . IV'.’ 244). CyAopojKHoe cza rn ie yiiua. (U,op. 67J.). Tryzin [Piat. 1. 170).

Febra, zaraźliwa z tryzmem (ib. >5g). Szczęk ściśnienie. (Rohl. 112). Ścięcie szczęk. Kurcz szczęki Uolney.

45. T etanus .

Elephia [Keith.) Starrsucht. Starrkrampf.

Ilirschkraiiklieit. Mai ile Gerf. O qenęne- Mie. 0,\e6enŁA0Ciin.. Kurcz powszechny.

Konwulsya. [ A p .llę ) 5). Kołowatość, ł1 lux, Naruszenie mózgu, (16./. 93. 96). Tetan.

[Pint, 1. 170). Rumatyzm koński. ( N .A p . 56). Kurcz kołowaty.

Musculorum rigor imprimis masseterum et plerygoideorum , membra plus minus rigida , cauda p o rre cta , saepe in alterutrum latus flexa, subinde tremula; rigor interdum mus­

culorum abdominis ut quasi lignei evadan t, inde respiratio anxia et laboriosa, stridor den- tium ; capi te sursum m oto, membrana m ed­

ians prosilit et totum fere bulbum contegit.

Obvenit interdum trismus sine tetano, h ieve- ro nunquam illo absente. Morbus in equino genere frequendor quam in liomine.

Act. Hafn. Wolst. (f). M aid. (a). 180.

(b). i 54. Veith. 11. 482. Bohlman. Tolnay.

121. Abilg. i 65. Mogul, (a)/. 206.

46. E m lepsia ,

Sideratio. ( H u e ll.ll. 106). Fallsucht.

Schvvindel. Mai caduc. Epilepsie. Ha/iy- Haa 6out.3HŁ. Kaduk koński. Słonecznik.

[Hip. 106). Epilepsia końska. (Haur. 5o ).

W ielka choroba. [ l ‘iąt. I. 175). Kaduk.

Yertigine , temulentia , titubatione praeviis, corruunt animalia modbus couvulsivis; malum

m

(40)

per pavoxysmos ex improviso subit, cessante paroxysmo assurgunt sudantiaet mox se se ha­

bend uti sana. Übservatum in cane, equo et ove.

H'ald. (a) 191 ■ (b). II. 65. Greve II. io4.

Schnee. bu8. (in ovibus).

47. T emulentia HYDATIDEA.

Hydrocephalus bydatideus. (Veith.) Schwin­

del, Drehkrankheit. Drehling. Das Segeln.

Der Ringel, Drehsucht. Taumelsucht, Das Drehen der Schaafe. Le Tournis. Tour- noiment. L’Avortm. (Dévili. Aua. Beytr.) roAononpyn;eH ie. 3 anpy îkhb 1 uaaca 01t- pa. Klapaczka. ( Haur. 468 ). W artoglo- wość (Hohl. 221. Piąt. I. 268). Zawrót owczy. {Bek. 72). Zwartoglowienie czyli zawrót głowy. {Bud, (b) 178). Kręcenie się owiec,

Aniraalia circmnacto in gyrum niotu, pro- cedunt circulo semper minore, donec consi­

stant et co]labantur; subinde incessus obliquus in alterutrum latus versus , capi te vel d ato vel depresso, gressu lapsabundo; absumnntur inter soporem. Morbus a coenuro çerebrali oriundus, in ovillo geliere frcquens nec raris- simus in bubus.

Leske. Gcrike. Valois. Riem et Reuter.

Thaer. 160. Steinbach. Veith. II, 448. Fren- zel (a) 478. Goeze (a). Rudo/phi. (a).(b). Gre­

ve 11. 79. enormem coenurum in bove ob~

servavit.

48. P alfitatio cordis .

Herzklopfen. Palpilation. Bienie cep.yja.

Drżenie serca. (Hip. 109. Haur. i 63. Biąt.

