Prospectus Lectionum in Alma Universitate et Academia Vilnensi. 1789-1790

Pełen tekst

(1)n M -q o 1 0 3 8 1 4. 5 «$!. 1. BIBLIOTHECA UNIV. JAGELL. CRACOVIENISIS. Mag. St. Dr. __ - — - ' -. T. [II. PROSPECTUS. LECTIONUM IN. ALMA ACADEMIA ET UNIVERSITATE. VILNENSI SCHGLJE PRINCIPIS M D UT. NOM INE INSIGNITA A. in st a u r a t io n e m studiorum. i. S x 3in.no Jl f Śp m SLnnurn X j y o .. P R O P O S I T U S. E %. V ! '.* rV. K * J ‘" W. 3 7. © h. VILNfi TllIJ. S A CK* R EOI * M AJ E»T ATIS f e n e s . A c a d e m ia m *. ‘" • . « U i. r f/T iiA W U r lt.- i. . / / •■. , /7 v r n M , r \ < .. /. ' “ f / ? '. ft-te u to A u -fn *. , t. S Z c f* .- ć r &. ć /a * r. -. ^ a. *^. ** -. *. /. >.v.

(2) A o. 3 g ty 1. *. 4M ' l j f o. ,sf. UN,v7 X v i m k CRacovikp-W. L’ ■ ** '.A, /?'OOl:i.i 1 f* 4 a• •. ł. ■. ’. '. 'W>0f<x. f ,|. \'-, £-f -;; VĄ 'ig O \Ą ) O. 1,83 K | 5 6 2 jf t ( 5 - 1 ). r, ;. ‘ V'.

(3) O R A T IO. M O W A. A D INITIUM LECTIONUM T H E P R Z Y. O L O G IA DO G M A TIC A r J c A o la. 1N P r in c ip e. w Szkole. Glówney fV . X . Lit:. IN. ACADEMIA VILNENSI PUBLICE HABITA A: ap. S. r. d .. i. 783.. M ic h a e l e K arpow icz. T . Dociore, Pr celato. Archidiacono. CathedraliSmolenfcenji, Prcepofito Graxifcenfi S* Prenenft, Theologice ac. LEKCY!. TEO L O G II D O G M A TY C ZN E Y. 2). X t t :. 3 f€ .. Z A C Z Ę C IU. Sa. crarum Scripturarum Publico Profefsore.. W. AK/SDEM II. WILENSK1EY. PUBLICZNIE MIANA ROKU 1783. P rzez W . J. X. S.. M ichała. K arpow icza. 1. D o kto ra , Prałata Archidiakona. Smolenjkiego, Probofscza G razy pitego y Preńjkiega, Ordynaryinego. Teologii. i Pi/ma S . P r o p jo ra . v— ■—* p o s t t o t, turae. * tamque .p n e c h r a. ac p e r f e ć t *. documenta,. per. qu*. Eloquenti* ia m. l u n t suarum fcientiarum Jlluftres. A im *. huius. ma. exo rli. Lectiones A cadem i*. J P o tylu i tak wybornych dofkonałey wym ow y dowodach, które iuż okaza li p r z y rozpoczęciu fw ych nauk Z a c n i Tey przejławney Akadem ii Nauczyciele,. będąc wezwany od zabaw Pleban/kich da P ro fei lor es , a Par ochialibus e g o l a Tey Glówney PVOC. L it: Szkoły na ucze boribus ad Disciplinas T h e o l o g i c a s nie Teologii D o g m a t y c z n e y , nic p r z y i n ha c Pr inc ip e M. D. L i t t * S c h o . zw oitfzego ufsanowaniu i pow adze tey Ia t ra de nd as voc atus , nihil a c c o m m o Jwiętey nauki p rzy w ie li niemogę', iako datius majeftati S a c r o r u m D o g m a g dy odJłów Doktora N a ro d ó w Lekcye t u m in ve nio, quam u t a verbis D o c moie rozpocznę: Ja, g d y m p r z y l z e d ł d o t or i s G e n t i u m L e & i o n i s m e * ini was Bracia, p r z y f z e d łe m n i e w d o f l t o tiu m ducam: E g o cum venifsem ad nałości w y m o w y , albo mądroś ci, ovos, Fratres, veni non in sublimitate pow ia da ją c wam S w i a d e ć t w o C h r y sermonis aut fapientics, annuntians V o ftufa, nie w u da tn y c h I u d z k i e y m ą bis Testimonium Chrifli, non inperdrości f low ach , ale w o k a z a n i u D u svajibilibus humanae fapientice verbis, cha i m o c y . „ B o ic ó ż mogłem innego sed in oflenfione fpiritus &» virtutis zam iafi przedm ow y pow iedzieć, c v b y \ quid aiiud Pr óć mi i JoCo digpublicznego oczekiwania godnym i tey nuft» & e x p e d h t i o n e Publica, & N auce p rzyzw o it/zy m bydż miało ? h , s c e fcientiis p r * f a r i de be am ? A gdy z iedney [łrony uważałem i za E t c a m una e x p a r t e A m p | | f s i m . myjł Przelwietney KommiJJyi E dukacyi. C o lle g ii i n s t i t u t i o n i P u b l i c * p riE. ney w odnowieniu Teologickiey K atedry, fe c to r u m. m e n te m. jn. instauranda ho. i nauk Teologicznych p o ż y tk i, dla O y . czyzny.

(4) ho d ie Theologicae F a ć u lt a ti s C a t h e -. czyzn y, Kościoła, i każdego z ofobna. d r a p e r f c r u t a r e r . c u m utilitatem T h e o -. obywatela, i konieczna tychże N a u k p o . ło g i* in in. Ecclefiam, in P a t ri a m ac trzebe dla przytłumienia fzerzdcey fię nie-. P r i v a t o s C i v e s perpenderem, cu m. wierności iakofzkodliwey W ie rzeS . io b y .. den ique o m n ime dam n e cef sit ate m czaiom Z arazy; osadziłem za nieuchronny fcientise huius c o n t r a g rai lan te nr dla mnie obowiązek, abym i Prześwtetney •ncredulitatis peftem. confiderarem; Kommijfyi Edukacyiney imieniem me tak. o m n i a haec luculenter d o c u e r u n t m e a r u m ad praefens partium effe; u t &. Collegio. J nftitut ioni. T e y przejławney Akademii; tako taczey całego N arodu niewygajłą nigdy o-. Publicae świadczył. wdzięczność:. i Słuchaczów. Pr se fe ć to ru m , n o n f o l u m A l m * huius. Teologii okazaniem J e y pożytków do tey. A c a d e m i * , no mine, Ted etiam Nati-. iwietey N auki pociągnął; i potrzebę Teo-. onis totius aeternam g r a t i t i d i n e m logii, w terańnieyfzym zw łafzcza wieku. t ef ta ta m fa c e r e m , deinde Candida- iaśnie i oczywiście pokazał: ale gdy z tos. Theologiae. utilitate. E j u s ad. drugtey p o n y. przyw odziłem fo b ie na. ftudia facra allicerem; po ffr e m o. r.e- myśl pofpoliiepraw ie światowey F ilozo-. ceff itatem. hoc J ii, o Tłologii zdanie; kiedy pilnie docha-. Sacra?. p n e f e r ti m fseculo,. Teologi*. ac eviden- dziłem p rzyc zy n , dla czego te Św ięte n , rN> 2h N a u ki tak molu niaia fzacunek a nawet t e r d e m o n f t r a r e m . A t cum parte aD alt e ra c o m m u n e qu a fi judicium pro- i wzgardę, że ludzie m łodzi, w publicznych fanae. clare. praffentis famuli. P h i io f o p h i * pofedzemach żarty i śmiechy z nich czynić. de T h e o l o g i a difcuterem; cu m caufas a. •i ■. „fi,. c o n t e m p t u s ac vilipenfioms cuiusO, V r d a m fa c ro ru m S t u d io r u m f pr ou t cachinnis irrifionibus T h e o l o g i c a. o d w a ża ią fie ; Kiedym nakoniec fpofob d a w a n ia T e o lo g ii p o S z k o ła c h , S e m in a r u -. 6 r j ach, Klalztorach, ifam ychnaw et A ka d e. J J J m ach pilnie przeglądał; Przyznam fig. ouaeftiones f e p e n u m e r o in publicis fzczerze, że gdybym mebyl a fiebie wewnęj u v e n u m pr ofa nor um confeflibus e x- trznie przekonany o zacności, potrzebie » ponifolent). fedulo. inquirere ftu-. derem; cum denique m od os t r a ć t a n d *. i pożytkach Teologii, gdybym niewiedział,. ‘-ie sle nażycie rzeczy by tez naylepfzey ni-. T h e o l o g i * in Scholis, in Seminariis, gdy ro/łropnie rzeczy fam ey przyczytano in Csenobiis &£ n o n longć. ab. hinc bydż. n ie. może; gdybym nakoniec mewie-'. r e t r o a f t o t e m p o r e in ipfffmet Uni- dział, iak p iln e , lak dzielne, lakfzczgo AAc a d,e m u s oinrimi'? iuż ludzi uczoverfitatibus & plurimis, śliwę zachodziło ■(taranie, ' e x a m i n a r e m ; fateor ingenue, to re s , ni fuifsem. intimó. Audi-. nych, iuż zwierzchności całego Kościoła. perfvafus. względem poprawy N auki Teologiczney,. de praeftantia, utilitate & neceffita- ** przywrócenia oney do dawney świetnot e S t u d ii T h e o l o g ic i, ni fuiffem ^ i ; nigdybym fig podobno na uczenie tak ■n , „ wzuardzoneu w mniemaniu ludzkim ui n te r n e convictus, abufus rei etli J , „ , , j mieiętności nie odważał. falubernmae nunquam polle pr u d e n t e r * ipfimet rei imputari;. nifi. denique. e ertus fuiffem, qua cura &t follicitudine Yi ri fapientiffimi, autho ritate ipfiufmet. Ecclefiae fulti a plurimis re. tr o faeculis in. emendandis. The-.

(5) Th e o l o g ic is &. Difci plink &c fortiter. feliciter. lab o ra ru n t;. fortafie lećtiones. nunquatn. Theologiae adeo. in opinione h o m in u m contemptas in ch o a r e auderem. S e d D E U M I m m o rt a le m ! q u *. r. unqua m fcientia dignior fuera t. &odnt¥ * a. ftro. labore,. fu m m a. noftris. animi. no-. K toraż kiedy N a u , pracy, na-. c o n a tib us ac f ~ BS ° uf ltotvania> i wfzelkiego przyloze-. c o n te n t io n e. quam. ^. M ra. nas. T h e o l o g ia ? quae nos ad D E U M ^ A° B °g * naw raca' ^ a z u ia c g o rev oc at, D E U M Princ ipium N o - być pierw fzym początkiem , ofiatnim końftri demonitrat, D E U M finem no. CBm’ 1 n a m J ńf zlJ m M a c i e m. nafzym ;. f tr u m ultimum ac fummam beatitudaleka była od próżnych fu b j„ m , telaoźci, wolna od fwarliwuch w rzed m e m n ol tr a m effe docet, ac de, ■j , ■ , , , • \ . czach niedościgłych w aśni, czy [la o d nie» clarat, d u m m od o haec fit libera a va- potrzebnych, nienależnych i obcych zdań, nis fubtilitatibus, vindicata. ab ab- któremi w czafie nie oświecanych wieków. ftrufis c o n te n t io n i b u s cavillationibus- zaprzątniona que, exp ed ita ab inutilibus, vagis & pe re g r in i s. quruftiouibus, quibus anti„ quitus refpergebatur, & k quibus „ „ ^ r o n d u m p r o r f u s e f t expurgata, quod r ° ^ q u i d e m nu nqu am fatis deplorari. poteft. H i n c Vngata. lumini. etenim. o r ta. eft per-. illa quaerela: quasi T h e o l o g i a rationis. ponat obicem; quod. cum imperiofd om ni bu s , . . dom mar i nitatur;. o m n e s. była,. d od których po-. dzi^ zlB>’1 ‘eJzc se p niB iefi oczyszczona ' " * * * • cz‘ s ° ‘ W * W niem ożna. Z t ą d to pofzłtt owe powfzecht ■ ■,V r t ■ ne narzekania: lakobu leolonia przuf . 7 tłumiata światło rozumu, ze chcąc p rzew odzić nad wfzyjlkiem i N a u k a m i, ża dney inneyprócz fiebie cierP iei. niem oże;. ° ^ roP nem. w Akademiiach. że U m y jły. za fu n a w jzy. młodych. ciemnościami,. ^ tck d° hrU Fablicsne™u nieużytecznemi i fzkodliwemi Ouczużnie Obuwafcientias , • 3 telami; ze p rzy [złego żyw ota obiecuiqc tylko exula re ab Umverfitatibus co?at r nn ■ »• s ’ Izczeshwosć i oney oczekiwaiac, tera ż m en te fq ue J u v e n u m tetris o b v o l v e n s nieyfzego życia i lekce w aży obowiązki tenebris, eos. fcientiis. bo n o Publico inutiles. i niedba o pożytki: że Teologia niepoży-. ac perniciofos Patriae reddat Cives:. teczna. qu o d. L u d o w i, że ieji zgubq. cum. futuram. tantummodo. dla O byw atelów , niepotrzebna N a u k i niepo-. oftentiat ac p r o m i t t a t beatitudinem; wtiowana- szôdą dla światła zdrowego P r * r , n t i s vitae & vilipendit. officii " ' “T ". & contemnit c o m m o d i , uod T h c o l o s i r a ftodis „Ulli fune ului Civinulli cnmm a i,, pem V vero lc ° ° P ° puliS' e x , t l ° »a„K ms. rEPar umrni; adeo,. T ’* ' * " ’? « * * " * * » ’7 * » nua« * « f m loiych ad N a u k T .o b a. da mn 0 ut wygnani,fta a a l, m a i q u f l o w a i t o Z’czme. a, cun^ A .ms A a ?.

