1
SPIS ZAWARTOŚĆ
TECZKI ÓijOyf l/b
U fć> z
I./l. Relacja
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora 1./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora
"II. Materiały uzupełniające r e l a c j ę ___ - III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora __
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —- III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945
III./5. Inne ...
IV. Korespondencja
/
/
V. Nazwiskowe karty informacyjne VI Fotografie
2
3
L i t - * n
U z .... - ...w f s c i K - ' ' y \ A \ h
KEMNITZ EDWARD MARCIN / 1 9o& - . . . / , p r z y b r a n e n a z w i s k o : S z c z e c i ń s k i ,
r e z j i
pse-adeitim: "Marcin*1, o f i c e r W5F ,ZWZ-AK ,NSZ. rr- t ,
A
Urodzony 1o p-a4dz±erri-Lka 19o7 r , , sy n W o j c i e c h a i M a r i i z do
mu K uk ułk a. Okr es I wojn y ś w i a t o w e j s p ę d z i ł wraz z matką o r a z b r a ć - mi W o j ci e ch em i Karo lem w B e r l i n i e , skąd 4 maja 1919 r * , y p r z y j e c h a ł ^ do P o z n a n i a o W l a t a c h 1919*1921 u c z ę s z c z a ł do gimnazjum i m . B o l e s ława Chrobrego w G n i e ź n i e , a n a s t ę p n i e w l a t a c h 1 9 2 1 - 1 9 2 6 do gim
naz jum Sw0 S t a n i s ł a w a K o s t k i w W ą r s z a w i e . Tam w 1924 r . n a w i ą z a ł
—--- --— r~ ^ j pE*' *~] b r
k o n t a k t z o r g a n i z a c j ą P o g o t o w i e ^ a t r i o t ó w P o l s k i c h . [Od 1934 r « y c z ł c n^kj^NR ^/wprowadzony^przez Henryka Rossmannajif i c z ł o n ą k ^ Z a k o n u w O r g a n i z a c j i P o l s k i e j J S t u d i a p r a w n i c z e u k o ń c z y ł na U n i w e r s y t e -
—— ^ atfl
c i e Warszawskim w 1932 r . , po te m s t u d i o w a ł (fia London S c h o o l E c o - n o m i c s w A n g l i i / ć k» -t93^ ~ ' r v / . IW o k r e s i e od 12 s4^i*prtia 193o r . do 27 l w i e g o 1931 r . odbywał s ł u ż b ę wojskową w S z k o l e P o d c h o r ą ż y c h
/ w 3 ? ^
Rezerwy P i e c h o t y w Z a m b r o w i e o \ P o w o ł a n y ć w i c z e n i a K ur su A d i u t a n tów B a t a l i o n u w R ó ż a n i e w Ośrodku W y s z k o l e n i a Reze rw P i e c h o t y ,
u l e g ł wypadkowi p o d c z a s n a u k i j a z d y k o n n e j , w s k u t e k c z e g o od .17 c z e r w c a do 17 l i p c a 1937 r . b y ł w y ł ą c z o n y z z a j ę ć w o j s k o w y c h .
,, _ <.____ '
Pow ołany ^ w t ó r n i e ^w d n i a c h od 22 s^^r^rrria do 16 w r z e ś n i a 1938 r .