1. 181).

Motus cordis velipmcns, irregularis, visu et

(41)

3 1

auditu percipiendus, per paroxysmos incertis intervallis incedens absente ali o niorbo nota- bili apparente. Rara in equis abservata, nec quo ad naturam mali perspecta etiamnunc.

Frenzel (a) II. i 45.

4g.

A p o p l e x i a.

Sideratio (Plinius 17. a4). Schlag. Schlag­

fluss. L ’Apoplexie. Coup de sang. IIo - cmpL^iij. Zmartwienie. ( Lek. 60). Apo- plexya.

Sopor superstite inotu cordis et arteriarum, motibus voluntariis abolitis. Morbus rarior.

Fey. Huzard in lustr. 1794. i 48.

, I

5o. P aralysis .

Lähmung. Paralysie. TlapaAii^cs. Paraliè.

Motus, vel motus et sensus in parte qua- dam aboliti vel notabili modo imminuti.

Wald. (a). 192. Frenz, (a). II. 535.

a) . Hemiplegict.

Halbseitige Lähmung. Hemiplegie. P a ­ raliż połowiczny.

Aboli tus musculorum motus alterius later is corporis; saepe apoploxiae vel mortis prodro- mus.

b) . Amaurosis.

Gutta serena. Der Schwarze Staar. L ’a- maurose. La goutte sereine ou serene.

Cabnoma. Daa3Hbiu T y c im . TeMHanBO- fla. Ślepota wnętrzna. (Hip. io 4). Jasna ślepota. (P iąt. II. 116).

Pupilla dilatata neque ad lucern contracti-

(42)

lis, nativi coloris : coecitas vitio oculi nullo apparente.

La Fosse (c). Ilavcm. (a), 34. Tennek.

II. î. 45. Dieter. 3i 5.

ç) Cophoÿis paralytica.

Surditas. Taubheit. Surdité. F^yxom a.

Głuchota.

Surditas a paralysi nervi acustici, vitio or- ganorum sonos transmittentium nullo evidente.

d) . Paralysis lahii inferioris.

Lähmung der Unterlippe. Paralysie de la lèvre inferieure. Xlapaanun hh J khqm r y - 6bi■ Paraliż wargi nizszéy.

P en del labium inferius motu expers $en- suque ut plurinum destitutum ; in equis non rarissima.

a). Idiopathica; a prostomidis ahusu.

ß). Symptomatica; systematis nervosi gravi laesione socia vel ut mortis prodromus.

e) Paralysis linguae.

Zungenlähmung. Paralysie de la langue.

HapaaHHŁ aawna. Paraliż iqzyka.

Lingua continuo ex ore pendet, retractio- ne negata, sensibilitate iniminuta.

a). Idiopathica; rudioris linguae extractio­

n s sequela.

ß). Symptomatica; uti supra, d), ß).

f ) . Paralysis auriculae.

Ohrenlähmung. Paralysie de Poreille, n a paAHHjb yxa. Paraliż ucha.

Pendet auricula alterutra motu voluntari

(43)

33

expers, vitio organico nnllo existente; saepig- sime hemiplegiae symptoma, interdum a pro- stomidis abusu.

g). P a ra ły sis rnembrorum-.

Lähmung der Glieder. Paralysie des membres. Ilapa.iMHŁ n i en o nu. Paraliż członków.

Motus membri cujusdam interceptus, subin- de sensus abolitus ; causa utplurimum in lo- cali vitio sita.

h ). Lumbago.

Lumborum paralysis. Lendenlähme. E f­

fort des reins. (La Fosse (o). IV . 3i). C^aI 60CIHŁ B'h 6ŁApaxTb. W ąsat. Zarażenie Wąsate. (Hip. i i 4). W ąsacz. (Haur. 20), Sciatica (equornm). ( Piąt. I. 16g). Krzy­

żów bolenie (canum). (ib. 288). Sparali­

żowanie lędźwi.