(6) cu nqu e aufpicatur feliciter E d u c a t i o -. T e sa powfzechne zdania mniemanych te-. n e m in G e n t i b u s. rażnieyfzego wieku Filozofow: takie io z-. primis. an te. reftaurare, pras-. o m n ia a T h e o l o g i c i s mowy daiąfię J ty fzei p o wjzyfikich N a -. ftudiis a n i m o s J u v e n u m praefervare,. rodach i Króleflwach: takie zdania iara-. Ipfaque haec f tu di ap erp etu o e Scholis. żaią umyjły Panów , Przełożonych, R o '. Pu blicis e x u la r e o m n i n o fatagat, ne-. d zic ó w : ale czy te zdania potrafią u-. c e fse. czynić płonnym ten wyrok. eft.. Haec fol emn ia praetenfae. Philofophise. a x i o m a t a v a g a n tu r per. O r a M a gi ftr or um ,. hse v o c e s. pe r. Początkiem. M ą d ro ś c i. B o jk i, ż* ieft B o i a ż ń. p ań(ka? C zy te zuchwałego niedomiar*. R e g n a & N a t io n e s , pe rfo na nt , has j i w a Wyroki,tcoboietnoćciku B ogu, te rutfententiae inficiunt a ni m os M a g n a- przyiaznegocnocieL>'\bettin\zm\i,owfzem t um , Pa r en t u m , Magiftratuum. Haec- samegoż A t h e i z m u najiona, dowiodą c ine falfi. vero. Paradoxa. convincere. apta. Divini. funt faejy tego, żeby, Religia Chryfłusowa. Nu m in is niedojkonałą, albo, żeby K rólejłw om i. iftud Oraculum,.- quod initium Sapien. onyCh fzczęśh w o h i przeciwną być m ta-. tice fittim or Domini? Hseccine irreligio- ta? Tak iadowitych przeciwko Teologii fae t e m e r i t a t i s effata,. indifferentiae zarzutów gruntem i całą przyczyną z d a -. o m n i u m circa D i v i n i t a t e m opiniojium femina,. L i b e r t in i f m i. virtuti. je m i J e. być nieznaiomoić p r a w d z i-. Teologii.. inimici, imo impii A t h e i s m i i n c e n tiva, c o n v i n c e n t u n q u a m. Religio. n e m J E S I J Chrifti imperfećtam, au t R e g n o r u m tranquillitati ac felicitati effe n o x i a m ?. Atrociffimarum. rum contra Theologiam. illa. accufatio-. n u m principium, u t a n i m a d v e r t o eft ipfamet. verse Theologiae ignoran.. “ q u i d e te n im reapfe logia, ? nisi fcientia. eft. Theo-. noftrae. tu d in is ; fc i e n ti a mo rum ,. beati-. B o co to ieft. Teologia?. ieili nh. N a u k a , która pro w a d zi nas do najzego. qui vitae ufzczęłliwienia, która. fprawuie w nas. setem® fint meritorii; fcientia ho-. ohyczaie godne N ieba, t która p rzyu -. neftatis. nos &. « « ' «as do tak w yjohch i dojkonałyck. i n prsefenti v i t a utiles felicefque C i-. cnot, abyjmy w tym życiu byli pożyte*. ac probitatis; q u *. ves, &. i". fu tura. dignos. haeredes efficiat. Q u i d. T h e o l o g i a ? nisi. Cteleftis Patriae cznemi obywatelami,! w p rzyfzły m fzc zę-. illa fcientia,. eft łliwemi wiekuifiego K rólejłw a Dziedzi* qu*. cam i?. C o to ieji Teologia?. MU «i*.

(7) unieś tr a c ta t ea, quae ad fpeeftant ut. DEUM. N a u k a , która fię iedynie zaprząta o. A u t h o r e m naturae,. rzeczach należących do Boga iako A u •. gratiae, ea vero quae ś. D E O condita funt; ut media noftrae & vitae 6c. aeternae. huius nych od Boga iako śrzódkach n&fzego. felicitatis,. qu®. d u c u n t nos ad D E U M ut ad mmum. quietis,. rennilque. i ta tym życiu i p rzy [złym błogojławień-. ter- J lw a , o rzeczach prowadzących do Bo-. u n i c u m & portum. tiffimum. tora natury i łajki, o rzeczach flw orzo-. opta-. g a iako do iedynego końca nafzego, i. beatitudinis, pe. naypożądańfzego portu odpoczynku, u-. gaudii?. fpokolenia i nieprzebytego nigdy wefela?. J n t e r r o g e m u s CeleberrimumG«r/o nium,. Academiae. Spytaym y fię Przejławnego Akademii. Parifienfis Can-. Paryjkiey Kanclerza J 'ana Gersona, ta-. cellarium: quaenam fit materia pro-. ka iejt Teologii właściwa m aterya?alii. pria Th eo logiae? E n. on mówi: „ Taka, odpowiadam nieyfa. reponit;. quid. nobis. ^ l l a ełł Materia Theologice, ,, ale A ugujiynS. która prawdziwy. wia~. Respondet. Augujłinus,. no n. ego.- „ rę za/zczepia, pom naża i utrzymuie.. „ p e r q u a m F i d e s faluberrima. gi- „ IViara, N adzieia i Miłość iako iedy-. „ gnitur, defenditur, roboratur. Fi -. „ nie f ą i m zy w a w /ze Cnotami Teologł-. ,, des, fpes &. Ch aritas. „ cznenii; tak ta tylko materya wlaści-. ,, m o d u m foiae. no m in an tu r - ót funt ,, wie ma być nazwana Teologiczną, któ-. quemad-. ,, v irt u te s Theologicae; ita 'materia „ ra bnduie wiarę, gruntuie Nadzielę, „ illa proprie dicenda eft T h e o l o. „ wznieca i zapala Miłość, „ Co iejł na-. 1» g ’|Ca. quas fidem aedificat,. refzcie Teologia1? ieśli nieto wfzijflko, bez. „ erigit,. charitatem. Qui d denique eft. fpsm. inflammat. „ czegożadney mętnielibyśmy Religii? ztq d. T h e o l o g ia ?. nisi ponieważ Teologia ChrzefciaAfea toż fa~. o m n e id, fine quo nulla nobis efTet. mo iejł.co Religia Chryjlufowa dobrze. Religio? Q u a m o b r e m. zrozum iana, w obyczaiach okazana: któż. ologia. Chriftiana. J E S L J Chrifti. cuin. idem. Religio. Thefit,. pr o b ś. ac p r z y zdrow ym rozumie wątpić co- że to iefl N a uka iako w jzyftkie. gnita fk in praxim redaćta; quis fa. zacnością przechodząca; tak. wi. wi. Rzeczypofpolitey i całemu. mente. dubitare. au de bit '. quam, eam fcientiam efle quis fcientiis. un-. ut reli. praeftantiffimam,. ita. i potrzebna?. necelTariam?. N a t u r a humana. cuius intima cofinitio multum. om nium. inne. Kościoło N aro.. dowi Ludzkiemu wielce iejl pożyteczna. Ecclsifi^ u n i v er f eq u e G e n t i humanae perutilem &. może,. IM " a. interuft,. » B. *•»**<* * “. *“.

(8) Spfimet ho m in i M y ft e ri u m eft i» p e*. Człowiekowi ieji n ie z b a d a n ą. netrabile: E i d e m A n i m a Rationalis. nicq: fama D u fza ludzka zdaie fię być. eft m a x i m u m miraculum; Jnte lle & us. cudem naywiękfzym:. hum anu s, vo lu n ta s libera, c o g i t a t i o. ka, / e g o. con tin u a, o m nef qu e animi m o tu s &. w ia m. c o rp o r is affectiones toti dem naturae. namiętności i w fzyflkie. . m an ® funt m y fteria, si illa naturali fuo j k r f o i c i ta n tu m m o d o. in his. fcrutandis. lu. R ozum Cziowie-. wolna. wola>. myślenie,. Jego. arcana, t o t i d e m impervia rationi hu- tylekrotne natury. taiem.^. ieZ°. u^ a'. fklonnbści, porufzenia f a. taiemnice,. tylekrotne. nayaekawfzym. Badaczom. niedościgłe, ieili f g podług. naturalne-. xnine dirigatur. S u m m a ingenia poft. go światła uważała.. N aybyflrzey fze. im m e n f o s labores, ac. dowcipy p o pracach. niezmiernych i. tnas h .s de. profundifsi. m e d ita tio n e s e o p o długim o tych rzeczach myśleniu tym. rebus. m in u s prse ahis ć v u lg o in c o g n .. mniey od ludzi pofpolitych maią pozn a-. ti o n e m. nią, im ghbiey zdaw ali. quo. rerum. d even iffe. profundius. videntur;. natur®. m y fteria. ftę. Jkrytości. natury przenikać. C óż dopiiro. mówić. credebantur fcrutari. Q u .d tandem. o życiu najzym tak terainieyfzym tako i. d ic en d u m fit d e. przy/złym ? co o ffłocie N ayw yżfzego, od. e x ift e n tia N oftrą Q uid. którego na/za ijlnośt ma fw óy począ-. fe n tie n d u m de efientia E n t is ,. cui. tek? co o czci, którey B óg po nas w y. n oftram d eb em u s. de. maga? Lecz usnaymy tylko obiawionq. ta m prEefenti quam. futura?. e x ift.n m m ?. g e n e r e C u ltu s, quem idem E n s. ó Religią,. n o b is ex ig it? A t a gn ofcam us tantum m o d o rev ela ta m. rzeczach. która o tylu i tak niezawodnie. R e lig io n e m , qu® przypuśćmy. nas. wielkich upewnia;. tę Niebiefkq naukę, klara. d e t o t tantifque rebus n o s inftruit; na to iejl przeznaczona, aby w nas adm ittam us eam C ® leftem D o A r in a m , qu® prfcdeftinata. poznania z a jly. ut in powała; alti Jamo nieoświecone po/po. eft,. n o b is d eiećtu m naturalis. dofiatek naturalnego. co g n itio -. ■. /Iwo w tych badaniach na daleko. n is fuppleat; Jllico v e l rudis i^fe- cnieyfzych wiary fw oiey gruntuieftę p r a m e t P op ulu s in praedićtis n ib u s, firmioribus. fidei. n itetu r principiis,. qudm. o m n e s Philofophorum in parte inniti. Parvus. ad. Filozofowie. wtey mierze zajadzaim oglt. Kilka p ra w d. unquam. do wierzenia. M ała liczba przykazać do. ha c zachowania, oto-, do czego cala Religta. Paucae obiawiona iejł przyw iązana,. credendum.. praeceptorum numerus. adimplendum.. widłach, niżeli fię w fzyfcy. fu® jara. fe&se. poterant.. quasdam veritates. quseftio*. ad. oto. iako. Teologia na praw ie N a tu ry ufundow *n a. to ż. fa m o praw o. barziey. do/konali,,. E c c e qU0 to taK eU - obiaśnia i na [ożyteczm eyfzą Królefiw i.