—" a /H"01
1 o P u ł k u P i e c h o t y ' V £ ^ d p o r u c z n i k ^ r e z e r w y . P o d c z a s ka m p a n i i j e s i e n - , ' ne-g, 1SI39 r . w a l c z y ł w o b r o n i e Warszawy i Modlina.W c z a s i e o k u p a c j i H /W ZWZ-AK ar w ." ^ e g o c ie " / R a d ^ P o mocy Żydom/. Awansowany do s t o p n i a
jr £
k a p i t a n a 31 gr-udcii.a 1944 r . W marcu 1945 rsa n a w i ą z a ł k o n t a k t z e S t a n i s ł a w e m K a s z n i c ą z NSZ^ ma j ą c ^ g b t a k ż e p o w i ą z a n i a z o r g a n i z a c j ą
" N i e p o d l e g ł o ś ć " / " N i e " / . Z j e g o r o z k a z u r o z p o c z ą ł o r g a n i z o w a n i e nowej s i e c i k o n s p i r a c y j n e j . P r a c a t a obejmowała p o c z ą tk o w o s t r u k t u r y "Nie" a p ó ź n i e j NSZ-Armię P o ls k ą '. Z o s t a ł mianowany Komendan-
h
4
— 2-
tem Okręgu P o m o r s k i e g o TTSZ. W d n i u 2 l u b 3 kwrctrria 1945 r» p r z e z
.. /p
Łódź i I n o w r o c ł a w ^ p r z y j e c J i a i 5 do B y d g o s z c z y . P o s ł u g i w a ł s i ę wówczas n a z w i s k i e m " S z c z e c i ń s k i " . Po z a l e g a l i z o w a n i u p o b y t u w B y d g o s z c z y /pomoc o k a z a ł mu t u t a j W ł a d y s ła w Weker-dawny p r a c o w n i k l e g a l i z a c j i Z J -N S Z /, n a w i ą z a ł k o n t a k t z pr a c o w n i k a m i D y r e k c j i Z j e d n o c z e n i a E n e r g e t y c z n e g o Okręgu B y d g o s k o - T o r u ń s k i e g o o r a z z p r z e d s t a w i c i e l a mi Taftnej O r g a n i z a c j i Wojskowej "Gryf P o m o r s k i " . Bazował r ó w n i e ż na c z ł o n k a c h " O r g a n i z a c j i P o l s k i e j " / g r u p a "Wybrzeże" i gr up a "Po- m o r z e " / n a w i ą z u j ą c y c h do p r z e d w o j e n n y c h s t r u k t u r OP. W c i ą g u k i l k u t y g o d n i z o r g a n i z o w a ł na Pomorzu sprawną s i e ć wywiadu OP/NSZ/. M e l - ' Z t e r e n u p ó ł n o c n e g o , śr o d k o w e g o i p a ł u d n i o w e g o Pomorza o d b i e r a ł
p o d c z a s odpraw w B y d g o s z c z y i w T o r u n i u . Utrzymywał k o n t a k t z Ko
mendą O b s z a r u Z a c h o d n i e g o NSZ w P o z n a n i u . ' ^ r e s z t o w a n y p r z e z UBP 23 łrłpea 1945 r„ w p u n k c i e kon taktowym Komendanta Okręgu P o z n a ń s .5H-
k i e g o ^ L e s z k a P r o r o k a p r z y u l . S t r u s i e j . Skazanys^w t a j n y m p r o c e s i e 12 c z ł o n k ó w "Armii P o l s k i e j " , k t ó r y o d b y ł s i ę w ś w i e t l i c y Woje
w ó d z k i e g o Ur zęd u B e z p i e c z e ń s t w a P u b l i c z n e g o w P o z n a n i u w d n i a c h
/s. .... .... ... ...yL...
19- 2o p a ź d z i e r n i k a 1 9 4 5 r . ,
jn
a 1o l a t w i ę z i e n i a ^ Karę odbywał w Byd g o s z c z y , P o z n a n i u , we Wronkach^ w W ar sza w ie p r zy u l ^Bakowieek-irej
■P,
^ w O d d z i a l e X na Moko-te-wie. Z w o l n i o n y 7 aaHća 1947 r , i a r e s z t o w a -
I TT jo" jv # -w ł/w
ny pono wn ie 25 1949 r 0 S k a z a n y 21 l i r ę t o p ad a 1951 r*. f'na 1o l a t w i ę z i e n i a . P r z e b y w a ł we Wronkach i w S z t u m i e . Z w o l n i o n y 4 Ł a s e r
go 1956 r . ^ p r a c o w a ł p r z e z r o k w Warszawskim Z j e d n o c z e n i u P rz em y s
ki M e t o d y s t ó w
ł u D r o b n eg o . N a s t ę p n i e p o d j ą ł p r a c ę w S z k o l e i (/Tech
nikum H a n d lu 2 a g r a n i CZn e g o w c^arak4e3rz-e ń a u c z y c i e l a j ę z y k a a n g i e l s k i e g o . W 1964 r„ wye mig ro wał do Kanady d z i ę k i m a ł ż e ń s t w u "per p r o c u r a " V T f s k u t e k i n t e r w e n c j i r z ą d u kanady j sk i ego ^ ^ ą c z e n i e r o - dzin)(pod a u s p i c j a m i ONZ/. W y k ł a d a ł h i s t o r i ę i k u l t u r ę p o l s k ą w LoydS C o l l e g e w M o n t r e a l u ^ N a ł o ż y ł k u r s y l i c e a l n e im. Adama M i c k i e -
5
m
, . . .