Extremitatum posteriorum vis plurimum fracta,încessu summopere vacillante vel negato, a laesione medullae lumbalis.

Frenzel (a) 11. 64i. 208.

Vertigo; merum symptoma morborum»

Crampus s. Contractura/ luxationem patellae sis- tit neque ad névrosés pertmet. (cf. N.

i

52. c.)

Hennem. 244. (Crampe). Vitet. IL 656 La Fosse, (c). I. 425.

IL ^1N H E L A T I O N E S \ Respirationis laesiones.

5i. Tussis.

Husten. La Toux. KaiiifeyiŁ. Kaszel.

Sonora et violenta assultim accedeils aè'ris e pulmonibus expulsio.

White I. 92. 5

(44)

a) Tus sis verminosa, (idiopathica).

Lungen wurmhusten. Lungenwürmer.

Wurmhusten. Crinons aux poumons (C'Ha­

bert ). MfepBHBww i;a ilical . Ka­

szel z robaków płucnych. Robactwo płucne.

Tussis cum profkm o e naribus pituitoso , sub examine vermieulos convolutos (strongy- los) exlnbente, appetitu sensim i’racto, virium prosti atione, anhelatione gravi cor disque pai- pitatione subountibus. Mors suffocatoria. In bronchiis animaliiinï boc morbo peremptorum copia strongylorum {S ir. fila r ia ) cum maco.

Morbus epizooticus, in bovillo genere, praeci- pue in vitulis et in ovillo.

Goeze (a) g i. male ascaris filiformis di-

c i t u r . Chabo t (a) 58. d ic it: C r i n o n . (Haar*

wurrn). Rudolphi (a) I. 453. 11. i. aig. 245.

Camper {c) 111. 201. Tfald. (e) 5o. liausch.

(d) 111. Bojan, (a) 17g. n. 07. vermis de- scriptio accuratior et determmatio.

b) Tusses sym ptom aticae.

Asthmati, Catarrho, peripneumoniae, etc.

sociae.

5 2 . A

s t h m a

.

Dyspnoea. Cardiacus morbus. Engbrüs- tigkeit. Asthme. y ^ y in sa . O^biman- BociTTŁ. Dychawica. Dusznica.

Spirandi difficultas continua vel per paro- xysmos subicns; naribus violenter apertis ili—

unique motu insigni.

a). .Asthm a spctsmodicum.

Lungenkrampf. ( PVald. (f). §• 616. Veith.

11. 437). L ’asthme spasmodique. Dycha­

wica kurczowa,

Cytaty

Powiązane dokumenty

decciana intelligi oportere, vel ex eo cognofci poteft, quodFauftus Socinus a. in Poloniam veniens, omnes fuos libros in officina. Rodeccii curarit imprimendos, ut modo

Parmi les obstacles potentiels à cette e-agora politique, seront étudiés la toute puissance comme expression d’un nouveau lien avec les technologies de la communication,

En construisant les mots appartenant `a ces quatre groupes avec les pr´edicats quantitatifs `a polarit´e n´egative (affaiblir, baisser, diminuer, faiblir, tomber), nous pouvons

Smith, War and the Making of Medieval Monastic Culture, The Boydell Press, Woodbridge 2011, seria: Studies in the History. of Medieval

Czas gwiazdowy prawdziwy nie jest wykorzystywany jako skala czasu, ale jest potrzebny np.. Odpowiada to przyrostowi

Within the subject of pilgrimage‑making, which covers the period from early Christianity up to the end of the eighth century, 2 one account that leaves even more room for

orbitarum telluris &amp; planetarum fam i, ja ko tez i g w iazd pozycye i ipforumq; periodica tempora, fide- wiele innych rzeczy, które naprzód m m loca atq;

Hilary, uczyć fię mamy, co o mm trzy mać należy, bo niemoże być p oznaw a-... difciplinarum utiltffi.na