(9) g i o r eve lat a redigitur.. B c c e quo- N a r o io w zamienia praktykę'. (Sto w kró~. m o d o Sci ent ia T h e o l o g i c a Jurt na tur®. luperaedificata,. perficit, explicat, ac. ił!ud in. tkichJłowack zaw arty wykład, tako Fila-. Jus zojidiifprawiedliwix C hześciańjłw o,po-. utiliorem kazitiqc go być rozumnym i pożytecznym,. p r a x i m S e g n o r u m N a t i o n u m q u e re- jako. Chrześciań/łwo. payjługuie. fię. d u c i t . E c c e iuccinćfca brevifque expli- na Wzaierrt Filozofii cZyniqc iq Jhrooicatio,. q u o m o d o Philofophia. Chri-. ftianifmum. d e m o n f tr a t. rationabi-. i e m efie &. falutarem;. Chriftiani-. fir.us. vero. Phi lofophiam. nieyfzq, i za granice p ra w fwoich wybiegać. tey. niedozwaletiac. N a taką. wiec naukę, można li hsdij. rozfadmo. reddit przed Publicznością ietkie zanosić fketr-. modeftam, ne e x t r a limites fui juris gi? Gdy więc ten ieft wierny i prawtVagari audeat. H u i c n e tali fęientiae dziw y obraz aliqua. c rim in a. poterunt?. imputari. unquam czyciele. C u m itaaue hsec fic v e ra fię. ac g e nu ina. facr® T h e o l o g i ® ima. Teologii: przecoż N au-. mniemamy. ią. Filozofii. g tn ii. z 'i.;h vah?. iejłże to, iak oni mówią,. go: Q u o paćto igitur increduli pr®. Zawiła,. t e n fas Philofophiae roagiftri E i ob. fp rzeczek, waśni i innych. tre ć ta re. infol en ter. fcientia,. C zy. nauka. iah%. świegotliwa, fw arltw a, pełna tym. podo*. praelumunt? bnych iakoby cierni, któremi fię rozum. E f t n e ut illi clamitant, obfcura quae- ludzki próżno dam. w ożą. eademque. garrula,. udręcza?. czyciele wyfokim nadęci. gdzie N a u o Jobie mnie«. litigiofa, co n te n tio n ib u s, rixis aliis mantem Jami fię czernią, ieden drugieque trieis yeluti fpinis fruftra. to rq u e n tib u s. Doćkores fefe. plena?. ambitiofi. in vicem. mniofrs. intellećtum mu potwarliwie heretyckie zedaie błędy,-. maledi&is uroione utrzymuiąc zdanie,. profcin dunt,. e rro ru m. ubi a każdy z ofobr.a z włafnego domyjht. calu- za fo b q zgraię Uczniów nie dla. imp utationibus uczenia J c h takiey praw dy,. fe f e aggrediuntur: quifque fui fen- zawjłydsenia fus M a g if te r t u r b a m. pro w a d zi. i. pothumenia. ale. na• dla. fw ego. Di fcipulorum przeciwnika? C zy, taka to nauka?gdzie. n o n ad veritatis c o g nit ion em ,. sed ttfczypUwe prsym ow ki, wykrętne wnio-. ad fui A d v e r f a r i i confuf ion em. in. Jki, Jubielne w p ra w d zie, ale ni na co. ftruit & erudit? A n v e ro iftiufmodi nie zgodne eft ftudium, in. quo. cavillationes,. n es m er e b a n t u r ru m t it u lo S2. frugis fuperbos. JUutJ. zaflugiwały. na. pyfzne Doktorow Tytuły? A iednak to. fophifmatBr profundd quidem ex eo gitatas, at nullius. kweftye. oni podług. fw e g o. rozumienia je o lo -. quaeftio’ giq zowiq. 0 \ iak zle poznany, a gorzey Do ć to -. p ro feć to. iefzcze. eft Te. jud. odnialowatfy. obraz Teologii!. to Ją p rzyw a ry S S : które po dziśdzień. Ba.

(10) ( j u d i c i o eorum ) m ale co gn ita m , a du mb ra tam. Theo log ia! &. Pej us. Theologi*. En. adhuc. ne bywaiq: te. imagi. fa łfzyw ie przywiedzione,. Stem! E t t a m e n. haec. funt,. AA:. quae. Theologi*. irnpu. h a c te n u s. dzień tefzcze Swietey Teologii zadawato fq. 10 allata, maligne. ironicś. infcite ac mfipienter,. ita dicam,. ca lumnjose. złośliwie ro-. umieiętnie ii tak rzekę, A tylko. fubdo- po tw a rz praw dziw ey. explicata,. którt. zumiane, p o Jzyderfku wyłożone,. fcantuf vitia: h * c lunt, q u * difcuffa,. zarzuty,. nieprzez. Teologii p rzy -. znane Jprawuią tcy Nauce pogardę. i. ut pośmiewijko, poniżaią Oney dojłoyność,. veri no-. uwłaczała oney pożytkom , Umyjły mło-. m in is T h e o i o g i * imputata, E i d e m. i y Ch 0d uczenia fie tak pożyteczney i. c o n t e m p t u m ac irrifionem Profan o. tak ifiotme potrzebney nauki. r um ho m inu m. Kościoła-. pariunt, utilitati ac wi Chrześciańjkiemu, odjłręczaią. Ale to. nobiliffim* E i u s p r * f t a n t i * detr a hu n t , animo s ac m e n t e s. uważcirn niektóre tylko. zła użycia. Juvenum. w Teologii, tak podpadaią przykrey. a difcendis facris diftiplinis peruti-. naganie: w[zakże cóż iejł na iwiecie tak. libus ac effentialiter E c c l e h * Chri-. dojkonałego, czegoby dla. f ti a n *. neceffariis. abufus hic quofdam ( ut. a v e rt u n t.. S e d z {e 0d. kogo. zażycia. niepoczytywano. za nay-. in T h e o l o g i a. gor/ze? alko co iejł. tak świętego,. ego v i d e o ) illi criminantur,. czegoby fię Jłabośó. ludzka. A t quid eft i n rerum natur a p erf ec tu m , quosdam. quod. p r o p te r. nequeat. tam. pefsi-. snum? au t quid eft. tam. cui fe humana n o n. immifceafc. firmitas?. a u th o r. v u l t fimpliciter credi,. fanćtum,. at. in-. taiemnice Jego przenikać usiłuie. Bogu należy fię od nas Religia lako czci, miłości,. n a t u r * Jzey ku niemu. chęci,. d Jłabośó ludz-. hu m an a \ a chcąc mieć Zuchwale. t u r fcrutari. D E O. w ioney Religii. deb etur a nobis. Rel igi o ceu cultus amoris,. gratitu-. affećtus at. punkta obia-. naturalnym. tłumaczyć pragnie.. Taiemni-. rozumem. Religia od Boga. h u m a n a niebiefka, pełna miłości iedności i praw-. pa rte s hab ere percupiens, hu m an is. w. noltri nam iej i gana CZyfla, przyiemna, święta. infirmitas fuas in myfteriis Divinis. r e v e l a t * Fi d e i. dowod. wdzięczności i nayżyw-. Cach Jego fw ą cząfłkę,. in K u m teftimonium;. nie przy-. miejzała? B ó g A utor natury chce pro-. infirmitas curiofć arcana E i u s niti-. dinis, ac tene rri mi. do. abufus f l Ey w iary: & jla b o łi ludzka ciekawie. judicari. DEUS. na. py. a jJabośi ludzka wtjaiąc fię w nie-. punćta zliczone trudności i zawiłości, gdy zbyt c o n a tu r ymja{0. ex plicare argumentis. Religio. Di-. vina d a ta eft nobis fimplex,. ama-. miałkim. rozumem. dofięga, Jłujsnie od Chwały potlurwo-. bilis, sancta, superna, plena verita- ^ tis,. M aie/łatu. zoj l aie.. Jza liż przeto. cokolwiek. z rzetelnego. umnieyfza pożytku i.

(11) tis,. charitatis. infirmitas. & pacis;. immifcens. & humana fe. z zacnoj d taj. Bofhicy i zbawiennej. infinitis N a u k i?. quasftionibus dum a m b iti o f e Majeftatem fcr utatur, iure primitur turne. a. gloria.. hiRc. praeftantia vinas. mer ito Sed. quidquarn utilitate. falutaris. op. minuide. reali. huius. Di. fcientiae?. B r e v it e r itaque Próemii loco vobis Dilećhiffimi. Sacrae. W Krótkości więc z amidf i. T h e o l o g i ® Jlarać fie. C a n d id a ti e x p o n i faciam; Unde hac. będę wyłożyć. PrMmowy. wam. Nety-. milji moi Uczniowie, którzy Jię zabiera-. noxia Theologici /ludii vilipenfio ortum cie dojluchania Teologii; Naprzód; skąd fu u m traxerat? H f Q uis jit. Chrijliani fie tdfszkodliwa N auk Teologicznych p o. Orbis genuinus, de Dignitate. Theolo- garda wzięła: i Jakie lejlpraw dziwe ca-. g ia fenfus. Patientiam veftram, A A; ad. brev e tem po ris fpatium. poftulo; D E U S. enixe. autem Pater. i. ^ 5 ° świata Chrseścia&ikiego o Teolo■ zdanie.. gloria nayufilniey o cierpliwa. det No bis Spiritum Sapientia in. co - Zacni. gnitionem E ius, ut fciamus. bf. qua. fit fpes vocationis Eius, bP. qua. di. vitice Regni hcereditatis Eius in Etis, b f qua fupereminens virtutis E ius in nos. veram unice efse. D oprafzam fię tylko. niech. wam. S a n ■ ś m y wiedzieli,. han c. Króleftwa. falutarem dicemus. Świętych,. Theologiam.. Jego,. Ducha. i. iak. mocy. A wyznam y. że. ńadzieia. iakie. i d z ie d z if t w a. dzielność. t. Skarby Jego. w. przewyżfzaiąca Jego. to. nad nami, ,. iejl, praw dziw a, Teologia.. C ZĘŚĆ. O m n e s quid em gloriamur. da. iaka ieft. iedyna i zbawienna. P A R S. Ociec. Mądrości \v po z na wa niu J e g o , a b y -. magnitudo p o w oł a ni a. Atque. uwagę wafsę. Słuchacie. Bóg zaś. Ch w a ły ,. iak. 1.. veri-. Lubo Jię w fżyjcy tym [zczycmy, że. t a t e m in fludiis noftris inveftigare,. famey tylko praw dy Jzukamij w N a u -. 8c fanćtificationem moru m. per in- kach najzych, i p rzez. veftigatas v e ri t a t e s quaerere; lonsinus inquietum c o r. ni’ni- poświęcenia. h u m anu m , Jpokoyne. odkrycie onejj. Obyczaiow; iednakże serce. ludzkie,. nie-. ieśli za cel. folum D a ; {JM pon at fu i labo- prac fwoich nie zakłada Boga, częflo fis objećtum,. dege ner at. faspenu- zbacza w matirye próżne; co z chluby C ia ■.