w i c z a . Od 1971 r > < l£ i e r o w n i k ^ b d i b l i o t e k i C o n c o r d i a U n m v e r s i t y 2 \ $ 5 z i a - ł a c z p o l o n i j n y 5. O d z n a c z o n y Z ł o t ą Odznaką K o n g r e s u P o l o n i i K ana dy j
s k i e j , Z ł o t y m Krzyżem Z a s ł u g i i Medalem Yad Vashem / 1 9 8 3 / « S o n a t y z I z a b e l ą z domu Ł u b i e ń s k a / z m a r ł a w 1988 r . / . M a sy n a A n d r z e ja i c ó r k ę M a ł g o r z a t ę . Ż o n a ty po r a z d r u g i z Marią z domu K l e n i e w s k ą « M i e s z k a w K a n a d z i e w M o n t r e a l u *
CAW,Akta p e r s o n a l n e , s y g n . : 5 6 9 6 ; Kemnitz M.E. , ¥ s_ p om ni e- n ia z p r a c y p o l i t y c z n e j i s p o ł e c z n e j . w l a t a c h 1 9 2 3 - 1 9 5 6 , Londyn 1983 / n a p r a wach r ę k o p i s u / , p a s s i m ; L i s t S . K e m n i t z a ~ 3 / z b i o r y a u t o r a / #
Bogdan Chrz ano ws ki
6
Kemnitz Edward Marcin ps. „Marcin” (1907)-, przybrane nazwisko? Szczeciński, oficer rez. WP, ZWZ-AK, NSZ.
Urodzony 10 X 1907 r., syn Wojciecha i Marii z d. Kukułka. Okres I wojny światowej spędził wraz z matką oraz braćmi Wojciechem i Karolem w Berlinie, skąd 4 V 1919 r. rodzina przyjechała do Poznania. W latach 1919-1921 uczęszczał do Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, a następnie w latach 1921-1926 do Gimnazjum Św. Stanisława Kostki w Warszawie. Tam w 1924 r.
nawiązał kontakt z organizacją Pogotowie Patriotów Polskich. W okresie od 12 VIII 1930 r. do 27 II 1931 r. odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie Warszawskim w 1932 r., potem studiował do 1934 r. na London School Economics w Anglii. Od 1934 r. był członkiem ONR, wprowadzonym przez Henryka Rossmanna i członkiem „Zakonu” w Organizacji Polskiej.
Powołany w 1937 r. na ćwiczenia Kursu Adiutantów Batalionu w Różanie w Ośrodku Wyszkolenia Rezerwy Piechoty, uległ wypadkowi podczas nauki jazdy konnej, wskutek czego od 17 VI do VII lipca 1937 r. był wyłączony z zajęć wojskowych. Powtórnie został powołany w dniach od 22 VIII do 16 IX 1938 r. do 10 Pułku Piechoty .J mianowany podporucznikiem rezerwy. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. walczył w obronie Warszawy i Modlina. W czasie okupacji pełnił służbę w ZWZ-AK a także w „Żegocie” (Radia Pomocy Żydom).
Awansowany do stopnia kapitana 31 XII 1944 r. W marcu 1945 r. nawiązał kontakt ze Stanisławem Kasznicą z NSZ, mającym także powiązania z organizacją
„Niepodległość” („Nie”). Z jego rozkazu rozpoczął organizowanie nowej sieci konspiracyjnej. Praca ta obejmowała początkowo struktury „Nie” a później NSZ —
„Armię Polską”. Został mianowany Komendantem Okręgu Pomorskiego NSZ. W dnittf 2 i - 3 IV 1945 r. przyjechał, przez Łódź i Inowrocław, do Bydgoszczy.