(12) snero ia quaeftiones v a n a s, quas m a iakieyści i pychy, albo niekiedy z chci" nis g l o ri s , oftentationis, aut p l e u/ości zyjliow pochodzić zwykło ,, S ty ru mq ue cupiditatis ad. lucra p r o n s. „. p a t e n t efle effe&us.. Su n t ,. ,, z tego tylko powodu aby co umieli,. „ Bernardus, qui fcire. inquit. volunt. eo. m ów i Bernard S . którzy chcą umieć. „ d to teji ciekawość. S q którzy chcą. curi- „ umieć, aby ich samych znano, d to „ ofitas eft: S u n t qui fcire volunt, „ iejl próżność. S ą którzy chcą umieć* „ u t fciantur ipfi; & v a n it a s eft: n aby urnieietność swą przedawali, d „ S u n t , qui fcire vol un t, ut fcien- „ to iejl podły zarobek. S ą też i tacy, „ tiam fuam vend an t; & turpis „ którzy chcą umieć, aby innym ku „ fine tant um, u t fciant; &. „ qusftus. eft.. Sed funt. quoque,. ,, zbudowaniu byli, i to iejl. Chrze-. „ qui fcire v o l u n t, ut aedificent &. „ ślianfika 'miłość.. „ Ch a rit a s eft; E t item. ,, którzy chcą umieć aby fię budowali. qui fcire. „ vo lu n t, ut aedificentur; ,, dentia. &t. pru-. S ą iefscze i tacy,. „ i poprawili sami,. d to. iejl chwa-. „ dębna roztropność. „. eft. „. zaś. Ponieważ. Q u o n i a m au tem plurimi h o m in u m. od. dawnego czasu. ab initio aćfci quodam v e r t i g in i s fpi-. niemało było takich Naiiczycielów, któ. ritu e x. rzy niefpokoynym iakimści. ipfismet. fcientiis. grande. libi n o m e n in orbe parare (latuerant;. uniojłfży fię. duchem, wielką o sobie opinią u świata. h i n c & quaecunque Sacratiffima D o ziednai pojłanowili; przeto Oni wfizyg m a t a fuis c o m m e n ti s ad fenfa p r o jlkie naijświętfze p r ia. wyroki. faepenumero co nto rq ue ban t, Sc zdań ponaciągali,. arc an a D i v i n o ru m M y f t e r i o r u m m o tnnice Bojkie,. do. swoich. i niedościgłe. taie-. chcąc przew odzić nad. dulo fuperbientis ingenii, u t aliorum Ukkowiernoictą ludzką miałkością w yfidei dom inar entu r, metiri , c o n a niofiego rozumu fw ego zmierzyć ujifa-. dowali. Póki Filozofia Św iatow a mie. cris n o n imm ifceb atu r d og m ati ba s,. dzy święte niemiefzała fię N a u ki, póki. b a n tu r .. Q u a m d iu Philofophia. quamd iu fimplicitas E v a n g e l i c a no n p ro lło ta j n omn ibu s fublimia fapere, fed cunćtis b e n e facere, Fi de i. Fwanjeliczna nienadto i nie-. in w ew fzyjłkim M ądrym. My fte -. w jzyjłkim. dobrze. cu-. riofe ac temerarie difcutienda. d o wie i zuchwale. aliud. ta m di u. fuerat,. Religionis,. Theologia. ipfamet. we. laiemnice. rojlrząsać. nauczała;. nihil p ó ty Teologia bytu pra w d ziw ą N a u . nisi Doctrina Divinas ką nisi. czynić,. ale. Bojkie pokornie wierzyć, a nie cieka. ria in h um ili ta te credenda n o n. cu e ra t;. bydż,. JE StJ. Chry[lufową:. p ó ty. była. Świętą Je zu sa Chry/łusa Religią. A le. Chrifti R eligio. A t in pofterum id potym to fię ż nią jla ło , co za cum. sama. zd a niem.

(13) cu m Jila accidit, quod de Philofophia niem S .J u jiy n a Filozofa i Męczenika s Juftinus Philofophus &c M a r t y r enar-. Filozofią: „ N ic, mowi on, memafiz. rat: Phi lofophia nil. „ drożfzego nad Filozofią, p rzez któ-. pretiofius, per. „ quam ho mini ad D E U M. appro-. „ pinquare, licet; at plurimi,. zbliży &. qualis „ fię można. Lecz wielu co ona iefit, i. ,, illa fit, & qua de caufa caslitus ho,, mini. >, rą Człowiekowi do Boga. conceffa, ignorant; quod. .. dla. czego z. Niebios. nam dana,. si „ niewiedzą, o czym gdyby wiedzieli,. ft fcirent, non in orbe Platonici, non. ,, niebyłoby na świecie ani PUtonikow,. „ Stoici, no n Pe ripa tetici, no n P y -. >, ani Stoików , ani Peripatetikow,. „ thagorei darentur, cum vera Phi-. „ Pytagoreycsykow, g d yż. „ lofophia. nonnisi. 4, poffit. „ Q ui d Theologia. elfe. ac com modatius de. dici. Nil Theologia. unica. un qua m. iedna tylko. Filozofia.. ,, C ói. nadto Jkładniey kiedy o Teologii mów'ć. po t er a t? fig. mogło? N ic. niemasz. droższego. pretiofius; at pluri- nad Teologią, lecz wielu, co ona. mi qualis illa fit,. & qua de caufa. caelitus nobis conceffa, ignorant. N o v e r a n t E i u s pretium primorum. iefit praw dziw a. fe c u l o ru m ;. ani. i dla czego nam z nieba dana,. iefit,. niewie-. dzą.. Patres. Z n a li Oney szacunek. Święci pieir-. difpu tab ant wfzych wieków Oycowie: Staw ali mo-. iili fortirer co n tr a adulterantes Ścri- cno przeciwko Pisma S . , fałszerzom, pturam. Sa c ra m :. c o n fu t a b a n t. jili przekonywali szczęśliwie swoi ego wieku. feliciter Haereticos fui temporis; A t. Heretyków ; aie nieznaydzietny nigdzie,. nullibi in ve ni em us. aby fie próżnym. illos van a fpe-. zaciekaniem w Taie-. c ulation e facra rima tos fuiffe M y -. mucach Bo/kich zapędzali,. fteria, au t proprii. ingenii. własnego. tata, Sa cro fa nć tis. imraifcuilTe D o -. gmatibus.. e x c o g i-. Qu id fublimius. Atha-. nafio aut Hilario in caufa A r i an i fmi? S e d E o r u m. fublimitas. facraa Scripturae t e x t i b u s. innitebatur. jeftuofius. wynalazki między. Bojkie łączyli wyroki. J a k wysoce pisali przeciwko Arianom. S . Athanazy,. * S . H ilary! ale oni zdań swoich wy*. claris sokość na iafinych Pifima S . textach, i. ac. tinuae in Ecclefia tradi tio ni. dowcipu. abo żeby. eon-. na. nieprzerwanym. Kościoła podaniu. unice. gruntowali. C o za wfpaniałośó i dziel-. Qu id fortius aut Ma-. ność Cyrylla pifzącego przeciwko btę-. Cyryllo. c o n tr a. erro res. dom N ejioryusza! lecz i ten dzielność. Neftorii? S e d vis ac rob ur Doćfcri- fiwoiey J\ auki na wykładaniu za w a r łam. E i u s in expone’ndiS faeforum. lib ro rum. affertis. E c c le f ia r um <łuana. ac. de F i li o. in unanimi DEI. de m o n f t ra n d a m. Fi d e ,. fufcepit,. tych w Piśmie B ożym wyrokow, i na iednojłayney Kościołów o Bójiw ie S y na Bożego wierze iedynia Cs. k. safiadzał. Co za.

(14) confiftebat. Quid folidius H i e r o n y. Co za gruntowność Hieronima i A a-. mo. gufłijiia pifzącijch. aut. A u g u f t in o. in. ma. w M ateryi. contra P e l a Pana. Baga przeciwko. teria Divin® G r a t i *. Łajki. Pelagiufzowi\. gium? fed Doćtrina E o r u m adotans. ale oni czcząc. profu nd itatem abyffds D e c r et o r u m. niedościgłych Sądów Bojkich, niecieka•. fed wym. D E I , non curiofa indagatione,. pisaniem,. i wielbiąc. ale. przepaść. pokornym. d e v o t a ac humili e x c la m a t io n e & /tchnieniem i zamykali rozprawy. i za-. c o n wjtydżali Hereziją, O Gł ębokości Bo-. c o n c lu d e b a t difputaiionem,. f u n d e b a t Haerefim: o! Altitudó divi gać tw IYlagdrości ie y. i wiad omo ści Bo -. 1. Otó iakini duchem i takim J p o -. fimile in Doft ori bu s plerisque Jobem. nayprZednieyJi Teologii D okto. tiarum Japientice &1'fcieńtia D li.Ii Quid his. we-. pofteriorum t e m p o r u m inveniri p o rowie Teologiczne tt aktów ali materyt: to ż pjni podobnego tv Nauczycielach terit? pożnieijfzijch wieków znaleźć Jię może? R e ć t e igitur inferri d e b e t pluri. Slujznie tedy itn o j i należy, iż. W ie . m o s nefcire, quid fit vera T h e o l o lu niswie co to leji Teologia p ra w d zi gia; quod si fcirent, n o n. in O r b e. T h o m i f t * . no n S c o t i f t * , no n i& gidiani, n o n B a c o m ft * . no n. wa, o czym gdyby na świecie. ani. wiedzieli niebyhby. Trm i/low , ani S k o ń -. Anf el- flo w , ani yE gidUluów, ani BakoniJlcw,. miani darent ur; cum vera T h o l o g i a. ani Anżelm idnow;. nonnifi unica effe poffit. Hinc dilEdia. Teologia nietnoze bydss,. g dyż. pra w d ziw a tylko. & lites, hinc cri m ina tio ne s & e r S tą d niezgody i kłótnie, J a d rorum hinc t io n e s. imput ati on es. ad. invicem*. odia, averfiones ac perfecum u t u * fub fpeciofo. iedna. p o /w a r -. ki i niejłuJZne o błędy obwinienia, /lą d zw ady,. niepr&ijiazni. i Jzkalowama. e x e r wzaiemne-, a to w jzyjiko p o d kfztałtnyrń. cendi ingenii ob t e n t u ; veritas. a d pozorem wypolerowania dowcipu4, p r a w . item ut falfo afferitur inquiri; fic eo. da Zaś iako niejzczyrze bywa fzu k a - t. difficilius reftat. na, tak jłaie fię trudnieijfzajcoraz da. e te n i m. invenienda.. quifque no n. quitur D uc em ; fed. Jllic. r a t i o n e m fe-. Magiftri. fui. C u i u s v e rb a juravit, laborat. wynalezienia. I V Takim bowiem. ra. in zie nieidzie każdy za przewodnictwem. c o n rozum u; ale tylko Nauczyciela. [wole. firmare fententiam. Jllic ftudiis, in-. go zdanie, na Którepóprzijjągl, utwier. „ quit Pagninus, attollit fuum quis-. dzić ufiluie:. „ que au thorem, & mori citius exop*. „ gnin us. ,, t at , quam A u t h o r i s fui patroci-. „ nauce Przewodnika, i goto w iefi. „ nium deferat. Platon icos ,. „ mrzeć ratzey niżeli J e J e g o nad Job ą. „ goricos,. A cad em icos,. PythaStoicos,. „ Tam K ażdy, mówi Pawynofi pod N iebo fwego w u-. wyr-.

(15) it C y n i c o s ,. Peripat eti co s, r ’. as,. omiftas,. Occamtas. Sc o t if ta s ,. fe effe ja&. tan t, Jlto-. „ rum D o g m a t a * cognita,. A ver^ Ver. pe nitus. memoriter. V, inflantibus,. » bus. F a ta lita tib u s. „azywaiq. „ hademikdmi.. Stołkam i,. Cynikami,. A w erraijlam i, T o -. de „ m flaM , Skolifidmi, Okkamitami,. quidditati- „ tego f ę dhlubią, tych. difputanc,. rUb,imia' feraphica' A n Śelica. v trantur. „ E c c e f o n i. &. Sekt. Z. naukę. & „ * g runtu przeyrzanq maiq , na p a m u t. h a c folum erudita ftudia, iubtilia, *. r fu. „ Platonczykami, Pytagoreyczykami A -. hab en t „ PeripateUkami,. tenent,. relationibus,. w uw * ■r- • " w Hr**c opieki, ze. „ u m ie iip „ c ya ch, ó. o Momentach, Gościach,. o. R eia-. o Formal-. origo. H nościach dyfputuiq, rożumieiąc, ż t. n t e m p t u s ac V/IipenfioniS S a c r a -. „ te tylko na święcie N a u k ifą mądre,. *um Theologia» difciplinarum! •rant. t u n c c a la m it o fa. Fu-. „ wyfokie, niebiejkie, Seraficzne, A ntei-. i g n o r a n t i a „ Jkie.. ,,. Oto. iakieg0 W]jplyneio. s. acula> d u m h * e peftis Philofophiae żrzódła podle miedzy ludźm i o Teogarrulae Sa c ra s. e tia m. C.fc iplina s infecerat.* feis. dolendum, m Par'. Niefzczęśliwe to byta świegotliwey F ilo -. etiam zofii zaraza nawet świętey Theologu na-. *nufc‘l*un(1 fpeculatiovertigine.. fcunC Viti. logii tozumienie\. at l o n g e m a - ty czafy, kiedy. si f e c u l u m. toum dele ćte tu r tfunt. T h e o l o g i®. praselari,. ukę była opanowała: ale. harztey nad. Se nf e-. tym ubolewać należy, iż lefzcze i oświe-. quibus. ceńfze Wieki nafze maią upodobanie w. d a m n i s hinc e x p o n u n t u r Sa cro fa nć ta niepotrzebnych fpekulacyi Rel igi on is noftr<e. Dogmata;. quś-. irebant o p p o r tu n a remedia.- at infelici. eventu. farrago. ridenda v e n i t aetatem.. toacenfis Ep i fc o p i *d R o m a n u m. Ludzie. nayfław -. nieyii iakie jzk o d y dla S . Religi, z ta-. Ariftotelica- kiego fpofobu uczenia Teologii w yni-. irum fu btiiitatu m in n o ftr a m. referre e x p e d i t. Poznawali zdaw na. zawrótach.. Ufque knąć. H i c meri-. mogły, i fzu k a li na zapobieźe-. nia onym przyzw oitych Jrsodkaw: ale nie-. S t e p h a n i T o r - jżcżęśliw ym jakimści zdarzeniem v e rb a. ex. P o n t if i c e m. eiuS. fubtelności. ArifłoteleJowych. tłum. dochodzi. epiftola, ku w yfzydzeniu a ż do nafzych czafow.. fct pa teat f em p e r iń Ecclefia fiiifie Stujznie mi iii należy przywieść J ło w i Viros,. quibu9. cordi. fuit. puritaś. S t e fa n a T o r n a c e n f k i e g o Bifkupa £. tJ o f t r i n te Chrifti ac E y a n g e l i i ma-. ffe g b dó Papieża Etigeniufża I I I .. jeftuofa. Wiadomo było, że. fimplicitaS: ,, L a p f a funt. a apud nos* ( inquit, ). lapfa. Kościołowi. S.. f u n t nie*bd,i' ato ni%dy na takich Ofobach, u. i, irt confuflone. officinarum, faćra- * * * * P ^ w jz y m była baczeniu . całość N auki Chryflufoweu, i czci pn* h rum hterarum ftudia, dum &c , ™ \ 7 dna Ew angelii projłota. U padły, ti. mówi.

(16) Difcipuli folis nov ita tib us applau-. „ mówi wfpomniony B ijkup, upadły w. dunt, & Ma gio ri glori® *’u® P°* „ nieporządnych Szkołach na/zych świętius invigilant,. quam. doćtrinae.. „ tey Teologii N a u ki, gdy i Ucznio-. NoV as recentefque fummulas &c „ wie fam e c o m m e n ta r ia firmantia fuper T h e „ ołogiam pafsim co nfcribunt, qui-. tylko fzacuią. „ Nauczyciele. nowości, i. barziey ftoiq o /Iowę. „ fwoię niżeli o N aukę. N o w e coraz. bus A u d i t o r e s fuoS de mu lc ean t,. „ fumułki i. detineant,. „ gii Kommenłarze wydalą na świat,. decipiant: quafi no n. dum illis fufficerent S S : P a tr um „ opufcula,. Quos. eo de m. „ facram fcripturam „ pofuifie,. quo. „ compofuiffe. ex. credimus. A p o f t o lo s. ik. Pro-. „ phetas.. Di f p u ta t u r publicś eon-. tra. Co nf t it u ti o n e ś. Sa c ra s. incomprehenfibili. D Eltate:. de. irr e ve re nt e r. iakoby mało im. )t było p i/m Oycow S S . o których wiefP my,. iż. takim. duchem. wykładali. „ Kfięgi święte, iakim one od A pojłof) {0w i Prorokow pifanemi b yi „ rzemy.. w ie». D y/putuią publicznie mimo. de ff zakazu U /ław Kościelnych. J n c a r n a t i o n e V e r b i v e r b o f a caro & fangvis. do Teolor. „ któremi Słuchaczów fwoich g ła/zczą,. fpiritu f) bawią, i zwodzą-,. legimus. Eam. przydatkowe. o N ie-. ,, poiętym Bójlwie: o IVcieleniu Syna. litigat:. f>Bożego ciele/ny i gadatliwy ięzyk. „ Jnd ividu a T r i n i t a s in triviis fe-. ff niegodne po/w arki w /zczyna: N ie -. ,, catur. n rozdzielną Tróycę p o. difcerpitur; ut t o t. „ fint errores, qu ot „ fcandala,. quot. „ blaCphemias, o m. n i a ,. iam. JDoćfcores; t o t A u di to ri a :. qu ot plateae.. tt fpolitych. domach p a -. fza rp iq « rozryw aią, tak. tot. ff dalece, że fię iuż u nas tyle namno-. Haec. „ żyło błędów, ile N auczycielow i tyle. (înquit,) Pater, correćtionis f) zgorfzenia, ile S zk ó ł i Katedr-, tyle. ff Apotbolicae. mannm. de fiderant,. „ u t uniformitas difcendi,. doCendi. „ blużnierftw, ile rynków i ulic* fV J zy „ Jłko to, Oycze S. mówi daley,. nie-. a c difputandi A u t h o r i t a t e ve ftra „ edwłóczney potrzebnie popraw y, aby „ c e rt a m redigatur ad fo rmam, ne „ za włożeniem [tę Apoftoljfkiey pow agi „ Termo D i v i n u s attr iti one vulgari „ Twoiey i Uczniowie, vilefeat. „ E n quo mo do jam t u m. i Nauczyciele,. „ i Ci, co dyfputuią pewne i tedna-. S a c r a ftudia ob n o v i t a t e s & alter-. „ Jlayne mieli przepi/y>. c a tio nes D o ć t o r u m. in cip ieb an t vi-. t, J t n odjłępować niewolno było, a to. lefcere! quid igitue. f p e r a n d u m fit. ff żeby N a u k a B o jk a ' fzarganiem po-. in ho c praefenti faeculo, q u o d. fpe-. fp Jpolitym nie/podlała. .,. °d. ktorychby. Oto od. ciale quo dd a m lumen fibi arrogan-. dawnego cza/u N a u ki Teologiczne dla. ter appropriat?. nowości. i go/warek między. f l aucx!f‘.

(17) Iw. cielami fzacunek fw ó y u ludzi tracić p o cseły: czegóż fię mamy (podziewai w. io-. terażnieyfzym wieku, który. , i. lakieś oświecenie chełpliwie fobie przy-. Wl. wlafzcza?. ofobhwfze. raZ F u e r a t illis temp or ibu s illud 'T he-. i/o; iat, za, im me dali (ło nie* \itno. Vw'yna ęzyk Nisjpotak. ©logorum. Lumen. Słynął na on czas óuJ naypiękniey-. Clariffinlurrt» f z y 'Teologow zafzczyt S.. T h om as Aquinas Doćtor. A n ge li-. Aąuinu,. Tom a/z z. który z żałością patrząc na. cils, fenlit 6ć ingemuit, ae rem cdi-. ujławiczne w Teologu nowości, i chcąc. ura. takowsy nieprzyzwoitości zapobiedz-, w. adferre c up ien s. le g o m e n is ad Summae. haec. a mam. in pro-. partem. T h e o l o g ic ®. tu®. fcripfit:. „. Prolegomenach do fw oiey Sum m y Teologiczney to napijał. ,,. U w ażaliśm y’,. *> C on fi der av im us T h e o l o g i ® N o -. „ z e rozpoczynałabym Teologią. „ v i tio s in. his,. „ fcripta funt,. qu®. a. diverfis. „ lość Kfiążek, które od różnych A u -. p l u ri m u m. impediri. „ torow j ą powydawane nie małą do. >, p r o p t e r multipl ica tio ne m , , uiń. wie-. qu®ftiońum,. >( N a u k czyni przejzkode,. a to. dla. articulorum &t „ mnojtwa niepotrzebnych kwejłyi, ar-. f, a rg u m e n to r u m .. H®c. » alia. ev itare. huiusmodi. inutili-. igitur. Sc ,, tykalow i zarzutów . Tych wiec i tym. ftuden- f) podobnych umkaiąc p rzefzko d , btdzie-. >,. tes t en t a bi m us cu m Di vi no. au-. my za pomocą Bojką ufilowali•; aby-. „. xilio ea, qu® ad facram Doćtri- „ ćmy to tylko, co do. „. n a m pertinent, b r ev it er Sc dilu- )t %y, iaśnie i krótko zebrali. ,, J z i ą d. >». eide profequi:. Teologii nals-. maotyle tyle. „ Hi n c. mer ito iefł, że Go Syxtus Senehjki. D o ć t o r A n g e l i c u s Reftaurator T h e -. rJ * r nieaby. nagi. Odnowi-. cieleni Teologii Szkolm y fprawiedliwie. ©logi® Scholaftic® a Sixto Senensi eft nazwał. apellatus.. «. V e r u rh cum ea sit. infeliciffima. A le ponieważ ten iejl niefzczęśliwy. ciele,. r er u m o m n i u m conditio, u t v i x ad Jłan wfzyfłkich rzeczy na. tdno*. f u m m u m perdućt®, ftatim relaban- Jkoro tylko doydą do naywyżfzego Jło-. ifchby. *ur.- Scholaftica T h e o l o g i a a prińci- pnia fwey dojkonatości, w raz Jie coja-. a to. P ' ° tam laudabilis,. świecie, ż t. in tu rpi&manł. ią nazad; przeto Teologia Szkolna w. i po-. c av illationem, S c h o l a r u m Chriftia-. początku Jw oim tak chwalebna odmie-. i iak. n a r u m tnajeftate indignam turpiter. niła Jię na nieprzyjłoyne pofw arki, któ-. 0 dla. abiit.. re zhańbiły. uczy* U.. fimus G o d e a u Epifcopus: ,, S c h o -. Q u a m o b re m , inquit D o d i s -. wiecznie. Chrześciańjkich. Katedr pow agę. B o iako mówi Ucza-. *• lafticos recentiores fubtilitati re*. ny Da. \.