Posługiwał się wówczas nazwiskiem „Szczeciński”. Po zalegalizowaniu pobytu w Bydgoszczy (pomoc okazał tutaj Władysław Weker — dawny pracownik legalizacji ZJ-NSZ), nawiązał kontakt z pracownikami Dyrekcji Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Bydgosko-Toruńskiego oraz z przedstawicielami Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Bazował również na członkach
„Organizacji Polskiej” (grupa „Wybrzeże” i grupa „Pomorze”) nawiązujących do przedwojennych struktur OP. W ciągu kilku tygodni zorganizował na Pomorzu sprawną sieć wywiadu OP/NSZ. Meldunki z terenu północnego, środkowego i południowego Pomorza odbierał podczas odpraw w Bydgoszczy i w Toruniu.
Utrzymywał kontakt z Komendą Obszaru Zachodniego NSZ w Poznaniu. Został aresztowany przez UBP 23 VII 1945 r. w punkcie kontaktowym Komendanta Okręgu Poznańskiego, Leszka Proroka przy ul. Strusiej. Skazany na 10 lat więzienia
w tajnym procesie, 12 członków bArmii Krajowej”, który odbył się w świetlicy \Ą\ y
Wojewodzkiwego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Poznaniu w dniach 19-20 X 1945 r. Karę odbywał w Bydgoszczy, Poznaniu, we Wronkach i w Warszawie w Oddziale X na ul. Rakowickiej. Zwolniony 7 III 1947 r. i aresztowany ponownie 25 III 1949 r. Skazany 21 XI 1951 r. na 10 lat więzienia. Przebywał we Wronkach i w Sztumie. Zwolniony 4 II 1956 r. pracował przez rok w Warszawskim Zjednoczeniu Przemysłu Drobnego. Następnie podjął pracę nauczyciela języka angielskiego w Szkole Metodystów i w Technikum Handlu Zagranicznego. W 1964 r. wyemigrował do Kanady dzięki małżeństwu „per procura” oraz wskutek interwencji rządu
7
kanadyjskiego pod auspicjami ONZ w ramach łączenia rodzin. Wykładał historię i kulturę polską w Loyds College w Montrealu oraz założył kursy licealne im. Adama Mickiewicza. Od 1971 r. był kierownikiem biblioteki Concordia University. Jako działacz polonijny odznaczony Złotą Odznaką Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Yad Vashem (1983). Żonaty z Izabelą z domu Łubieńska (zmarła w 1988 r.). Ma syna Andrzeja i córkę Małgorzatę. Żonaty po raz drugi z Marią z domu Kleniewską. Mieszka w Kanadzie w Montrealu.
CA W, Akta personalne, sygn.: 5696; K e m n i t z M. E., Wspomnienia z pracy polity
cznej i społecznej w latach 1923-1956, Londyn 1983 (na prawach rękopisu), passim; List E. Kemnitza (zbiory autora).
Bogdan Chrzanowski
8
9
KEMNITZ EDWARD KO NSZ
i) Kmdt O k r . P o m . NSZ . A r e s z t o w a n y w czerwcu 1945r.
wraz z k - d ą Okr. Poznań. Po n i m o k r ę g i e m kierował prawdopodobnie szef sztabu i n ż . 3kiba, p s ." J a c e k " ,
do jesieni tego roku, a później krótko Stefan
Jakubowski, p s ." T o p ó r " .
£) Prawdopodobnie Kemnitz dotarł do środowisk
"Gryfa Pomorskiego" przez n iejakiego Romana W e y c b e r t a z B y d g o s z c z y w rama c h akcji NSZ p o z y s k a n i a sobie "Gryfa". Ko n t a k t y te zostały jednak przerwane na skutek zagrożenia aresztowaniami.
Zr.: K .K o m o r o w s k i , Formacje ND,[w:] W a l k a podziemna,
10
I
KEMNITZ EDWARD KO NSZ
Inspektor Okr. Pom. NSZ po reorganizacji struktury terenowej HSZ przeprowadzonej w i o s n ą i9 45r.
B .C h r z a n o w s k i , Działalność ZJ-NSZj [w:] W a l k a p o d z i e m n a . . . s. 2 6£.
M G r‘94