(18) ru m magis, quam. firmitati. ,, dentes, v eri tat em , „ ftrandam. ftu- »*/ Bijkup Gadeau,. quam. illu-. Scholajlycy. „ żnieysi więcey o fubtelnośi. pd*. naukit. fufceperant,. omnino. >, niżeli o gruntowńośi dbaiąc, a T o -. „ turbaffe: Sc ripturarum,. Pa tru m ,. » tmajza S: przefadzii uńluiąc, p r a w .. „ ac Con cilio rum. ftudia, fufdeque >, de, którą obiaśnic byli przedf.św zię-. „ vertifle: depravaffe „ fua expli can da ru m. ingenia reru m. &. exili-. ». wcale Zaćmili: Pifma. S.. SSi. ,, Oycow; i Koncyliow zam iar. prze-. „ tate, pietatis fpiritum in arrimis „ wrócili na wfpak, pozaw racali „ fidelium. extinxifle:. ro-. & quibuS „ zumy, i jlvoich drobnych rzeczy tey-. „ altercationibus ac fubtilitatibus ne-. „ kladaniem Ducha pobożności te f e t -. „ quicquam ingen ium t o rq u e n tib u s. ,> c°ch wiernych. żgaśili:. ód których. ,, D o ć t o r A n g e l ic u s perinde alienus „ w nauce p rzy w a r D oktor Anieljki tak „ fuerat, ac fol a quibufdam effećti-. », był dalekim, iak Jłońce od owych fk u t-. 5, bus, quos ipfe nullo modo produ-. „ kow, do który ch wyprowadzenia by-. „ cit. ,, Haec etiam funt to tid em ver- » ndymniey nie wpływa. Te fą te ń właba. Bon aventuras A r g o n e n fi s C a r -. śniejłow a. Bonawentury Arganenfkiegd. thufiani, S c rip to ris doćtiffimi ac će-. Kartuzibniiia, Jław nego. leberrimi.. tifa r z d .. Poft D ivum T h o m a m non mo-. deroga-. „ tum. F u t i l e s n a m q u e fpeculatid,, nes, feu potius nug atorias cavil„ lationes in Jp fam eo ufque eo n -. uczonegó. p 0 Św iętym T om ajzu nitlekki cioć,. dicum, ait M a b illońm , Th eo lo gic as m ów i M abilloniufz, F a c u l t a t i a Ne ot e ric is eft. i. odmojła. od N ow ych N aucsycielów .. Teologia C i albo-. wiem tak onę próżnem i fubtelnościami,. i o rzeczy błahe dyfputami zaprzątnę»• -. * . r , lt; tz od pow agi Jw ey daw nty, i od „ gefferunt, u t a g r a v i t a t e illa ac r * •n wjpanialey owey świetności, z która theologUandi maieftate m u lt u m f t „ pra w d y od B oga obiawione zw ykła rece ffenn t. E n quo mort ali um u , , t , , , ... była wykładać, barzo Jię oddaliła. „ „ r e d a f t a f u n t ftudia! e x c la m a t >> D o czego to p rsy fziy ludzkie nauki! „ Gtrfomus: S a c r u m n o m e n T h e o . n ■ ~ ^ ™ ,> utyjkuie G e r fo n , Św ięte 4mie Te„ logi® pr ofani &c lo qu ac e s Dia. . . . . . , . „ , , » ologn światowi i gadatliw i D ia ltk„ lećhcid eh on ef tan t! qu odnisific es, „ „ tyiy poniżała i hańbią: i cdi/bij „ fe t.n o n h se c ta n ta , n o n fu b itop u ilu ■, , r • , metak Jię rzecz miała, niepatrzyli, laffet feges mutilium Magiftrorum, , , , ■ # * p ,» byśmy na tak wielką liczbę nagtś „ q u i a d v e r b o f a m nudamque Dialetfti, ■ „ utworzonych tnieużytecznych N d„ ca m f un t redadti, Jlli P o t e n ti s . ,, , „ uczycielów, ktorzu mc nieuntisiq, óU fimam Majeftatera ven tof is Sfl*.

(19) Io. Pd'. ” phlf,natibas. ûm fcnbunt. & „ okrom czczey i próżney. Dialektiki:. t0 [a, którzy wfzechmocny M a-. ,uki*. " fuWannanti ridenti(lUB D E O f u * „ oni. To‘. ” infolentis infciti*. aio‘. ” D - fo rm i ® m a. xif '. ” PicuS M ira n d u b n u s ,. in T h e o i o. „ imieie inatrzoj a< nieoim iem e wedle. S$i. ” S 'arn. haud dubi*. m mialkoici rozum u Jw e g o. "* * '. " n ° V3. ró-. fl,nt. « e g « po n u n t .. por tenta,. illata* irao. Pr od iSia:. » identijicationes,. „ jeftai czczemi wywodami. inquit „ j Bogu, który fw z. Q uiddificationes, „ p ra w a . „. ” in Divi nis prioritates, m enfura, du-. fe t-. „ rationes, inflantia. ryclt. ’>funt emendari? qui fedari & tal- tus, ••. nm ozum u ich. przepifuiq. S zka ra d n e p o tw o ry , m ó-. Ecceitates, quaedam w i Picus Mirandulanus,. wr. t*k. określam,. T eo io g m , ow fzem niefiychaneft r a f zydla;. Qui mores pos- Quiddificatio,. 11 Pf3Vi. fleri. w e /z ły w. nieiakieś. quaiificatio w. Ecceip ier -. B ojłw ie. ali- w fzości, w ym iary, trwałości, & ć . Pri-. M -. » quid Di vini e x d o ć t n n a d,ffidiis 0 r it8tes,. a ty '. ” ab ‘t a *-a> auC traćta>-a Verfaque fur- ftancia i inne tym podobne, na które, ani fum &. w ła -. deorfum?. la g i. .. 8dd it R udolphui. ,ae&^. ” dc>k-e n dus. Nihilominus, cum. A gricola,. erit populus,. &. i “ S “I. . * m i . arti. bus tur. albołę iamlr. adhortandus;. i d ć nieje/lw ezw yczaiony. I czyliż obycza-. t, trahat, &. inani. qua, tempus ftrepitu. czy. wytępienie. złych. rut n o icii j v // a »a Jkljn czy takiego biogojicwienjłwa B oJiugo fp o d a m a i zn a -. aliqua erui. difputatio,. durationes, in-. dojadnych ięzyk Poljki zn a -. ad -iQW p 0 p rctWlj?. ,, Religionem, Juftitiam, C o n t i n e n „ tiaoi. w yra zó w. menfurae,. M. , a t fio la tm i!/. 'nu, godami,. ex. obracamy. i. audien-. ta t. na wfżyjlkle [trony? z tym wfzyfłkim , do. u tiurn aures feriat.. da ie, Rudolfus A g r i c o l a , Kiedy p o . ątne-. trzeba wyciąga, aby lud. i od. nauczano, d. do Religii, Sprawiedliwości, powściągli. która. wości w zbudzano, tedy z tey. tak z a . o y k ł a. gm atw am y umiejętności bierze fig iakie łfl-. ii. upominanie, które próżno. iukii. tylko. czas. zabiera, i darmo fię o ufzij Jłuchaiacych. ! Te*. nic nkznaczacym brzmieniem obiia.. ia.Uk• Talem. tractandas. Th eo lo g iae. f aki fpofob. rzyli«. M e t h o d u m vi der un t n o n. vagfo. hmC viri Clariffimi: Melchior Canus, kami. lo nge ab widzieli niedawnemi czasy ludzie N a u -. iV «.. J d e ordinis. j; Ui. fertiffime rnalum hoe deploraverat, ^. traktowania Teologii. fui d e c o r O m n i u m di-. Qwa. wjławieni. to. M e lc h i o r. Z akonu. Can us. Kaznodzieyfkiego. ozj 0ba> miedzy in n m i tę niejzczęśliwoii. I d o r u m abuluum oculatus fuer at. naywy-. w. E.

(20) r a t teftis, e e s forti ac erudito per-. naywymówniey. f trinx it calamo. A t quod m a x i m e nierządów. opłakiwał,. oczywiflym. d. których. był iwiadkiem,. mirum, quod D oć to re s ho ru m tern-. te dzielnym i uczonym pohańbił piórem:. porum, cu m ftudia T h e o l o g i c a adeo. ale co iejł rzeczą nay dziwni eyfzą, że. pefiumdata ac ad inermem peneque. kiedy w naygorfsym Jlanie były N auki,. infimum ftatum reda&a fuerant; illi w te n c z a s Nauczyciele naywfpanialfze interim fuperbis gloriabantur T i t u -. dla fiebie odbierali tytuły. lis.. W ielkie go. N i k o m u. Tunc. C o g n o m i n a M agni, j r -. IVten czas. nieuftepuiące-. refragabilis,Sclemnis,ReJoluti,Univerfa. go, U r oc z yf te go , O d w a ż n e g o , P o -. Hs, Subtilis & alia multa or n ab a n t. w f z e ch n e g o , fubte lneg o. D u c e s Partium, plus gloriae Magiftro- podobne J m io n a rum, qustn veritati inveniendae devo- Jłron;. barziey. i inne tym. zdobiły. W o d zó w. chwale Nauczycieljkiey. t arum. A d talem ftatum redaćta ftu- Jpr żywiących, niżeli iflotney prawdzie. dia T h e o l o g i c a. Cuiu s prudentum. B o takiego Stanu przywiedzione N a u -. ac fapientum faeculi praefentis po-. ki Teologiczne kto M ądry i rojłropny. terunt. w tera&nieyfzym wieku Jzczerzepochwa-. p r o m e r it o. e x if t im a t i o n e m. acquirere?. h t. Quid, si adhuc inutilium in Th®*. C óż gdybyłm y uczynili obfzsrniey-. ©logia quasftionum ampliorem men- Jżą wzmiankę o niepotrzebnych w T eofcionem liceret facere, cjuas. otiofaa logii kwejłyach, które próżnym niektó-. nrenti fuper bor um M a g ift ro ru m pla- rych Nauczycielów c u it e x c o g it a r e ?. Nihil. v o l o de m e o addere, qu or um da m. głowom. wy mył lic. quidquam podobało fięł Niechcę tu nic przydaw ać. ne. Malevolorum. invidiam Jam od fiebie-, co nt ra. abym. gniewu czyiego. nie obrufzył: lecz takem dotąd łwiade-. h a m ; fed pr out t o t a orationis ferie. d w a tylko godnych i poważnych A u to -. jp faf met A u ć t o ri t a t e s celeberrimo-. rów przyw odził; tak i względem. r u m viro ru m m em or av e ra m ; ita & ftyi w Teologii niepotrzebnych, c i r c a inutiles in T h e o l o g i a quaeftiones. Maldonati Doćtiffimi. tiam in or ati one exp relfam , in. Parisiis. U czo-. nego tylko Maldon ata Jłowa; z mowy. fenten- J e g o w Paryżu mianey wyięte,. w /po-. hab ita mnę.. m ed i um adducam.. „ N o lim equidem, ait Maldonatus, „eam. kwe-. quseftionem. „ Niechciałbym, mówi Maldonatus,. in T h e o lo g ic is 9, a b y w Teologii takie były rojłrząsane. „ f t holis audiri: A n corpus Chrifti „ pytania: ezyli w N ayłwiętfzym Sakrat, potuerat eife in Euchariftia ante „ meneie mogło być Ciało Chryjłufowe przed.

(21) órych. „ J n c arnation®m eo modo, quo nu nc. p r z e d je g o ' wcieleniem w takim stanie,. ikiem,. >> *ft, aliafque inutiles ac ridiculas,. w iakim iejl teraz-, i tak wiele innych. drem:. „ quibus o m nin o abftinendum cenfeo,. 1, sc. „ D i v u s Auguftinus, que m. merito. dan, które wolę milczeniem ukryć. S .. Vauki,. „ T h e o l o g i tanquam optimum Magi-. A ugufłyn, za którym Jłufznie Teologo. \ialfze. „ ftrum ac D u c e m fequjintur, curi-. wie iako za naylepfzym Nauczycielem. t czas. „ ofam. i przewodnikiem idą, kwejly ą tę. tiace-. n ne m vocat: Quomodo Corpus Chri-. zyw a ciekawił i p ró żn a : w iakim u-. , Po. „ fili locatum f i t in Coelo?J m p r u d e n te m. łożeniu Uiało C h r y f tu f o w e ofadzo-. te tym. n ve rp: A n Divus. odzów. it Corpore in tertium Calum raptus fit?. ielfkicy. „ Jn u ti l e m v e ro illam.. \wdzie.. „ fit CcelumfQuss t am e n omnia non. N au-. „ o m n in o a Divinis literis aliena vi-. ». & fu p er va c an e a m quasftio-. Iropny. „ deri potu era nt.. ochwa-. „ frequentiffimis. Paulus und. cum. Q u a figura. Quid, si nunc in ac. Cel eberrimis. ,, Theologiae foholis, ubi nihil audi:srniey\. w Teoniektóymyślió. ii ri, nihil videri, nili fapientise, nisi ,, gravitatis, nisi pietatis & utilitatis „ plenum oporte ret , magnis nos cla. 'wiadtA u to i kwsUCza rnowy w /po-. ne ieft w Niebie? nierojłropną Jzali P a w e ł. zdawać fię mogły p ,fmu przeciwne;. C óż. A n Eie-. „ m en ta m a n e a n t formaliter in M ix „ to?. An. charitas. augeatur. per. „ a d d iti o n e m gradus ad gradum? A n „ S a c r a m e n t a fint in aliquo praedica„ men to ? A n po teft Af inus „ B a p t i s m u m ? Qu i d „ Prudentiffimus. bibere. inquarfy. vir. dixilTet, nifi. nos. a m a g n o cum clamore. c o n ts n t io -. ieft. gdyby. Świętemu ten Św ięty. Ociec w Szkołach Teologii najzey /la ną l<gdzie żadne inne nauki mieyfca by mieć niep&Wmit&Ęylkopożyteczne, m ą . dre, pow ażne i święte-, d nas oto ro z. poflyfzai;. „ fin: r ati on es feminales?. k fz ta ltu. Niebo? chociaż te wfzyjlkie niewcale. prawiających. in Mate ria. zaś:. S. r aze m z Ciałem. ba? tudzież Ja k ie g o. „ fimus audivifiet;. An. na. b y ł z a c h w y c o n y do trze ci e g o N i e . >, moribus alterca ntes V ir fapientis. [dawać czy iego. niepożytecznych i śmiechu godnych ba. w. Jzali. wielkiey. wrzawie. w raat ery i pier.. w l z e y z n a y d u ią fię p r z y c z y n y nafienne? Jz ali E l e m e n t a. zamykają. fie formalnie w r z e c z ac h nyc h ?. ikłada-. Jzali miłos'ć p om nażafię. p rzy d aj ąc ftopień do ftopnia? J z a l j S a k r am e n ta zafad zaią fi? na i a k . pr zy m io tn ik u ? Jzali ośiefpiiąc Wo. dę. Chrz efn ą,. C h r z e ft. przyi.. it na te m p u s perdere, quod ad mini-. rnuie? gdyby, m ów i A u g u f t y n Św ięty o takie rzeczy nas dyfputuią-. jnatus,. » mam p a rt e m earum reru m cora-. cych pofiyfzat, coby pow iedział ? P o. rząsane. *> P ^ h e n d e n d a m , q u £ n o n f elum u-. wiedziałby pewnie, ż e m y n a niepotrze. Sakra-. ii tiles sunt sed &c neceffarias, fi i»ul-. bnych dyfputach czas drogi tra Wierny,. 'fłufow». „ t o longiorem ha be rem us vitam, mi-. który, choćbyśmy naydłużey żyli, nigdy,. przed. n rume sufficeret- Q u id dicere potuis-. by nam do obięcia rzeczy potrzebnych nawet.

(22) fet? nifi quod de Sophiftis sspien. „ nawet nietylko pożytecznych niewijjłar-. „ cer p ronuntiavit: Vaide eos serio S f. „ c za i, powiedziałby o nas to, co niegdyś. „ subtiliter delirare- ,,. „ fprawiedliwie rzeki o Sofijlach: że oni „ w. fam ey. iftocie fubtelnie od ro-. „ zuniu odchodzą. „ N o n eft T h e o l o g i a ita tractanda, ut- Haereticis risum m ov ea t;. JVfe tak ma być dawana Teologia,. sed ut. Heretykom śmiech z siebie czyniła;. o m n e s in exiftimationem & a m o r e m. c-g^y poważanie i fzacunek u wfizy- '. fui rapiat; maleque de E a mereri vi- fikich znaydowala, i rozumiem, że fię dentur, qui dum E a m rhaxime ampiifi- jey burzo źle przyjługuią,. którzy gdy. care jftis non neceffariis quaeftionibus- naybarsiey one powiefcfzyi v o l u n t; m a x i m e. chcą. nie-. ridiculam faciunt. potrzeb nettii fw em i kwejlyami, tym bar-. N o n refsrt, quam longa, quam lata, qu a m subtilis haben da fit i neologia,. śmiechu godna być czynią. M ato n a. t ^ f n. sa lt%y /0£ dlugd, iak obfzerna,. sed refert, quam vera, quam utilis E c - iak Jubtelna daie fię w Szkołach Teocitfiae, quam gravis,. quam. fortis,. quam hottibus Fi de i formidabilis.. logiai ale iak czyfła, iak praw dziw a, iak pożyteczna Kościołowi, iak dzielna i pow ażna, iak nieprzyiaciolom. wiary. fira fzh w d . C l a re. igitur, u t arbitror, eft iarri. Ponieważ tedy,. iaśnie,. iak tni fię. co g n it u m , und enam C o n t e m p t u s hic z due, widzicie, J k ą d ta Swlętey & vilipenfio T h e o l o g i c o r u m ftudiórum &. in. prassenti. ficut. facili. em e n d a n d a. saeculo. n e go tio ,. /0gjj pogarda, Która w teraźnieyjzym. v e n ia t ; wieku fłałd fiię praw ie powfisechną, poea,. sunt, em e n d a ri. quae CZątek Jw óy wzięła: a Ce-. przeto co. godnego poprawy, iako. nic. leberrimis Viris ubique fere. Gen-. fcium in. laeta- ściańfiłwie i w całym świecie. tota. Teo-. Chriftianitate. było. niewidsę. CZegoby wielcy Ludzie w całym Chrzeniepopra-. mu r: ita dig nit ate m & prieftantiam. tak fpodziew am fię, że o zacno-. hu iu s Sa c ri St udii adftruere, eius-. ści oney zupełnie w tey drugiey części. que e x c el le n t ia m ea cit er. N o s pofie. demonftrare effi- mowy przekonani będziecie• in. hac. altera. orationis part e fperamuś. PARS. U.. Mirari v o s cêdo, Ą A : quomo-. C ZĘŚĆ. II.. W iem S S . że fię temu dziwuiecie,. do tam Sancta, tam perutilis, tam iakim fpofiobem. Teologia. będąc. tak. Św iętą,.

(23) nacelTaria. T h e o l o g i c a ' fcientia. in. Sw iętą, tak pożyteczną i tak potrzebną. t a n t o s eft tratfta abufus, ut &; pr i- w tak wielkie w ciągniona zoftata nieftinam fui util ita tem debitam przyzw oitości, iż zdaie fię, iakoby w fibi majeftatem, & propriam d i terażnieyfzym wieku w fzyjłkie Jwoie g n i ta te m his prasfertim temporibus. dawne utracała za [zezy ty. Lecz. a m itt e re videatur.. propius. głtbieu w rzecz Jamę w eyrzei zechce-. poteftne. my, czy liż należy fą d są c podług zd ro . velimu s. rem. At. si. infpicere,. ieżeli. fana m e n t e ob quofdam abufus c o n wego rozumu dla niektórych p rzyw a r t e m n i hoc facrum ftudium, One pogardzać tą N a u ką , bez którey ani quo ne c D E I veri cognitio, nec Prawego B oga poznanie, ani Czci cultus E i debiti dete rm in ati o, n es .fómu powinney wybór, F el ici ta tis aeternae co n fe c u ti o in dojląpienia fzczęśliwości G e n t ib u s poteft fperari.2. ani. nadzieia. wieczney. całym narodzie L udzkim ojłać. w. by fię. niemo gła? A l i u d eft. si. modus trsiftandas. Theolo gias repre he nd atur, ipfamet E i u s eflentia ciatur.. cenfuris affi.. N a m si a m odo. Co infzega iejł fpojob uczenia Teo-. aliud si logii naganiać, d co infzega fa m ę oney tratftandi. ifłotę B o ieśli z niedobrego fp ojobu le czenia, o Jamcy nauce fądzenia. miarę. inepto de ipfa fcientia feratur. iu. brać mamy; iakaż będzie. dicium, quo patfto illud juftum. ac. wość najzego o Teologii wyroku? j a . reSfcum efformabitur?. e r kich nieufrzymywali i do nas. rores! quanta P a r a d o x a fani fenfus. Qûanti ac. fprawiedli-. nieprze-. omnis Jlali błędów nayfławnieyfi różnych w ie. expertes. fententias a ków F ilozofow ie! mimo tego przecież celeberrimis non Filozofia, że iejł światłem rozum u. Phi lofophis vel. fu nt propugnatae & ad nos. ufque. Ludzkiego, fprawiedliwie tym fię. tranfmifias! Phi lef op hia nihilominus fzczyca.. Co ieji. tak. za-. świętego, tak. lu m e n ment is efie iure m e r i to g l o praw dziw ego tak niezawodnie pewnego riatur.. Q u id eft t a m fanćtum, tam. certu m,. tam. indubitanter. in to ta M orali prffifentis. Philofophiaj. tum, concuffum,. t a n t o p e re diftor-. pefiumdatum. ac. barzo za-. gim zgadzało, a niewfzyfłko. zgruntu. było pomiefzano, i tyfiącznemi w ykła dami fobie wcale przeciwnemi. niebyło. millenis fibjque c o n zmienionymi C óż tedy za dziw , ieśli i. trariis explicationibus deformatum? Q u i d ergo. lozofów teraznieyfzych tak. dof trina , quod a chwaloney, coby fię dobrze iedno z dru. iaćtataB D oć to ri bu s n o n fit. faxcentis. ve ru m. w całty Naturalney moralności od F i . mirum, si etiam. The-. Teologii Doktor»wie. niepomiarkowanego.

(24) ologiae D o & o r e s i n ts m p er a n tis innego dowcipu [ m g o uniojłfzy fię genii. quandoque. aćti. prurigine. wością. w. dtcyzyach / woich. ńy-. nitkiedy. d e bi ta m modeftiae me tam in affer- za granicę fkrom noici wyboczófi K tó ra i tis fuis e x c e d a n t ? Quas t an d e m eft między fcientia e x Naturalibus,. quae. ali. Naturalnemi. umiejętnościami. N auka, htóraby chimerycznych podczas. qua ndo chimericas no n f or m e t quae- nicformowała kwefłyi? F z y k a w wieftiones? Phyfica hallucinabatur. iń. quam. multi* h rzeczach Omackiem chodząc o iak czę-. quseftiombusl. Chi- fto pobłądziła! Chyrni a Kamienia F i . lara lapidem Phi lo fo ph or um inqui. łosojcZnego pofzukiwała.. rabat. G e o m e t r i a quadraturam cir. nad. culi quserebat.. Geometry*. Cyrkułu. t u u m mobile efformabat. Med icina fsukaiąc na pierw fze fw o ie. praw idła. rem ed ium. perpe-. famoruchesn nieraz fię zapociła. kwadratury. u ni ve r ia le. Me cha ni ca. M ec ha ni ka. prffiparabat. zapomniała! M ed ye in a powfzschr.e na. J p f a m e t fcientia MoraliS fimilibus w jzyfłkte choroby lekarjłwo labor at vitiis, si amicitiam. perfec-. tam, si reg imen K e gn or um univeffale ac o m n iu m peifettiffimum, a n im u m om nis. affectionis. te m ac fola unieś Virtute ornnis lućri. au t. gotowała.. Sam a N auka Moralna podobnym pcdlegała p rzyw a ro m ,. kiedy. dojkonałą. ii miedzy ojobami przyiazń,. kiedy. eXpet-. Pańftwach rZqd nieziiaiący żadney w a. abfque. dy, kiedy u m y j w Człowieku od w /zet-. Frućfcus. alicuius. kiey namiętności daleki a fa m ą. intuitu informatura fperat. Unquam. cnotą; bez względu. Videre: N o n n e h « c. to tid em. iący fię znaleźć kiedyżkoiwiek. fuńt. w. tylko. na zyjki pow oduobiecy-. Chimerze? quarum . Aff ert ore s Veni-. wała\ C z y h ż to w fzyflko nie/ą tylekro-. am facile & m er e n tu r & obtistent. tni chimery, których Obrońcy bez ubli-. sbfque. żenią fiwym N aukom. temptu C r alg. fcientiarum - illarum ac. pr®iudicio?. ce le berrimus. ćort-. J o a n n es ftkich. M a th e m at ic us. przebaczenie. Kraig Sław ny wieku przejzłego,. Chrift ian am calculo. ścim jką p o d. deo ferio & op e fo f ś fubiecerat; ut nu m er a tis temporibus, ritas T e f t i u m de vifu. u w fsy-. znayduią?. Jan. Matematyk Angielfki. A n g l u s faeculo elapfo T h e o l o g i a m JVIathefeos a. łatwe. Teologią. Chrze-. kalkuł M a t e m a t y c z n y. tak pilnie i pracowicie podciągnął; iż. quibus Ve- policzyw fsy wieki, w których pewność &C. Teftium. świade&wa Tych. co widzieli,. i tych. de A u d i t u Circa fidem de fecu lis in co od widzących jy J z A i coraz fię larfgecula diminui per gradus o m n in ó. źiey umnieyfsać ê d łu g -J e g o mniema-. de bue rat, e x t i n & i o n e m Fi d e i Chri-. ma, była. f t i a n * ac Mundi. Chrześciańfkiey. in. Annum. 3160.. confummationem a. Nativitate. pow inna;. zupełne. zagubienie,. w iary. i Całego. świata [kończenie na R ok 3 J 60. po N a-.

(25) Chrifti Tam. pro. ćerfco. en ormis. abufirs. 'ómnnuitne huius 1'tatetm. fola. &. Naro fa n tu Chryftufa za mecz nteom yl. det^miaaveriV rmuhefeoś. fcienti®. &. pr*ftanti6m?. Ą przepowiadał. ■ Tak złe i nieprzy-. uti-. zwoile zażycie M atematyki. Ergone. też co z kacnbici i pożytkom Uy chwa-. T h e o l o g i a tam rigidae fub. iacebit cen fur*, ut si quid fe&i in T h e o l o g o r u m. kbney N a u ki? czemuż ledna. imper-. fcriptis in- cokolm ekfię znoydzie. in E i u s ipfamet. effen-. tia inficere irtlo n o x i a m r edd er e de beat?. Aua. profećto. aha. nitdofkonałego. Tcologow pijm aćk;. wnet. ma. Te. S w iftą naukę W cahy oney ijłoac z a r i ż a t i fz k o d lm q czymć?. N ie ta,. iak. eaufa widzę, me ta lefet przyczyna, dla którey. effe praśfenti fieculo tanti c o n t e m ptus. Teologia. ma p o p a d a ć tak fu r ow iy krytyce, że. v e n ia t u r , id t o t a m hanc Caelefterti Doftrinam. c z y d y fa -. Teologia. erga facra D o g m a t a dignofci. S w Ureżnieyfzym. fp o d h n ą zojłala:. wieku. oztębłoić. w Relii. tur: ubi femel tepiditas in Fide ac f wolnoii Jadzema o w fzyftkim , te f q religione pedem. fixSrit, ubi. tenfa philofophandi licentia obtinuerit: illico vel Theologiae. ipfa. p. r iey n a y fa k fx e. locum m e n t io. rifui e(t ac con temp tui,. nieprzym w łki,. uUl , a* gdzig utkw ^. m. dla feebie otwarte znaydq. które. fa z ^ w rota;. tam f ama Teologii wzmianka. tuż. p o g a r-. adeo ut fruftra furdo canere, frultra. dg , p 0t miei„ j ko f p ra w jt u k da[ece> £. q u * fonfta, qu® amabilia, qu® falu-. do. tifera fint. theologiae,. feu. quod. g{ucheg0 s d a im y. tQ-. co nayświętfzego, naymilfzego, i nay. idem eft, fidei D o g m a ta. e x p o n e r e p 0Zy tec zm yJZegQ w Teologii, albo. cenfeamur.. Celeberri. Et. mar ito. m us Cardinalis tiembo cuidam Phi-. toż fam o lejł w Religii Chryflufowey, obiainii { W yloiy£ usitaiemy.. lofopho in funili di fputatione dixe- ^ rat:. N ullam rationem Ubi nec m Phy. co. 6iv p wny. p e u )m m. Stufzm e. Kardynał. F ilo zo fo w i. w. Bembo podobney. fecis neo iń. moralibus. adfsrre. valeo, fprzeczce odpowiedział. Z a d n e y Tobie. si J E S U M. Chtiflum. D Rum. verum p r z y c z y n y. oc. E ius Religionem negare. N e c r ece ns eft. ifth*c. dinalis fententia: cum ante, id ipfum. d.ćliC ar-. niemogę, ieżeli fię J E Z U S A C h r y -. ja m. efl fene Deo?. veritas. a-. n i w m o r a In e y. 1 ertuliianus. Cui enim. w Fizyczney. p m fu m a s. Nauce. p rzyw ie^. longć. ftufa p r a w d z iw ego Boga i J e go S .. fenfe-. P e jjgji z a p r z e ć. r , t - in libro de anima capite primo dêns;. ani. odwa ża fz.. nowa t 0 ief j wfpomnionego Kardynała. comperta uwaga> gAy w dawniey fZy Ch. Cui Deus cognitus efl fine tggQ j a m ^ a. Chrijle? Cui C hrjlus exploratus. J n ie. efl. zdania. wiekach. Tertulliaa w xiqzce. Fz.

(26) ftne Spiritu S a n tfo l Cui Spiritus San- w xiazce fw oiey o d u f a w p ie rw fa rń ćłus accommodatus ejl fme fid e i facra- zaraz rozdziale mówiąc: K o m u ż mentol. '. ieft. z n a io m a prawda, b e z Boga? k o m u z n a io m y Bóg, be z Chryftufa?. kto. fię. be z. dowiedział. Ducha. o Chryftufie. Świętego?. k t o o Du c hu. f w i e t y m be z T a i e m n i c y wiary? A t c um A. A :. prasfens. a l i e n i i f i m o s. G r a ti o. vos. ^ / « gdy ta rzecz moia dalekich was. hac ab incredulitatis. Brzezacni S S . od hańby niedowiarstwa. labe fupponat; quicunque e x p o n u n. ly d ż fą d zi: p rzeto mam tę. tur, hic vobis Theologiae incrodu&i. dną nadzieję, że jakiekolwiek f ą w pro*. p e r iniuriam fasculorum abuius, cer- usadzone w t e exiftimationi Veftrse, quam E i u s dignitate & c ep tam. praeftantia. habetis,. m ini me. niezawo-. Teologią nieprzyzwoitości;. de. wafzego ku tey nauce przyw iązania. eon. fsacunku bynaymniey nie zmnieyfzą.. i. detra*. bent. T h e o l o g i a enira eft F a c u k a S au t Difciplina de. DEO. agens.. T h e o l o g i a m , ait Augufiinus,. Teologia bowiem,. P e r f a l i , ieft nauka o figni-. iakohie iu i JłyBogu.. iejł. wedle. A uguftyna S: rozumna iro zfą d n a m o -. ficari intelligimus de Di vi ni tat e ra- urn o Bogu. IVzieta ona fw ó y początek t i o n e m feu fer monem. a primo man di. O r t u s eius. e x o r d i o una cum. na początku świata po/polu s Kościołem S . i wiarą pierw fzym. Eacle fia D E I , a c F i d e ipfifmet Pro- f a m. wlaną.. Jch. Rodzicom na-. Potomkowie p rzez. top are nti bus noftris infufa, eft agno-. ufine podanie o Bogu i czci J e g o bra-. fcendus.. H naukę, i nieimczey fię m ógł był zało-. Pofteri E o r u m. de D e o ejufque. cultu. r e p e t it is ferm on ibus. * pomnożyć święty Kościoł. B o ży. ab illis erudiebantur, ne c aliter inna pierw f a c h Rodzicach zaczęty. ftitui, effurraari,. augerique. poteiat. torem Theologii ieft fam. S a n ć t a D E I Ecclefia, quae a Primis. obiawia nam to. P a r e n t i b u s coepit. The ol og ias. do J e g o czci i n a fa g o. Au-. B óg,. w fa ftk o ,. Auktóry. cokolwiek. ufazęśliw ienia. t h o r eft Jpfe D E U S revelans, quas należy, od Boga albowiem, mówi S . ad Ei us cultum & Noftri tern ex pe di un t; a D E O. F e l ic it a enim. di-. Hilary, uczyć fię mamy, co o mm trzy mać należy, bo niemoże być p oznaw a-. f cen dum eft, ait S ■ Hilarius,. quod. ny, tylko p r z e z niego fam ego.. de D K O. quia. może nieśmiertelną dufzę ludzką p ra w -. intelligendum. fit,. nonnisi fe A u ć l o r a cognofcitur. Ja*». B o cóż. dziwie.

(27) V ero imtfiortalern hominis. a n im u in. j z i j n t. q«id efFiciet v e r ś be atum, nifi ■ts. ieft. D E U M cognoTcat, diligat,. emu. Eoque. uchu. v e r a m q u e Relig io ne m. hgią uznawać,. difciplinarum utiltffi.na eft; itapr®-. rjl wa. Eoclefias. ate/o-. S a c ro r u m , fcientiam. e/pro-. Vel rudem & imperitum. 'tości;. doc ere ,. iia. M y f t e r i a D iv in a praedicare, ac. i. są.. pr &cepta. fidei. v e rf o s ad afternam. B ijkupow ,. prawideł i Taiemnic wiary. P opu lu m. do. oftą-. gmemd fzczęiliw ości w ieczney.do/otya-. e xpl ic are ,,. agn iti one m veritatis adducere.. ieft. 'wedle tey S . nauki p rzez opowiadanie. faeram. 3t° wVobr<*&eme praw dziw ey T e . uni-. Fe lic ita te m. zacności i po ży -. Plebanów i Kaznodzieiow, L u d profty. oratorumque hanc. dla. uki; tak obowiązkiem. cipuum ac indifpenfabile mun us eft. więc. tków fwoich wfzy/lkie p rzew y żjza n a . y ?. i was. Jako. praw dziw ego B oga, i praw dziw ą R e.. cognofcerfe. d oc et, ut prasftantifiima ac om nium. Pa llo ru m,. ofiągnienie?. dojko-. ChrześciaĄJka Teologia, która nas uczy. Chriftiana, q u * nos D E U M verum. b ez. poznanie. B oga i wiekuifte cnego p rzez nula miłość. fruat ur perenniter? T h e o l o g i a igitur. k to. dziwie u.Jzczęśliwić, ieśli ni». ologii!. C ó ż nad nie zacnjeyfzegol co. fożytecznieyfzego? Ea. idea ver® Theologiae! quid E a di; fty wedle a moczątek ciałem. n nap rzez. o bra-. f zato • B o ży Auktóry. \olwiek wienia. '\wi S .. n trzy-. snawa-. Bo cóż pra w -. iwie. gn ilni praBllańtius. & utilius?. Cieterae om ne s difcipli.na* &t a r tes utiles quidem funt &. honeftae,. a n im u m. volu pta te. perfu ndu nt; at. nihil c on fe r u n t ad id, quod m e ho m in is fuum. intereft,. Cognofcat,. dulci. maxi. ut. DEUM. adoret,. diligat,. o m n e f q u e a c tio ne s fuas ad eum fi n e m referat, p r o p te r quem p o t e n t i m a n u edućlus. omni. eft Ć nihilo,. ^ e q u e enim quijquam melior. a u tje -. hcior eft, quod prater D E u m alia noVeni aut ignoret, ■ûgoftinus. ter S s .. pramlarć. ajebat. Hinc licet c o m m u n i . Ecclefi®. Patres. o m ne s. fcientias utiles, S. Theologiae apelIent ancillas veritatis, si in D E U M. p o ży te . czne wpraw dzie f ą i uczciwe,. ad p r i v a t a m famam co nd uc un t, c e l eb ri ta te m nominis pariunt,. W fzyfłkie inne umieięłności. pryw atnym. ofobom zafzczyt,. czynią uwiel-. biaiąich imię, i ftodko um yft ludzki zabawiaią; ale nic nie ftu ż ą. człowieko. wi, do tego, na czyni mu naywięcey za leży, aby Pana B oga fw e g o znal, czcił, kochał i wfzyfłkie Jpraw y fw o ie do te go końca obracał, na który wfzechmacńą ręką iego wyprowadzony ieft z ni czego. N ie p r z e t o a lb o w ie m kto lepfzyrri ieft albo fz c z e ś ii w f ż y m , ż e o p r ó c z Boga c o umie,. ani p r z e t o. g o r f z y m lub n i e f z c z ę ś i i w f z y m ,. że. nic p r ó c z B o g a więc-ey nie umie, pięknie m aw iał Augufiyn. to,. Z tą d. idzie. że lubó pówfsechnie O ycowie S S .. wfzyftkie nauki pożyteczne do Teologii.